Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

Η παρουσίαση φορτώνεται. Παρακαλείστε να περιμένετε

«Δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια: Η θέση του άρθρου 16 του Ελληνικού Συντάγματος στην εποχή της διεθνοποιημένης εκπαίδευσης» Μεταπτυχιακή εργασία της.

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Παρουσίαση με θέμα: "«Δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια: Η θέση του άρθρου 16 του Ελληνικού Συντάγματος στην εποχή της διεθνοποιημένης εκπαίδευσης» Μεταπτυχιακή εργασία της."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «Δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια: Η θέση του άρθρου 16 του Ελληνικού Συντάγματος στην εποχή της διεθνοποιημένης εκπαίδευσης» Μεταπτυχιακή εργασία της Άρτεμις Μαυροματάκη ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΡΟΔΟΣ, 2009

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε ένα σταυροδρόμι διεθνών και Ευρωπαϊκών εξελίξεων, που θα καθορίσουν το μέλλον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και θα επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό τις αντίστοιχες εξελίξεις και σε επίπεδο εθνικών κρατών Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, της Οικονομίας της Γνώσης και της Κοινωνίας της Πληροφορίας, τα συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο έρχονται αντιμέτωπα με άνευ προηγουμένου αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο η γνώση παράγεται, διανέμεται και αξιοποιείται από τους χρήστες

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αθρόα διάχυση των ΤΠΕ διευκολύνει την ενίσχυση της κινητικότητας φοιτητών και ερευνητών και την ταχύτατη διακίνηση της γνώσης, ενώ η Οικονομία της Γνώσης συμβάλει στη μετάβαση προς τη μεταβιομηχανική εποχή (αποϋλοποίηση της οικονομίας, ανάδειξη της σπουδαιότητας του ανθρώπινου κεφαλαίου για την ευημερία και την οικονομική ανάπτυξη των εθνών και των κοινωνιών) Διαφαίνεται η αδυναμία των δημόσιων συστημάτων: (α) να καλύπτουν την αυξανόμενη ζήτηση για εκπαιδευτικές υπηρεσίες, (β) να διατηρήσουν υψηλά στάνταρτ ποιότητας, (γ) να εξασφαλίσουν την κοινωνική δικαιοσύνη όσον αφορά την πρόσβαση, (δ) να παραμένουν πραγματικά δωρεάν και άνευ δυσβάσταχτου κόστους για τους ενδιαφερόμενους και τις οικογένειές τους, αλλά και (ε) να ευθυγραμμίζονται με τις ταχύτατα μεταλλασσόμενες ανάγκες της αγοράς σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Την ίδια στιγμή, η δραματική αύξηση της ζήτησης για τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει αναπόφευκτα δημιουργήσει ευρύ και πρόσφορο πεδίο για τη δραστηριοποίηση εναλλακτικών (μη δημόσιων) παρόχων, οι οποίοι λειτουργούν συμπληρωματικά και κατά μία έννοια ανταγωνιστικά προς το δημόσιο διαβαθμισμένο, ενώ παρατηρείται μια άνευ προηγουμένου διαφοροποίηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, των προσφερόμενων προγραμμάτων σπουδών τους, καθώς και των απονεμόμενων από αυτά πτυχίων Η ανώτατη εκπαίδευση, επομένως, έχει τεθεί στο επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων που προωθούνται σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο, σε μια προσπάθεια να ανταποκριθούν με επιτυχία τα κράτη-μέλη στις προκλήσεις ενός νέου διεθνούς καταμερισμού εργασίας, καθώς και του ακαδημαϊκού ανταγωνισμού απέναντι σε χώρες εκτός Ε.Ε. με ισχυρή τριτοβάθμια εκπαιδευτική παράδοση και παρουσία στη διεθνή αγορά παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών (ΗΠΑ)

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Βασικές επιδιώξεις σε κεντρικό Ευρωπαϊκό επίπεδο: 1) η ανάπτυξη της Οικονομίας της Εργασίας μέσω της ενσωμάτωσης υψηλού επιπέδου γνώσεων, δεξιοτήτων και ειδίκευσης, έτσι ώστε να διατηρηθεί και να ενισχυθεί περαιτέρω το Ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο 2) η αναδιοργάνωση και ο επαναπροσδιορισμός του στρατηγικού προσανατολισμού των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ώστε να μπορούν: (α) να ικανοποιούν την αυξημένη (ενδο-Ευρωπαϊκή & εξω-Ευρωπαϊκή) ζήτηση για τριτοβάθμια εκπαίδευση, (β) να συγχρονίζονται με τις διεθνοποιητικές τάσεις που κυριαρχούν στον χώρο της εκπαίδευσης και της έρευνας, (γ) να αφουγκράζονται τις απαιτήσεις και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, και (δ) να προσαρμόζουν την ακαδημαϊκή λειτουργία τους κατ’ αναλογία με τις μοντέρνες εξελίξεις στην παραγωγή, διανομή και αξιοποίηση της γνώσης

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείμενο της παρούσας εργασίας: Η διερεύνηση της αναγκαιότητας για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος στο σημερινό διεθνοποιημένο περιβάλλον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μέσα από τη μελέτη των συνθηκών υπό τις οποίες η δημόσια και δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση στη χώρα μας είναι σε θέση να εξυπηρετεί τους καταστατικούς και θεμελιώδεις στόχους της, αλλά και να συντάσσεται με τις Ευρωπαϊκές και τις διεθνείς εξελίξεις.

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Επιμέρους θέματα προς περαιτέρω και ειδικότερη διερεύνηση: (α) αν η τυχόν αναθεώρηση του άρθρου 16, εφόσον πραγματοποιηθεί μέσα σε ένα αυστηρό πλαίσιο ενιαίων κανόνων, προσδιορισμένων θεσμικά από την κεντρική εξουσία (δηλαδή, κανόνες που θα ισχύουν με την ίδια βαρύτητα και για τα δημόσια και για τα ιδιωτικά ιδρύματα), θα αποφέρει σημαντικά ποιοτικά οφέλη για τον τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό χώρο, αλλά και για τους νέους που επιθυμούν να σπουδάσουν (β) αν και σε ποιο βαθμό η υπό συζήτηση αναθεώρηση θα συμβάλει στην ενσωμάτωση της χώρας μας στον διεθνή χάρτη των εκπαιδευτικών εξελίξεων και των αναπροσαρμογών της αγοράς εργασίας και ειδικότερα στην Ευρωπαϊκή διεργασία της σύγκλισης των εκπαιδευτικών συστημάτων των κρατών-μελών, η οποία (διεργασία) ενθαρρύνει τη διαπανεπιστημιακή συνεργασία του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μεθοδολογία της εργασίας : 1) συνοπτική συσχέτιση παραγωγικότητας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με σύντομες ιστορικές αναφορές 2) κριτική προσέγγιση της ζήτησης (εγχώριας και διεθνούς) για τριτοβάθμια εκπαίδευση, με αφετηρία τη θεωρία του Ανθρώπινου Κεφαλαίου και τις διεθνοποιητικές τάσεις που κυριαρχούν 3) χρήση στοιχείων οικονομικής, κοινωνικής και δημογραφικής ανάλυσης για την κριτική θεώρηση των επιμέρους προβλέψεων του Συνταγματικού άρθρου 16 και των εν γένει εκροών του Ελληνικού πανεπιστημιακού τομέα 4) αναφορά στο μοντέλο του «Πλατωνικού Πανεπιστημίου» για τη διακρίβωση της σκοπιμότητας ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα μας 5) μελέτη περίπτωσης (case study) στο Πανεπιστήμιο Πειραιά με τη διεξαγωγή ποιοτικής έρευνας μέσω συνεντεύξεων σε τρεις πληθυσμιακές ομάδες (σε σπουδαστές/στριες, αποφοίτους/ες, καθώς και σε μέλη του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού του πανεπιστημίου), με στόχο την καταγραφή των ενδεικτικών στάσεων που έχουν οι νέοι- χρήστες και οι λειτουργοί των υπηρεσιών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα, ιδιαίτερα επί θεμάτων χρηματοδότησης, εισαγωγής, αξιολόγησης, σύνδεσης με την αγορά εργασίας και τυχόν αναγκαιότητας επέλευσης βελτιωτικών αλλαγών στο σύστημα.

9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ερευνητικά ερωτήματα της εργασίας: 1) Σε ποιόν βαθμό και σε τι έκταση μπορούμε να μιλάμε στις μέρες μας για τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης; Πώς γίνεται ορατή η διεθνοποίηση αυτή; 2) Πώς επηρεάζεται, ποιοτικά και ποσοτικά, η διαμόρφωση της ζήτησης για τις τριτοβάθμιες εκπαιδευτικές υπηρεσίες στην Ελλάδα εν μέσω αυτού του διεθνοποιημένου περιβάλλοντος; 3) Σε ποιόν βαθμό ικανοποιούνται σήμερα οι επιταγές του άρθρου 16 του Συντάγματος για παροχή δημόσιας και δωρεάν τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ανεξαιρέτως και ισότιμα σε όλους του πολίτες; 5) Ποιες επιπλέον πιέσεις τυχόν ασκούνται για τη μετεξέλιξη του παραδοσιακού δημόσιου συστήματος παροχής στη χώρα μας σε ένα σύστημα που θα περιλαμβάνει τη δραστηριοποίηση ιδιωτικών παρόχων, λαμβάνοντας υπόψη τη διαμόρφωση της ζήτησης, αλλά και τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας; 6) Ποιο μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα το ισοζύγιο ωφελειών και κινδύνων από μια τέτοια μετεξέλιξη;

10 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

11 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ & ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (αλλαγές στη μεταβιομηχανική εποχή) Η εκπαίδευση ως ανθρώπινο δικαίωμα: το άνοιγμα της πρόσβασης όλων των πολιτών, σε αντίθεση με την παλαιομοδίτικη αντίληψη πως οι μόνοι δικαιούχοι της γνώσης μπορούν να είναι γόνοι οικονομικά εύπορων και κοινωνικά προνομιούχων οικογενειών στην προσπάθεια διαιώνισης της ισχυρής θέσης τους στο κοινωνικό και οικονομικό κατεστημένο Μετά το 1950: ευνοϊκές συνθήκες για την εισαγωγή και υιοθέτηση ευέλικτων μορφών εκπαίδευσης, προσαρμοσμένων στα σύγχρονα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα (τεχνική εκπαίδευση, εξ αποστάσεως εκπαίδευση, συνεχιζόμενη εκπαίδευση, δια βίου μάθηση, επιμόρφωση, επαγγελματική κατάρτιση) Δεκαετία 1960: Θεωρία Ανθρώπινου Κεφαλαίου (συσχέτιση εκπαιδευτικού επιπέδου των ατόμων με τις εισοδηματικές τους απολαβές, καθώς και με άλλα κοινωνικά ανταλλάγματα) Τελευταίες δεκαετίες: εκρηκτική ανάπτυξη της τεχνολογίας και χρηστική αξιοποίηση διάφορων εφαρμογών της στους περισσότερους τομείς της ζωής μας (παρακμή των παραδοσιακών βιομηχανικών δομών των αναπτυγμένων χωρών, δημιουργία νέων επαγγελματικών δομών, στηριγμένων στον τριτογενή τομέα (υπηρεσίες), αποϋλοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας, καθώς και σχετικά εύκολη μεταφορά κεφαλαίου σε όλο τον κόσμο, που υποβοηθήθηκε καταλυτικά και από την εξάπλωση του ίντερνετ και την ψηφιακή δικτύωση)

12 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ & ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (όψεις μετεξέλιξης του παραδοσιακού εκπαιδευτικού συστήματος) Κοινωνία της Γνώσης: η διαρκής άνοδος του μορφωτικού επιπέδου του πληθυσμού και η αλματώδης αύξηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης πληροφοριών και γνώσεων από τον πολίτη και τον εργαζόμενο θέτουν με νέο τρόπο σημαντικά ζητήματα όσον αφορά τη θέση της εργασίας στους χώρους παραγωγής και την κοινωνία γενικότερα Κοινωνία της Πληροφορίας: ο έντονος επηρεασμός του σύγχρονου κόσμου από τις ραγδαίες τεχνολογικές, κοινωνικο-οικονομικές και επιστημονικές εξελίξεις αναδεικνύει ολοένα περισσότερο τη σπουδαιότητα του ανθρώπινου κεφαλαίου στο πλαίσιο μιας «νέας οικονομίας» που τροφοδοτείται από τη γνωστική επανάσταση Παραγωγή & εργασία: Η αυτοματοποίηση και απλούστευση του μεγαλύτερου μέρους της παραγωγής βιομηχανικών αγαθών, σε συνδυασμό με τον περιορισμό της βαριάς βιομηχανίας λόγω μετάβασης της μαζικής παραγωγής σε χώρες με χαμηλότερα επίπεδα βιομηχανικής εξέλιξης, αποτέλεσαν εκείνους τους βασικούς παράγοντες που συντέλεσαν στην επικέντρωση στην παραγωγή επιστημονικής γνώσης και τεχνογνωσίας, με αποτέλεσμα η γνώση να κατέχει σήμερα κεντρική θέση στην παραγωγική διαδικασία

13 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ & ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (όψεις μετεξέλιξης του παραδοσιακού εκπαιδευτικού συστήματος) Το εκπαιδευτικό σύστημα : (α) Η γνώση αναδιοργανώνεται: αυξανόμενη διαφοροποίηση και εξειδίκευσή της (εμφάνιση συγκεκριμένων και καινοτόμων πεδίων έρευνας και διδασκαλίας), προσαρμογή του ακαδημαϊκού κόσμου στον πολυ-θεματικό χαρακτήρα των διαφόρων τομέων στους οποίους εντοπίζονται οι μεγάλες σύγχρονες προκλήσεις της κοινωνίας (β) Οι παραδοσιακές μορφές εκπαίδευσης δεν επαρκούν πλέον για να καλύψουν τις ανάγκες της σύγχρονης οικονομίας, μιας και βιώνουμε την εποχή της έντασης της γνώσης και της πληροφορίας, αλλά και της γρήγορης παλαίωσής τους λόγω της ταχύτητας με την οποία αναπτύσσονται (γ) Στοιχειοθετείται η ανάγκη επαναπροσδιορισμού του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, με δεδομένο ιδιαίτερα ότι η διαδεδομένη και βαθιά εμπεδωμένη έννοια της εκπαίδευσης ως διαδικασίας που συμβαίνει μέχρι την εφηβική ηλικία του ατόμου και παύει να υφίσταται στη διάρκεια της ζωής του ως ενήλικα δεν έχει καμία σχέση με τη σύγχρονη, τεχνολογικά αναπτυγμένη και διαρκώς αναπτυσσόμενη κοινωνία του σήμερα, που επιβάλει τη μάθηση ως μια διαρκή, δια βίου διαδικασία (δ) Οι παγκόσμιες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, η σταδιακή μετάβαση από την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Κοινωνία της Γνώσης, η απίστευτη τεχνολογική και επιστημονική έξαρση, η απομυθοποίηση απόψεων και ιδεών, ευνοούν την εισαγωγή, ανάπτυξη και καταξίωση εναλλακτικών και ευέλικτων συστημάτων διακίνησης και λήψης της γνώσης

14 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ & ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (όψεις μετεξέλιξης του παραδοσιακού εκπαιδευτικού συστήματος) Η τριτοβάθμια εκπαίδευση: 1) προσπαθεί να προσαρμοστεί στις συνθήκες ανταγωνισμού της αγοράς, αναζητώντας παράλληλα τρόπους για να μην παρεκκλίνει ή κάνει συμβιβασμούς από τον στόχο ή την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών της 2) απαιτούνται επαναστατικές αλλαγές και τολμηροί επαναπροσδιορισμοί στο σύνολο της μαθησιακής διαδικασίας και των μεθόδων-τρόπων πρόσβασης σε αυτή, με απώτερο στόχο τον εφοδιασμό του σύγχρονου σπουδαστή με προσόντα και δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να αντιμετωπίσει μια συνεχώς εξελισσόμενη επιστημονική και τεχνολογική πραγματικότητα 3) τα πανεπιστημιακά ιδρύματα πρέπει να μπορούν να διαδραματίσουν αποφασιστικότερο ρόλο και ανταγωνιστικότερη παρουσία στην Οικονομία της Γνώσης, δεδομένου ότι η εγκαθίδρυση και ανάπτυξη του νέου αυτού είδους της οικονομίας εξαρτάται από τον συνδυασμό τεσσάρων αλληλένδετων μεταξύ τους στοιχείων: (α) την παραγωγή νέων γνώσεων, (β) τη μετάδοσή τους μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, (γ) τη διάδοσή τους μέσω των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας, και τέλος (δ) τη χρήση τους στο πλαίσιο των νέων παραγωγικών διαδικασιών και υπηρεσιών

15 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ & ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (η διαμόρφωση της ζήτησης) Η επικέντρωση στην παραγωγή και αξιοποίηση της γνώσης, ως κινητήριου μοχλού της σύγχρονης οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας ατόμων και κοινωνιών, έστρεψε το ενδιαφέρον της συντριπτικής πλειονότητας των νέων στην απόκτηση πανεπιστημιακών προσόντων, αποδυναμώνοντας σταδιακά επαγγελματικούς τομείς παραδοσιακά χειρωνακτικής και ανειδίκευτης ενασχόλησης του ανθρώπινου δυναμικού Η ζήτηση διεθνώς: το έτος 2000 περίπου 450.000 ξένοι φοιτητές φοιτούσαν σε Ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και άλλοι 540.000 στα Αμερικανικά, εκ των οποίων οι περισσότεροι Ασιατικής προέλευσης, αλλά και πολλοί Έλληνες Η ζήτηση στην Ελλάδα: 1) η υψηλή ζήτηση για πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα εμφανής τη δεκαετία 1993-2003, με τον αντίστοιχο αριθμό των υποψηφίων μαθητών των Πανελληνίων Εξετάσεων να έχει σημειώσει μια αύξηση της τάξης του 23,5% 2) η διεύρυνση της συμμετοχής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα υπήρξε τα τελευταία χρόνια από τις μεγαλύτερες ποσοτικά στην Ευρώπη, ξεπερνώντας το 58% της ηλικιακής ομάδας των νέων 18-21 ετών

16 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ & ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (η διαμόρφωση της ζήτησης) Επεξηγηματικοί λόγοι της αύξησης της ζήτησης: 1) Κοινωνιολογικοί (η κατοχή πανεπιστημιακών προσόντων οδηγεί στην κοινωνική αναγνώριση) 2) Παραγωγικοί (η ζήτηση συνδέεται με τη διαμόρφωση ενός διεθνούς χάρτη νέων επαγγελματικών ειδικοτήτων και απαιτήσεων της αγοράς εργασίας σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό) 3) Οικονομική απόδοση της εκπαίδευσης (κάθε επίπεδο εκπαίδευσης προσαυξάνει το εισόδημα του ατόμου σε σχέση με το εισόδημα που αντιστοιχεί στο προηγούμενο επίπεδο εκπαίδευσης)

17 ΟΨΕΙΣ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Σημειώνεται μια ευρύτερη τάση ανοίγματος των εκπαιδευτικών συστημάτων των εθνικών κρατών, που εκφράζεται κυρίως με την προώθηση, από τη μια μεριά, της διεθνούς-διακρατικής συνεργασίας σε διοικητικής (π.χ. διαπανεπιστημιακές συνεργασίες, υιοθέτηση εκπαιδευτικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης) και εκπαιδευτικής (π.χ. αναγνώριση περιόδων και τίτλων σπουδών, ανταλλαγές φοιτητών) φύσης θέματα και, από την άλλη, με τη διαμόρφωση ενός ευρύτερου διεθνούς κλίματος κοινών εκπαιδευτικών προσανατολισμών και στόχων Συντελείται βαθμιαία ένα είδος εξομοίωσης των εκροών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ακριβώς λόγω της «προτυποποίησης» των παραγωγικών δομών και των επαγγελματικών ειδικοτήτων και δεξιοτήτων, αλλά και του υπερακοντισμού της εσωστρέφειας που προσδιόριζε εν γένει μέχρι πριν από λίγα χρόνια την υπαρξιακή ταυτότητα και τις κυριαρχικές αρμοδιότητες του «κλειστού» εθνικού κράτους

18 ΟΨΕΙΣ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Σύγκλιση εκπαιδευτικών συστημάτων (Bologna Process: Η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης μέχρι το 2010) Διαπανεπιστημιακή συνεργασία (προγράμματα «Σωκράτης» και «Έρασμος») Σύστημα μεταφοράς μονάδων (εξωστρέφεια των εκπαιδευτικών συστημάτων μέσα από την αλληλεπιδραστική συνεργασία και επαφή του υλικοτεχνικού και του ανθρώπινου παράγοντα ) Ακαδημαϊκή αναγνώριση τίτλων σπουδών της αλλοδαπής (προώθηση της συνεργασίας ανάμεσα στα κράτη-μέλη, των οποίων τα εκπαιδευτικά συστήματα εμφανίζουν διαφορετικά μεταξύ τους χαρακτηριστικά ) Κινητικότητα φοιτητών και ερευνητών (εξαγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων, εισαγωγή αλλοδαπών φοιτητών ) Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο στις Υπηρεσίες (GATS - Πλήρης προσβασιμότητα του εκπαιδευτικού αγαθού στην αγορά, και εξάλειψη θετικών διακρίσεων υπέρ των εθνικών παρόχων-κρατών)

19 Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Ο κρατικός έλεγχος του αριθμού των εισακτέων στα δημόσια ανώτατα ιδρύματα, που -σε συνδυασμό με την περιορισμένη δημόσια χρηματοδότηση του «δωρεάν» συστήματος- έχει αυξήσει κατακόρυφα τη ζήτηση σε σημείο να μην επαρκεί η προσφορά Η αύξηση της ζήτησης για τριτοβάθμια εκπαίδευση, ως το αποτέλεσμα τόσο της γενικότερης βελτίωσης του κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου του Ελληνικού λαού όσο και των κοινωνικών και εργασιακών προνομίων που εξασφαλίζει η απόκτηση πανεπιστημιακών τίτλων Η αδυναμία της Ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να καλύψει σε ικανοποιητικό βαθμό την αυξημένη ζήτηση Η ανυπαρξία μέχρι πρότινος ουσιαστικών και συγκροτημένων προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών στη χώρα μας ΕΧΟΥΝ ΟΔΗΓΗΣΕΙ ΣΤΗΝ ΑΘΡΟΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: Η Ελλάδα κατακτά την παγκόσμια πρωτιά όσον αφορά στο ποσοστό ανά εκατομμύριο πληθυσμού των φοιτητών που σπουδάζουν σε πανεπιστήμια ξένων χωρών Έχει εμφανιστεί ένας μεγάλος αριθμός εργαστηρίων ελευθέρων σπουδών, τα οποία προχωρούν σε συνεργασίες με πανεπιστήμια του εξωτερικού

20 Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Οι συνεργασίες αυτές υλοποιούνται με τη μέθοδο της πιστοποίησης (validation) ή με το σύστημα της δικαιόχρησης (franchising) Οι σπουδές που προσφέρονται από τα εργαστήρια ανήκουν κατά βάση σε τρεις κατηγορίες: (α) ολοκληρωμένες σπουδές για απόκτηση πανεπιστημιακού πτυχίου Bachelor στην Ελλάδα, (β) μερική φοίτηση στην Ελλάδα με αποπεράτωση των σπουδών και απόκτηση πανεπιστημιακού πτυχίου στο εξωτερικό, (γ) μεταπτυχιακές σπουδές που οδηγούν στην απόκτηση πτυχίου Master ή ακόμα και διδακτορικού διπλώματος Η λειτουργία των ιδιωτικών αυτών ιδρυμάτων παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών εμφανίζει ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια, με μέσο ρυθμό αύξησης των συνολικών πωλήσεών τους 7%

21 Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Οι συνθήκες για την περαιτέρω ανάπτυξη της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας και ιδιαίτερα για τους οργανισμούς που προσφέρουν μεταπτυχιακά προγράμματα και συνεργάζονται με Ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά ιδρύματα εμφανίζονται ευοίωνες Σημαντικός αριθμός νέων επιλέγει για διάφορους αντικειμενικούς (π.χ. αποτυχία στις Πανελλήνιες Εξετάσεις) ή προσωπικούς λόγους (π.χ. ανυπαρξία κατά το χρονικό διάστημα της επιλογής σπουδών τμήματος σε δημόσιο πανεπιστήμιο για τη διδασκαλία της ζητούμενης επιστήμης ή του επιθυμητού γνωστικού αντικειμένου, οικονομική-προσωπική αδυναμία ή έλλειψη επιθυμίας για μετάβαση σε εκπαιδευτικό ίδρυμα του εξωτερικού) να εμπιστευτεί την κάλυψη των μορφωτικών φιλοδοξιών του σε κάποιο εργαστήριο ελευθέρων σπουδών

22 Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Πιέσεις για την αναγνώριση της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα : 1) Προδικαστικό ερώτημα του Συμβουλίου της Επικρατείας προς το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σχετικά με την επαγγελματική αναγνώριση προσόντων που έχουν χορηγηθεί από ίδρυμα του εξωτερικού από συνεργαζόμενο φορέα που λειτουργεί μεν ελεύθερα στο κράτος-μέλος υποδοχής, ο οποίος ωστόσο δεν αναγνωρίζεται ως εκπαιδευτικό ίδρυμα στο κράτος αυτό δυνάμει σχετικής γενικής διάταξης της νομοθεσίας του 2) Γενικές προτάσεις του Γενικού Εισαγγελέα, Yves Bot, της 19ης Απριλίου 2007, έπειτα από την προσφυγή της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας για τον λόγο ότι η τελευταία παρέβη τις εκ της Οδηγίας 89/48/ΕΟΚ απορρέουσες υποχρεώσεις της, μην αναγνωρίζοντας τα διπλώματα που χορηγούνται κατόπιν σπουδών που πραγματοποιούνται βάσει συμφωνιών δικαιόχρησης μεταξύ πανεπιστημίου ενός κράτους-μέλους και ιδιωτικού εκπαιδευτικού ιδρύματος εγκατεστημένου στο Ελληνικό έδαφος 3) Καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου της 23ης Οκτωβρίου 2008, σύμφωνα με την οποία η χώρα μας καλείται εσπευσμένα να αναγνωρίζει τα διπλώματα των κολεγίων και τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων τους, οι οποίοι θα πρέπει να νοούνται κανονικά ως έχοντες τα ίδια δικαιώματα με τους απόφοιτους των Ελληνικών ανώτατων ιδρυμάτων. 4) Αντικατάσταση της Οδηγίας 89/48/ΕΟΚ από την Οδηγία 2005/36/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 7ης Σεπτεμβρίου 2005 «Σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων»

23 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 16 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΕΣ & ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Στην Ελλάδα, η τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι, κατά τη Συνταγματική επιταγή του άρθρου 16, δημόσια και δωρεάν παρεχόμενη Η περιβολή του Ελληνικού τριτοβάθμιου χώρου με το ένδυμα της Συνταγματικής κατοχύρωσης συνέβαλε όλα αυτά τα χρόνια στην εδραίωση του δημόσιου πανεπιστημίου στη συνείδηση της Ελληνικής κοινωνίας

24 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 16 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΕΣ & ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΩΣΤΟΣΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΑΡΦΙΚΈΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΟΥΝ ΜΙΑ ΙΔΙΑΤΕΡΩΣ ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΧΟΥΝ ΠΕΡΙΕΛΘΕΙ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ: υποχρηματοδότηση του συστήματος, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή ιδιαιτέρως τόσο από τη διαχρονική μείωση των ονομαστικών δαπανών του Κρατικού Προϋπολογισμού, όσο και από τις μεγάλες ιδιωτικές (γονεϊκές) εισφορές, το ύψος των οποίων είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί στην περίπτωση μιας χώρας που περιφρουρεί τη δημόσια και δωρεάν παιδεία λειτουργία των ιδρυμάτων υπό καθεστώς σχετικής απομόνωσης από τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, όπως αυτό γίνεται αντιληπτό από τον περιορισμένο σε σχέση με τη ζήτηση αριθμό των διαθέσιμων θέσεων για φοίτηση σε τμήματα που θεραπεύουν σύγχρονα γνωστικά αντικείμενα υψηλής επαγγελματικής αξίας και ζήτησης

25 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 16 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΕΣ & ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ανυπαρξία μέχρι πρότινος συστηματικής αξιολόγησης, η οποία θα μπορούσε να τεθεί στην υπηρεσία του έγκαιρου εντοπισμού προβληματικών περιοχών και δυσλειτουργούντων τομέων με σκοπό την ταχεία αποκατάστασή τους, και κατά περιπτώσεις κοινωνικά άδικος χαρακτήρα του συστήματος, το οποίο παρουσιάζει ορατά συμπτώματα εισαγωγής φοιτητών στα πανεπιστήμια στη βάση της οικονομικής δεινότητας, του εκπαιδευτικού υπόβαθρου των γονιών, καθώς και του τόπου προέλευσης ή κατοικίας τους

26 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η δημόσια συζήτηση που λαμβάνει έντονα χώρα τους τελευταίους μήνες και η ωρίμανση, κατά πώς φαίνεται, των συνθηκών για μια ενδεχόμενη αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, έχουν φέρει στο προσκήνιο και σε σχεδόν μετωπική σύγκρουση μεταξύ τους δύο τάσεις: 1) υπέρ της με επίσημο και κρατικά αναγνωρισμένο τρόπο εμπλοκής του ιδιωτικού τομέα στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (το κράτος δεν έχει δικαίωμα, στο πλαίσιο μιας ελεύθερης οικονομίας, να εμποδίζει ή να παρεμβαίνει στη θέληση κάποιου να ιδρύσει ένα πανεπιστήμιο. Η παραγωγή επιστημονικής γνώσης, η έρευνα, η εκπαίδευση και η διάδοση επιστημονικών ιδεών δεν μπορεί να είναι αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους, καθ’ όσον κάτι τέτοιο μπορεί να λεχθεί ότι ισοδυναμεί με έλλειψη ελευθερίας και πλουραλισμού, μη συμβατή με τις αρχές μιας ανοικτής κοινωνίας) 2) η απελευθέρωση του χώρου της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα συμβάλει στη δημιουργία μιας «βιομηχανίας παραγωγής πτυχίων» από ακαδημαϊκά ιδρύματα που θα στοχεύουν αποκλειστικά και μόνο στην κάλυψη των αναγκών της αγοράς και της επιχειρηματικής ζήτησης (η εκπαίδευση θα μετατραπεί σε καταναλωτικό προϊόν που μπορεί να τυποποιηθεί και να προσφερθεί παντού ίδιο και απαράλλακτο - μακντοναλτοποίηση της εκπαίδευσης)

27 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Όμως, παραμένει γεγονός ότι το Σύνταγμα δεν απαγορεύει σε ιδιώτες να ιδρύουν ανώτερα εκπαιδευτήρια, με αποτέλεσμα εδώ και χρόνια να λειτουργούν στη χώρα μας πάμπολλα εργαστήρια ελευθέρων σπουδών και να διαφημίζουν στους υποψήφιους σπουδαστές την απονομή πτυχίων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απευθείας από τα αλλοδαπά πανεπιστήμια με τα οποία συνεργάζονται Υπάρχει ανυπαρξία συγκεκριμένου νομοθετικού πλαισίου που να καθορίζει με αυστηρότητα και σαφήνεια τους όρους της εκπαιδευτικής λειτουργίας των εργαστηρίων αυτών, όπως και να εγγυάται την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών τους Σαν αποτέλεσμα, οι πολίτες παραμένουν απροστάτευτοι από εκπαιδευτικές υπηρεσίες που προσφέρονται από ιδιωτικούς φορείς που δρουν ανεξέλεγκτα Προβάλλεται, επομένως, η έννοια της «καταναλωτικής προστασίας» στον χώρο των εκπαιδευτικών υπηρεσιών ως μια νέα προοπτική και παράλληλα ως αδήριτη υποχρέωση των κυβερνήσεων, η οποία (υποχρέωση) σχετίζεται άμεσα με τη διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών αυτών χάριν της προστασίας του καταναλωτικού κοινού

28 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Είναι επιβεβλημένη η θέσπιση ενός ρυθμιστικού πλαισίου για τα εργαστήρια ελευθέρων σπουδών Είναι δυνατόν να προκύψουν ζητήματα επαναπροσδιορισμού του νομικού καθεστώτος που μέχρι σήμερα διέπει τη λειτουργία των εργαστηρίων ελευθέρων σπουδών (ένταξή τους στο διαβαθμισμένο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα, υπαγωγή και εποπτεία τους από το Υπουργείο Παιδείας, καθώς και αναγνώριση των πτυχίων τους). Στον πυρήνα της προβληματικής για τον επαναπροσδιορισμό της νομικής και ακαδημαϊκής φύσης των ιδιωτικών ανώτερων σχολών βρίσκεται ο ευρύτερος κοινωνικός, ιδεολογικός και πολιτικός διάλογος για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος Η ίδρυση, μέσα στο πλαίσιο ενός κεντρικού ρυθμιστικού σχεδίου που θα θέτει αυστηρά στάνταρτ διοικητικής, λειτουργικής και ακαδημαϊκής επάρκειας, ενός ή περισσοτέρων ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα στο πλευρό του ήδη υπάρχοντα δημόσιου τριτοβάθμιου τομέα έχει τεκμηριωθεί ότι είναι μια εφικτή από οικονομικής άποψης διαδικασία

29 ΜΕΡΟΣ Β ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ (ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ)

30 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ Ερευνητικά ερωτήματα : (α) ποιος είναι ο βαθμός επάρκειας και ανταποδοτικότητας του εφαρμοζόμενου χρηματοδοτικού μοντέλου των Ελληνικών ανώτατων ιδρυμάτων; Υπάρχει ανάγκη σχεδιασμού και υλοποίησης ενός συμπληρωματικού (σ.σ. επικουρικού) χρηματοδοτικού μοντέλου; (β) Σε ποιο βαθμό διαπιστώνεται η ανάγκη αξιολόγησης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ποια είναι τα προσδοκώμενα οφέλη; (γ) ποιος είναι ο βαθμός καταλληλότητας και αποδοχής της εφαρμοζόμενης μεθόδου επιλογής υποψηφίων για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε σχέση με τα επιδιωκόμενα γνωστικά αντικείμενα; Υπάρχει ανάγκη αλλαγής της μεθόδου; (δ) Σε ποιο βαθμό κρίνεται ότι είναι σχεδιασμένα τα προγράμματα σπουδών, ώστε: (δ-1) αφενός να ικανοποιούν τις μετέπειτα επαγγελματικές φιλοδοξίες των νέων, και (δ-2) αφετέρου να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας; (ε) Ποια μορφή πρέπει να πάρει το σύστημα διοίκησης των Ελληνικών ανώτατων ιδρυμάτων στη σύγχρονη εποχή; (στ) Ποια θα ήταν η ενδεχόμενη συνεισφορά και ποιες οι δυνητικές αρνητικές συνέπειες από την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων σε μια χώρα που παραδοσιακά συντηρεί το «δημόσιο και δωρεάν» σύστημα;

31 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ Συσχετισμός θεωρητικού-πρακτικού μέρους της εργασίας : Το σύνολο των ερευνητικών ερωτημάτων που τίθενται προς πρακτική διερεύνηση συνδέονται επί της αρχής με το γενικό ερευνητικό ερώτημα-κορμός της εργασίας (σ.σ. «Ποιες είναι οι αρετές και τα αρνητικά σημεία του συστήματος της Ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης όπως λειτουργεί όλα αυτά τα χρόνια; Υπάρχει ανάγκη για την επέλευση ουσιαστικών και ριζικών αλλαγών στη νέα εποχή της Οικονομίας της Γνώσης και της Κοινωνίας της Πληροφορίας; Ποιες μπορεί να είναι αυτές οι αλλαγές και ποιοι, επίσης, μπορεί να οι λόγοι για τους οποίους μια τυχόν αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος προς ένα πιο αποκρατικοποιημένο διοικητικό, οικονομικό και ακαδημαϊκό μοντέλο είναι σκόπιμο να συμπεριλαμβάνεται ανάμεσα στις αλλαγές αυτές;»). Από κει και πέρα, υπάρχει άμεσος εννοιολογικός συσχετισμός των ερωτημάτων της έρευνας πεδίου τόσο με τα διαλαμβανόμενα στο Κεφάλαιο Δ’ («Επιπτώσεις του άρθρου 16 του Συντάγματος στο σύστημα της Ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: Ανεπάρκειες και προβληματισμοί»), όσο και με τα διαλαμβανόμενα στο Κεφάλαιο Ε’ («Συνθήκες και προοπτικές για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα») της εργασίας.

32 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (περιγραφή έρευνας) Περιγραφή έρευνας: 1) Στόχος: Διερεύνηση των ερευνητικών ερωτημάτων μέσω δομημένης/ημιδομημένης συνέντευξης 2) Επιλογή δείγματος: τρεις ομάδες (φοιτητές, απόφοιτοι, μέλη ΔΕΠ), αποτελούμενες από πέντε άτομα η κάθε μία, από το Πανεπιστήμιο Πειραιά 3) Υλοποίηση έρευνας: μέσω αυτοπρόσωπων συνεντεύξεων με καθένα από τα μέλη των ερωτώμενων ομάδων 4) Χρονική διάρκεια έρευνας: περίπου δύο (2) μήνες 4) Ανάλυση ευρημάτων: μέσω ερμηνευτικής και συλλογιστικής ανάλυσης

33 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) Όσον αφορά στη χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: (α) Η συντριπτική πλειοψηφία της ερωτηθείσας ομάδας των φοιτητών θεωρεί πως αν και η δημόσια χρηματοδότηση κρίνεται σχετικά επαρκής για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών του πανεπιστημιακού ιδρύματος που τους αφορά, εντούτοις χωλαίνει στον τομέα της κάλυψης των φοιτητικών αναγκών. (β) Για την ομάδα των μελών ΔΕΠ, το ζήτημα της υποχρηματοδότησης υφίσταται, όμως το πρόβλημα εντοπίζεται περισσότερο: (α) στην έλλειψη αντικειμενικών κριτηρίων και παραμέτρων βάσει των οποίων κρίνονται και ικανοποιούνται από το κράτος οι χρηματοδοτικές ανάγκες των ανώτατων ιδρυμάτων, με αποτέλεσμα η χρηματοδότηση να είναι ομοιογενώς ισοπεδωτική, και (β) στην αδυναμία ορισμένες φορές των ίδιων των ιδρυμάτων να μπορούν να «νοικοκυρεύουν» τα οικονομικά τους και να εξορθολογίζουν τις δαπάνες τους.

34 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) (γ) Τα ερωτηθέντα μέλη αμφότερων των ομάδων συμφωνούν αναφανδόν στο «φιλτράρισμα» της δημόσιας χρηματοδότησης με βάση συγκεκριμένα ποσοτικά (π.χ. αριθμός φοιτητών, αριθμός εργαστηρίων, κτιριακές υποδομές, κ.ά.) και ποιοτικά (επίπεδο διδασκαλίας μαθημάτων, επιστημονική και ερευνητική παραγωγή) κριτήρια, ώστε η δημόσια χρηματοδότηση να κατανέμεται στα πανεπιστημιακά ιδρύματα λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες και αρετές του καθενός ξεχωριστά. (δ) Προέκυψε, επίσης, το συμπέρασμα ότι η δημόσια χρηματοδότηση ενδείκνυται στο μέλλον να έχει «επιβραβευτικές» ή αντίθετα «τιμωρητικές» συνέπειες για τα ιδρύματα, κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με την ποιότητα της παρεχόμενης μάθησης και την ερευνητική-επιστημονική δραστηριότητα και παραγωγή τους. (ε) Τέλος, οι απόψεις όλων συγκλίνουν προς την εξεύρεση και εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης, που θα λειτουργούν συνδυαστικά με τις δημόσιες επιχορηγήσεις, θεωρώντας πως αυτός είναι ένας τρόπος για να εξαλειφθούν ή να θεραπευτούν φαινόμενα υπολείπουσας χρηματοδότησης των ιδρυμάτων, καθώς και για να προαχθεί ένα νέο ιδιωτικο-οικονομικό μοντέλο λειτουργίας τους.

35 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) Όσον αφορά στην αξιολόγηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης : (α) Σημειώθηκε απόλυτη στάση υπέρ της αναγκαιότητας εφαρμογής μιας συστηματικής και τεκμηριωμένης διαδικασίας καταγραφής και αποτίμησης του έργου των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με τη χρήση αντικειμενικών κριτηρίων που θα είναι σε θέση να αποτιμούν τις πραγματικές ποιοτικές (π.χ. επιστημονική κατάρτιση και δημοσιεύσεις διδασκόντων, ερευνητική κινητικότητα και επιστημονική δραστηριότητα ιδρυμάτων, περιεχόμενων διδασκόμενων μαθημάτων και ανταπόκρισή τους στις απαιτήσεις της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας, βαθμός επιτυχίας επίτευξης διεθνών ακαδημαϊκών συνεργασιών) και ποσοτικές (π.χ. επάρκεια εξοπλισμού και υλικοτεχνικών υποδομών, ορθολογικότητα και αποτελεσματικότητα στη διαχείριση των οικονομικών πόρων) όψεις του συστήματος. (β) Για τις μεν ομάδες των φοιτητών και των αποφοίτων απώτερος σκοπός της αξιολόγησης είναι η ενίσχυση της κοινωνικής λογοδοσίας των ανώτατων ιδρυμάτων. Από την άλλη, για την ομάδα των μελών ΔΕΠ η αξιολόγηση φαίνεται ότι μπορεί να λειτουργήσει και προς την κατεύθυνση της περιφρούρησης του κύρους του λειτουργήματος που επιτελούν μέσα από την αντικειμενική αποτίμηση της λειτουργικής και ακαδημαϊκής κατάστασης στην οποία βρίσκονται τα ακαδημαϊκά ιδρύματα.

36 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) (γ) Από την έρευνα προέκυψε πως η διαδικασία της αξιολόγησης δύναται να ενισχύσει τον ακαδημαϊκό ανταγωνισμό ανάμεσα στα πανεπιστήμια προς όφελος της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς και να αποτελέσει ένα αντικειμενικό και δίκαιο μηχανισμό κατανομής της διαθέσιμης κρατικής χρηματοδότησης στη βάση των ευρημάτων της. (δ) Τα κυριότερα προσδοκώμενα οφέλη από την αξιολόγηση είναι: (α) ο εντοπισμός και η κάλυψη ελλείψεων σε υλικο-τεχνικές/λειτουργικές υποδομές, καθώς και στην επιστημονική κατάρτιση των διδασκόντων καθηγητών, (β) η βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας και του επιπέδου των παρεχόμενων σπουδών, (γ) η αναβάθμιση του κύρους και η μεγέθυνση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των Ελληνικών πανεπιστημίων, (δ) η αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των διαθέσιμων κονδυλίων.

37 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) Όσον αφορά στον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και τις επιπτώσεις για την απασχόληση: (α) Αν και τα τμήματα του Πανεπιστημίου Πειραιά υπήρξαν ανάμεσα στις πρώτες 5 επιλογές για όλους τους ερωτηθέντες φοιτητές και αποφοίτους, σχεδόν η απόλυτη πλειοψηφία πιστεύει πως υπάρχει άφθονος χώρος για την επέλευση βελτιωτικών αλλαγών στο εφαρμοζόμενο σύστημα εισαγωγής (σ.σ. Πανελλήνιες Εξετάσεις) ή ακόμα και για την οριστική αντικατάστασή του με κάποιο άλλο. (β) Ως προτεινόμενοι συμπληρωματικοί ή εντελώς εναλλακτικοί τρόποι εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δηλώθηκαν από τους ερωτηθέντες: (α) ο συνυπολογισμός του μέσου όρου της βαθμολογίας με την οποία κάθε υποψήφιος τελείωσε κάθε μία από τις τρεις τάξεις του λυκείου, (β) οι απευθείας εξετάσεις στη σχολή που καθένας επιθυμεί να σπουδάσει, (γ) η υιοθέτηση του θεσμού του προπαρασκευαστικού έτους, που ισχύει και στο εξωτερικό.

38 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) (γ) Όσον αφορά στη μετάβαση των αποφοίτων του Πανεπιστημίου Πειραιά στην αγορά εργασίας, αυτή φαίνεται να είναι ομαλή και δίχως σημαντικά προβλήματα, αφού κανένας από τους ερωτηθέντες αποφοίτους δεν ήταν άνεργος κατά τη χρονική στιγμή διεξαγωγής της έρευνας και, επιπλέον, η εργασία καθενός εξ αυτών ήταν απολύτως σχετική με το γνωστικό αντικείμενο των σπουδών του. (δ) Το όποιο πρόβλημα με τα προγράμματα σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά δεν αφορά τόσο στην ποσότητα (πολύ-λίγη) της διδαχθείσας γνώσης, αλλά στην τυπολογία των διδασκόμενων μαθημάτων (βαθμός εξειδίκευσης και προσανατολισμός (θεωρητικός-πρακτικός) της αποκτηθείσας γνώσης). Παρά τον χαρακτηριζόμενο από τους ερωτηθέντες ως θεωρητικό και γενικό χαρακτήρα της, ωστόσο, η αποκτηθείσα γνώση αποδεικνύεται ότι αποτέλεσε εκ των υστέρων αφενός στέρεα και αξιόπιστη βάση για την πρόσμιξη των εξειδικευμένων και πρακτικών γνώσεων που αποκτήθηκαν κατά την επαγγελματική πρακτική, αφετέρου δε συνέβαλε στην παραμονή στην εργασία και, συνακόλουθα, στην εμπέδωση αισθήματος εργασιακής ασφάλειας.

39 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) Όσον αφορά στον διοικητικό χαρακτήρα και τη λειτουργική οργάνωση των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων : (α) Παρά το γεγονός ότι η αυτονομία των ΑΕΙ είναι εδώ και χρόνια θεσμοθετημένη νομοθετικά στην Ελλάδα, εντούτοις δεν εφαρμόζεται στην πράξη. (β) Τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα μπορούν και πρέπει να λειτουργούν αυτοδύναμα και αυτοδιοικητικά σε όλους τους τομείς και κυριότερα: (α) στη χάραξη του αναπτυξιακού-ακαδημαϊκού τους προγραμματισμού, (β) στη θέσπιση διδακτικών και ερευνητικών στόχων, καθώς και στην επιλογή του τρόπου επίτευξής τους, (γ) στη διαχείριση των κονδυλίων τους, (δ) στον σχεδιασμό των προγραμμάτων σπουδών, καθώς και (ε) στη διαμόρφωση των κριτηρίων για την πρόσληψη καθηγητών και την εισαγωγή νέων φοιτητών. (γ) Τα σπουδαιότερα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από την αυτοδιοικητική λειτουργία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων είναι: (α) η ενίσχυση της κοινωνικής λογοδοσίας τους, (β) η καταπολέμηση-εξάλειψη χρονοβόρων γραφειοκρατικών δομών, (γ) η εξατομικευμένη αντιμετώπιση ζητημάτων στο πλαίσιο και υπό τη διοικητική μέριμνα κάθε ιδρύματος ξεχωριστά, χάριν της ταχύτερης και αποτελεσματικότερης διεκπεραίωσής τους, (δ) ο περιορισμός της συχνής νομοθετικής παρέμβασης του κράτους και η αποφυγή της άσκοπης κατασπατάλησης πόρων.

40 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) Όσον αφορά στην αναγκαιότητα επέλευσης βελτιωτικών αλλαγών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση : (α) Η αναγκαιότητα επέλευσης βελτιωτικών αλλαγών στο σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας αναδείχθηκε μέσα από την έρευνα ως καθολικό αίτημα (σ.σ. στο απόλυτο σύνολο των μελών και των τριών ερωτώμενων ομάδων). Οι αλλαγές που επισημάνθηκαν από τους συμμετέχοντες ότι χρειάζεται να επέλθουν αφορούν όλο το φάσμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (εισαγωγή, χρηματοδότηση, διοίκηση, έρευνα, διδασκαλία και επίπεδο σπουδών, αξιολόγηση, διεθνή ανταγωνιστικότητα). (β) Τα μέλη ΔΕΠ, από τη μία, και οι φοιτητές-απόφοιτοι, από την άλλη, συγκροτούν δύο γενικές πληθυσμιακές ομάδες που ναι μεν συμφωνούν με την ανάγκη επέλευσης αναγκών στο σώμα της Ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έχουν ωστόσο διαφορετικές προτεραιότητες όσον αφορά το περιεχόμενο αυτών των αλλαγών. Τα μέλη ΔΕΠ δίνουν έμφαση σε δομικές αλλαγές του συστήματος με μακροπρόθεσμο προγραμματισμό και σχετικά μελλοντικό ορίζοντα εμφάνισης και επίδρασης των συνεπειών τους (π.χ. διοικητικό μοντέλο, πιστοποίηση ποιότητας, διεθνής ακαδημαϊκός αντίκτυπος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, κινητροδότηση επιστημονικής και ερευνητικής δραστηριότητας), ενώ οι φοιτητές-απόφοιτοι απαιτούν τη βελτίωση τομέων του συστήματος που θα αποφέρει πιο άμεσα και βραχυπρόθεσμα ορατά αποτελέσματα (π.χ. ενίσχυση κρατικής χρηματοδότησης με παράλληλη αξιοποίηση και ιδιωτικών συνεισφορών, αλλαγή συστήματος εισαγωγής στα πανεπιστήμια, εκσυγχρονισμός προγραμμάτων σπουδών και καλύτερη σύνδεσή τους με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, ενίσχυση της κρατικής πολιτικής για τη φοιτητική μέριμνα, βελτίωση υλικο-τεχνικών υποδομών).

41 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) (γ) Από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων προκύπτει ότι το σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα μας μπορεί να παρουσιάσει βελτίωση με την υιοθέτηση ορισμένων αρχών της αποκαλούμενης από την Sporn (2003) «νέας δημόσιας διοίκησης» (new public management) όσον αφορά τη ρύθμιση και διαχείρισή του (π.χ. ενισχυμένη αυτονομία εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, αυξημένος δημόσιος έλεγχος, διαφάνεια και κοινωνική λογοδοσία, διαφοροποιημένη χρηματοδότηση με βάση τα αποτελέσματα της λειτουργίας μονάδων/ατόμων). (δ) Η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα προβάλει ως ενδεχόμενη αναγκαιότητα, η οποία τεκμηριώνεται κατά βάση από τα επιχειρήματα: (α) της βελτίωσης της ακαδημαϊκής λειτουργίας της Ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσα από τον ανταγωνισμό των δημόσιων πανεπιστημίων με τα αντίστοιχα ιδιωτικά, και (β) της αντιμετώπισης μιας σειράς αρνητικών φαινομένων που ενυπάρχουν και μαστίζουν για πολλά χρόνια τον χώρο της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

42 ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ (γενικά συμπεράσματα) (ε) Πρέπει να σημειωθεί ότι ενώ το πρώτο επιχείρημα σχετικά με τα δυνητικά βελτιωτικά οφέλη του ακαδημαϊκού ανταγωνισμού ανάμεσα σε δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα συγκέντρωσε την πλειοψηφική καταφατική στάση των ερωτηθέντων. (στ) Αντίθετα, το επιχείρημα της αντιμετώπισης τυχόν αρνητικών φαινόμενων του δημόσιου συστήματος μέσα από την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων υποστηρίχτηκε κυρίως από τις ομάδες των φοιτητών και των αποφοίτων, καθόσον η ομάδα των μελών ΔΕΠ δεν θεώρησε ότι, πέρα από τον περιορισμό της φοιτητικής μετανάστευσης, υπάρχουν άλλα αρνητικά φαινόμενα που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, παρά μόνο με την ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου. (ζ) Η έρευνα έδειξε ότι η ενδεχόμενη ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, προκειμένου να αποφευχθεί η επέλευση τουλάχιστον ορισμένων αρνητικών συνεπειών, όπως είναι η απονομή πτυχίων αμφίβολης γνωστικής αξίας από ιδιώτες που θα έχουν ως πρωταρχικό στόχο τους τον προσπορισμό κέρδους σε βάρος του απαιτούμενου ακαδημαϊκού υπόβαθρου, δεν θα πρέπει να είναι ανεξέλεγκτη, αλλά να υπάγεται στην αυστηρή εποπτεία του κράτους και να γίνεται στη βάση ικανοποίησης συγκεκριμένων κριτηρίων που θα θεσπιστούν.


Κατέβασμα ppt "«Δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια: Η θέση του άρθρου 16 του Ελληνικού Συντάγματος στην εποχή της διεθνοποιημένης εκπαίδευσης» Μεταπτυχιακή εργασία της."

Παρόμοιες παρουσιάσεις


Διαφημίσεις Google