Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης

Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης Ενότητα 4: Διαχείριση Σχολικής Τάξης Μπεκιάρη Αλεξάνδρα Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού

ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Πανεπιστημίου Θεσσαλίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

ΣΚΟΠΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Να επισημανθούν τα διακριτά στοιχεία του ψυχο- παιδαγωγικού κοινωνικού περιβάλλοντος και να οριστεί η έννοια του παιδαγωγικού περιβάλλοντος στη σχολική τάξη, συμπεριλαμβανομένου του βασικού παράγοντα διαμόρφωσής του και των δομικών στοιχείων του. Επιπλέον, να οριστούν η παιδαγωγική σχέση, η διαπροσωπική επικοινωνία, καθώς και η τάξη- αταξία στη σχολική τάξη και να τεθούν τα μοντέλα εξωτερικού και εσωτερικού ελέγχου στη σχολική πειθαρχία.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Το Παιδαγωγικό Περιβάλλον στη Σχολική Τάξη
Παιδαγωγική Σχέση Διαπροσωπική Επικοινωνία Τάξη στη Σχολική Τάξη Αταξία στη Σχολική Τάξη Εξωτερικός και Εσωτερικός Έλεγχος στη Σχολική Πειθαρχία

ΤΟ ΨΥΧΟ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ
Διακριτά στοιχεία του ψυχο- παιδαγωγικού κοινωνικού περιβάλλοντο ς: η γενικότερη κουλτούρα που διέπει τη σχολική μονάδα, το παιδαγωγικό κλίμα της σχολικής τάξης, το στυλ της διδασκαλικής συμπεριφοράς, η σχέση των μαθητών με τον εαυτό τους.

Η ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ
Η ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Κουλτούρα της Σχολικής Μονάδας: το σύστημα των κοινώς αποδεκτών νοημάτων που αποδίδονται στις δραστηριότητες. Τα νοήματα εκφράζονται μέσω συμβόλων & καθιερώνουν αρχές και πρακτικές δράσης. Όσο πιο ξεκάθαρες οι αξίες & πεποιθήσεις, τόσο πιο δυνατή είναι η κυρίαρχη κουλτούρα.

ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ (1)
ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ (1) Βασικός παράγοντας: ο Διευθυντής Άλλοι παράγοντες: διδάσκοντες, σύμβουλοι, υπουργείο (μέσω αναλυτικού προγράμματος και διασφάλισης υλικοτεχνικής υποδομής), Κοινωνικό περιβάλλον Ηγέτης: πρόσωπο που ασκεί εξουσία: διεύθυνση & συντονισμός, Επιρροή επί στοχοθεσίας, Μετάδοση γνώσης (κατανόηση) (ηγέτης= εκπαιδευτής;) Αυταρχική ≠ συλλογική διοίκηση

Χαρακτηριστικά αποτελεσματικού ηγέτη: ευθύνη, ολοκλήρωση έργου, ενεργητικότητα, επιμονή, Ρίσκο-πρωτοτυπία, αυτοπεποίθηση, αντοχή, επιρροή

Κυρίαρχοι τύποι ηγέτη: διαχειριστικός (διεκπεραίωση) μετασχηματιστικός (ανάγκες- αξίες) Αποτελεσματικοί διευθυντές: δύναμη = επαγγελματική ικανότητα και γνώση (όχι στον καταναγκασμό/ νόμο) αμερόληπτοι, εύστοχοι κριτές, καθορίζουν στόχους, προσδοκίες, διαδικασίες.

ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ (3) Ο Δεκάλογος του Αποτελεσματικού Διευθυντή: οργανωτική κουλτούρα 2) συλλογική αυτονομία 3) επικοινωνία για αντιμετώπιση προβλημάτων 4) ελαχιστοποιεί διαφορές εξουσίας

ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ (4) 5) αίσθημα «ανήκειν» στο σχολείο 6) προσοχή στις διαφωνίες 7) πειθαρχικές διαδικασίες 8) ατμόσφαιρα μάθησης 9) επικοινωνία με γονείς και κοινωνικούς φορείς 10) εμφάνιση του σχολικού κτιρίου/ οργάνωση σχολικού χώρου.

ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ (1)
ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ (1) Γενικά ένας αποτελεσματικός διευθυντής προσέχει: οργάνωση (διαδικασίες, όραμα, ρόλοι), ανθρώπινους πόρους, πολιτική (άσκηση εξουσίας, αποδοχή διαφωνίας), συμβολισμοί (αξίες)

ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ (2)
Τρία είδη σχολικού κλίματος: ανοικτό (όλοι οι εκπαιδευτικοί συνεργάζονται και έχουν τη στήριξη του διευθυντή), κλειστό (ο διευθυντής δίνει κατευθύνσεις παρά στηρίζει πρωτοβουλίες), σχεδόν κλειστό (ο διευθυντής έχει χαμηλό βαθμό υποστήριξης, οι εκπαιδευτικοί αδιαφορούν) ψυχολογικό κλίμα: συναισθηματικός τομέας, κοινωνική οργάνωση, εργασία ψυχο-παιδαγωγικό κλίμα: μάθηση, συμπεριφορά.

ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ
Συνεκτικότητα, Διαφοροποίηση, Τυπικότητα, Ταχύτητα, Υλικοτεχνική υποδομή, Διενεκτικότητα, Προθετικότητα, Ευνοιοκρατία, Δυσκολία, Αποστασιοποίηση, Δημοκρατικότητα, Ανταγωνισμός, Ανταγωνιστικότητα, Αποδιοργάνωση.

ΤΟ ΣΤΥΛ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ (1)
ΤΟ ΣΤΥΛ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ (1) Εξουσία εκπαιδευτικού από: - Αγάπη/ αφοσίωση μαθητών γνώση θέση (νομοθετεί, δικάζει, τιμωρεί) Τρία στυλ εξουσίας: αυταρχικό, δημοκρατικό, αδιάφορο Κυρίαρχο στυλ ελληνικής εκπαίδευσης είναι μάλλον το αυταρχικό (;)

ΤΟ ΣΤΥΛ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ (2)
ΤΟ ΣΤΥΛ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ (2) Ο εκπαιδευτικός ως φορέας εξουσίας: περιεχόμενο, διαδικασία, συμπεριφορά Τρεις τομείς εξουσίας: Νομοθετική, Δικαστική, Εκτελεστική Μήπως η ζωή μας ποινικοποιείται συνεχώς επειδή η εκτελεστική και νομοθετική εξουσία θέλουν να μεταβιβάζουν τα προβλήματα στη δικαστική με όλο και περισσότερο ποινικούς νόμους (που είναι η «εύκολη» λύση;)

Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ (1)
Η Παιδαγωγική Σχέση Μοντέλα «Παιδαγωγικής Αγάπης» σχέση ανισότητας. ψυχοσύνθεση μαθητή Απαιτήσεις παιδαγωγικής διαδικασίας. «Παιδαγωγικός έρωτας του Σωκράτη»: Σχέση δασκάλου- μαθητή πρέπει να βασίζεται στο οικογενειακό πρότυπο Pestalozzi: σχέση μητέρας-παιδιού = παιδευτική διαδικασία Επηρεασμένος από το Roussaeu (σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού) Nohl: θεμελιωτής παιδαγωγικής σχέσης Παιδαγωγική αγάπη: το παιδί στο επίκεντρο (σημαντική η κατάρτιση των εκπ/κών).

Αυθεντία του εκπ/κού: Μόνο τυπικό κύρος= συμβατική αυθεντία λόγω θέσης (άμεσο αποτέλεσμα αλλά μικρής διάρκειας) Ουσιώδες κύρος= γνήσια αυθεντία (μακράς διάρκειας αποτέλεσμα) Η Παλαιά Παιδαγωγική πίστευε ότι πυρήνας της ανάπτυξης του παιδιού ήταν ο ώριμος άνθρωπος. Με το επιστημονικό κύρος να λείπει, χρησιμοποιούσε την ποινή για πειθαρχία. Η Νέα Παιδαγωγική άσκησε αυστηρή κριτική στις αρχές του 20ου αιώνα. Υπάρχει μετατόπιση προς τη γνήσια αυθεντία, αν και παραμένουν στοιχεία της παλαιάς.

Η συμπεριφορά του εκπαιδευτικού (παιδαγωγικό στυλ): Διάκριση με βάση 5 άξονες: α) ποιος καθορίζει το τι και πως της διδασκαλίας, β) διεξαγωγή διδασκαλίας, γ) πώς γίνεται η αξιολόγηση, δ) μέσα που χρησιμοποιούνται, ε) ποια η βασική στάση του δασκάλου για τον αναπτυσσόμενο άνθρωπο.

Η συμπεριφορά του δασκάλου ασκεί επίδραση και στη συμπεριφορά των μαθητών: α) σχέση δασκάλου – μαθητή β) μάθηση και επίδοση των μαθητών γ) σχέσεις μεταξύ των μελών της ομάδας δ) επιδράσεις στην προσωπικότητα του μαθητή

η πρώτη αποδίδει τη συμπεριφορά των εκπαιδευτικών στη σχολική πραγματικότητα (χώρος, μαθητές, εξοπλισμός), η δεύτερη στην ιδιοσυγκρασία λαών ή εθνικοτήτων (π.χ. οι Γερμανοί δάσκαλοι πιο αυταρχικοί από τους Αμερικανούς;), η τρίτη στην προσωπικότητα του ατόμου καμία θεωρία δεν εξηγεί πλήρως (προβάλλουν έναν παράγοντα) Τρεις βασικές θεωρίες για τους παράγοντες που επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των εκπαιδευτικών:

Διαπροσωπική επικοινωνία στη σχολική τάξη Εσωτερική επικοινωνία δασκάλου – μαθητή Η συμπεριφορά των ατόμων της σχολικής τάξης επηρεάζει όλο το πλέγμα των διαπροσωπικών σχέσεων. Τελευταίες έρευνες δείχνουν: ο δάσκαλος διαφοροποιεί τη συμπεριφορά του στην τάξη κατά περίπτωση. Διαφοροποίηση συμπεριφοράς ανάλογα με τις προσδοκίες (Πυγμαλίων κ.α.).

Προσδιορισμός σημείων που διαφοροποιείται η συμπεριφορά των εκπ/κών: α) χρόνος αναμονής και παροχής βοήθειας (λιγότερος χρόνος στους αδύνατους), β) επιβράβευση και αποδοκιμασία (περισσότερη στους ικανούς) γ) συχνότητα επικοινωνίας (ακόμα και η μη λεκτική συχνότερα με τους ικανούς). Γιατί οι δάσκαλοι δεν βοηθούν ως όφειλαν τους αδύναμους μαθητές;

Αρκετοί έχουν την ικανότητα να μεταβάλουν και να αναπροσαρμόζουν τις προσδοκίες τους. Άλλοι, προσαρμόζονται στην επίδοση και συμπεριφορά των μαθητών, αλλά αυτή η παθητικότητα κάνει ακόμα πιο αδύναμους ή αδρανείς τους μαθητές. Τέλος, κάποιοι έχουν στερεότυπα τα οποία δεν αλλάζουν ποτέ (π.χ. τα αγόρια είναι ζωηρά, τα κορίτσια δεν τα καταφέρνουν καλά στα Μαθηματικά, τα μοναχοπαίδια είναι κακομαθημένα κλπ).

α) η κοινωνική θέση του μαθητή, β) το φύλο του μαθητή, γ) η σχολική επίδοση, δ) η θέση που κάθεται ο μαθητής, ε) η προσωπικότητα του μαθητή (εξωτερικά χαρακτηριστικά, αλλά και εσωτερικά). ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ο εκπαιδευτικός πρέπει να υποβάλλει συχνά την κρίση του σε έλεγχο και να προσπαθεί να τη στηρίζει σε αντικειμενικά στοιχεία. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο εκπαιδευτικός διαμορφώνει τις προσδοκίες του είναι:

Το κοινωνιόγραμμα δείχνει ποσοτικά και ποιοτικά τις κοινωνικές επαφές και τις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη μιας ομάδας (τάξης). Εμπνευστής της κοινωνιομετρίας ο Moreno, που άρχισε τις μελέτες του σε στρατόπεδο προσφύγων του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Αυστρία. Σε βοηθάει να κατανοήσεις σχέσεις και συμπεριφορά ατόμων. Κάνεις ερωτήσεις (π.χ. με ποιον θα προτιμούσες να πας διακοπές) και σε κοινωνιομετρικό πίνακα περνάς απαντήσεις. Από θετικές και αρνητικές απαντήσεις (έλξεις και απωθήσεις) ανακαλύπτεις αμοιβαίες προτιμήσεις ή απορρίψεις, τις ετερόφυλες προτιμήσεις ή απορρίψεις, κλπ. Χρειάζεται προσοχή στη χορήγηση.

Ο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ (1)
Διδασκαλία: σύνολο διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων, μια διαδικασία επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη. Ο εκπαιδευτικός ως πρότυπο, καλλιεργεί ή αναστέλλει συνειδητά και ασύνειδα. Οι σχέσεις είναι ασύμμετρες (διαφορά εξουσίας αμοιβών, επιβολής, αναφοράς, ειδίκευσης, νομιμότητας). Ο ρόλος του εκπαιδευτικού ως αποτέλεσμα πιέσεων και προσδοκιών. Ιστορική εξέλιξη του ρόλου του (Παιδαγωγός – Δούλος, Δάσκαλοι των 2 μαρτύρων). Διαστάσεις του ρόλου: επιστήμονας, φορέας εξουσίας, μεσάζοντας της κοινωνικοποίησης, ανάπτυξης της ατομικότητας, πρότυπο μίμησης, ιδιώτης. Οι διαστάσεις είναι συμπληρωματικές. 28 28

Καθήκοντα: διδάσκει και παιδαγωγεί: 2 όψεις της παιδαγωγικής πράξης Μέσω της διδασκαλίας μεταβιβάζει την κοινωνική «πείρα» (ή συνήθεια που βαφτίζεται «πείρα»;), δραστηριοποιεί τις δυνάμεις της αλλαγής. Διδασκαλία: τέχνη (έμπνευση/ πρακτική/ φαντασία) ή επιστήμη (θεωρία/ μέθοδος/ συστηματοποιημένη γνώση); Ο Εκπαιδευτικός επηρεάζει άμεσα το Μαθητή; Όχι, γιατί παρεμβαίνουν παράγοντες όπως το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον, το σχολείο (προγράμματα, οργάνωση), τα Μ.Μ.Ε. Στυλ διαπαιδαγώγησης: αυταρχικό (δασκαλοκεντρικό)- δημοκρατικό (μαθητοκεντρικό) 29 29

Το αυταρχικό στυλ δημιουργεί επιθετικότητα και αντίδραση, ή υποταγή. Ευνοεί τις φιλονικίες. Το δημοκρατικό στυλ ευνοεί τη συνεργασία. Το χαλαρό στυλ επιτρέπει τη φασαρία. Τρεις διαστάσεις περιγράφουν τη συμπεριφορά τους: α) φιλική και θερμή, β) υπεύθυνη, συστηματική και προγραμματισμένη, γ) ενδιαφέρον και φαντασία. Αυτές δεν αλληλοαποκλείονται. Ένας εκπαιδευτικός π.χ. μπορεί να είναι φιλικός (α), απρογραμμάτιστος (β), ευσυνείδητος (β), ανιαρός (γ). 30 30

Σημαντικότερη διάσταση της συμπεριφοράς είναι η συναισθηματική. Ο εκπαιδευτικός δεν αποβλέπει μόνο σε γνώσεις, αλλά ηθικές αρετές, διάθεση για εργασία, συνεργασία, συναισθηματική ισορροπία, αυτοέλεγχο, αυτοπεποίθηση. Συναισθηματική θέρμη: αναγνώριση, κατανόηση, ηρεμία, φιλική διάθεση. Σχετίζεται με αυτενέργεια, ενεργητική συμμετοχή, αριθμό ερωτήσεων που θέτουν οι μαθητές, ενδιαφέρον των μαθητών. 31 31

Ο Έλεγχος γίνεται με διαταγές, ερωτήσεις, γλωσσική επικοινωνία. Ο δημιουργικός δάσκαλος καλλιεργεί τη δημιουργικότητα των μαθητών του. Μεγάλη είναι η σημασία της καθαρότητας και της σαφήνειας. μεταδίδει τον ενθουσιασμό του, ζωηρότητα, κινητικότητα, οι προσδοκίες του – αυτοπραγματούμενη προφητεία (η συμπεριφορά ρυθμίζεται από τις προσδοκίες), η επανατροφοδότηση, η συναισθηματική ατμόσφαιρα. Οι προσδοκίες των μαθητών επηρεάζουν τον εκπαιδευτικό. 32 32

Αρχές αντιμετώπισης Αίτια πειθαρχικών προβλημάτων μικροαπροσεξίες, παράκαμψή τους (οπτική- φυσική επαφή, ερώτηση προς το μαθητή, έπαινος, αντιμετώπιση μορφών προβληματικής συμπεριφοράς με άμεση επέμβαση (να απαιτήσει, να υπενθυμίσει τους κανόνες, να μη θέτει ερωτήσεις), τιμωρίες (άμεσες, ποινές ως θετικές ενισχύσεις γιατί δημιουργούν μίσος και βραχύχρονα αποτελέσματα). Χρειάζεται καλά προετοιμασμένη διδασκαλία, καλή οργάνωση του χρόνου, στρατηγικές καθοδήγησης της τάξης (εποπτεία δραστηριοτήτων, συγχρονιστική αντιμετώπιση περιστάσεων). 33 33

κυρίαρχος, μεταδότης, αξιολογητής, εκπρόσωπος της κοινωνίας δίνει κίνητρα, κατευθύνει, ρυθμίζει διδακτικές ευκαιρίες, θεωρεί τους μαθητές εκπροσώπους της εκπαιδευτικής διαδικασίας. διδακτικός υλισμός Επαγγελματίας ή Λειτουργός; Υπερασπιστής του κατεστημένου ή ριζοσπάστης; 34 34

ΤΑΞΗ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ (1)
Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε ο όρος κλάσις. Δηλώνει το χώρο, την οργανωμένη μαθητική ομάδα, την κατάσταση. Ενώ το παραδοσιακό σχολείο= κολασμό της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς Σύγχρονο=αναπτύξει πολύπλευρα το μαθητή, διατύπωση προσδοκιών και την ανατροφοδότηση των θετικών μορφών συμπεριφοράς Ερώτημα: πιο από τα δυο είναι πιο καταπιεστικό/ καταδυναστευτικό; Η σχολική τάξη γίνεται αντιληπτή ως οικοσύστημα (πολλαπλές αλληλεπιδράσεις). 35 35

Στη διατήρηση της τάξης (πειθαρχία) συμβάλλουν έξι παράγοντες: 1. Η προσωπικότητα του δασκάλου (ηγετική ικανότητα, χρήση ισχύος, στυλ εξουσίας, συμμετοχικό στυλ συμπεριφοράς). 2. Οι διαπροσωπικές σχέσεις α) εκπαιδευτικού-μαθητών για να ικανοποιούνται οι βασικές ανάγκες των μαθητών (ασφάλεια, αγάπη, ταύτιση, δύναμη, ανεξαρτησία, αυτοαντίληψη, αυτοεκτίμηση, χρειάζονται δεξιότητες όπως η εμπαθητική ακρόαση). β) μεταξύ των μαθητών οι οποίοι επιθυμούν την αποδοχή – χρειάζεται οργάνωση από την αρχή της χρονιάς (χρήση παρατήρησης – κοινωνιογράμματος). Ο εκπαιδευτικός πρέπει να ασκηθεί σε δεξιότητες προσεκτικής ακρόασης, εμπαθητικής κατανόησης, βλεμματικής επαφής. 36 36

3. Ο τρόπος οργάνωσης της σχολικής τάξης: οριζόντιος/ ομαδική εργασία, αποκέντρωση λειτουργιών και εξουσιών προς την ομάδα μαθητική αυτοδιοίκηση (Αλληλοδιδακτικό Σχολείο), άσκηση μαθητών στον ακριβή τρόπο δραστηριοτήτων ρουτίνας 4. Τα μηνύματα στην αρχή της σχολικής χρονιάς: αυτοπαρουσίαση εκπαιδευτικού, προετοιμασία τάξης/ κανόνων/ διαδικασιών συνεχής εποπτεία, άμεση λύση προβλήματος/ καλή οργάνωση/ σαφήνεια 37 37

5. Η ποιότητα του μαθήματος: προετοιμασία σε μακρο (τρίμηνο) και μικρο-επίπεδο, σαφήνεια, άσκηση στην υπευθυνότητα των μαθητών, ανατροφοδότηση, προσέλκυση της προσοχής με τεχνικές αισθητηριακές (εποπτικό υλικό), προκλητικές (προβολή αντιφατικών στοιχείων), συναισθηματικές, εμπαθητικές, όπως χρήση λεκτικών και μη μηνυμάτων, παρωθήσεων, κινήσεις και χειρονομίες, ενεργοποίηση της δια-μαθητικής επικοινωνίας, διλημματικών ερωτήσεων, εναλλαγή ακουστικών και οπτικών ερεθισμάτων, εναλλαγή στο ρυθμό επικοινωνίας, χρήση παύσης, χρήση υπογράμμισης, διευθέτηση θρανίων, επικοινωνία με όλους. 38 38

6. μέσα στήριξης της επιθυμητής συμπεριφοράς: αμοιβές αναγκαίες, Η τάξη δεν πρέπει να είναι τόσο ανταγωνιστική (π.χ. Νέα βιβλία- ζητούν με ερωτήσεις μεταγνώσης οι μαθητές να κρίνουν γιατί απέτυχε μια ομαδική δραστηριότητα. Πολύ αποτελεσματική είναι η μίμηση προτύπων. Ο δάσκαλος μεταφέρει τα πρότυπα). 39 39

ΑΤΑΞΙΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ (1)
Η αταξία: χαμηλής ποιότητας διδασκαλίας και της κοινωνικής ανωριμότητας του μαθητή Περιγράφονται: η απροσεξία, η αντίδραση, η επιθετικότητα, η εριστικότητα, η βιαιοπραγία, οι κλοπές, η περιφρόνηση προς την «εξουσία». Χρησιμοποιείται από τους εκπαιδευτικούς για να δηλώσουν μορφές συμπεριφοράς που αναιρεί - τις συνθήκες, τη διαδικασία και το ήθος της εκπαιδευτικής λειτουργίας εμποδίζει τη ροή της διδασκαλίας, τη μάθηση, διαταράσσει το ψυχολογικό κλίμα - καταστροφική για τη σχολική περιουσία 40 40

Οι εκπαιδευτικοί δεν εκπαιδεύονται σε ζητήματα μαθητικής αταξίας. Υπάρχει η αντίληψη ότι ο άνθρωπος χρειάζεται «χαλινό» που επιτυγχάνεται μέσω των ποινών. Οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν την ποινή για την αταξία, την αμοιβή για τη σχολική μάθηση. Από πολύ παλιά υπήρχε αυστηρότητα η οποία έφθανε ως τις σωματικές ποινές. Ηπιότερες ποινές (γονυκλισία, ασιτία) υπήρχαν λόγω αντιδράσεων των θεωρητικών (π.χ. Rousseau). Σήμερα ποινές είναι η επίπληξη, αλλαγή του σχολικού περιβάλλοντος. Θεωρούν την αταξία ως αποτέλεσμα στάσης και τάσης των μαθητών και όχι ως ανωριμότητα. Συχνά βάζουν και το κριτήριο του ήθους (μακριά μαλλιά, κοντές φούστες). Αταξία: αντίδραση μαθητών προς μεμονωμένους εκπαιδευτικούς; Προς το γενικό κοινωνικό σύστημα; Προς κάτι άλλο; 41 41

Οι συνηθισμένες αταξίες: σχολική προσαρμογή, τη διαπροσωπική & την ενδοπροσωπική συμπεριφορά (φταίει ο εαυτός μας ή το σύστημα;) Προβλήματα: σχετικά με το μάθημα (δεν προσέχει), συμπεριφοράς (ενοχλεί άλλους)/ διαπροσωπικών σχέσεων (εμπλέκεται σε διαξιφισμούς, ψεύδεται, κλέβει), με την παραβίαση του σχολικού ήθους (καπνίζει), ομαδικής απειθαρχίας (επιθετικότητα, χαμηλό ηθικό, απαξίας της εκπαίδευσης) 42 42

Οι θεωρίες μαθητικής αταξίας είναι: α) Ελλειμματικότητας και Ικανοποίησης Αναγκών (αναπτυξιακή αδυναμία του παιδιού να οργανώσει τη συμπεριφορά του), β) Παράγοντες Επιδείνωσης της Μαθητικής Παραβατικότητας (ενδοατομικοί – νευρολογικής φύσεως, κοινωνικοί – χάσμα γενεών, αμφισβήτηση αξιών, σχολικοί (συνωστισμός, ανταγωνισμός, κατάχρηση εξουσίας, αυταρχισμός). 43 43

να προλαμβάνονται τα μικροπροβλήματα συμπεριφοράς. Η πρόληψη διέπεται από μερικές αρχές: της ελάχιστης & προοδευτικής παρέμβασης (από τις έμμεσες στις άμεσες, από τις παιδοκεντρικές στις δασκαλοκεντρικές). Λεκτικές παρεμβάσεις: έμμεση υπόδειξη, αναφορά ονόματος, επερώτηση, χιούμορ, ανάδειξη των επιπτώσεων, προβολή θετικών επιπτώσεων, υπενθύμιση κανόνων, επίπληξη Κυρώσεις (δυσμενή μέτρα από πρόσωπα εξουσίας): α) μέσω φυσικών συνεπειών (έσπασες το τζάμι, κάθισε δίπλα στο παράθυρο), β) μέσω λογικών συνεπειών (να αποκαταστήσει φθορές, να υιοθετήσει αποδεκτές μορφές συμπεριφοράς), γ) μέσω τιμωρητικών κυρώσεων (να στερηθεί προνόμια) 44 44

Οι τιμωρητικές κυρώσεις διακρίνονται σε σωματικές και ψυχολογικές. Οι σύγχρονοι παιδαγωγοί τις θεωρούν αντιπαιδαγωγικές. Οι ποινές καταστέλλουν το σύμπτωμα και δεν αναπτύσσουν το άτομο, προωθούν στρεβλές μορφές κοινωνικοποίησης, αναιρούν τον παιδαγωγικό ρόλο του εκπαιδευτικού (αφού είναι η εύκολη λύση που μπορεί να εφαρμόσει ο καθένας) έχουν αρνητικές συνέπειες για τους μαθητές, δημιουργούν αισθήματα ενοχής, υπηρετούν τις ανάγκες του εκπαιδευτικού και όχι του μαθητή. 45 45

Η Αντιαυταρχική Αγωγή δίνει σημασία στην πίστη στις διατομικές σχέσεις, στις δυνατότητες & στα ατομικά δικαιώματα Οι κυρώσεις είναι χρήσιμες παιδαγωγικά, βασιζόμενες στις φυσικές και λογικές συνέπειες της παράβασης. Όχι στη χρήση απειλής, την επιπλέον εργασία, την ψυχολογική βία. Να υπενθυμίζει τη δέσμευση του μαθητή. Ο εκπ/κός πρέπει να είναι ήρεμος όταν τις επιβάλλει, απρόσωπος και σταθερός. 46 46

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ (1)
Υπάρχουν διάφορα μοντέλα εξωτερικού ελέγχου της σχολικής πειθαρχίας: Α΄ Μοντέλα Μπιχεβιοριστικής Σχολής (όλες οι συμπεριφορές αποτέλεσμα μάθησης, σημασία στους εξωτερικούς παράγοντες και το περιβάλλον Κριτική: ο μπιχεβιορισμός είναι επιφανειακός. Υπάρχουν τα μοντέλα K & S O’ Leary, Canter. 47 47

Β΄ Μοντέλα Νεο- Μπιχεβιοριστικής Σχολής (δανείζονται επιπλέον έννοιες όπως νοημοσύνη, προσδοκίες που τις θεωρούν ενδιάμεσες μεταβλητές μεταξύ περιβάλλοντος και συμπεριφοράς, αναδεικνύει δηλαδή το ρόλο του γνωστικού. Έχουν εντάξει στοιχεία από τη γνωστική, κοινωνική, ψυχοδυναμική ψυχολογία και διαμόρφωσαν τη θεωρία της γνωστικοκοινωνικής μάθησης. Η συμπεριφορά δεν είναι απλή αντανακλαστική αντίδραση στα ερεθίσματα, αλλά συνειδητή επιλογή του ατόμου που επεξεργάζεται τα ερεθίσματα, τις συνθήκες, την κατάσταση, τις επιδιώξεις του και δρα αναλόγως. 48 48

Γ΄ Μοντέλα Ερευνητικής Σχολής δεν έχουν θεωρητική βάση εκκίνησης, επιχειρούν να οργανώσουν τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τη διδακτική έρευνα Υπάρχουν τα μοντέλα του Kounin (έμφαση στην πρόληψη, σαφήνεια και αποφασιστικότητα), των Joyce & Weil (αποσκοπεί στον αυτοέλεγχο). 49 49

Δ΄ Σχετικά με σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς υπάρχουν μοντέλα που βασίζονται στις εξής προσεγγίσεις: α) βιοφυσική (αποδίδει τα προβλήματα μάθησης και συμπεριφοράς σε νευρολογικές αιτίες και προσπαθεί με χρήση ψυχοτρόπων να περιορίσει την υπερκινητικότητα κλπ). β) μπιχεβιοριστική (συστηματική ανάλυση συμπεριφοράς και καταγραφή σε κλείδα –με αποδεκτή μορφή τη στέρηση προνομίων), γ) η ψυχοδυναμική (χρησιμοποιείται η δραματοποίηση, μουσικοθεραπεία, παίξιμο ρόλων) δ) οικολογική (ολιστικές θεωρίες που εξηγούν πώς κοινωνικές, φυσικές, ψυχολογικές παράμετροι συμπράττουν – παρεμβαίνουν στο οικοσύστημα). 50 50

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ (1)
Υπάρχουν διάφορα μοντέλα εσωτερικού ελέγχου της σχολικής πειθαρχίας (προωθούν την αυτοπειθαρχία): Α΄ Ψυχοδυναμικής Σχολής κυρίαρχο ρόλο η διαπροσωπική επικοινωνία εκπαιδευτικού – μαθητή, άρα απαιτείται αμοιβαία αγάπη & εμπιστοσύνη). Μοντέλα τέτοια είναι των Dreikurs (απορρίπτει τις ποινές, κατανόηση των κινήτρων του μαθητή από τον ίδιο – έπειτα οι λογικές συνέπειες της πράξης), του Glasser (να εντοπίσει το πρόβλημα στη ρίζα), του Aronfreed (βασικό κίνητρο της συμπεριφοράς η αποφυγή της κοινωνικής αποδοκιμασίας – ο εκπαιδευτικός ως πρότυπο μίμησης). 51 51

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ (2)
Β΄ Μοντέλα Ανθρωπιστικής Σχολής τα άτομα παρουσιάζουν τάση για αυτοπραγμάτωση, ευκολότερα μέσα σε κλίμα ομαλών διαπροσωπικών σχέσεων Ο εκπαιδευτικός παράγοντας δημιουργίας του θετικού ψυχολογικού και κοινωνικού κλίματος, ο μαθητής όχι παθητικός δέκτης Μοντέλα του Rogers (δημιουργία κλίματος, διερεύνηση προβλήματος, σχηματισμός ολοκληρωμένης αντίληψης, προγραμματισμός και λήψη αποφάσεων, σύνθεση προσέγγισης), του Gordon (δύσκολα οι εκπαιδευτικοί μετατρέπουν την εξουσιαστική επικοινωνία σε ενεργητική και εμπαθητική ακρόαση), του Ginott (υπεραμύνεται όπως και ο Gordon τα δικαιώματα του εκπαιδευτικού – οι προτάσεις του ακόμα δεν είναι μοντέλο). 52 52

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΜΕΛΕΤΗ Ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες επικοινωνίας στη σχολική τάξη; Ποια είναι τα είδη επικοινωνίας στη σχολική τάξης; Ποια στοιχεία συνθέτουν την καλή ή κακή επικοινωνία; Πώς το «παιδαγωγικό στυλ» επηρεάζει το κλίμα και την απόδοση της σχολικής τάξης; Ποιες μορφές σχέσεων αναπτύσσονται στη σχολική τάξη; Ποια μοντέλα εσωτερικού ελέγχου της πειθαρχίας γνωρίζετε; 53 53

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Dreikurs, R. (1995). Ενθαρρύνοντας το Παιδί στη Μάθηση, μτφρ. Α. Κουτοσιάνου. Αθήνα: Θυμάρι. Fontana, D. (1996). Ο Εκπαιδευτικός στην Τάξη, μτφρ. Μ. Λώτη. Αθήνα: Σαββάλας. Κολιάδης, Ε. (1997). Θεωρίες Μάθησης και Εκπαιδευτική Πράξη, τόμ. Γ΄, Αθήνα. Ματσαγγούρας, Η. (2008). Η Σχολική Τάξη. Αθήνα: Μ. Γρηγόρης. Ματσαγγούρας, Η. (2000β). Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία. Αθήνα: Μ. Γρηγόρης. Ματσαγγούρας, Η. (2000α). Στρατηγικές Διδασκαλίας. Αθήνα: Gutenberg. Μπεζέ, Λ. (επιμ.) (1998). Βία στο Σχολείο, Βία του Σχολείου. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα Πυργιωτάκης, Ι. (1999). Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. 54

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Τέλος Ενότητας

Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια

Είσοδος

Σύνδεση μέσω των κοινωνικών δικτύων:

Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "Θέματα Παιδαγωγικής και Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια