Ευσταθία Χριστοπούλου Σχολική Σύμβουλος Π.Ε. 51ης Περιφέρειας Αθήνας

Παρουσίαση με θέμα: "Ευσταθία Χριστοπούλου Σχολική Σύμβουλος Π.Ε. 51ης Περιφέρειας Αθήνας"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ευσταθία Χριστοπούλου Σχολική Σύμβουλος Π.Ε. 51ης Περιφέρειας Αθήνας
Εκπαιδευτικές παρέμβασης για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της επιθετικότητας Ευσταθία Χριστοπούλου Σχολική Σύμβουλος Π.Ε. 51ης Περιφέρειας Αθήνας και

2 Μπορεί να γίνουν Σε ατομικό επίπεδο : με εμπλοκή εκπαιδευτικών, οικογένειας, συμμαθητών, ειδικών. Σε ομαδικό επίπεδο: με εμπλοκή εκπαιδευτικών, ομάδων ομηλίκων (συμμαθητών και άλλων), ειδικών. Σε επίπεδο σχολικής μονάδας: με εμπλοκή όλων όσων την αποτελούν (εκπαιδευτικοί, μαθητές, βοηθητικό προσωπικό, γονείς, ειδικοί).

3 Διάφορες προσεγγίσεις 1.
Προγράμματα ηθικής ανάπτυξης Η προσέγγιση των κοινωνικών ικανοτήτων: προγράμματα για πολύ επιθετικά παιδιά αλλά με μικρή αποτελεσματικότητα. Εργασία με τους γονείς: προβλήματα προσκόλλησης, συμβουλευτικές προσεγγίσεις, επεξεργασία θεμάτων σχέσεων.

4 Διάφορες προσεγγίσεις 2.
Δημιουργία θεσμικού πλαισίου και περιβάλλοντος συνομηλίκων που να αποδοκιμάζει αντί να αγνοεί ή να συγχωρεί τις μορφές των συνεχιζόμενων επικίνδυνων πράξεων που προβάλλουν στις σχέσεις παλληκαρά/ θύματος. (Olweus, 1991, Smith & Thompson, 1991)

5 Ένα πρόγραμμα παρέμβασης σε επίπεδο σχολικής μονάδας
Αφορά σε όλη τη σχολική μονάδα και όχι εστιασμένο στη συμπεριφορά ενός μαθητή ή μιας τάξης. Οι ενέργειες, δηλαδή, των εκπαιδευτικών επικεντρώνονται στην εφαρμογή στρατηγικών που αφορούν όλο το χώρο του σχολείου και όχι τον ίδιο τον μαθητή.

6 Τα στάδιά του Η διευθέτηση του σχολικού περιβάλλοντος.
Ο καθορισμός της αναμενόμενης συμπεριφοράς του μαθητή μέσα και έξω από την τάξη. Η εφαρμογή ενός προγράμματος ελέγχου της προβληματικής συμπεριφοράς. Η δημιουργία μιας συμβουλευτικής επιτροπής για την αξιολόγηση των ενεργειών αλλά και για τη διευκόλυνση εφαρμογής του προγράμματος παρέμβασης.

7 Το σχολικό περιβάλλον Σκοπός: Να περιοριστούν οι ευκαιρίες των μαθητών για εκδήλωση αντικοινωνικής και ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς. Ενέργειες: Μη ύπαρξη απομονωμένων χώρων σε κτίριο και προαύλιο που, εκ των πραγμάτων, δεν ελέγχονται εύκολα και γίνονται χώρος συγκέντρωσης των άτακτων μαθητών αλλά και χώρος εκδήλωσης αντικοινωνικών συμπεριφορών. Οι διάδρομοι να είναι ευρύχωροι για να αποφεύγεται ο συνωστισμός των μαθητών στα διαλείμματα, Το κυλικείο να διαθέτει ξεχωριστή είσοδο και έξοδο για να μην βρίσκουν ευκαιρία για σπρώξιμο οι ταραξίες μαθητές, Να υπάρχει διακριτικός έλεγχος και εποπτεία στις τουαλέτες.

8 Αναμενόμενη συμπεριφορά
Οι εκπαιδευτικοί καλό είναι, σε συνεργασία με τα δεκαπενταμελή και τους μαθητές να θεσπίσουν κανόνες συμπεριφοράς για κάθε χώρο του σχολείου. Οι κανόνες συμπεριφοράς να είναι γραμμένοι και αναρτημένοι στα διάφορα σημεία του σχολείου, όπως στην τάξη, την τουαλέτα, τους διαδρόμους, το κυλικείο. Να υπάρχει συνεχής και αυστηρός έλεγχος εφαρμογής αυτών των κανόνων, τουλάχιστον κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες εφαρμογής της θέσπισής τους (ή για τον πρώτο μήνα έναρξης του σχολείου), αλλά Και κατόπιν, σε μικρότερο βαθμό, τους επόμενους δύο μήνες καθώς και σε όλη τη σχολική χρονιά.

9 Έλεγχος προβληματικής συμπεριφοράς σε έξι (πέντε + ένα) βήματα (1)
1ο βήμα: ο εκπαιδευτικός εντοπίζει τη διασπαστική συμπεριφορά και αντιδρά αμέσως με παρατήρηση ή επίπληξη. Αν ο μαθητής δεν συμμορφωθεί, τότε του ζητά να απομακρυνθεί από την τάξη σε έναν ειδικό χώρο του σχολείου, που μπορεί να είναι μια άδεια τάξη. Ο εκπαιδευτικός στην περίπτωση αυτή αντιδρά χωρίς συναισθηματισμούς και καθυστερήσεις και χωρίς να συνοδεύσει τον μαθητή στο χώρο αυτό. 2ο βήμα: ο μαθητής στέκεται στην πόρτα της τάξης και περιμένει τον συνεργάτη-εκπαιδευτικό να τον οδηγήσει στο θρανίο που θα πρέπει να καθίσει και να σκεφτεί για τη συμπεριφορά του.

10 (2) 3ο βήμα: αφού ο μαθητής ηρεμήσει, συνήθως μετά από 5-10 λεπτά, ο συνεργάτης-εκπαιδευτικός τον ρωτά για την συμπεριφορά του και του ζητά. να συμπληρώσει ένα ερωτηματολόγιο. Σε αυτό του ζητά να περιγράψει τα παρακάτω: την ανάρμοστη συμπεριφορά του στην τάξη, το τι επιθυμούσε να πετύχει με αυτή τη συμπεριφορά, εάν το κατόρθωσε, τι θα ήθελε να κάνει για να επανορθώσει επιστρέφοντας στην τάξη, και αν νομίζει ότι θα καταφέρει να πραγματοποιήσει τη νέα συμπεριφορά.

11 Έλεγχος προβληματικής συμπεριφοράς σε έξι (πέντε + ένα) βήματα (3)
4ο βήμα: ο συνεργάτης-εκπαιδευτικός ελέγχει τις απαντήσεις του μαθητή στο παραπάνω ερωτηματολόγιο και αν τις βρίσκει ορθές, τότε του επιτρέπει να γυρίσει στην τάξη του. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο συνεργάτης-εκπαιδευτικός δεν γνωρίζει το παράπτωμα του μαθητή. Αν ο μαθητής δεν έχει συμπληρώσει ορθά τις σχετικές ερωτήσεις, τότε ο συνεργάτης-εκπαιδευτικός τον αφήνει και πάλι να σκεφτεί, επιστρέφοντας για λίγο στα καθήκοντά του. 5ο βήμα: ο μαθητής επιστρέφει στην τάξη του και περιμένει στην πόρτα. Ο εκπαιδευτικός της τάξης μελέτα τις απαντήσεις του και αν τις θεωρεί ορθές, τον δέχεται στην τάξη και φροντίζει να του δείξει την ύλη που πιθανά έχασε κατά την παραμονή του στην άλλη τάξη. Φυσικά, υπάρχει εκ των προτέρων συνεννόηση ανάμεσα στους δύο εκπαιδευτικούς για το ποιες απαντήσεις θα κάνουν δεκτές για κάθε παράπτωμα.

12 (4) Οι εκπαιδευτικοί δεν χρησιμοποιούν μόνο αυτό τον τρόπο αντιμετώπισης των ταραξιών μαθητών αλλά και άλλους τρόπους, όπως το κάλεσμα των γονέων, την επίπληξη, την επαφή με τα μάτια… Ωστόσο, η αποπομπή των μαθητών σε μια άδεια τάξη για να σκεφτούν βρέθηκε να είναι το αποτελεσματικότερο μέτρο αντιμετώπισης της ατίθασης συμπεριφοράς (Sprick, & Gaπison, Walker, Colvin, & Ramsey, 1995)

13 Το έκτο βήμα…1. Οι εκπαιδευτικοί μαθαίνουν να επεμβαίνουν και σε ατομικό επίπεδο, ανάλογα με τη μορφή του παραπτώματος του κάθε μαθητή: 1. Σημειώνουν τη συχνότητα εμφάνισης της ανάρμοστης συμπεριφοράς και υποθέτουν τα αίτια της εκδήλωσής της. 2. Φροντίζουν για τη διευθέτηση του χώρου της τάξης έτσι ώστε να αποφεύγεται η συχνή επαφή του ταραξία μαθητή με τους υπόλοιπους.

14 Το έκτο βήμα…1. 3. Βοηθούν το μαθητή να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες για να προσαρμοστεί καλύτερα στην κοινωνία και να σημειώσει υψηλότερες σχολικές επιδόσεις. Κυρίως, τον ωθούν να λύνει κοινωνικά προβλήματα, να ελέγχει το θυμό του, να συμμετέχει σε προγράμματα οικογενειακής θεραπείας και να παίρνει φάρμακα, αν χρειάζεται. 4. Του αναθέτουν περισσότερες εργασίες εκεί που έχει μεγαλύτερη κλίση (π.χ. λύνει περισσότερα προβλήματα μαθηματικών ή ασκήσεις γραμματικής), ώστε να μην έχει πολύ ελεύθερο χρόνο μέσα στην τάξη.

15 Η συμβουλευτική επιτροπή
Αποτελείται από: ομηλίκους, εκπαιδευτικούς, διοικητικό προσωπικό, εξειδικευμένο προσωπικό πάνω στην ειδική αγωγή, γονείς, κ.ά. Έργο της επιτροπής είναι η δημιουργία σχεδίων παρέμβασης και η αξιολόγησή τους. Η επιτροπή, δηλαδή, κάνει μια πρόταση στην οποία περιέχεται το προτεινόμενο πρόγραμμα και αυτό που ισχύει. Αναφέρει τα υπέρ και τα κατά και των δύο και μοιράζει γραπτώς τις προτάσεις της στο εκπαιδευτικό προσωπικό. Σε λίγες μέρες συνεδριάζει για να ακούσει τη γνώμη των εκπαιδευτικών και σχεδιάζει μαζί τους το τελικό πλάνο, το οποίο πρέπει να ψηφιστεί από τους εμπλεκόμενους εκπαιδευτικούς για να εφαρμοστεί. Τέλος, σχεδιάζεται και ένα πρόγραμμα αξιολόγησης για την εκτίμηση της προσφοράς του νέου σχεδίου.

16 Κάποια συμπεράσματα Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόστηκε σε δύο δημόσια Δημοτικά σχολεία στις Η.Π.Α. για δύο χρόνια και είχε θετικά αποτελέσματα(Nelson, 1996) . Η εφαρμογή γενικευμένων και όχι εξατομικευμένων στρατηγικών και παρεμβάσεων στο χώρο του σχολείου περιορίζει την εμφάνιση αντικοινωνικών συμπεριφορών και αυξάνει την σχολική επίδοση. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται η παρέμβαση σε προσωπικό επίπεδο, που δίνει αξιόλογα αποτελέσματα (Allessi, 1988), αλλά ότι η εφαρμογή γενικευμένων στρατηγικών μειώνει την ανάγκη για εξατομικευμένα προγράμματα.

17 Το σχολικό περιβάλλον…
Το περιβάλλον του σχολείου παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση και τη μορφή της παραβατικής συμπεριφοράς. Αφού οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να επέμβουν στην οικογένεια του μαθητή ή στις σχέσεις με τους φίλους του, τουλάχιστον μπορούν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον, όπου οι αρνητικές συμπεριφορές ελέγχονται πλήρως. Ο σημαντικός ρόλος του σχολικού περιβάλλοντος ενισχύεται από το γεγονός ότι η προσωπικότητα του μαθητή είναι αποτέλεσμα όχι μόνο κληρονομικών αλλά και περιβαλλοντικών παραγόντων (Haπis, 1995).

18 Η τάξη… Νεότερες έρευνες έχουν δείξει ότι η καλλιέργεια θετικού κλίματος μέσα στην τάξη, δηλαδή ο περιορισμός των αρνητικών σχόλιων και των τιμωριών από πλευράς των εκπαιδευτικών, ασκεί θετική επίδραση στους προβληματικούς μαθητές (Mayer, Mitchell, Clementi, & Clement- Robertson, 1994). Ακόμη, η επικράτηση της ανθρωπιστικής κατεύθυνσης στην εκπαίδευση, η συσσώρευση θετικών εμπειριών από τη ζωή στο σχολείο και η χρήση περισσότερων θετικών ενισχυτών από τους εκπαιδευτικούς ενθαρρύνουν ιδιαίτερα τους παραβατικούς μαθητές (Gregory, 1995). Επίσης, η παροχή κινήτρων αυξάνει περισσότερο τη σχολική επίδοση των μαθητών που βρίσκονται σε κίνδυνο αποτυχίας λόγω κακής συμπεριφοράς μέσα στην τάξη, χαμηλού κοινωνικού - οικονομικού επιπέδου ή μειονοτικής καταγωγής απ' ό,τι των μη πρoβληματικών μαθητών (Anderson, & Keith, 1997).

19 Παρέμβαση σε επίπεδο τάξης 1.
Χρήση video όπου προβάλλονται στιγμιότυπα παλληκαρισμών στο χώρο του σχολείου (πραγματικά, κατασκευασμένα, από ταινίες). Ακολουθεί συζήτηση και σχολιασμός. Καταγράφονται οι απόψεις : είναι πολύ πιθανόν για τους «παλληκαράδες» της τάξης να μην υπάρχει λάθος στη συμπεριφορά που είδαν. Δίνεται έμφαση στην έκφραση συναισθημάτων από όλα τα παιδιά αλλά και στο δικό τους τρόπο αντίδρασης σε παρόμοια επεισόδια.

20 Παρέμβαση σε επίπεδο τάξης 2.
Με αφορμή το video οι μαθητές φτιάχνουν το δικό τους σενάριο σχολικού εκφοβισμού, μοιράζουν ρόλους και το παίζουν (Παιχνίδι Ρόλων). Μπορούν και να το video σκοπήσουν. «Μπαίνουν» στη θέση αυτών που υποδύονται, εκφράζουν συναισθήματα και απόψεις και προσπαθούν να βρουν και να ορίσουν τους κανόνες σωστής συμπεριφοράς και συνύπαρξης με τον άλλον.

21 Παρέμβαση σε επίπεδο κοινότητας
Εδραίωση συνεργασιών ανάμεσα στα σχολεία, στις Κοινωνικές Υπηρεσίες, στην Εισαγγελία Ανηλίκων, στο Συνήγορο του Παιδιού, τους Συλλόγους Γονέων, στις αστυνομικές αρχές. Μήπως να σκεφτούμε και την προσφορά κοινωνικής εργασίας ως «παρέμβαση»;

22 Ο ρόλος των ομηλίκων Γιατί κάνω φίλους; Εσωστρέφεια – οικειότητα – μοίρασμα – κοινωνική μάθηση από κοινού (σε ζητήματα σχέσεων, κοινωνικών κανόνων, αποφυγής των κινδύνων). Τα παιδιά που «δυσκολεύονται» να κάνουν φίλους (παραμελημένα ή λόγω απόρριψης) μπορεί να αναπτύξουν πρότυπα συμπεριφοράς που με τη σειρά τους θα διαιωνίσουν αυτή τη δυσκολία. Να γίνουν ντροπαλά, εκτός ομάδας, ξεσπάσματα θυμού, προκλητικά, επιθυμούν την προσοχή, αποκαρδιώνουν όποιον τα πλησιάζει. (Farrington, 1993, Olweus, 1993, Rivers, 1997)

23 Οι παρόντες στο συμβάν ομήλικοι…
Βρίσκονται σε κατάσταση συναισθηματικής σύγκρουσης: Δεν ξέρουν τι να κάνουν, φοβούνται μήπως η βία στραφεί σε αυτούς, φοβούνται μήπως η παρέμβασή τους επιδεινώσει την κατάσταση για το θύμα. Καταφεύγουν λοιπόν, συνήθως, στη «μη παρέμβαση» με κόστος: νιώθουν ένα αίσθημα αδυναμίας παρόμοιο με αυτό που δοκιμάζει το θύμα. Χρειάζεται να τους καλλιεργηθεί αίσθημα ελέγχου από εκπαιδευτικούς, γονείς και ειδικούς αλλιώς γίνονται αναίσθητοι.

24 Οι ομήλικοι ως βοηθοί 1. Οι ομήλικοι που παρευρίσκονται δίπλα στο θύμα ακόμη και αν δεν του συμπαραστέκονται μπορεί να «εκπαιδευτούν» από τους ενήλικες και να γίνουν σημαντικοί αρωγοί στα προγράμματα πρόληψης της σχολικής βίας. Ανάπτυξη φυσικών ικανοτήτων βοήθειας που έτσι και αλλιώς τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις με φίλους και με την οικογένεια.

25 Οι ομήλικοι ως βοηθοί 2. Δημιουργία λεσχών στο χώρο του σχολείου, ακόμη και απογευματινές ώρες ή σαββατοκύριακα. Δε χρειάζεται ιδιαίτερη εκπαίδευση απλά τη φυσική παρουσία φιλικών νέων ανθρώπων πρόθυμων να βοηθήσουν τον «ευάλωτο» συμμαθητή τους. Δημιουργία Συμβουλευτικής Ομάδας/ υποστήριξης από μεγαλύτερους μαθητές που «αναλαμβάνουν» κάποιους μικρότερους: εργασία στο σπίτι, προβλήματα στο σχολείο με συμμαθητές τους, με το άλλο φύλο, με την οικογένεια. Τα αποτελέσματα άμεσα και μακροπρόθεσμα και για τις δυο εμπλεκόμενες ομάδες.

26 Τι επιτυγχάνεται Σε κάθε σύγκρουση υπάρχουν νικητές και χαμένοι. Τα διάφορα διαπροσωπικά και δι- ομαδικά προβλήματα όσο παραμένουν άλυτα κλιμακώνονται και οδηγούν σε «προβολή» και παγιωμένη πλέον συμπεριφορά των παλληκαράδων. Η μεσολάβηση των ομηλίκων είναι της μορφής μπορούμε όλοι να κερδίσουμε και αποτελεί λύση χωρίς τιμωρία.

27 Πού χρησιμεύουν Σε περιπτώσεις: Σχολικού εκφοβισμού,
Μοναξιάς, απομόνωσης, Προσαρμογής σε νέο σχολικό περιβάλλον, Αντιμετώπιση αποχωρισμού - απώλειας

28 Τι περιλαμβάνουν Διδασκαλία βασικών ικανοτήτων ενεργούς ακρόασης, επίλυσης προβλημάτων κλπ. Άμεση απόκριση στο αίτημα βοήθειας για συγκεκριμένο θέμα. Το θέμα επιλαμβάνονται οι υποστηρικτές ομήλικοι αλλά οι ενήλικες διατηρούν έναν υποστηρικτικό και επιβλέποντα ρόλο, χωρίς όμως να παρεμβαίνουν και να επιβάλλουν λύσεις. Μη τιμωρητικές παρεμβάσεις. Άνοιγμα ενός διαύλου επικοινωνίας ανάμεσα στις αντίπαλες πλευρές και η αίσθηση ότι οι έφηβοι μπορούν να λύσουν τα προβλήματά τους μόνοι τους.

29 Τα οφέλη 1. «Δημιουργεί ένα ήθος συμβίωσης, το αίσθημα της ασφάλειας. Οι άνθρωποι ψάχνουν ο ένας για τον άλλο. Είμαστε μαζί, μια κοινότητα, το σχολείο» (ομήλικος σύμβουλος) Οι μαθητές γίνονται πιο ανοιχτοί, πιο πρόθυμοι να «μοιραστούν» τα προβλήματά τους. Εξοικειώνονται με την ιδέα, σε περίπτωση σχολικού εκφοβισμού, να το πω στο δάσκαλό μου (ανάληψη κοινωνικής ευθύνης).

30 Τα οφέλη 2. Υποστήριξη παιδιών που έχουν ανάγκη, τα μοναχικά ευάλωτα παιδιά βρίσκουν φίλους. Κλίμα ασφάλειας στα σχολεία. Εκπαιδεύονται νέοι άνθρωποι σε ζητήματα προσφοράς βοήθειας. Επικοινωνία και συμπάθεια για τους άλλους. Εκπαιδεύονται στα πολιτικά και κοινωνικά τους δικαιώματα: να διεκδικούν, να συμμετέχουν, να μην κρύβονται. Προετοιμάζονται για την ενήλικη ζωή τους: τους ρόλους που θα κληθούν να παίξουν, τις δυσκολίες που θα συναντήσουν.

31 Προβλήματα που πιθανόν ανακύπτουν
Μικρή συμμετοχή αγοριών και ανδρών εκπαιδευτικών. Προβάλλουν μεγαλύτερη αντίσταση. Ανησυχία για το αν θα πετύχει (διατήρηση ενθουσιασμού, κατάλληλες ικανότητες, μήπως τελικά ζημιώσει αντί να ωφελήσει). Η σκέψη των εκπαιδευτικών διαχέεται και στους ομηλίκους και τους «φρενάρει». Ο χλευασμός άλλων ομηλίκων. Χρόνος, πόροι, διοικητική υποστήριξη.