Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης

Παρουσίαση με θέμα: "Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης Ενότητα 13: Παιδική Επιθετικότητα Μπεκιάρη Αλεξάνδρα Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

4 ΣΚΟΠΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Να επισημανθεί η έννοια της παιδικής επιθετικότητας, να τονιστούν τα αίτια και οι μορφές της επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολείο, καθώς και τα χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού και της τηλεοπτικής βίας.

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Παιδική επιθετικότητα
Αιτίες επιθετικής συμπεριφοράς Μορφές επιθετικής συμπεριφοράς Σχολικός εκφοβισμός Τηλεοπτική βία και παιδί

6 ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
Όσον αφορά τη παιδική επιθετικότητα: Υποδηλώνει εχθρική ενέργεια που στρέφεται εναντίον άλλου. Στην ψυχαναλυτική προσέγγιση σκοπεύει να βλάψει τον άλλο ή το άτομο. Τα παιδιά που χαρακτηρίζονται από επιθετικότητα είναι συνήθως ανυπάκουα, αρνητικά, δείχνουν απάθεια και παρουσιάζουν αντιδραστική και προκλητική συμπεριφορά προς τα μέλη της οικογένειας τους, το διδακτικό προσωπικό του σχολείου και γενικά προς τα άτομα που κατέχουν εξουσία.

7 ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ
Η αντιδραστική και επιθετική συμπεριφορά των παιδιών δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις τους με την οικογένεια, τους συνομήλικους και το σχολείο. Δημιουργεί όμως προβλήματα και στα ίδια τα παιδιά γιατί δεν τους δίνει τη δυνατότητα να μάθουν κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές οι οποίες θα αποτελέσουν αργότερα τη βάση για την ομαλή ένταξη τους στο κοινωνικό σύνολο.

8 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΕΓΓΕΝΗΣ Ή ΕΠΙΚΤΗΤΗ
Η προέλευση μπορεί να είναι ενδογενής, (εκδήλωση της ορμής του θανάτου – Freud ή έκφραση επιθετικού ενστίκτου - Lorenz) ή εξωγενής (απάντηση σε εξωτερικά ερεθίσματα που προκαλούν αισθήματα αποστέρησης – Dollard ή το αποτέλεσμα μιας τραυματικής παιδικής ηλικίας – νεοφροϋδιστές, ή ενίσχυση και μίμηση προτύπων - Bandura). Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα της επιστήμης, η επιθετικότητα μπορεί να είναι αποτέλεσμα εγγενούς αντίδρασης, ενίσχυσης και μίμησης προτύπων ή αποτέλεσμα ματαίωσης.

9 ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΕΝΔΟΓΕΝΗΣ Ή ΕΞΩΓΕΝΗΣ
Η επιθετική συμπεριφορά των παιδιών μας, όταν εμφανίζεται, δεν είναι τόσο ενστικτώδης, τυχαία ή ανακλαστική. Είναι μια αντίδραση που πηγάζει από κάποια σοβαρή εξωτερική (περιβαλλοντική) αιτία ή είναι μια μαθημένη κατάσταση.

10 ΑΙΤΙΑ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (1)
η μίμηση από το παιδί των πράξεων των «σημαντικών άλλων» και κυρίως των γονέων και των εκπαιδευτικών. Η βία στην οικογένεια γεννά βία. Περισσότερο ευάλωτοι είναι γονείς με έντονο άγχος, με χαμηλό πολιτισμικό, κοινωνικό, οικονομικό κεφάλαιο, νεαροί σε ηλικία, με πολλά παιδιά, χρήστες ουσιών, κακοποιηθέντες (ως παιδιά) η συμπεριφορά των γονέων απέναντι στο παιδί (π.χ. όταν οι γονείς είναι υπερβολικά αυστηροί ή υπερβολικά παραχωρητικοί, όταν οι γονείς είναι αδιάφοροι και αγνοούν τελείως ή / και απορρίπτουν το παιδί).

11 ΑΙΤΙΑ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (2)
η κακοποίηση που υφίστανται τα παιδιά από τους γονείς τους (το 65% των γονέων κάνουν χρήση σωματικής βίας σε βάρος των παιδιών τους, ενώ τα μισά από τα παιδιά αυτά εξακολουθούν να δέχονται βία έως και την αρχή της εφηβείας τους. Μικρότερης έκτασης σωματική βία δέχονται τα 9 στα 10 παιδιά προσχολικής ηλικίας, ως μέσο διαπαιδαγώγησης. Το 70% των γονιών μάλιστα, πιστεύει στη χρήση βίας σε βάρος του παιδιού, ενώ μία στις τρεις μητέρες δε διστάζει να δείρει το παιδί της μπροστά σε άλλους)

12 ΑΙΤΙΑ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ (3)
το άγχος στην οικογένεια (οικονομικά προβλήματα διαταραγμένες σχέσεις γονέων, ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους ανθρώπους, ακόμα και μη πραγματικές αιτίες όπως η αβεβαιότητα, η απειλή της παγκοσμιοποίησης κ.λ.π.) η συμβολή της τηλεόρασης (μεγάλη συχνότητα παρουσίασης της βίας στην τηλεόραση. Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης του Bandura μας λέει ότι η παρακολούθηση οδηγεί τη μάθηση. Η τηλεοπτική βία σίγουρα δεν γεννά επιθετική συμπεριφορά, ούτε μεταφράζεται σε πράξη παρά σπάνια. Αποτελεί όμως το έναυσμα για την εκδήλωση μιας ήδη διαμορφωμένης επιθετικότητας. Με αυτό συμφωνούν οι περισσότεροι επιστήμονες, ωστόσο διαφωνούν στο εάν η αρνητική επίδραση είναι προσωρινή ή οι συνέπειες εμφανίζονται μακροπρόθεσμα. Η βία είναι κοινωνικό φαινόμενο που η τηλεόραση δεν μπορεί να αγνοήσει, αλλά δεν πρέπει και να γίνεται εκμετάλλευση για εμπορικούς λόγους)

13 ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
Οι μορφές επιθετικής ή εκρηκτικής συμπεριφοράς των παιδιών είναι οι εξής: Οι εκρήξεις θυμού / οργής: τα παιδιά σε τέτοιου είδους εκρήξεις βρίζουν, στριγκλίζουν, κοκαλώνουν ή κρατούν την αναπνοή τους, χτυπάνε το κεφάλι ή τα πόδια τους στο πάτωμα. Ενέργειες μίσους και εχθρότητας: πρόκειται για μορφές επιθετικής συμπεριφοράς που, αντίθετα με την προηγούμενη περίπτωση, αποτελούν ένδειξη παθολογικής συμπεριφοράς των παιδιών. Η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στην απλή επιθετική συμπεριφορά και την προβληματική είναι η έννοια του μίσους και της εκδίκησης, που τρέφει ο «θύτης» για τους γύρω του. Τα χτυπήματα, οι αγκωνιές, οι γροθιές, τα δαγκώματα, οι κλοτσιές, οι τρικλοποδιές, το φτύσιμο ή το σπάσιμο αντικειμένων είναι ενέργειες φυσικής επιθετικότητας. Οι ύβρεις, τα πειράγματα, οι προσβολές (π.χ. βλάκα), οι αισχρολογίες και οι χλευασμοί είναι εκδηλώσεις λεκτικής επιθετικότητας των παιδιών.

14 ΑΙΤΙΕΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
η διάψευση των προσδοκιών του δασκάλου για τους μαθητές του, οι δυσκολίες της μαθησιακής διαδικασίας, η αμφισβήτηση του ρόλου του από ορισμένα παιδιά και η αυταρχική αγωγή, του εκπαιδευτικού, πολύ συχνά δημιουργούν ή ενισχύουν την επιθετικότητα του προς τους μαθητές του. η αντίδραση στην εξουσία του δασκάλου, στην αδυναμία ή και στην άρνηση του μαθητή να πειθαρχήσει και να αποδεχθεί τη σχολική κουλτούρα, στην αγνόηση της προσωπικότητας του παιδιού κατά την αξιολόγηση, στην απονομή στερεοτύπων και ετικετών, στη διάψευση των προσδοκιών των παιδιών για το δάσκαλο τους και στην ίδια την επιθετικότητα του εκπαιδευτικού. η μίμηση του διδασκαλικού προτύπου, ο ανταγωνισμός, ο στιγματισμός και η περιθωριοποίηση, όπως επίσης και η κατηγοριοποίηση είναι σημαντικές αιτίες για τη δημιουργία αμφίδρομης επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολείο ανάμεσα στα ίδια τα παιδιά. Μερικές από τις αιτίες για την επιθετικότητα στο σχολείο μπορεί να είναι:

15 ΑΙΤΙΕΣ ΕΝΔΟ-ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ
Γονείς με έντονο άγχος Γονείς με χαμηλό πολιτιστικό, κοινωνικό, οικονομικό κεφάλαιο Γονείς νεαροί Οικογένειες με πολλά παιδιά Γονείς κακοποιηθέντες Γονείς με προβλήματα ναρκωτικών, αλκοολισμού, αλκοολικοί, Γονείς που δεν αντέχουν να έχει το παιδί κάποιο πρόβλημα

16 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Αντίσταση, αρνητισμός Δυσαρέσκεια, θυμός, εχθρότητα Επιθετικότητα, εκδίκηση Ψευδολογία, απόκρυψη συναισθημάτων Επίρριψη ευθυνών σε άλλους, εξαπάτηση, κουτσομπολιό Επιβολή, τρομοκράτηση Ανάγκη για νίκη, απέχθεια ήττας Σύσταση συμμαχιών Υποταγή, υπακοή, συμμόρφωση Κολακεία Φόβος δοκιμής του νέου Απομάκρυνση, υποχώρηση

17 ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ (1) Εκείνο που ενδιαφέρει δεν είναι η επίδραση της τηλεόρασης, αλλά η επίδραση του παιδιού στην τηλεόραση, ο τρόπος δηλαδή που την χρησιμοποιεί, ανάλογα με τις ανάγκες, τις προσδοκίες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Απομυθοποιείται η παντοδυναμία της τηλεόρασης. Στις παιδικές ιστορίες υπάρχει ιδεολογικό περιεχόμενο. Π.χ. πίσω από τον Πινόκιο κρύβεται έντονος διδακτισμός – κάθε φορά που λέει ψέμα μεγαλώνει η μύτη του. Τα στρουμφάκια προτείνουν ένα πρότυπο κοινωνικής συμπεριφοράς βάση της οποίας είναι η υπακοή στους ενήλικες και ο καταμερισμός της εργασίας. Ο ήρωας χάρις στο θάρρος και την ηθική του επιλύει τα προβλήματα. Συνιστά πρότυπο ζωής και εκπροσωπεί αξίες, οι οποίες συνήθως καθορίζονται από τις ευνοημένες κοινωνικές κατηγορίες.

18 ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ (2) Η επιλογή προγράμματος, η συχνότητα παρακολούθησης, η διάρκεια, οι προτιμήσεις, οι συνθήκες παρακολούθησης, ο τρόπος πρόσληψης του μηνύματος ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία, το φύλο την κοινωνική κατηγορία προέλευσης του παιδιού. Αυτό που βλέπουν τα παιδιά είναι η αναπαράσταση του κόσμου. Λείπουν τα ρεαλιστικά στοιχεία, οι κοινωνικές συγκρούσεις συγκαλύπτονται, μυθοποιούνται οι αντιθέσεις με βάση την ηλικία, το φύλο, την κοινωνική τάξη . Η παιδική εκπομπή είναι πολιτιστικό αγαθό, αλλά και εμπόρευμα προς πώληση. Η γνώση είναι αποσπασματική. Τα παιδιά συνηθίζουν να δέχονται εξηγήσεις.

19 Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ
Χειραγώγηση μέσα από τη συστηματική επανάληψη των διαφημιστικών μηνυμάτων (συμπεριφορισμός), διείσδυση της διαφήμισης στο υποσυνείδητο του παιδιού (φροϋδισμός), απουσία διανοητικής άμυνας του παιδιού (μηχανιστική θεωρία) Κριτική ικανότητα του παιδιού (η ηλικία, το φύλο, το κοινωνικοοικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον της οικογένειας επιδρά) Τα μικρότερα παιδιά δεν ξεχωρίζουν τις διαφημίσεις από το πρόγραμμα. Τις αγαπούν γιατί είναι αστείες, όμορφες, έχουν χρώματα. Είναι πιο εύπιστα. Δεν κατανοούν τι είναι αληθινό (όταν βλέπουν ένα κοριτσάκι να παίζει με την κούκλα του είναι αλήθεια). Ζητούν περισσότερες φορές από τα μεγαλύτερα παιδιά.

20 ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ (1)
Καθημερινά μεγάλη συχνότητα παρουσίασης της βίας στην τηλεόραση Συνέπειες από την παρακολούθηση: α) η παρακολούθηση παίζει ρόλο κάθαρσης – αμφίβολο εάν έχει θεραπευτικό αποτέλεσμα β) η παρακολούθηση οδηγεί τη μάθηση (Bandura). Με αυτό συμφωνούν οι περισσότεροι. Διαφωνούν εάν η αρνητική επίδραση είναι προσωρινή ή οι συνέπειες εμφανίζονται μακροπρόθεσμα. Η αιτιοκρατική προσέγγιση δεν είναι πλέον αποδεκτή. Ο ίδιος τύπος τηλεοπτικής βίας έχει διαφορετικές επιδράσεις σε διαφορετικά παιδιά. Η αργή ή η γρήγορη κίνηση επηρεάζει διαφορετικά. Τύποι τηλεοπτικής βίας (σωματική, ψυχολογική, έκδηλη, λανθάνουσα, δικαιολογημένη, αδικαιολόγητη, επίσημη, ανεπίσημη)

21 ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ (2)
Το ιδεολογικό περιεχόμενο των αστυνομικών ταινιών είναι η αξία της τάξης. Ο «κακός» όχι εγώ, κάποιος άλλος τιμωρείται. Ο «κακός» έχει κοινωνικά χαρακτηριστικά (φυλή, φύλο, τάξη) Τα τέρατα – ο φόβος παιχνίδι μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να εξωτερικεύσουν τους προσωπικούς τους φόβους τους οποίους μεταθέτουν στο τρομακτικό πρόσωπο της ιστορίας. Ο βομβαρδισμός με εικόνες και πληροφορίες δεν είναι πληροφόρηση γιατί πληροφορώ σημαίνει παρέχω και χρόνο για σκέψη και διάλογο. Να στοχεύσουμε στο γιατί το παιδί επιθυμεί να παρακολουθήσει προγράμματα βίας. Η τηλεοπτική βία σίγουρα δεν γεννά επιθετική συμπεριφορά, ούτε μεταφράζεται σε πράξη παρά σπάνια. Αποτελεί όμως το έναυσμα για την εκδήλωση μιας ήδη διαμορφωμένης επιθετικότητας. Η τηλεοπτική βία αφομοιώνεται διαφορετικά με βάση το φύλο, την ηλικία, την κοινωνική κατηγορία προέλευσης. Η βία είναι κοινωνικό φαινόμενο που η τηλεόραση δεν μπορεί να αγνοήσει, αλλά δεν πρέπει και να γίνεται εκμετάλλευση για εμπορικούς λόγους.

22 ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ (3)
Στο ζήτημα της παρακολούθησης της τηλεόρασης, οι γονείς της ευνοημένης κοινωνικής κατηγορίας όχι μόνο εκφράζουν λεκτικά την αρνητική τους στάση έναντι της τηλεόρασης αλλά ακολουθούν και αυστηρή απαγορευτική πρακτική. Δεν φαίνεται να συναντούν ισχυρές αντιστάσεις από τα παιδιά. Επιβάλλουν ένα τρόπο ζωής. Ακολουθούν μια στρατηγική αυταρχικότητας. Αντίθετα, οι γονείς της μη ευνοημένης κοινωνικής κατηγορίας δεν φαίνεται, και στις περιπτώσεις που επεμβαίνουν, να επιτυγχάνουν την απαγόρευσή της. Αισθάνονται αδύναμοι να την απαγορεύσουν. Έχουν αφεθεί και έχουν αφήσει τα παιδιά να βλέπουν όσο και ότι θέλουν. Λένε πως αυτά βλέπουν ντοκιμαντέρ και συνήθως αθώες ταινίες, και εννοούν αθώες μόνο από απόψεως sex, ενίοτε όμως βρίσκονται προ εκπλήξεων. Εκφράζουν μια αδύναμη γενική κριτική κατά της τηλεόρασης. Παρά ταύτα αφήνουν τα παιδιά τους έκθετα απέναντί της (Μυλωνάς, 1997). Οι εκπαιδευτικοί και ιδιαίτερα του δημοτικού σχολείου, πολλές φορές στις ενημερώσεις γονέων τονίζουν τη σημασία της παρέμβασης που πρέπει να κάνουν οι γονείς σχετικά με το πόσο χρόνο και τι προγράμματα θα παρακολουθούν τα παιδιά.

23 ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ (4)
Σύμφωνα με ερευνητικά αποτελέσματα ρωτήθηκαν οι γονείς ποιες δραστηριότητες τους προτείνουν συνήθως οι δάσκαλοι για την καλύτερη μόρφωση των παιδιών τους; Μια συνηθισμένη συμβουλή που δίνουν οι δάσκαλοι αφορά στη χρήση της τηλεόρασης. Αυτό συμβαίνει κυρίως με τους γονείς της μη ευνοημένης κοινωνικής κατηγορίας και μάλιστα σε τριπλάσιο ποσοστό σε σχέση με τους γονείς της ευνοημένης κοινωνικής κατηγορίας. Πιθανόν οι δάσκαλοι να υποθέτουν, όχι αβάσιμα, ότι οι γονείς αυτοί δεν παρεμβαίνουν, αφήνουν τα παιδιά να παρακολουθούν αρκετές ώρες τηλεόραση, χωρίς να ελέγχουν την ποιότητα όσων παρακολουθούν, για ποικίλους λόγους. Πιστεύουν ότι η ανεξέλεγκτη χρήση της τηλεόρασης παίζει αρνητικό ρόλο στην αγωγή και μόρφωση των παιδιών και ότι οι περισσότερο εκτεθειμένοι είναι γονείς της μη ευνοημένης κοινωνικής κατηγορίας, γι’ αυτό και τους απευθύνουν σχετικές συμβουλές αυστηρού ελέγχου ή και απαγόρευσης της παρακολούθησης τηλεοπτικών προγραμμάτων (Μάνεσης, 2004) .

24 ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ (5)
Παραθέτουμε μερικές συμβουλές των δασκάλων: να ελέγχουν τις εκπομπές που βλέπουν τα παιδιά στην τηλεόραση να επιλέγουν μαζί με τα παιδιά χρήσιμα ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα να μη βλέπουν οι μαθητές πολλή ώρα τηλεόραση. Να βλέπουν μόνο ντοκιμαντέρ αν είναι δυνατόν να μη βλέπουν τηλεόραση γιατί δεν βοηθάει να βελτιώσουν το χαρακτήρα τους να μην ανοίγει η τηλεόραση στο σπίτι συχνά να μην τα αφήνουν να παρακολουθούν ανεξέλεγκτα τηλεόραση και ηλεκτρονικά παιχνίδια

25 ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ (6)
Κατά μέσο όρο τα παιδιά ξοδεύουν 4 ώρες την ημέρα μπροστά σε ηλεκτρονικά μέσα Φτάνοντας στην ηλικία των 18 ετών, έχουν παρακολουθήσει κατά μέσο όρο πράξεις βίας μόνο από την τηλεόραση Μεγαλύτερο επίπεδο βίας προβάλλεται από τα cartoons το πρωί του Σαββάτου

26 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗΣ ΒΙΑΣ
Αύξηση επιθετικότητας & αντικοινωνικής συμπεριφοράς Αύξηση του φόβου να καταστούν θύματα βίας Απευαισθητοποίηση του παιδιού απέναντι στην βία, τον πόνο & στα θύματα της βίας Σύνδρομο του «μοχθηρού κόσμου» Αύξηση επιθυμίας για περισσότερη άσκηση βίας τόσο στην ψυχαγωγία όσο και στην πραγματική ζωή Η επίδραση της βίας των ηλεκτρονικών μέσων πρέπει να θεωρηθεί σαν ένας από τους πολλούς πιθανούς παράγοντες που συντελούν στην διαμόρφωση μιας επιθετικής συμπεριφοράς & κυρίως σαν ένας σημαντικός παράγοντας διάδοσης της επιθετικότητας

27 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗΣ ΒΙΑΣ
Τα χαρακτηριστικά του παιδιού-τηλεθεατή (ηλικία, IQ, η επιθετικότητα ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του παιδιού, ταύτιση με επιθετικούς χαρακτήρες, κ.α.) Το κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού (διαπαιδαγώγηση, επιρροές από γονείς) Τα χαρακτηριστικά του τηλεοπτικού υλικού (βαθμός ρεαλισμού, χαρακτηριστικά δραστών, εξήγηση που δίνεται για την άσκηση της βίας, απεικόνιση των επιπτώσεων της βίας)

28 ΠΑΙΔΙΚΗ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ (1)
Μέσο επικοινωνίας η διαφήμιση και πηγή χρηματοδότησης των Μ.Μ.Ε. επηρεάζει τον προγραμματισμό τους και την ποιότητα των εκπομπών. Οικονομικό εργαλείο (μέσο προώθησης εμπορευματικών αντικειμένων) και κοινωνικός θεσμός (κοινωνικοποίηση) Αξιολογεί τα πορίσματα της επιστήμης (ψυχολογίας) και της τέχνης, αλλά γεννά δική της τέχνη. Πολύ νωρίς στόχευσε στο παιδί, προσαρμόστηκε στη γλώσσα του, με σκοπό να δίνει την εντύπωση πως απευθύνεται αποκλειστικά σε αυτό, με σκοπό να προκαλέσει συναισθηματική ταύτιση με το προϊόν. Επίσης πουλάει και την εικόνα του καταναλωτή (όχι τι είδους καραμέλα, αλλά το πώς βλέπει το παιδί τον εαυτό του όταν αγοράζει καραμέλα) Διαρκεί από 15΄΄ - 35΄΄. Βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση πρόσωπα, προϊόντα, περιβάλλον, σε τρία επίπεδα: εικονιστικό, ηχητικό, λεκτικό. Στα εικονιστικό επίπεδο υπάρχει πάντα ένα συμβολικό μήνυμα, που εγγράφεται. Τα πρόσωπα εμφανίζονται πάντοτε με τη μορφή στερεοτύπων, κυρίως ως προς το φύλο. Ο χώρος είναι φανταστικός (μαγευτικό, θελκτικό περιβάλλον). Τα χρώματα και η ταχύτητα εναλλαγής έχει σημασία.

29 ΠΑΙΔΙΚΗ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ (2)
Στο ηχητικό επίπεδο τα μουσικά μοτίβα επαναλαμβάνονται, αφού σκοπός είναι η απομνημόνευση του μηνύματος. Στο λεκτικό επίπεδο υπάρχει μονόλογος από ενήλικα ή παιδί. Οι διαφημίσεις έχουν φανταστικό ή και ρεαλιστικό χαρακτήρα. Ασκούν γοητεία (γι’ αυτό δεν υπάρχουν καθαρά ενημερωτικές διαφημίσεις). Χρησιμοποιούν το χιούμορ (περισσότερο το οπτικό - έκπληξη, μορφασμούς, αστεϊσμούς - παρά το λεκτικό). Επίσης το σλόγκαν, την επωνυμία (ταμπέλα), την επανάληψη. Δεν μετράται εύκολα η αποτελεσματικότητα στις μετρήσεις. Επηρεάζει (αναπαράγει και τροποποιεί) την κουλτούρα γιατί προωθεί εκτός από αντικείμενα στάσεις, αξίες, τρόπο ζωής.

30 ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ (1) Η βία είναι εισερχόμενη στο σχολείο (εξωτερική). Λειτουργεί ως γλώσσα σε περιβάλλοντα που δεν εκφράζονται τα συναισθήματα. Για πολλά παιδιά βία είναι μόνο η σωματική (η τηλεόραση δεν πρέπει να δείχνει σκηνές βίας). Υπάρχει και ενδογενής βία, όχι επίσημα αποδεκτό. Τιμωρούνται περισσότερο όσοι προέρχονται από μη ευνοημένα περιβάλλοντα. Για τους μαθητές είναι ένα αίσθημα απόρριψης. Βία είναι και ο ανταγωνισμός του προσωπικού, οι διευθυντές συμπεριφέρονται σαν διευθυντές επιχειρήσεων Σήμερα το σχολείο δεν είναι φορέας αναπαραγωγής της μεσαίας τάξης, δεν είναι κοινωνικός ανελκυστήρας. Δύο λύσεις για το σχολείο: ή θα πετάξει στο δρόμο όσους δεν μπορούν να ενταχθούν ή θα προσπαθήσει να αναγνωρίσει το μαθητικό του κοινό που δεν μοιράζεται κοινούς κώδικες (προσδοκίες, αξίες, γλώσσα).

31 ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ (2) Η πρόληψη γίνεται σε επίπεδο τάξης (δεν την προκαλούμε, σεβόμαστε το μαθητή, διατηρούμε την ψυχραιμία μας, σταματούμε εξαρχής την ένταση, μεταφέρουμε τη συζήτηση σε επίπεδο τάξης, διαθέτουμε χρόνο για συζήτηση, προσδιορίζουμε τους κανόνες) και σε επίπεδο σχολείου (παρέχω ασφάλεια, καθιερώνω ή κατευθύνω την υπερβολική ενεργητικότητα), εκπαιδεύω (προσεγγίζω καταστάσεις από την οπτική του δράστη και του θύματος), βασική και διαρκής κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Το σχολείο δεν πρέπει να θεωρείται αποδιοπομπαίος τράγος, άλλωστε είναι μόνο ένας θεσμός της κοινωνίας

32 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΣΚΟΥΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΒΙΑΣ (1)
Τα ΜΜΕ προβάλλουν τη δράση και όχι τα προβλήματα των νεαρών θυμάτων βίας. Διότι ως θέμα είναι διεγερτικό, απαλλάσσει από την αναζήτηση των αιτίων και περιορίζεται στο αναμάσημα στερεοτύπων ότι για τη βία υπεύθυνοι είναι οι οικονομικές συνθήκες, η ανεργία, ο καταποντισμός του σχολείου, η εκπαίδευση, η αδιαφορία των γονέων, η τηλεόραση, τα ναρκωτικά, ι μετανάστες κλπ. Μας επιτρέπει να αποκρύψουμε ότι όταν είμαστε αντιμέτωποι με την άσκηση βίας εάν δε λάβουμε υπόψη μόνο την πράξη παραβλέπουμε ότι είναι πράξη αντίδρασης σε υφιστάμενη βία.

33 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΣΚΟΥΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΒΙΑΣ (2)
Η βία είναι σύμπτωμα ή ασθένεια; Δεν υπάρχει ερώτημα, είναι γλωσσικό τέχνασμα. Δεν υπάρχει βία χωρίς αλληλεπίδραση. Την κοινωνική βία είναι δύσκολο να την ερμηνεύσουμε. Βία δεν είναι μόνο οι θεαματικές πράξεις, αλλά π.χ. και η αδιαφορία. Η βία για να μελετηθεί χρειάζεται ποιοτική ανάλυση, άρα τα μέτρα δεν μπορεί να είναι ποσοτικά. Οι πηγές της βίας σε τρία πεδία, την εσωτερική βία, την προσωπική (οικογένεια) την κοινωνική. Η εσωτερική αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εφηβείας (αλλαγές που δεν γίνονται πάντα εύκολα αποδεκτές). Η προσωπική εκδηλώνεται στο οικογενειακό περιβάλλον. Χρειάζονται όρια. Κίνδυνος οι ενήλικες να μπερδέψουν την εξουσία με τη βία. Η κοινωνική βία είναι αποτέλεσμα πιέσεων που προκαλούν αντιδράσεις.

34 ΒΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Στα ζητήματα βίας στο σχολείο αναδεικνύονται τρεις ενότητες: επιθετικότητα και βία, αύξηση της εγκληματικότητας και της βίας κατά την εφηβεία, άσκηση βίας κατά τη λειτουργία του σχολείου Με τον όρο βία περιγράφονται ποικίλες και διαφορετικές διαθέσεις, πράξεις, συμπεριφορές, από την επιθυμία καταστροφής αντικειμένων, την απειθαρχία, τους βανδαλισμούς, έως και την προσβολή ή τη σεξουαλική κακοποίηση. Για την εγκληματολογία, βία είναι ο εξαναγκασμός για άσκηση σωματικής βίας. Οι στάσεις και οι αξίες του εκπαιδευτικού μπορεί να αποτελούν ιδεολογική επίθεση. Με τον όρο επιθετικότητα αναφερόμαστε στην εχθρική συμπεριφορά και συγκεκριμένα την τάση άτομα να επιτίθενται με λόγια ή με πράξεις στον ίδιο τον εαυτό τους ή εναντίον άλλων ατόμων, που συνήθως έγιναν αίτια να γίνουν αυτά επιθετικά. Δύσκολο όχι μόνο να οριστεί, αλλά και να μετρηθεί. Π.χ. ένα ενοχλητικό πείραγμα είναι εχθρικά, δηλαδή κακοπροαίρετα; Η επιθετικότητα είναι διαρκής διάθεση του ατόμου να εμπλακεί σε πραγματικές ή φαντασιωτικές επιθέσεις. Μπορεί να είναι κακοήθης ή καλοήθης.

35 Η ΒΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Με τον όρο επίθεση δεν υπάρχει κοινή αποδοχή. Για τους συμπεριφοριστές είναι ότι τραυματίζει ή προκαλεί βλάβη στον άλλον. Για τους νεοσυμπεριφοριστές, η πρόθεση τραυματισμού ή βλάβης. Για τους γνωστικούς πρέπει να είναι εκούσια και να παραβιάζει έναν κανόνα. Δεν είναι σωστή η υπαγωγή όλων των συμπεριφορών στη βία. Έχει σχέση με την υπαγωγή σε κανόνα ή όχι. Όλες οι συμπεριφορές όμως δεν μπορεί να μεταφράζονται σε κανόνα. Δεν έχουμε στοιχεία για αύξηση της παραβατικότητας Υπάρχει μείωση των κρουσμάτων σωματικής βίας από τις ηλικίες προς τις ηλικίες με ταυτόχρονη αύξηση λεκτικών συγκρούσεων. Το σχολείο πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της νεανικής εγκληματικότητας με τα εξής χαρακτηριστικά του: α) λειτουργίες β) γενική οργάνωση, γ) εκπαιδευτικό προσωπικό. Φαίνεται η δυσκαμψία του σχολείου να απευθύνεται σε όλα τα άτομα.

36 ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ Ορίζεται ως εξής: «Λέμε ότι ένας μαθητής εκφοβίζεται όταν ένας άλλος μαθητής ή ομάδα μαθητών λένε ή κάνουν δυσάρεστα ή επικίνδυνα πράγματα σ’ αυτόν. Επίσης εκφοβισμός θεωρείται όταν ένα παιδί έχει κλειδωθεί μέσα σ’ ένα δωμάτιο, ή του έχουν σταλεί άσχημα γράμματα, ή όταν ακόμα κανείς δεν του μιλά στο σχολείο (Lutzker, 2006; Smith & Sharp, 1994). Εκφοβισμός είναι όταν ένας μαθητής πειράζεται επανειλημμένα μ’ έναν τρόπο που δεν του αρέσει, αλλά δεν θεωρείται εκφοβισμός όταν δύο μαθητές περίπου της ίδιας δύναμης φιλονικούν, παλεύουν ή έχουν έναν καυγά στην αυλή του σχολείου» Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού πολλές φορές, θεωρείται κυρίως από γονείς, ως ένας αναπόφευκτος τρόπος για να μεγαλώσει κάποιο παιδί, κυρίως τα αγόρια. Παιδιά τα οποία συμπεριφέρονται και εκφράζονται μέσω της βίας και της φοβέρας, τους ανοίγεται πιο εύκολα ο δρόμος για την παραβατικότητα και την εγκληματικότητα. Συγχέεται με την έννοια της βίας και της επιθετικότητας. Ένα βασικό στοιχείο ομοιότητας στους ορισμούς της επιθετικότητας, της βίας και του σχολικού εκφοβισμού, είναι η έννοια της πρόθεσης. Αποτελεί μορφή επιθετικής συμπεριφοράς που εμφανίζεται κυρίως στο σχολείο με σοβαρές επιπτώσεις για τη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και τη διαδικασία της μάθησης.

37 ΜΟΡΦΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
Ο σωματικός εκφοβισμός: η επίθεση, το χτύπημα, το σπρώξιμο, άλλες συμπεριφορές που σχετίζονται με τη σωματική επιθετικότητα, βανδαλισμοί, βίαιη είσπραξη χρηματικού ποσού, απειλή με όπλο, σωματικές πράξεις που ταπεινώνουν, μη δίκαιο παιχνίδι με κόλπα καθώς και το κλέψιμο. Ο λεκτικός εκφοβισμός: Τα παρατσούκλια, οι απειλές και οι κατάρες, αρνητικά σχόλια ή πειράγματα για την εμφάνιση, το ντύσιμο ή τις πράξεις του ατόμου με στόχο την υποτίμηση, το ντρόπιασμα, την δημόσια διαπόμπευση και τον χλευασμό του καθώς και ο εξοστρακισμός αυτού από την ομάδα Ο κοινωνικός εκφοβισμός: κουτσομπολιό για ένα παιδί ή οι ψευδείς διαδόσεις για το θύμα, η ψυχολογική βία η οποία επίσης έχει ως άμεσο στόχο τον αποκλεισμό του παιδιού από την ομάδα Ο σεξουαλικός εκφοβισμός: σεξουαλική κακοποίηση, τα σεξουαλικά υπονοούμενα καθώς και η παρακολούθηση της ιδιωτικής ζωής του θύματος (λόγω σωματικών ανωμαλιών ή σεξουαλικών ιδιαιτεροτήτων) Ο φυλετικός εκφοβισμός: ρατσιστικά σχόλια για ένα άτομο

38 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bernstein, R. (1996). Pedagogy, symbolic control and identity: Theory, research, critique. London: Taylor & Francis. Fontana, D. (1996). Ο Εκπαιδευτικός στην Τάξη, μτφρ. Μ. Λώτη. Αθήνα: Σαββάλας. Κολιάδης, Ε. (1997). Θεωρίες Μάθησης και Εκπαιδευτική Πράξη, τόμ. Γ΄, Αθήνα. Ματσαγγούρας, Η. (2008). Η Σχολική Τάξη. Αθήνα: Μ. Γρηγόρης. Μπεζέ, Λ. (επιμ.) (1998). Βία στο Σχολείο, Βία του Σχολείου. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Πυργιωτάκης, Ι. (1999). Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. 38

39 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Τέλος Ενότητας