«Οι κατηγορίες αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης και η άσκησή τους» Aναπλ. Καθηγητής Νικόλαος-Κομνηνός Χλέπας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Παρουσίαση με θέμα: "«Οι κατηγορίες αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης και η άσκησή τους» Aναπλ. Καθηγητής Νικόλαος-Κομνηνός Χλέπας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «Οι κατηγορίες αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης και η άσκησή τους» Aναπλ. Καθηγητής Νικόλαος-Κομνηνός Χλέπας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών nhlepas@gmail.com

2 Τι σημαίνει «αρμοδιότητα»; Η ικανότητα που «απονέμει το δίκαιο στο όργανο για την επιτέλεση ορισμένου έργου» Δ. Τσάτσος, δηλ. «είτε να θεσπίζει με πράξεις του κανόνες δικαίου (ατομικούς ή απρόσωπους) μονομερώς ή με συμβάσεις είτε να συμβάλλει στη θέσπιση τέτοιων κανόνων είτε να προβαίνει σε υλικές ενέργειες» Επ. Σπηλιωτόπουλος «Η αρμοδιότητα είναι η υποκειμενική όψη της λειτουργίας και η εξειδίκευσή της» Δ. Τσάτσος ΣΤΟΙΧΕΙΑ : Ικανότητα που απονέμει το δίκαιο (αρχή της νομιμότητας) Συγκεκριμενοποίηση του έργου και του οργάνου Θέσπιση κανόνων δικαίου (ατομικών ή απρόσωπων, μονομερώς ή συμβατικά) ή διενέργεια υλικών πράξεων

3 Η αρμοδιότητα ως εξουσία και ευθύνη Η αρμοδιότητα έχει, μεταξύ άλλων, σημασία:  για την ισχύ της πράξης,  για τη νομιμότητα δαπανών  για την ευθύνη (ποινική, πειθαρχική, αστική) και τη λογοδοσία Το αρμόδιο (δηλ. και υπόχρεο) όργανο ασκεί δημόσια εξουσία που εκφράζει και δεσμεύει το δήμο Η μεταφορά αρμοδιότητας σε άλλο όργανο επιτρέπεται μόνον όταν αυτό προβλέπεται ρητά από το νόμο: Με εξουσιοδότηση αρμοδιότητας αυτή ασκείται αποκλειστικά από το εξουσιοδοτηθέν όργανο (λ.χ. τοπικό συμβούλιο), ενώ με εξουσιοδότηση υπογραφής (λ.χ. από το δήμαρχο σε δημοτικό υπάλληλο) το αρχικά αρμόδιο όργανο μπορεί να ασκεί την αρμοδιότητά του εκ παραλλήλου

4 Κατηγορίες Αρμοδιοτήτων (1) Με κριτήριο τη δεσμευτικότητα: Γνωμοδοτικές ή Συμβουλευτικές (λ.χ. ως προς τον καθορισμό χώρων αποτέφρωσης νεκρών, αποφάσεις χωροθέτησης εγκαταστάσεων κ.ά. – άρθρ. 77 ΔΚΚ) Αποφασιστικές (λ.χ. ο καθορισμός χώρων στάθμευσης, η ονομασία οδών κ.ά.) – Από τις λεγόμενες «προγραμματικές» αρμοδιότητες ορισμένες εντάσσονται στις αποφασιστικές εφόσον είναι νομικά δεσμευτικές (λ.χ. για το προϋπολογισμό), ενώ άλλες έχουν κατευθυντήριο χαρακτήρα (λ.χ. ορισμένα κοινωνικά ή πολιτιστικά προγράμματα)

5 Κατηγορίες Αρμοδιοτήτων (2) Οι αποφασιστικές που συνεπάγονται την έκδοση διοικητικής πράξης, με κριτήριο τον χαρακτήρα του κανόνα που τίθεται διακρίνονται σε: Κανονιστικές αρμοδιότητες όταν εκδίδονται πράξεις που περιέχουν απρόσωπο κανόνα δικαίου (με γενικό και αφηρημένο χαρακτήρα), λ.χ. καθορισμός όρων λειτουργίας λαϊκών αγορών ή λειτουργίας μουσικής σε καταστήματα κ.ά. Αρμοδιότητες προς έκδοση ατομικών πράξεων (περιέχουν απολύτως εξατομικευμένη ρύθμιση), λ.χ. αδειοδοτήσεις ΠΡΟΣΟΧΗ: Σύμφωνα με την αντίληψη που έχει υιοθετήσει το ΣτΕ, το Σύνταγμα κατοχυρώνει στο άρθρο 102 παρ. 1 την αρμοδιότητα των ΟΤΑ μόνον ως προς την έκδοση ατομικών διοικητικών πράξεων για «τοπικές υποθέσεις», ενώ ως προς την έκδοση κανονιστικών πράξεων εφαρμόζεται το άρθρο 43 παρ. 2 Συντ. (ΣτΕ 3661/2005 για τροποποίηση πολεοδ/ρυμ.σχεδίου). Επιπλέον το ΣτΕ είναι ιδιαίτερα αυστηρό ως προς τη παραχώρηση διακριτικής ευχέρειας με νόμο ή κανονιστική πράξη (λ.χ. για τις «λειτουργίες της πόλης», άρθρ. 79 παρ. 1 ε) ΔΚΚ) κατά την έκδοση ατομικών διοικητικών πράξεων (ΣτΕ 2194/2006)

6 Κατηγορίες Αρμοδιοτήτων (3) Με κριτήριο τη φύση της υπόθεσης:  «Οικείες» αρμοδιότητες: για τοπικές υποθέσεις (άρθρ. 102 παρ. 1 Συντ., 75 Ι ΔΚΚ) : λ.χ. δημοτική οδοποιία, καθαριότητα κοινόχρηστων χώρων κ.ά. εξασφάλιση «αναγκαίων» πόρων (άρθρ. 102 παρ. 5 εδ. α΄ Συντ. )που πρέπει να είναι «ανάλογοι» προς τις αρμοδιότητες (άρθρ. 9 παρ. 2 Ε.Χ.Τ.Α. “connexite”)  «Δοτές» αρμοδιότητες: για κρατικές υποθέσεις (άρθρ. 102 παρ. 1 εδ. δ΄ Συντ., 75 ΙΙ ΔΚΚ): λ.χ. μητρώα αρρένων, δημοτολόγιο, τέλεση γάμων κ.ά. «λειτουργικός διπλασιασμός» (ΣτΕ ΠΕ 654-8 και 662-3/1986) υποχρέωση μεταφοράς «αντίστοιχων πόρων» (άρθρ. 102 παρ. 5 εδ. γ΄ Συντ., 9 παρ. 2 Ε.Χ.Τ.Α.)

7 Κατηγορίες Αρμοδιοτήτων (4) Με κριτήριο την υποχρεωτικότητα άσκησης: Υποχρεωτικές αρμοδιότητες: Κατ΄ αρχήν όλες και ιδίως όταν προβλέπονται υπηρεσίες που είναι απαραίτητες για την αξιοπρεπή, υγιεινή και ασφαλή διαβίωση των κατοίκων στη σύγχρονη εποχή (λ.χ. ύδρευση – ΣτΕ 295/1979, αποκομιδή απορριμμάτων- ΣτΕ 4152/1996, συντήρηση νεκροταφείων – ΣτΕ 2559/1996, συντήρηση δημοτικών οδών, περισυλλογή αδέσποτων ζώων κ.ά.) Προαιρετικές αρμοδιότητες: Κατ’ εξαίρεση και εφόσον υπάρχει αντίστοιχη διατύπωση στο νόμο ή προκύπτει από το περιεχόμενο της αρμοδιότητας (λ.χ. δημιουργία θερέτρων, κέντρων ψυχικής υγείας, πάρκων κυκλοφοριακής αγωγής, η διοργάνωση συναυλιών κ.ά.) Η εν λόγω διάκριση μπορεί να έχει σημασία για την ιεράρχηση προτεραιοτήτων και δαπανών Η μη άσκηση υποχρεωτικής αρμοδιότητας αποτελεί παράλειψη οφειλόμενης ενέργειας εφόσον και σε περίπτωση αντικειμενικής αδυναμίας προσφέρονται λύσεις από τη νομοθεσία (σύνδεσμοι, συμβάσεις, μεταβίβαση) Σε περίπτωση αδικαιολόγητης αποχής ο νέος ΔΚΚ (άρθρ. 76 παρ. 5) προβλέπει την υποκατάσταση ως μέσο άσκησης εποπτείας

8 Τρόποι άσκησης αρμοδιοτήτων Πράξη, απόφαση (και δημοσίευση), υλική ενέργεια δημοτικού οργάνου Συμβάσεις διαδημοτικής συνεργασίας (222 ΔΚΚ) Συμβάσεις συνεργασίας φορέων ΤΑ ειδικά για εκτέλεση έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, επίσης για βεβαίωση και είσπραξη τελών, δικαιωμάτων, εισφορών και προστίμων (223 ΔΚΚ) Συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα για την εκτέλεση έργων και την παροχή υπηρεσιών (224 ΔΚΚ) Προγραμματικές Συμβάσεις για τη μελέτη και εκτέλεση προγραμμάτων ανάπτυξης και την παροχή υπηρεσιών κάθε είδους (225 ΔΚΚ) Σύσταση δημοτικού συνδέσμου (245 ΔΚΚ) Σύσταση δημοτικού νπδδ (239 ΔΚΚ) κ.ά.

9 Τομείς αρμοδιοτήτων του Δήμου κατά το νέο ΚΔΚ (άρθρο 75) Ανάπτυξης (23) Περιβάλλοντος (16) Ποιότητας ζωής των πολιτών και εύρυθμης λειτουργίας των πόλεων (40) Απασχόλησης (4) Κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης (15) Παιδείας, πολιτισμού και αθλητισμού (31) Πολιτικής προστασίας (6) Κρατικών Υποθέσεων (57)

10 Λειτουργικός χαρακτήρας αρμοδιοτήτων Κατηγοριοποίηση αρμοδιοτήτων, εξαγωγή στατιστικών στοιχειών και σύγκριση του αριθμού και των ποσοστών κατανομής ανά λειτουργικό χαρακτήρα των αρμοδιοτήτων που ασκούν τα νέα διοικητικά επίπεδα σε σχέση με το παρελθόν. Οι κατηγορίες λειτουργικού χαρακτήρα είναι: Α. Γνωμοδοτικές-συντονιστικές αρμοδιότητες (έκφραση γνώμης προς άλλο όργανο που αποφασίζει, συμμετοχή σε μικτά γνωμοδοτικά, τεχνικά και συντονιστικά συμβούλια και επιτροπές, συντονιστικές συνεργασίες με άλλους φορείς κ.ά.) Β. Ρυθμιστικές αρμοδιότητες Βα. Αρμοδιότητες στρατηγικού χαρακτήρα (γενικοί και ειδικοί σχεδιασμοί, εκπόνηση προγραμμάτων στρατηγικού χαρακτήρα, αποφάσεις στρατηγικού χαρακτήρα, ίδρυση νέων δομών κ.ά.). Ββ. Γενικού χαρακτήρα ρυθμίσεις (χαρακτηρισμός περιοχών, καθορισμός ωραρίου, έκδοση κανονισμών κ.ά.) Βγ. Ατομικές-Ειδικές ρυθμίσεις (ατομικές αδειοδοτήσεις, εγκρίσεις, παραχωρήσεις εκτάσεων, απαλλοτριώσεις κ.ά.) Γ. Αρμοδιότητες εποπτείας, ελέγχου και επιβολής κυρώσεων (ανάκληση, αφαίρεση αδειών λειτουργίας, πρόστιμα κ.ά.) Δ. Αρμοδιότητες Διοικητικής Μέριμνας και διαχείρισης πόρων/χρηματοδοτήσεων (διοικητική υποστήριξη, υλοποίηση προγραμμάτων και μέτρων, διοικητικές διαδικασίες, διοίκηση προσωπικού, οικονομική διαχείριση, συγκρότηση επιτροπών/συμβουλίων). Ε. Αρμοδιότητες πληροφόρησης και τεκμηρίωσης Εα. Υπηρεσίες πληροφόρησης προς τον πολίτη, χορήγηση πιστοποιητικών και δικαιολογητικών Εβ. Εσωτερική τεκμηρίωση-πληροφόρηση στο πλαίσιο της διοίκησης (τήρηση αρχείων ή μητρώων, διαχείριση πληροφοριών και βάσεων δεδομένων, εσωτερικές κοινοποιήσεις κλπ.).

11 Ποσοτική κατανομή νομαρχιακών αρμοδιοτήτων 1. Σημαντικότεροι Τομείς Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας (244 επί συνόλου 545 ή 45%) Κοινωνικών Υπηρεσιών (109 αρμοδιότητες) Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών (92 αρμοδιότητες) Χωροταξίας-Πολεοδομίας-Περιβάλλοντος (89 αρμοδιότητες) Μεταφορών (52 αρμοδιότητες, κυρίως αδειοδοτικές-ελεγκτικές) 2. Ανά λειτουργικό χαρακτήρα αρμοδιότητας Γ. 162 αρμοδιότητες εποπτείας, ελέγχου και επιβολής κυρώσεων (30%), ιδίως ως προς την υγεία- πρόνοια, χωροταξία/πολεοδομία/περιβάλλον και τριτογενή τομέα Β.γ. 161 αρμοδιότητες για ατομικές-ειδικές ρυθμίσεις (30%), ιδίως ως προς τις μεταφορές και το δευτερογενή τομέα Δ. 133 αρμοδιότητες διοικητικής μέριμνας και κατανομής πόρων/χρηματοδοτήσεων (24%),ιδίως ως προς διοικητικές-οικονομικές υπηρεσίες, εκπαίδευση και γενικές ανάπτυξης Β.β. 47 αρμοδιότητες για γενικού χαρακτήρα ρυθμίσεις (περ. 9%), ιδίως για πολιτική προστασία και τριτογενή τομέα ανάπτυξης Ε. 36 αρμοδιότητες τεκμηρίωσης-πληροφόρησης (περ. 7%), καθόλου στην πολιτική προστασία, ελάχιστα σε εκπαίδευση και υγεία-πρόνοια, κυρίως εντοπίζονται στις γενικές ανάπτυξης και διοικητικών-οικονομικών υπηρεσιών Α. 35 γνωμοδοτικές/συντονιστικές αρμοδιότητες (περ. 7%) ιδίως για πολιτική προστασία και χωρικό σχεδιασμό/περιβάλλον Β.α. 18 αρμοδιότητες στρατηγικού σχεδιασμού (περ. 3%), καθόλου για μεταφορές και χωροταξία/περιβάλλον, αρκετές για πολιτική προστασία

12 Αλλαγές στις κατανομές λειτουργικού χαρακτήρα Σημαντική αύξηση των αρμοδιοτήτων Διοικητικής μέριμνας (κατηγορία Δ) μετά τη μεταρρύθμιση από 27,5% σε 45,4% Αντίστοιχη μείωση των ατομικών / ειδικών ρυθμίσεων (κατηγορία Βγ) από 42,5% σε 35,2% μετά τη μεταρρύθμιση Μικρότερη μείωση παρατηρείται επίσης στις αρμοδιότητες των κατηγοριών Βα και Γ (αρμοδιότητες στρατηγικού χαρακτήρα και εποπτικές / ελεγκτικές αντίστοιχα)

13 Αλλαγές στην κατανομή αρμοδιοτήτων ανά διοικητικό επίπεδο και τομέα πριν και μετά τον Καλλικράτη (Δήμοι)

14 Αλλαγές στην κατανομή αρμοδιοτήτων ανά διοικητικό επίπεδο και τομέα πριν και μετά τον Καλλικράτη (Περιφέρειες)

15 Αλλαγές στην κατανομή αρμοδιοτήτων ανά διοικητικό επίπεδο και τομέα πριν και μετά τον Καλλικράτη (Αποκεντρωμένη Κρατική Διοίκηση)

16 Διάγραμμα ροής διαδικασίας για αδειοδότηση Κ.Υ.Ε.

17 Διάγραμμα ροής διαδικασίας για χορήγηση - έγκριση Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και Αξιολόγησης (ΠΠΕΑ)

18 Διάγραμμα ροής διαδικασίας για Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ)

19 Ανθρώπινο δυναμικό – στελέχωση επιλεγμένων ειδικοτήτων στις Π.Ε. Θεσσαλίας Ειδικότητα Π.Ε. Καρδίτ σας % των Π/Ε Π.Ε. Λάρισα ς % των Π/Ε Π.Ε. Μαγνη σίας % των Π/Ε Π.Ε. Τρικάλ ων % των Π/Ε Π/Ε Διοικητικού2318,3%5321,0%5430,9%2820,3% Π/Ε Διοικητικού-Οικονομικού 97,1%104,0%7 128,7% Π/Ε Διεκπεραίωσης υποθέσεων πολιτών 2620,6%3112,3%1910,9%2417,4% Π/Ε Οικονομικού21,6%4 179,7%3 2,2% Π/Ε Πολιτικών Μηχανικών1814,3%3112,3%1810,3%19 13,8% Π/Ε Ιατρών00,0%10,4%00,0%0 Π/Ε Περιβάλλοντος00,0%0 52,9%0 0,0% Π/Ε Πληροφορικής32,4%83,2%21,1%2 1,4% Τ/Ε Διεκπεραίωσης υποθέσεων πολιτών 32,4%41,6%116,3%7 5,1% Τ/Ε Λογιστικού86,3%187,1%148,0%7 5,1% Τ/Ε Πληροφορικής00,0%20,8%74,0%10,7% Τ/Ε Εποπτών Δημόσιας Υγείας 10,8%00,0%0 0 Τ/Ε Πολιτικών Μηχανικών107,9%249,5%1810,3%53,6%

20 Τομείς αρμοδιοτήτων του Δήμου μετά τον Καλλικράτη Ανάπτυξης (23) Περιβάλλοντος (16) + 16 Ποιότητας ζωής των πολιτών και εύρυθμης λειτουργίας των πόλεων (40) + 14 Απασχόλησης (4) Κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης (15)+ 19 Παιδείας, πολιτισμού και αθλητισμού (31) +19 Αγροτικής Ανάπτυξης, Κτηνοτροφίας, Αλιείας + 7 Πολιτικής προστασίας (6) Κρατικών Υποθέσεων (57) + 17

21 Τομείς αρμοδιοτήτων της αυτοδιοικούμενης Περιφέρειας Προγραμματισμού-Ανάπτυξης (31) από 01.07.2011 Γεωργίας-Κτηνοτροφίας-Αλιείας (75) ( 19 Αλιείας από 1.1.2012) Φυσικών Πόρων-Ενέργειας-Βιομηχανίας(56) ( 8 υδάτων από 1.7.2011) Απασχόλησης-Εμπορίου-Τουρισμού (21) ( 12 απασχόλησης- εμπορίου από 1.7.2011) Μεταφορών-Επικοινωνιών (39) Έργων-Χωροταξίας-Περιβάλλοντος (40) (12 έργων από 1.7.2011) Υγείας (23) (επιπλέον και από τις ΔΥΠΕ εντός δύο ετών με ΠΔ) Παιδείας-Πολιτισμού-Αθλητισμού (20) Πολιτικής Προστασίας και Διοικητικής Μέριμνας (14)

22 Προβλεπόμενη μεταφορά – υποστήριξη αρμοδιοτήτων σε ειδικές κατηγορίες ΟΤΑ (νησιωτικοί –ορεινοί οτα) 204, Από 1.1.2013 στους νησιωτικούς δήμους: -Γεωργίας-Κτηνοτροφίας-Αλιείας (28), -Φυσικών Πόρων-Ενέργειας και Βιομηχανίας (10), -Απασχόλησης-Εμπορίου και Τουρισμού (4), -Μεταφορών-Επικοινωνιών (8), -Έργων-Χωροταξίας-Πολεοδομίας και Περιβάλλοντος (4), -Υγείας-Αερομεταφορά Ασθενών 205 παρ. 1, 2,3, ΠΔ αρμοδιότητες νησιωτικών περιφερειών για ενδοπεριφερειακές συγκοινωνίες (από 1.7.2011) 206 παρ. 3 ΥΑ, διοικητική υποστήριξη από δήμο έδρας για πρόσθετες αρμοδιότητες των νησιών που ασκούνται από 1.1.2013 206 παρ. 4, δυνατότητα εξαίρεσης με απόφαση Γ.Γ. ΑΠΔ από διοικητική υποστήριξη μετά από εξασφάλιση υποδομής και προσωπικού 209 παρ. 4 ΥΑ απόφαση για διοικητική υποστήριξη ορεινού δήμου από εγγύτερο μη ορεινό, δυνατότητα εξαίρεσης όπως 206 παρ. 4 205 παρ. 1, 2,3, ΠΔ αρμοδιότητες νησιωτικών περιφερειών για ενδοπεριφερειακές συγκοινωνίες (από 1.7.2011)

23 Προβλεπόμενη μεταφορά –σε ειδικές κατηγορίες ΟΤΑ (μητροπολιτικές περιφέρειες-ενότητες) 210, λειτουργίες μητροπολιτικού χαρακτήρα: Α. Τομέας Περιβάλλοντος και Ποιότητας Ζωής (11) Β. Τομέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικών Αναπλάσεων (4) Γ. Τομέας Μεταφορών και συγκοινωνιών (11) Δ. Τομέας Πολιτικής Προστασίας και Ασφάλειας (5) 210 παρ. ΙΙ ΠΔ (μητροπολιτικές αρμοδιότητες) μεταβίβαση πρόσθετων αρμοδιοτήτων που ασκούνται από υπουργείο ή αυτοτελή αποκεντρωμένη δημόσια υπηρεσία