Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

Κοινωνικό φύλο και ανοικτή μάθηση μέσω διαδικτύου: Μελέτη περίπτωσης το πιλοτικό έργο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς Διπλωματική Εργασία.

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Παρουσίαση με θέμα: "Κοινωνικό φύλο και ανοικτή μάθηση μέσω διαδικτύου: Μελέτη περίπτωσης το πιλοτικό έργο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς Διπλωματική Εργασία."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Κοινωνικό φύλο και ανοικτή μάθηση μέσω διαδικτύου: Μελέτη περίπτωσης το πιλοτικό έργο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς Διπλωματική Εργασία που ολοκληρώθηκε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου για τον τίτλο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Φύλο και Νέα Εκπαιδευτικά και Εργασιακά Περιβάλλοντα στην Κοινωνία της Πληροφορίας» του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΤΕΠΑΕΣ) της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών Επόπτης Καθηγήτρια: Χρυσή Βιτσιλάκη Φοιτήτρια: Αργυρώ Κυριάκου Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

2 1. Εισαγωγή Για να επιτευχθεί η ανανέωση της επιστημονικής γνώσης αναδύεται η ανάγκη απόκτησης, εκσυγχρονισμού ή αναβάθμισης γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, συμπληρωματικών προς την τυπική εκπαίδευση, την αρχική επαγγελματική κατάρτιση και την προηγούμενη προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική εμπειρία (ΙΔΕΚΕ, 2009). Τα τελευταία χρόνια σε όλες τις μορφές εκπαίδευσης και μάθησης, καθοριστικό υποστηρικτικό ρόλο παίζει η πρόοδος της τεχνολογίας της πληροφορικής και των επικοινωνιών η οποία οδήγησε στα προσφερόμενα προγράμματα ηλεκτρονικής εκπαίδευσης (UNESCO, 2011). Σε ότι αφορά την ηλεκτρονική μάθηση, υπάρχουν εμπειρικές ενδείξεις ύπαρξης και επιδράσεων των έμφυλων διαφοροποιήσεων, ωστόσο οι έρευνες είναι αντιφατικές. Έχει αναφερθεί ότι υπάρχουν συγκεκριμένες συμπεριφορές με βάση το κοινωνικό φύλο που μπορεί να οδηγήσουν σε διακρίσεις των γυναικών που χρησιμοποιούν την ηλεκτρονική μάθηση (Young, 2001; Astleitner & Steinberg, 2005). Το κοινωνικό φύλο έχει θεωρηθεί ως πιθανός παράγοντας που έχει επιπτώσεις στη δριμύτητα των εμποδίων που μπορεί κάποιος να αντιμετωπίσει σχετικά με την τεχνολογία, αλλά η έρευνα που αφορά στις διαφορές φύλου μεταξύ της ειδικότητας όσον αφορά τις εκπαιδευτικές τεχνολογίες είναι ελλιπής (Zhou & Xu, 2007). Η μελέτη της συμπεριφοράς των ατόμων με βάση το κοινωνικό τους φύλο στην ανοικτή μάθηση μέσω διαδικτύου, έχει μελετηθεί σε διεθνές επίπεδο, όμως η σχετική βιβλιογραφία στα πλαίσια ερευνών που αφορούν την Ελλάδα είναι περιορισμένη. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει η παρούσα διπλωματική εργασία μελετώντας κατά πόσο χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τα δύο φύλα ως προς τους κοινωνικούς τους ρόλους, την θέση τους στην οικογένεια, το επάγγελμά τους, το εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο, έχουν επίδραση στη συμπεριφορά, στις στάσεις, στην ικανοποίηση και στα κίνητρα συμμετοχής τους, σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τη χρήση ενός περιβάλλοντος ασύγχρονης ηλεκτρονικής μάθησης. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

3 2. Θεωρητική ανασκόπηση Έρευνες που αναφέρονται σε ενήλικες γυναίκες της εργατικής τάξης που θέλουν να λάβουν τριτοβάθμια εκπαίδευση έδειξαν ότι οι γυναίκες αυτές ακροβατούσαν ανάμεσα στις επαγγελματικές τους δραστηριότητες, στην φροντίδα των παιδιών στις ευθύνες του νοικοκυριού και τη μελέτη, γεγονότα που αποθαρρύνουν τις γυναίκες από τη συνέχιση των σπουδών τους (Reay, 2003). Έρευνα στην Ελλάδα έδειξε ότι οι βασικότεροι λόγοι για τους οποίους οι ενήλικες δεν συμμετείχαν σε κάποια διαδικασία μη-τυπικής Δια Βίου Μάθησης ήταν η έλλειψη χρόνου, ενώ οι οικογενειακοί λόγοι ήταν αρκετά ψηλά στην ιεράρχηση των λόγων μη συμμετοχής των γυναικών (Public Issue, 2011). Για τους παραπάνω λόγους θα εξεταστεί η ερευνητική υπόθεση: Η10: Οι γυναίκες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις (άτομα με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις θεωρούμε όσους/ες έχουν δύο ή περισσότερα παιδιά) θεώρησαν το ίδιο σημαντικό με τους άνδρες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις, το γεγονός ότι με το πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης θα μπορούσαν να συνδυάσουν την παρακολούθηση της εκπαιδευτικής δραστηριότητας με τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Όπως αναφέρεται στην βιβλιογραφία, για τις ενήλικες γυναίκες φοιτήτριες, η εμπειρία των σπουδών τους αναφέρεται ως μια συνεχής προσπάθεια εύρεσης χρόνου και χώρου για μελέτη (Moss, 2004). Έχει παρατηρηθεί ότι οι ενήλικες σπουδαστές αντιμετωπίζουν κάποια επιπλέον εμπόδια κατά την φοίτησή τους τα οποία αφορούν κυρίως στις υποχρεώσεις της ενήλικης ζωής τους, όπως η πολυπλοκότητα των κοινωνικών τους ρόλων, το κόστος σπουδών και τα προβλήματα διαχείρισης του χρόνου τους (Vryonides & Vitsilakis, 2008). Η οικογενειακή τους κατάσταση και το φύλο είναι επίσης πολύ σημαντικοί παράγοντες για την μετάβαση των ενηλίκων σε περαιτέρω εκπαίδευση (Reay, 2002). Για τους παραπάνω λόγους θα εξεταστεί η ερευνητική υπόθεση: Η20: Οι γυναίκες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις (άτομα με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις θεωρούμε όσους/ες έχουν δύο ή περισσότερα παιδιά) θεώρησαν το ίδιο σημαντικό με τους άνδρες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις, το γεγονός ότι με το πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης θα μπορούσαν να συνδυάσουν την παρακολούθηση της εκπαιδευτικής δραστηριότητας με τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

4 2. Θεωρητική ανασκόπηση Με βάση την έρευνα των Jackson & Clark σχετικά με τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευόμενοι όταν συμμετέχουν σε προγράμματα δια βίου μάθησης, συμπεραίνεται ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν πρόσθετα προβλήματα όπως είναι ο χωρικός περιορισμός τους, κυρίως λόγω του τόπου κατοικίας τους. Οι γυναίκες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις δημόσιες συγκοινωνίες, αλλά αυτό διαφέρει στις γυναίκες που ζουν στις πόλεις συγκριτικά με εκείνες που ζουν στην επαρχία (Jackson & Clark, 2003). Στις αγροτικές περιοχές, η έλλειψη δημόσιων συγκοινωνιών μπορεί να αποτρέψει τις γυναίκες από την πρόσβαση στα εκπαιδευτικά κέντρα. Μάλιστα, σε όσο χαμηλότερη οικονομική ομάδα βρίσκονται οι μεγαλύτερες σε ηλικία κυρίως γυναίκες, τόσο πιο πιθανό είναι να εξαρτώνται από τις δημόσιες συγκοινωνίες (Jackson, 2003). Τέτοιου είδους προβλήματα μπορούν να ξεπεραστούν στην ασύγχρονη ηλεκτρονική μάθηση, καθώς οι εκπαιδευόμενοι/ες μελετούν το εκπαιδευτικό υλικό στον χρόνο και με τον ρυθμό που τους εξυπηρετεί, ενδεχομένως επιλέγοντας μια προσωπική πορεία πλοήγησης στο εκπαιδευτικό υλικό σύμφωνα με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητές τους (Delahoussaye & Zamke, 2001). Επιπλέον, οι εκπαιδευόμενοι/ες μπορούν να επιλέξουν πού θα μελετήσουν καθώς η ανοικτή εκπαίδευση πραγματοποιείται συχνά στο σπίτι, σε μια βιβλιοθήκη, στο χώρο εργασίας ή σχεδόν οπουδήποτε αλλού (Race, 1999). Για τους παραπάνω λόγους θα εξεταστεί η ερευνητική υπόθεση: Η30: Ο τόπος ολοκλήρωσης του μεγαλύτερου μέρους του εκπαιδευτικού προγράμματος ηλεκτρονικής μάθησης δεν διαφέρει για γυναίκες και άνδρες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις. Σύμφωνα με την στρατηγική της εποικοδομητικής μάθησης, η νόηση είναι μια λειτουργία κατασκευής νοημάτων βασιζόμενη πάνω στην όλη εμπειρία του ατόμου και επομένως, η δόμηση της γνώσης βασίζεται στις προϋπάρχουσες εμπειρίες, τις νοητικές κατασκευές, τις πεποιθήσεις, τις «θεωρίες» που ο καθένας χρησιμοποιεί (Ράπτης & Ράπτη, 2001). Η εμπειρία χρήσης των υπολογιστών και του διαδικτύου είναι μια σημαντική παράμετρος που εξετάζεται και συσχετίζεται θετικά με τις στάσεις απέναντι στους υπολογιστές (Smith κ.ά, 2000). Έχει παρατηρηθεί ότι διαφοροποιήσεις με βάση το φύλο στην ευχέρεια χρήσης των τεχνολογιών και των επικοινωνιών στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν, αλλά είναι αποτέλεσμα της δυσκολίας εξοικείωσης με αυτές (Chu, 2010). Η εμπειρία στην χρήση των τεχνολογιών παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ικανοποίηση ενός εκπαιδευόμενου από ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης, ανεξαρτήτως φύλου. Πιο συγκεκριμένα, όσο πιο έμπειρα ήταν τα άτομα, τόσο πιο ικανοποιημένα εμφανίστηκαν για το αντίκτυπο της εκπαίδευσής τους (Elgam & Ridha, 2009). Για τους παραπάνω λόγους θα εξεταστεί η ερευνητική υπόθεση: Η40: Η εμπειρία χρήσης του διαδικτύου δεν συσχετίζεται με την ικανοποίηση από το πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

5 2. Θεωρητική ανασκόπηση Σε ότι αφορά την ηλεκτρονική μάθηση, υπάρχουν εμπειρικές ενδείξεις ύπαρξης και επιδράσεων των έμφυλων διαφοροποιήσεων. Υπάρχουν έρευνες που αναφέρουν ότι υπάρχουν συγκεκριμένες συμπεριφορές με βάση το κοινωνικό φύλο που μπορεί να οδηγήσουν σε διακρίσεις των γυναικών που χρησιμοποιούν την ηλεκτρονική μάθηση (Astleitner & Steinberg, 2005). Άλλοι ισχυρίζονται ότι η ηλεκτρονική μάθηση ως διαδραστική και ευέλικτη μάθηση ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες των γυναικών (Bruestle κ.ά., 2009). Σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες σπουδαστές παρατηρήθηκαν στον υψηλό βαθμό χρήσης των wiki και γενικά του υλικού των μαθημάτων, καθώς επίσης, στον υψηλό αριθμό των σχολίων που στάλθηκαν και των εγγράφων που «φορτώθηκαν» (Cuadrado-Garcia κ.ά., 2010). Για τους παραπάνω λόγους θα εξεταστεί η ερευνητική υπόθεση: Η50: Έντονη δραστηριότητα όπως, επισκέψεις πολλές φορές στις πηγές του μαθήματος δεν συσχετίζεται με τις επιδόσεις των γυναικών στο πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης. Ένας ορισμός της ηλεκτρονικής μάθησης την εξηγεί ως «χρήση των ηλεκτρονικών μέσων για πρόσβαση στην πληροφορία προκειμένου να μάθει κανείς κάτι, σχετικά με κάποιο θέμα προσωπικού ενδιαφέροντος ή για την εργασία του» (Doug & Ladouceur, 2001). Η ηλεκτρονική μάθηση έχει ως στόχο να βοηθήσει τους εκπαιδευόμενους να πετύχουν τους προσωπικούς τους στόχους ή να επιτελούν την εργασία τους με τέτοιο τρόπο που να βελτιώνει τις επιδόσεις τους. Περιλαμβάνει τόσο εκπαιδευτικό περιεχόμενο όσο και εκπαιδευτικές μεθόδους που βοηθούν τους εκπαιδευόμενους να επιτύχουν συγκεκριμένους στόχους (Σαμψών, 2009). Θα ελέγξουμε κατά πόσο οι μαθησιακοί στόχοι των εκπαιδευομένων επιτεύχθηκαν μέσω της ερευνητικής υπόθεσης: Η60: Συνολικά οι επιδόσεις των συμμετεχόντων/ στο πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης βελτιώθηκαν. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

6 2. Θεωρητική ανασκόπηση Οι γυναίκες που συμμετείχαν σε μια δραστηριότητα ηλεκτρονικής μάθησης και εμφάνισαν υψηλό βαθμό χρήσης του υλικού των μαθημάτων είχε ως αποτέλεσμα καλύτερη τελική βαθμολογία σε σύγκριση με τους άνδρες σπουδαστές (Cuadrado-Garcia κ.ά., 2010). Σε έρευνά του ο ChanLin (2008) σχετικά με την επίδοση των συμμετεχόντων/ουσών στις δραστηριότητες ηλεκτρονικής μάθησης, συμπεραίνεται ότι το φύλο των σπουδαστών δεν έπαιξε κανένα ρόλο στις επιδόσεις τους. Για τους λόγους αυτούς θα εξεταστεί η ερευνητική υπόθεση: Η70: Οι επιδόσεις των γυναικών στο πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης δεν διαφέρουν από τις επιδόσεις των ανδρών. Έρευνες των Gunawardena και Zittle (1997) έδειξαν ότι η κοινωνική δραστηριότητα μέσω του περιβάλλοντος μάθησης μπορεί να προβλέψει την ικανοποίηση των εκπαιδευομένων. Σημαντικό ρόλο στην ικανοποίηση των σπουδαστών φαίνεται ότι παίζει η εξοικείωση τους με την χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου. Οι φοιτητές, ανεξαρτήτως φύλου, που ένοιωθαν πιο άνετα με την τεχνολογία των υπολογιστών εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης σε θέματα οργάνωσης του περιβάλλοντος μάθησης αλλά και χρήσης των τεχνολογιών (Hannon & D'Νetto, 2007). Με βάση την έρευνα του Wang (2003) και του Churchill (1995) η ικανοποίηση από τη δραστηριότητα ηλεκτρονικής μάθησης, συνδέεται με τις προθέσεις των συμμετεχόντων μετά την ολοκλήρωση της δραστηριότητας. Στην έρευνα του Wang (2003) σχετικά με τη συμπεριφορά των μαθητών σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης έδειξε ότι υπάρχει θετική συσχέτιση της ικανοποίησης του ατόμου από ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης και της πρόθεσής του να ξαναχρησιμοποιήσει ένα αντίστοιχο πρόγραμμα. Για τους παραπάνω λόγους θα εξεταστεί η ερευνητική υπόθεση: Η80: Δεν υπάρχει συσχέτιση του βαθμού ικανοποίησης από ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης και της επιθυμίας επαναχρησιμοποίησης ενός συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης στο μέλλον. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

7 2. Θεωρητική ανασκόπηση Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι οι φοιτητές ανεξαρτήτως φύλου, που ένοιωθαν πιο άνετα με την τεχνολογία των υπολογιστών είχαν περισσότερο θετικές αντιλήψεις για θέματα τεχνολογίας συγκριτικά με τους λιγότερο έμπειρους (Hannon & D'Νetto, 2007). Για τον λόγο αυτό θα ελέγξουμε την παρακάτω ερευνητική υπόθεση: Η90: Το φύλο δεν παίζει ρόλο στην παρότρυνση κι άλλων ατόμων να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης. Σε γενικές γραμμές έχουν παρατηρηθεί λίγες διαφορές στην αξιολόγηση και την χρήση δραστηριοτήτων ηλεκτρονικής μάθησης μεταξύ ανδρών και γυναικών. Σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι γενικά δεν υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στον μέσο όρο συμμετοχής, αξιολόγησης, κινήτρων και ικανοποίησης μεταξύ ανδρών και γυναικών (Cuadrado-Garcia, Ruiz-Molina, & Montoro-Pons, 2010). Για τον λόγο αυτό θα ελέγξουμε την παρακάτω ερευνητική υπόθεση: Η100: Το φύλο δεν παίζει ρόλο στην πρόθεση συμμετοχής των συμμετεχόντων/ουσών σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης στο άμεσο μέλλον. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

8 3. Μελέτη Περίπτωσης Αξιοποιώντας το περιβάλλον μη τυπικής μάθησης της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς και με βασικό στόχο να απευθυνθούμε σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, δίνοντας τους την ευκαιρία να συμμετάσχουν δωρεάν, σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο οποίο θα μάθουν την ύπαρξη κάποιων αξιόπιστων Διαδικτυακών βάσεων δεδομένων και τον τρόπο αναζήτησης πληροφοριών σε αυτές, αποφασίστηκε με τη συγκατάθεση των στελεχών της βιβλιοθήκης, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα να διεξαχθεί διαδικτυακά. Η χρήση του υπολογιστή και του Διαδικτύου για την διεξαγωγή του εκπαιδευτικού προγράμματος, αν και θέτει κάποιους περιορισμούς, στη πραγματικότητα εξαλείφει τους χωρικούς περιορισμούς και με τη χρήση ενός ασύγχρονου περιβάλλοντος εκπαίδευσης, εξαλείφει και τους χρονικούς περιορισμούς αφού οι εκπαιδευόμενοι/ες μπορούν να εκτελέσουν τις δραστηριότητες του μαθήματος όχι μόνο από όποιο σημείο και αν βρίσκονται, αλλά και όποια ώρα της ημέρας τους βολεύει. Η ευελιξία αυτή, προσελκύει πολλά άτομα στα οποία οι κοινωνικοί τους ρόλοι δεν θα τους επέτρεπαν να συμμετάσχουν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, όπως για παράδειγμα γυναίκες και άνδρες με αυξημένες οικογενειακές ή επαγγελματικές υποχρεώσεις. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, αναπτύχθηκε ένα πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με τη χρήση ενός ασύγχρονου περιβάλλοντος ηλεκτρονικής μάθησης το Moodle. Το πρόγραμμα διεξήχθη ως πιλοτικό έργο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, με τίτλο «Αναζητήσεις Ψηφιακού Οπτικοακουστικού Υλικού σε Διαδικτυακές Βάσεις Δεδομένων». Οι συμμετέχοντες/ουσες στο πρόγραμμα δεν γνώριζαν ότι συμμετείχαν στην έρευνα και στόχος τους ήταν, να ολοκληρώσουν με επιτυχία όλες τις δραστηριότητες του μαθήματος για να αποκτήσουν την «Βεβαίωση Παρακολούθησης» του προγράμματος. Το μάθημα και το υλικό που αυτό περιελάμβανε, ήταν στη διάθεσή τους για να το ολοκληρώσουν οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας ήθελαν σε διάστημα τεσσάρων ημερών, από 2 ως 5 Μαΐου Θεωρήσαμε ότι το διάστημα αυτό ήταν αρκετό τόσο για να μπορούμε να έχουμε πολλές συμμετοχές όσο και για να τους προσφέρει χρονική ευελιξία. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

9 4. Μεθοδολογία Έρευνας 4.1. Ερευνητικός σχεδιασμός
Η έρευνα βασίστηκε στην μεθοδολογία του ελεγχόμενου πειράματος με τη χρήση των ίδιων ατόμων τόσο ως πειραματική όσο και ως ομάδα ελέγχου. Για τον έλεγχο των επιδόσεων των εκπαιδευομένων μετρήθηκε η επίδοσή τους σε ένα τεστ πριν την εκπαιδευτική διαδικασία και στο ίδιο τεστ μετά το πέρας αυτής. Ταυτόχρονα όμως εξετάζονται και άλλες πτυχές της ηλεκτρονικής μάθησης από την πλευρά των εκπαιδευομένων. Συλλέγονται ποσοτικά δεδομένα μέσω ειδικά προσαρμοσμένων ερωτηματολογίων που καλούνται οι εκπαιδευόμενοι να συμπληρώσουν πριν ή μετά το πέρας της εκπαιδευτικής δραστηριότητας, εξετάζοντας ποια ήταν τα κίνητρα συμμετοχής τους στο πρόγραμμα, πόσο ικανοποιημένοι/ες είναι από το πρόγραμμα, ποιά είναι η στάση και η συμπεριφορά τους απέναντι στην μάθηση μέσω διαδικτύου. Τα παραπάνω προσεγγίζονται με την οπτική του κοινωνικού φύλου σε μια προσπάθεια να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα συσχετίζοντας: την εμπλοκή ανδρών και γυναικών σε μια διαδικασία εκπαίδευσης μέσω διαδικτύου, με τους κοινωνικούς τους ρόλους. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

10 4.2. Εργαλεία έρευνας Προφίλ χρήστη Συμπεριφορά χρήστη
Κίνητρα συμμετοχής στην διαδικασία μάθησης Ικανοποίηση Στάση απέναντι στα προγράμματα ηλεκτρονικής μάθησης Μαθησιακά αποτελέσματα Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

11 4.3. Συμμετέχοντες/ουσες Η έρευνα διεξήχθη όπως σχεδιάστηκε και συγκεντρώθηκαν όλα τα απαραίτητα στοιχεία που θα βοηθήσουν στην απάντηση των ερευνητικών ερωτημάτων. Συνολικά στο περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης 207 άτομα εγγράφηκαν στο μάθημα και από αυτά τα 137 ολοκλήρωσαν με επιτυχία το πρόγραμμα. Το 43% των ανδρών που ολοκλήρωσαν την εκπαιδευτική δραστηριότητα και το 49,5% των γυναικών είναι Δημόσιοι Υπάλληλοι, και συνολικά αντικατοπτρίζουν το 47,3% του δείγματος. Το μέσο όρο ηλικίας των συμμετεχόντων/ουσών ήταν τα 35 έτη. Στην πλειοψηφία τους οι συμμετέχοντες/ουσες, (90,5%) εκτέλεσαν το μεγαλύτερο μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος από το σπίτι τους. Οι συμμετέχοντες/ουσες είχαν υψηλό εκπαιδευτικό υπόβαθρο, καθώς το 65,6% των γυναικών και το 70,4% των ανδρών είναι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΑΤΕΙ. Επιπλέον, το 25,8% των γυναικών και το 18% των ανδρών είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου. Σε ότι αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση το 59% των γυναικών και το 47,7% των ανδρών είναι άγαμοι/ες ενώ έχουμε χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής των έγγαμων γυναικών 37,6% και υψηλότερο ποσοστό συμμετοχής, 50% για τους έγγαμους άνδρες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε και ο τόπος κατοικίας των συμμετεχόντων καθώς είχαμε συμμετοχές από περισσότερες από σαράντα μικρές ή μεγαλύτερες πόλεις/χωριά της Ελλάδας. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

12 4.4. Υλοποίηση της έρευνας Η χρήση του περιβάλλοντος ηλεκτρονικής μάθησης Moodle εξασφαλίζει την αντικειμενικότητα κατά τη συλλογή και την καταγραφή των δεδομένων, η οποία εκτελέστηκε εξ ολοκλήρου ηλεκτρονικά. Η εκπαιδευτική δραστηριότητα σχεδιάστηκε με τον απλούστερο δυνατό τρόπο έτσι ώστε να μπορούν να συμμετέχουν όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα. Ένας πολύ βασικός περιορισμός της έρευνάς μας όμως, είναι ότι για να παρακολουθήσει κάποιος την εκπαιδευτική δραστηριότητα, έπρεπε να έχει πρόσβαση σε κάποιον υπολογιστή με δυνατότητα σύνδεσης στο Διαδίκτυο αλλά πάνω απ' όλα, θα έπρεπε να έχει κάποιες γνώσεις χειρισμού του υπολογιστή και του διαδικτύου. Έπρεπε επίσης να είναι κάτοχος ενός λογαριασμού ηλεκτρονικού ταχυδρομείου γεγονός που πιθανόν να απέτρεψε κάποιους/ες που είναι λιγότερο εξοικειωμένοι με την χρήση του Διαδικτύου. Ένας ακόμα λόγος που ίσως απέτρεψε κάποιους από την συμμετοχή τους ή από την ολοκλήρωση του εκπαιδευτικού προγράμματος, είναι το γεγονός ότι θα έπρεπε να δηλώσουν δημόσια το ονοματεπώνυμό τους ως εκπαιδευόμενοι και να εκφράσουν δημόσια, μεταξύ των υπόλοιπων συνεκπαιδευμένων, την άποψή τους σχετικά με ένα θέμα προβληματισμού που τους δόθηκε στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του μαθήματος. Αν και το περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης Moodle είχε χαρακτηριστεί ως ένα πολύ σταθερό περιβάλλον εργασίας, κάποιες ώρες της ημέρας, όπου στο περιβάλλον ήταν συνδεδεμένοι πολλοί χρήστες, εμφανίστηκαν κάποια προβλήματα καθυστέρησης εναλλαγής των σελίδων και αποσυνδέσεων των χρηστών λόγω υπερφόρτωσης του εξυπηρετητή. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν δεν επηρεάστηκαν από αυτά τα προβλήματα. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήσαμε στην έρευνα, είναι έγκυρα και αξιόπιστα, ενώ έχουμε σχεδιάσει με τέτοιο τρόπο το θεωρητικό και ερμηνευτικό πλαίσιο της έρευνας που μπορεί ο οποιοσδήποτε άλλος ανεξάρτητος ερευνητής χρησιμοποιώντας και αναλύοντας τα ίδια δεδομένα να οδηγηθεί σε παρόμοια συμπεράσματα και ερμηνείες. Οι κανόνες δεοντολογίας τηρήθηκαν. Το περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης Moodle εμφανίζει υψηλή ασφάλεια από διαρροές σε τρίτους, των δεδομένων που συλλέγονται κατά την διάρκεια των μαθημάτων (Moodle, 2011). Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

13 5. Αποτελέσματα 5.1. Προφίλ συμμετεχόντων/ουσών και η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα
Στο περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης εγγράφηκαν 251 άτομα από τα οποία τα 207 εγγράφηκαν στο μάθημα και από αυτά τα 137 το ολοκλήρωσαν με επιτυχία συνιστώντας και το δείγμα της έρευνάς μας. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ολοκλήρωσαν με επιτυχία 93 γυναίκες και 44 άνδρες. Ο μέσος όρος ηλικίας των συμμετεχόντων/ουσών είναι τα 35 έτη. Σε ότι αφορά την οικογενειακή τους κατάσταση το 59% των γυναικών και το 47,7% των ανδρών είναι άγαμοι/ες. Το 65,7% των συμμετεχόντων/ουσών δεν έχει παιδιά, ενώ το 34% των ανδρών και το 25,8% των γυναικών έχουν 1 ή 2 παιδιά. Επομένως προκύπτει ότι στο συγκεκριμένο πρόγραμμα δια βίου μάθησης συμμετείχαν μεν περισσότερες γυναίκες, αλλά αυτές φαίνεται να έχουν λιγότερες οικογενειακές υποχρεώσεις σε σχέση με τους άνδρες. Οι συμμετέχοντες/ουσες έχουν υψηλό εκπαιδευτικό υπόβαθρο, καθώς το 65,6% των γυναικών και το 70,4% των ανδρών είναι απόφοιτοι/ες ΑΕΙ/ΑΤΕΙ ενώ το 25,8% των γυναικών και το 18% των ανδρών είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου. Όσον αφορά την επαγγελματική ή άλλη απασχόληση των ατόμων του δείγματος, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα που ακολουθεί το 43% των ανδρών του δείγματος και το 49,5% των γυναικών είναι Δημόσιοι Υπάλληλοι, (47,3% στο σύνολο). Σε σχέση με την εμπειρία των ατόμων στη χρήση διαδικτύου, βρέθηκε ότι τα άτομα του δείγματος το χρησιμοποιούν κατά μέσο όρο 20,8 ώρες την εβδομάδα. Σχετικά με το κατά πόσο διαφοροποιούνται τα δύο φύλα ως προς το χρόνο χρήσης («Ώρες χρήσης του διαδικτύου»), κατά τον έλεγχο της σχετικής ερευνητικής υπόθεσης η διαφορά τιμών της μεταβλητής που έδωσαν αντίστοιχα οι άνδρες (Μ.Ο.=23,59) και οι γυναίκες (Μ.Ο.=19,56) βρέθηκε να είναι οριακά στατιστικά μη-σημαντική. Τα άτομα του δείγματος είχαν ξαναχρησιμοποιήσει περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης σε ποσοστό 65% χωρίς ουσιαστικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Τέλος, στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι άνδρες (90,9%) και οι γυναίκες (90,3%) του δείγματος, εκτέλεσαν το μεγαλύτερο μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος από το σπίτι τους. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

14 5. Αποτελέσματα 5.2. Κίνητρα συμμετοχής στη διαδικασία μάθησης
5. Αποτελέσματα Κίνητρα συμμετοχής στη διαδικασία μάθησης Τα άτομα αξιολόγησαν τη σημαντικότητα των κινήτρων - παραγόντων που τα οδήγησαν να συμμετάσχουν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα επιμόρφωσης, με τη χρήση κατάλληλης κλίμακας ίσων διαστημάτων (1-Καθόλου σημαντικός, 2, 3, 4, 5-Πολύ σημαντικός). Το πιο σημαντικό κίνητρο συμμετοχής στη διαδικασία μάθησης είναι «Για απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων» και ακολουθούν τα «Επειδή το πρόγραμμα προσφέρεται δωρεάν» και «Για προσωπική ευχαρίστηση». Οι τιμές της τυπικής απόκλισης τετραγώνου δείχνουν μια αυξημένη συμφωνία των ατόμων για τον ανωτέρω πιο σημαντικό παράγοντα. Μελετώντας τις διαφορές στα κίνητρα συμμετοχής μεταξύ ανδρών – γυναικών, δεν βρέθηκε αυτές να είναι στατιστικά σημαντικές. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

15 5. Αποτελέσματα 5.3. Ικανοποίηση από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Με βάση το εργαλείο μέτρησης της ικανοποίησης από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα βρέθηκε ότι η ικανοποίηση ήταν μεγάλη. Όσον αφορά τη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φύλων, η διαφορά τιμών που έδωσαν αντίστοιχα οι άνδρες και οι γυναίκες βρέθηκε να μην είναι στατιστικά σημαντική. Επομένως συμπεραίνουμε, ότι άνδρες και γυναίκες εμφανίζονται το ίδιο ικανοποιημένοι/ες από το πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης. Η εμπειρία χρήσης του διαδικτύου δεν συσχετίζεται με την ικανοποίηση από το πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης. Σύμφωνα με το σχετικό διάγραμμα σκεδασμού και τον αντίστοιχο δείκτη συσχέτισης Pearson μεταξύ των μεταβλητών «Ώρες χρήσης του Διαδικτύου» και «Ικανοποίηση από την δραστηριότητα ηλεκτρονικής μάθησης». Σύμφωνα με το σχετικό διάγραμμα σκεδασμού και τον αντίστοιχο δείκτη συσχέτισης Pearson μεταξύ των μεταβλητών «Πρόθεση συμμετοχής σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης στο άμεσο μέλλον» και «Ικανοποίηση από την δραστηριότητα ηλεκτρονικής μάθησης», δεχόμαστε ότι υπάρχει μια πολύ ασθενής συσχέτιση του βαθμού ικανοποίησης από ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης και της επιθυμίας επαναχρησιμοποίησης ενός συστήματος ηλεκτρονικής μάθησης στο μέλλον. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

16 5. Αποτελέσματα 5.4. Στάσεις σχετικά με την ηλεκτρονική μάθηση
Το 80,3% του δείγματος (75% των ανδρών και 82,8% των γυναικών) θα παρότρυνε και άλλα άτομα του περιβάλλοντός του να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης σαν κι αυτό που παρακολούθησαν. Όσον αφορά τη διαφορά τιμών που έδωσαν αντίστοιχα οι άνδρες (Μ.Ο.=6,66) και οι γυναίκες (Μ.Ο.=6,78) στη μεταβλητή «Με βάση την εμπειρία σας από το συγκεκριμένο πρόγραμμα, θα παροτρύνατε και άλλα άτομα του περιβάλλοντός σας να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης σαν κι αυτό» βρέθηκε να είναι στατιστικά μη σημαντική. Επομένως, δεχόμαστε ότι το φύλο δεν παίζει ρόλο στην παρότρυνση κι άλλων ατόμων να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης. Το 80,3% του δείγματος (79,5% των ανδρών και 80,6% των γυναικών) θα επιδίωκε να συμμετάσχει σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης σαν κι αυτό που παρακολούθησαν. Ιδιαιτέρως όσον αφορά τη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φύλων, η διαφορά τιμών που έδωσαν αντίστοιχα οι άνδρες (Μ.Ο.=6,77) και οι γυναίκες (Μ.Ο.=6,75) στη μεταβλητή «Με βάση την εμπειρία σας από το συγκεκριμένο πρόγραμμα, θα επιδιώκατε να συμμετάσχετε σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης στο άμεσο μέλλον;» βρέθηκε να είναι στατιστικά μη σημαντική. Επομένως, δεχόμαστε ότι το φύλο δεν παίζει ρόλο στην πρόθεση συμμετοχής τους σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης στο άμεσο μέλλον. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

17 5. Αποτελέσματα 5.5. Μαθησιακά αποτελέσματα
Τα μαθησιακά αποτελέσματα μετριούνται μέσω ενός τεστ αξιολόγησης το οποίο χορηγήθηκε πριν και μετά την διαδικασία μάθησης με σκοπό να ελέγξουμε τη μεταβολή του επιπέδου των γνώσεων και δεξιοτήτων των ατόμων του. Για να ελέγξουμε αν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά στις επιδόσεις των συμμετεχόντων/ουσών συνολικά πριν και μετά την διαδικασία μάθησης, χρησιμοποιήθηκε το μη-παραμετρικό τεστ δυο εξαρτημένων δειγμάτων Wilcoxon. Η σχετική διαφορά τιμών των μεταβλητών «τεστ πριν» (Μ.Ο.=8,55) και «τεστ μετά» (Μ.Ο.=9,45) στην διαδικασία μάθησης βρέθηκε να είναι στατιστικά σημαντική. Επομένως συμπεραίνουμε, ότι συνολικά οι επιδόσεις των συμμετεχόντων/ουσών βελτιώθηκαν. Για να ελέγξουμε αν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά στην βελτίωση των επιπέδου των γνώσεων και δεξιοτήτων μεταξύ ανδρών και γυναικών, χρησιμοποιήθηκε το μη-παραμετρικό τεστ δυο ανεξάρτητων δειγμάτων Mann-Whitney. Η σχετική διαφορά τιμών της μεταβλητής «Επίδοση» που αντιστοιχεί σε άνδρες (Μ.Ο.=0,84) και γυναίκες (Μ.Ο.=0,91) βρέθηκε να είναι στατιστικά μη-σημαντική. Επομένως συμπεραίνουμε, ότι οι επιδόσεις των γυναικών δεν διαφέρουν από τις επιδόσεις των ανδρών. Έντονη δραστηριότητα όπως, επισκέψεις πολλές φορές στις πηγές του μαθήματος δεν συσχετίζεται με τις επιδόσεις των γυναικών. Σύμφωνα με το σχετικό διάγραμμα σκεδασμού και τον αντίστοιχο δείκτη συσχέτισης Pearson μεταξύ των μεταβλητών «Επίδοση» και «Σύνολο προβολών Υλικού» δεχόμαστε την ανωτέρω μηδενική υπόθεση. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

18 5. Αποτελέσματα 5.6. Συμμετέχοντες/ουσες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις
Καταρχήν έγινε δεκτό ότι «αυξημένες» οικογενειακές υποχρεώσεις έχουν τα άτομα του δείγματος που έχουν 2 ή περισσότερα παιδιά (14 άνδρες που αντιπροσωπεύουν το 31% των ανδρών και 19 γυναίκες που αντιπροσωπεύουν το 26% των γυναικών). Θα εξετάσουμε κατά πόσο οι γυναίκες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις θεώρησαν το ίδιο σημαντικό με τους άνδρες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις, το γεγονός ότι με το e-Learning θα μπορούσαν να συνδυάσουν την παρακολούθηση με τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Όσον αφορά την διαφοροποίηση των τιμών της υπό εξέτασης μεταβλητής «Επειδή μου επέτρεψε να συνδυάσω την παρακολούθηση με τις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις» που έδωσαν αντίστοιχα οι άνδρες (Μ.Ο.=2,71) και οι γυναίκες (Μ.Ο.=3,21) βρέθηκε να είναι στατιστικά μη-σημαντική και επομένως, η σχετική μηδενική υπόθεση γίνεται αποδεκτή. Οι γυναίκες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις θεώρησαν πιο σημαντικό συγκριτικά με τους άνδρες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις, το γεγονός ότι με το e-Learning θα μπορούσαν να συνδυάσουν την παρακολούθηση με τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Χρησιμοποιήθηκε το μη-παραμετρικό τεστ δυο ανεξάρτητων δειγμάτων Mann-Whitney. Η σχετική διαφορά τιμών της μεταβλητής που έδωσαν αντίστοιχα οι άνδρες (Μ.Ο.=11,36) και οι γυναίκες (Μ.Ο.=21,16) βρέθηκε να είναι στατιστικά σημαντική. Επομένως, η μηδενική υπόθεση δεν γίνεται αποδεκτή. Ο τόπος ολοκλήρωσης του μεγαλύτερου μέρους του εκπαιδευτικού προγράμματος δεν διαφέρει για γυναίκες και άνδρες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις. Με βάση τον έλεγχο περί κανονικότητας στην κατανομή της υπό εξέτασης μεταβλητής. Το 92,9% των ανδρών και το 89,5% των γυναικών με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις εκτέλεσαν το μεγαλύτερο μέρος της εκπαιδευτικής δραστηριότητας από το σπίτι τους. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

19 6. Συζήτηση 6.1. Προφίλ συμμετεχόντων/ουσών και η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα
Βασικό χαρακτηριστικό του δείγματός μας είναι το μεγάλο ποσοστό των γυναικών (67,8%) που ολοκλήρωσαν με επιτυχία το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης, έναντι των ανδρών (32,1%). Τα ποσοστά αυτά, συνάδουν με πρόσφατη έρευνα σχετικά με τη δια βίου μάθηση στην Ελλάδα (Public Issue, 2011) όπου το φύλο φαίνεται να είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει το αντικείμενο των προγραμμάτων παρακολούθησης, αφού οι γυναίκες σε μεγαλύτερα ποσοστά παρακολουθούν προγράμματα σχετικά με τις κοινωνικές επιστήμες, τον πολιτισμό και τις τέχνες, ενώ οι άνδρες παρακολουθούν περισσότερο προγράμματα σχετικά με την οικονομία τις κατασκευές και τις φυσικές επιστήμες. Έρευνα στον ελλαδικό χώρο έδειξε ότι υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής παρουσιάζουν οι μισθωτοί του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (Public Issue, 2011). Τα αποτελέσματα αυτά αντικατοπτρίζονται και στη δική μας έρευνα. Είναι γεγονός όμως, ότι στη δική μας έρευνα ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων υπερβαίνει κατά πολύ τον αριθμό των ιδιωτικών, το οποίο μπορεί να δικαιολογηθεί λόγω του περιεχομένου της εκπαιδευτικής δραστηριότητας, καθώς απευθύνονταν σε μεγάλο βαθμό σε εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Έρευνα των Oblinger & Oblinger κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας έχουν λιγότερη εξοικείωση με την τεχνολογία ή είναι δέσμιοι στις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας, και επομένως είναι λιγότερο πιθανό να υιοθετήσουν τις νέες εκπαιδευτικές τεχνολογίες (Oblinger & Oblinger, 2005). Η έρευνά μας επιβεβαιώνει αυτό το συμπέρασμα καθώς, παρατηρήθηκε ότι πολύ λίγα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 50) ολοκλήρωσαν με επιτυχία το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Στην έρευνά μας, δεδομένου του εθελοντικού χαρακτήρα της συμμετοχής τους, παρατηρήθηκε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων/ουσών που ολοκλήρωσαν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ήταν γυναίκες οι οποίες όμως φαίνεται να έχουν λιγότερες οικογενειακές υποχρεώσεις σε σχέση με τους άνδρες. Το αποτέλεσμα αυτό αποδεικνύει ότι οι γυναίκες με αυξημένες υποχρεώσεις αντιμετωπίζουν πρόσθετα εμπόδια τα οποία δεν τους αποτρέπουν να ξεκινήσουν την παρακολούθηση κάποιας εκπαιδευτικής δραστηριότητας ή ακόμα κι αν την ξεκινήσουν την εγκαταλείπουν χωρίς να επιτευχθούν οι μαθησιακοί της στόχοι. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

20 6. Συζήτηση 6.1. Προφίλ συμμετεχόντων/ουσών και η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα
Πρόσφατες έρευνες αποδεικνύουν ότι η διευρυμένη πλέον κατοχή και χρήση υπολογιστών προσφέρει ίσες ευκαιρίες πρόσβασης και στα δύο φύλα γεγονός που μειώνει όλο και περισσότερο την όποια έμφυλη διαφοροποίηση στη χρήση υπολογιστών (Graner R., 2004; Lenhart, Madden & Hitlin, 2005). Σε ότι αφορά την εμπειρία τους στη χρήση του διαδικτύου, οι συμμετέχοντες/ουσες στην έρευνά μας εμφανίζονται ως έμπειροι χρήστες, χωρίς να προκύπτει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών στον μέσο όρο ωρών χρήσης του διαδικτύου. Επιπλέον, υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν ότι άνδρες και γυναίκες εμφανίζουν με την πάροδο των χρόνων διαφορετικό βαθμό άγχους, δεκτικότητας και ενδιαφέροντος σχετικά με τις νέες τεχνολογίες McCoy & Heafner (2004) και το χάσμα μεταξύ των φύλων αμβλύνεται (Shaw & Gant, 2002). Τα παραπάνω ενισχύονται και από το γεγονός ότι στην έρευνά μας, το 65% των ατόμων του δείγματος, έχουν συμμετάσχει και στο παρελθόν σε πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης χωρίς μάλιστα να παρατηρηθεί διαφοροποίηση στα ποσοστά συμμετοχής μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η παρατήρηση αυτή συνδέεται με τα αποτελέσματα της έρευνας των Shaw & Gant (2002) σύμφωνα με τα οποία ανάμεσα στους παράγοντες που συνδράμουν στην μείωση του χάσματος είναι η πρόσβαση και η εκπαίδευση. Η πρόταση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι με βάση το δείγμα της έρευνάς μας, οι συμμετέχοντες/ουσες ανεξαρτήτως φύλου, παρουσιάζονται να έχουν πολύ υψηλό εκπαιδευτικό υπόβαθρο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες/ουσες στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα προερχόντουσαν από περισσότερες από σαράντα πόλεις και χωριά από όλη την Ελλάδα, γεγονός που υποστηρίζει ότι η ευέλικτη μάθηση, με όρους ευελιξίας προσφέρει στον εκπαιδευόμενο «έλεγχο και επιλογή σε θέματα που αφορούν το περιεχόμενο, την σειρά, τον χρόνο, την τοποθεσία και την μέθοδο εκμάθησης» (William & Barnett, 2001). Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

21 6. Συζήτηση 6.2. Κίνητρα συμμετοχής στη διαδικασία μάθησης
Έρευνες όπωςκαι αυτή του Tough (1978) άναφέρουν ότι οι ενήλικες συμμετέχουν σε μια μαθησιακή διεργασία επειδή γνωρίζουν ότι χρειάζεται να εφαρμόσουν κάτι νέο, για το οποίο πρέπει να αποκτήσουν νέες γνώσεις ή ικανότητες, επειδή αρχίζουν να μαθαίνουν κάτι από περιέργεια ή επειδή είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη ζωή του. Οι παραπάνω μελέτες συμπίπτουν με τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, καθώς το πιο σημαντικό κίνητρο συμμετοχής στη διαδικασία μάθησης βρέθηκε να είναι «Για απόκτηση νέων γνώσεων και δεξιοτήτων» και ακολουθούν τα «Επειδή το πρόγραμμα προσφέρεται δωρεάν», «Για προσωπική ευχαρίστηση», «Για καλύτερη απόδοση στην εργασία μου» και «Επειδή μου επέτρεψε να συνδυάσω την παρακολούθηση με τις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις». Τα αποτελέσματα αυτά ενισχύουν τις ως τώρα έρευνες των Carp, κ.ά. (1974) σύμφωνα με τις οποίες οι λόγοι που ωθούν τους ενήλικους να συμμετάσχουν σε μια μαθησιακή διεργασία, είναι για να αποκτήσουν νέες γνώσεις, για να γίνουν καλύτεροι γονείς, για να αποκτήσουν ένα πτυχίο, για πνευματική αναζήτηση, για να ξεφύγουν από κάτι, για να ανταποκριθούν στις εργασιακές απαιτήσεις, για προσωπική ευχαρίστηση. Ταύτιση έχουμε επίσης και με έρευνες του Rogers (1999) ο οποίος ισχυρίζεται ότι οι προθέσεις των ενηλίκων εκπαιδευομένων επηρεάζουν τον προσανατολισμό της μάθησης και σχετίζονται με την αντιμετώπιση ενός προβλήματος, με το ενδιαφέρον προς το γνωστικό αντικείμενο, και με τις κοινωνικές ή προσωπικές τους ανάγκες. Πρέπει να σημειωθεί ότι μελετώντας τις διαφορές στα κίνητρα συμμετοχής μεταξύ ανδρών – γυναικών, δεν βρέθηκε αυτές να είναι στατιστικά σημαντικές. Όπως υποστηρίζεται και από τον Cross (1981) οι ενήλικοι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν στα προγράμματα εκπαίδευσης για να ανταποκριθούν σε κοινωνικούς ρόλους, για να ωφεληθούν σε επαγγελματικό επίπεδο, για να ανταποκριθούν σε προσδοκίες τρίτων, για το γενικό καλό, λόγω γνωστικών ενδιαφερόντων ή ακόμα και για να ξεφύγουν από κάτι το οποίο τους απασχολεί. Επιπλέον, στα ίδια αποτελέσματα καταλήγει και ο Rogers (1999) ο οποίος αναφέρεται σε προσανατολισμούς των εκπαιδευομένων απέναντι στην εκπαίδευση, καθώς άλλοι δίνουν έμφαση στον σκοπό, άλλοι βρίσκουν νόημα στην εκπαιδευτική δραστηριότητα, ενώ άλλοι θεωρούν αυτοσκοπό την απόκτηση γνώσεων ή ικανοτήτων. Οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι εμφανίζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά όπως ότι έρχονται στην εκπαίδευση για λόγους που αφορούν την κοινωνική και την επαγγελματική τους ζωή (Κόκκος, 2005). Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

22 6. Συζήτηση 6.3. Ικανοποίηση από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Μια σημαντική παράμετρος η οποία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ικανοποίηση ενός εκπαιδευόμενου από ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης, είναι η εμπειρία. Η εμπειρία στην χρήση των τεχνολογιών ανεξαρτήτως φύλου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ικανοποίησή τους. Πιο συγκεκριμένα, όσο πιο έμπειρα ήταν τα άτομα, τόσο πιο ικανοποιημένα εμφανίστηκαν για το αντίκτυπο της εκπαίδευσής τους στην απόδοση της εργασίας τους (Elgam & Ridha, 2009). Το ίδιο υποστηρίζουν και οι Hannon & D'Νetto οι οποίοι υποστηρίζουν ότι φοιτητές, ανεξαρτήτως φύλου, που ένοιωθαν πιο άνετα με την τεχνολογία των υπολογιστών εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης σε θέματα οργάνωσης του περιβάλλοντος μάθησης αλλά και χρήσης των τεχνολογιών. Επιπλέον, οι φοιτητές αυτοί είχαν περισσότερο θετικές αντιλήψεις για θέματα τεχνολογίας συγκριτικά με τους λιγότερο έμπειρους (Hannon & D'Νetto, 2007). Οι παραπάνω βιβλιογραφικές αναφορές δεν ταυτίζονται με τα αποτελέσματα της έρευνάς μας όπου διαπιστώθηκαν πολύ υψηλά ποσοστά ικανοποίησης με βάση το δείγμα, αλλά δεν διαπιστώθηκε κάποια συσχέτιση της εμπειρίας χρήσης του διαδικτύου με την ικανοποίησής τους από το πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης. Επιπλέον, στην έρευνά μας άνδρες και γυναίκες εμφανίστηκαν σε μεγάλο βαθμό ικανοποιημένοι/ες από το πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης, που συμπίπτει με τα αποτελέσματα της έρευνας των Bruestle κ.ά. (2009) όπου βρέθηκε ότι η ικανοποίηση από το περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα και για τα δυο φύλα. Σε ότι αφορά τη συσχέτιση της ικανοποίησης του ατόμου από ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης και της πρόθεσής του να ξαναχρησιμοποιήσει ένα αντίστοιχο πρόγραμμα, η έρευνα του Wang (2003) έδειξε ότι υπάρχει θετική συσχέτιση, ενώ στη δική μας μελέτη περίπτωσης δεχτήκαμε ότι υπάρχει μια πολύ ασθενής συσχέτιση. Με βάση την έρευνα του Wang (2003) και του Churchill (1995) η ικανοποίηση από τη δραστηριότητα ηλεκτρονικής μάθησης, συνδέεται με τις προθέσεις των συμμετεχόντων μετά την ολοκλήρωση της δραστηριότητας. Στην έρευνά μας, παρατηρήθηκαν πολύ υψηλά ποσοστά πρόθεσης συμμετοχής σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης και παρότρυνσης άλλων ατόμων να συμμετάσχουν σε αυτό, ανεξαρτήτως φύλου. Δίνοντας μια έμφυλη διάσταση στα παραπάνω, καταλήξαμε στο αποτέλεσα ότι το φύλο δεν παίζει ρόλο στην παρότρυνση κι άλλων ατόμων να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης καθώς επίσης και ότι το φύλο δεν παίζει ρόλο στην πρόθεση συμμετοχής τους σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής μάθησης στο άμεσο μέλλον. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

23 6. Συζήτηση 6.4. Μαθησιακά αποτελέσματα
Έχει παρατηρηθεί ότι διαφοροποιήσεις με βάση το φύλο στην ευχέρεια χρήσης των τεχνολογιών και των επικοινωνιών στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν, αλλά είναι αποτέλεσμα της δυσκολίας εξοικείωσης με αυτές (Chu, 2010). Σε άλλη έρευνα σχετικά με τον ρόλο του φύλου σχετικά με την επίδοση στις δραστηριότητες ηλεκτρονικής μάθησης, συμπεραίνεται ότι το φύλο των σπουδαστών δεν έπαιξε κανένα ρόλο στις επιδόσεις τους (ChanLin, 2008). Η έρευνά μας έρχεται να υποστηρίξει τα παραπάνω σημειώνοντας την βελτίωση των επιδόσεων των συμμετεχόντων (οι επιδόσεις των γυναικών εμφανίστηκαν ελαφρώς πιο βελτιωμένες) ενώ έρχεται σε αντίθεση με αυτές που υποστηρίζουν ότι η έντονη κοινωνική δραστηριότητα μέσω του περιβάλλοντος μάθησης συσχετίζεται και με υψηλές επιδόσεις στα τελικά τεστ αξιολόγησης (ChanLin, 2008). Τα αποτελέσματα της έρευνάς μας, έδειξαν ότι έντονη δραστηριότητα όπως επισκέψεις πολλές φορές στο υλικό του μαθήματος δεν συσχετίζεται με τις επιδόσεις των γυναικών, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με την έρευνα των Cuadrado-Garcia κ.ά. (2010) όπου παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες σπουδαστές στον υψηλό βαθμό χρήσης των wiki και γενικά του υλικού των μαθημάτων, καθώς επίσης, στον υψηλό αριθμό των σχολίων που στάλθηκαν και των εγγράφων που «φορτώθηκαν», όπου συμμετοχή των γυναικών με αυτά τα χαρακτηριστικά έχει ως αποτέλεσμα καλύτερη τελική βαθμολογία σε σύγκριση με τους άνδρες σπουδαστές. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

24 6. Συζήτηση 6.5. Συμμετέχοντες/ουσες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις
Έρευνες που αναφέρονται σε ενήλικες γυναίκες της εργατικής τάξης που θέλουν να λάβουν τριτοβάθμια εκπαίδευση έδειξαν ότι οι γυναίκες αυτές ακροβατούσαν ανάμεσα στις επαγγελματικές τους δραστηριότητες, στην φροντίδα των παιδιών, στις ευθύνες του νοικοκυριού και τη μελέτη, γεγονότα που αποθαρρύνουν τις γυναίκες από τη συνέχιση των σπουδών τους (Reay, 2003). Στην έρευνά μας παρατηρήθηκε ότι και οι άνδρες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις θεώρησαν το ίδιο σημαντικό με τις γυναίκες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις το γεγονός ότι με το e-Learning θα μπορούσαν να συνδυάσουν την παρακολούθηση με τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Το συμπέρασμα αυτό δείχνει ότι οι γυναίκες ενδιαφέρονται στον ίδιο βαθμό με τους άνδρες για επιπλέον εκπαίδευση με στόχο την διατήρηση ή βελτίωση της επαγγελματικής τους θέσης. Οι γυναίκες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις θεώρησαν πιο σημαντικό σε σχέση με τους άνδρες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις, το γεγονός ότι με το e-Learning θα μπορούσαν να συνδυάσουν την παρακολούθηση με τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να ερμηνευτεί μέσω των παρατηρήσεων και άλλων ερευνητών. Βρέθηκε ότι οι ενήλικες σπουδαστές αντιμετωπίζουν κάποια επιπλέον εμπόδια κατά την φοίτησή τους τα οποία αφορούν κυρίως στις υποχρεώσεις της ενήλικης ζωής τους, όπως η πολυπλοκότητα των κοινωνικών τους ρόλων, το κόστος σπουδών και τα προβλήματα διαχείρισης του χρόνου τους (Vryonides & Vitsilakis, 2008). Οι μεγαλύτερης ηλικίας σπουδάστριες αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα με την οργάνωση των μαθημάτων, ιδιαίτερα σε σχέση με την έλλειψη επαρκούς παροχής φροντίδας και φύλαξης των παιδιών, αλλά και του άκαμπτου ημερήσιου προγράμματός τους (Williams & Abson, 2001). Όλα τα παραπάνω συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες είναι επιφορτισμένες περισσότερο σε σχέση με τους άνδρες, με τον κοινωνικό τους ρόλο ως μητέρες και νοικοκυρές γεγονός που συμφωνεί με έρευνα (Public Issue, 2011) που έδειξε ότι οι οικογενειακοί λόγοι ήταν αρκετά ψηλά στην ιεράρχηση των λόγων μη συμμετοχής των γυναικών. Το μεγαλύτερο ποσοστό των συμμετεχόντων/ουσών στην έρευνά μας εκτέλεσε το μεγαλύτερο μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος μέσω υπολογιστή που βρισκόταν στο σπίτι τους. Αυτό φανερώνει ότι η ηλεκτρονική μάθηση ως ευέλικτη μορφή εκπαίδευσης από απόσταση εκμηδενίζει την απόσταση του φορέα διεξαγωγής του προγράμματος από τον εκπαιδευόμενο, προσφέρει τη δυνατότητα σε ενηλίκους να σπουδάσουν συνδυάζοντας την εργασία με τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις, διευκολύνει τα άτομα με ειδικές ανάγκες και αυτά από δυσπρόσιτες περιοχές να αποφύγουν τις δύσκολες μετακινήσεις, σέβεται την αυτονομία και την ανεξαρτησία του εκπαιδευόμενου, λειτουργεί ανεξαρτήτου τόπου, χρόνου και προσαρμόζεται στις ανάγκες των εκπαιδευομένων εξαλείφοντας οριστικά θέματα μετακίνησης από και προς την κατοικία του καθενός (Ματθαίου, 1996) Η παρατήρηση αυτή συμφωνεί με όσα αναφέρει ο Race (2009) ότι μέσω ενός προγράμματος ηλεκτρονικής μάθησης οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να επιλέξουν πού θα μελετήσουν καθώς η ανοικτή εκπαίδευση πραγματοποιείται συχνά στο σπίτι, σε μια βιβλιοθήκη, στο χώρο εργασίας. Επιπλέον, με βάση την έρευνά μας παρατηρήθηκε ότι τόσο οι άνδρες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις όσο και οι γυναίκες με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις εκτέλεσαν την εκπαιδευτική δραστηριότητα από το σπίτι τους, δείχνει ότι στην περίπτωση των ατόμων με αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις οι ανάγκες της οικογένειας, τους κρατούν εντός σπιτιού εκμεταλλευόμενοι τα οφέλη του ευέλικτου τρόπου μάθησης. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012

25 7. Επίλογος Η εκπαίδευση μέσω προγραμμάτων που διεξάγονται διαδικτυακά αποτελεί πραγματικότητα και για την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Με τη χρήση καινοτόμων προγραμμάτων με τη μορφή της ανοικτής μάθησης μέσω διαδικτύου επιτυγχάνονται οι στόχοι της δια βίου μάθησης, ενώ το πλαίσιο μάθησης και η εμπλοκή των εκπαιδευομένων σε αυτό, αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής έρευνας. Λόγω της πολύ πρόσφατης ανάπτυξης των συστημάτων ηλεκτρονικής μάθησης στην Ελλάδα, δεν έχουν διεξαχθεί πολλές έρευνες σχετικά με το προφίλ και τις συμπεριφορές που εμφανίζουν οι εκπαιδευόμενοι σε αυτό το πλαίσιο μάθησης. Αντίστοιχες έρευνες έχουν διεξαχθεί στο εξωτερικό και τα συμπεράσματά τους άλλοτε συγκλίνουν και άλλοτε αποκλίνουν με τα συμπεράσματα ερευνών που έχουν διεξαχθεί στην Ελλάδα. Η νεοτερικότητα αυτής της έρευνας είναι ότι εισάγει την παράμετρο του κοινωνικού φύλου. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζουμε κατά πόσο χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τα δύο φύλα ως προς τους κοινωνικούς τους ρόλους, την θέση τους στην οικογένεια, το επάγγελμά τους, το εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο, έχουν επίδραση στη συμπεριφορά, στις στάσεις, στην ικανοποίηση και στα κίνητρα συμμετοχής, σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τη χρήση ενός περιβάλλοντος ασύγχρονης ηλεκτρονικής μάθησης. Σε γενικές γραμμές έχουν παρατηρηθεί λίγες διαφορές στην αξιολόγηση και την χρήση δραστηριοτήτων ηλεκτρονικής μάθησης μεταξύ ανδρών και γυναικών. Σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι γενικά δεν υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στον μέσο όρο συμμετοχής, αξιολόγησης, κινήτρων και ικανοποίησης μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το περιβάλλον Moodle φάνηκε ότι είχε θετική επίδραση στην συμμετοχή, στην ικανοποίηση και στα κίνητρα μάθησης εξίσου ανδρών και γυναικών (Cuadrado-Garcia κ.ά., 2010). Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012


Κατέβασμα ppt "Κοινωνικό φύλο και ανοικτή μάθηση μέσω διαδικτύου: Μελέτη περίπτωσης το πιλοτικό έργο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς Διπλωματική Εργασία."

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Διαφημίσεις Google