Περιβαλλοντικά Υπεύθυνη Συμπεριφορά

Περιβαλλοντικά Υπεύθυνη Συμπεριφορά

Τιφλίδα και αλλαγή συμπεριφοράς
Στο κείμενο της Διακήρυξης, σημειώνεται ότι απαιτούνται αλλαγές στην ανθρώπινη συμπεριφορά έτσι, ώστε τα άτομα, αλλά και οι κοινωνικές ομάδες να διαθέτουν τις ικανότητες και τις ευκαιρίες για να εργαστούν σε όλα τα επίπεδα για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Στο κείμενο της Τιφλίδας, η έμφαση που δίνεται στη συμπεριφορά, η οποία προσανατολίζεται στην επίλυση των προβλημάτων, γίνεται φανερή μέσα από τη διατύπωση των σκοπών και των στόχων της Π.Ε

Περιβαλλοντικά Υπεύθυνη Συμπεριφορά
Μέσα από τα κείμενα που κατά καιρούς έχουν γραφτεί και αναφέρονται στην Π.Ε., απαιτείται η ανάπτυξη συμπεριφοράς που στοχεύει στην επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων Σύμφωνα με έναν ευρύ ορισμό της περιβαλλοντικά υπεύθυνης συμπεριφοράς, στην τελευταία εντάσσονται το σύνολο των παρατηρούμενων συμπεριφορών που σκοπεύουν ή προτίθενται να συνεισφέρουν στην επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων ή μία δράση που μπορεί να λάβει χώρα, ως αποτέλεσμα των περιβαλλοντικών στάσεων ενός ατόμου

περιβαλλοντικά υπεύθυνος πολίτης, είναι το άτομο που διαθέτει:
αντίληψη του περιβάλλοντος ως σύνολο και να είναι ευαίσθητος στα περιβαλλοντικά ζητήματα, βασική κατανόηση των λειτουργιών του περιβάλλοντος και των σχετικών με αυτό προβλημάτων, αισθήματα ενδιαφέροντος για το περιβάλλον και επιθυμεί να συμμετάσχει ενεργά στη βελτίωση και στην προστασία του περιβάλλοντος, τις ικανότητες για την πιστοποίηση και επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, ενεργό εμπλοκή σε όλα τα επίπεδα για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί για να εξηγήσουν τη διαδικασία σχηματισμού της υπεύθυνης περιβαλλοντικά συμπεριφοράς σαν αποτέλεσμα της Π.Ε.

Παραδοσιακό μοντέλο της ΠΕ

Μοντέλο Υπεύθυνης Συμπεριφοράς
Το μοντέλο αυτό ήταν αποτέλεσμα μιας μετά-ανάλυσης μελετών που αφορούσαν στην ανάπτυξη της ΠΥΣ από το 1971.

Μεταβλητές που συνδέονται με την περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά
Γνώση του προβλήματος Πριν ένα άτομο δράσει από πρόθεση πρέπει να είναι γνώστης της ύπαρξης του προβλήματος. Η γνώση είναι προαπαιτούμενη της δράσης. Γνώση των στρατηγικών δράσης Επιπλέον το άτομο θα πρέπει να γνωρίζει τους τρόπους δράσης που είναι διαθέσιμοι και αποτελεσματικοί στη δεδομένη κατάσταση.

Δεξιότητες για δράση Μία άλλη κρίσιμη παράμετρος που φαίνεται να επηρεάζει το κατά πόσο το άτομο μετατρέπει αυτή τη γνώση σε δράση, είναι η ικανότητα να εφαρμόζει κατάλληλα τη γνώση αυτή σε δεδομένο πρόβλημα. Η ικανότητα εφαρμογής των στρατηγικών δράσης συνδυαζόμενη με την κατάλληλη γνώση προικίζει τα άτομα με ικανότητες για δράση. Περιστασιακοί παράγοντες Οι περιστασιακοί παράγοντες περιλαμβάνουν οικονομικούς περιορισμούς, κοινωνικές πιέσεις και ευκαιρίες επιλογής διαφορετικών δράσεων.

Προσωπικοί παράγοντες Ένα άτομο θα πρέπει να διαθέτει την επιθυμία για δράση. Η επιθυμία κάποιου να ενεργήσει φαίνεται να επηρεάζεται από μια πληθώρα προσωπικών παραγόντων. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν α) τις στάσεις β) την υπευθυνότητα του ατόμου απέναντι στο περιβάλλον και γ) το σημείο ελέγχου.

Πηγή: Hines et al. 1986

Τα βασικά σημεία αυτής της μετά-ανάλυσης είναι: η πρόθεση για ανάληψη δράσης εξαρτάται από μια σειρά μεταβλητών όπως γνώσεις, γνώση δεξιοτήτων και παράγοντες που εξαρτώνται από την προσωπικότητα του καθενός η ανάληψη δράσης για ένα θέμα προϋποθέτει τη γνώση του θέματος αυτού αλλά και τις δράσεις εκείνες οι οποίες μπορούν να συμβάλουν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο στην επίλυση του θέματος το άτομο πρέπει να έχει την επιθυμία να δράσει και αυτό εξαρτάται κυρίως από παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπικότητά του, όπως στάσεις του (απέναντι στο περιβάλλον) και η υπευθυνότητά του (απέναντι στο περιβάλλον)

Συμπερασματικά Η πολυπλοκότητα του μοντέλου της περιβαλλοντικά υπεύθυνης συμπεριφοράς και η λειτουργία των διαρκώς μεταβαλλόμενων περιστασιακών παραγόντων επεξηγεί την αβεβαιότητα που εμπεριέχεται στην πρόβλεψη της περιβαλλοντικά υπεύθυνης συμπεριφοράς. To μοντέλο υποδεικνύει αρκετά πεδία που υπόκεινται σε αλλαγή με την προσπάθεια των περιβαλλοντικών εκπαιδευτικών.

Συμπερασματικά Προσεγγίσεις που απευθύνονται σε συναισθηματικές και γνωστικές εμπειρίες και εφοδιάζουν τα άτομα με ευκαιρίες να αναπτύξουν και να εξασκήσουν τέτοιες δεξιότητες πρέπει να αναπτύσσονται και να εφαρμόζονται στα σχολικά συστήματα. Οι προσωπικοί όμως παράγοντες του μοντέλου δεν επηρεάζονται εύκολα μέσω των εκπαιδευτικών προσπαθειών.

Διάγραμμα Ροής της Συμπεριφοράς

Διάγραμμα Ροής της Συμπεριφοράς και συμμετοχή
Στο Διάγραμμα Ροής της Συμπεριφοράς παράγοντες που ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των πολιτών είναι οι μεταβλητές κυριότητας, που τοποθετούν σε προσωπικό επίπεδο τα περιβαλλοντικά ζητήματα και οι μεταβλητές ισχυροποίησης, πού δίνουν την αίσθηση στο άτομο ότι μπορεί να επηρεάσει αποτελεσματικά τα περιβαλλοντικά ζητήματα.

Μεταβλητές Επιπέδου Εισόδου
αποτελούν της προαπαιτούμενες μεταβλητές ή τουλάχιστον τις μεταβλητές εκείνες που προάγουν τη διαδικασία σχηματισμού της απόφασης από το άτομο, άπαξ και η δράση είναι η εγγυημένη

Η περιβαλλοντική ευαισθησία. Περιβαλλοντική ευαισθησία ορίζεται η συναισθηματική προοπτική για το περιβάλλον. Οι γνώσεις του εκπαιδευόμενου γύρω από την οικολογία. H μεταβλητή αυτή αναφέρεται στο σύνολο των οικολογικών αρχών που κατέχει το άτομο και επηρεάζουν τις περιβαλλοντικές του αποφάσεις π.χ. αρχές που σχετίζονται με την τροφική αλυσίδα, τη διαδοχή κ.ά.

Το «ψυχολογικό φύλο» του εκπαιδευομένου. Αναφέρεται σε εκείνα τα άτομα, που τείνουν να εμφανίζουν μη-παραδοσιακά σε σχέση με το βιολογικό τους φύλο χαρακτηριστικά. Η συγκεκριμένη μεταβλητή συχνά συνδέεται με άτομα που δραστηριοποιούνται έντονα στην επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Η στάση του εκπαιδευομένου απέναντι στη ρύπανση, στην τεχνολογία και την οικονομία και όλα αυτά σε σχέση με το περιβάλλον.

Μεταβλητές Κυριότητας
τοποθετούν τα περιβαλλοντικά ζητήματα σε προσωπικό επίπεδο . Οι συγκεκριμένες μεταβλητές εκτιμούν κατά πόσο το άτομο «κατέχει» τα περιβαλλοντικά ζητήματα, δηλαδή, σε ποιο βαθμό τα ζητήματα αυτά είναι σημαντικά για εκείνο σε προσωπικό επίπεδο και εμφανίζονται να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό της συμπεριφοράς

Στην κατηγορία αυτή οι κυριότερες μεταβλητές είναι: Η σε βάθος γνώση για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Πριν το άτομο εμπλακεί σε μια περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά, πρέπει να είναι σε θέση να κατανοήσει τη φύση του περιβαλλοντικού ζητήματος και τις οικολογικές και ανθρώπινές του συνέπειες. Η προσωπική επένδυση σε περιβαλλοντικά ζητήματα και στο περιβάλλον. Στη συγκεκριμένη μεταβλητή το άτομο ταυτίζεται έντονα με το περιβαλλοντικό ζήτημα, γιατί θίγονται κάποια ‘ιδιοκτησιακά’ του συμφέροντα, είτε οικονομικά, π.χ. οικονομικό κέρδος από την ανακύκλωση, είτε οικολογικά, π.χ. η αντίθεσή του στην ανεξέλεγκτη διάθεση των τοξικών αποβλήτων.

Δευτερεύουσας σημασίας μεταβλητές είναι: Η γνώση για τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις της συμπεριφοράς . Η προσωπική δέσμευση για την επίλυση των ζητημάτων

Μεταβλητές Ισχυροποίησης
Δίνουν στα άτομα την αίσθηση ότι είναι σε θέση να πραγματοποιήσουν αλλαγές και να βοηθήσουν στην επίλυση σημαντικών περιβαλλοντικών ζητημάτων

Η γνώση που έχουν οι εκπαιδευόμενοι για τις στρατηγικές περιβαλλοντικής δράσης και οι ικανότητες να τις εκμεταλλευτούν: δηλαδή, κατά πόσο τα άτομα πιστεύουν ότι έχουν τη δύναμη να εκμεταλλευτούν τα πολιτικά τους δικαιώματα, έτσι ώστε να βοηθήσουν στην επίλυση των περιβαλλοντικών ζητημάτων. Η πρόθεση του ατόμου για δράση

Τo σημείο ελέγχου: Ο όρος αυτός αναφέρεται στο κατά πόσο ένα άτομο νιώθει ότι ισχυροποιείται μέσα από κάποια συμπεριφορά. Πιο αναλυτικά το άτομο με εσωτερικό σημείο ελέγχου εκτιμά ότι θα επιτύχει ή κατά κάποιο τρόπο θα ενισχυθεί από την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης συμπεριφοράς ενώ το άτομο με εξωτερικό σημείο ελέγχου δεν πιστεύει ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά θα του προσδώσει κάτι ή θα ενισχυθεί από την πραγματοποίηση της. Δευτερεύουσας σημασίας μεταβλητή σ’ αυτήν την κατηγορία είναι η σε βάθος γνώση για τα περιβαλλοντικά ζητήματα .

Αν θέλουμε από τους εκπαιδευόμενους να αποδεχτούν την ευθύνη τους απέναντι στο περιβάλλον και να είναι πρόθυμοι να αγωνιστούν για τα περιβαλλοντικά ζητήματα σε τοπικό επίπεδο, χωρίς να είναι αποκομμένο από την παγκόσμια δράση για το περιβάλλον, πρέπει να αισθάνονται τα ζητήματα αυτά ‘κτήμα’ τους και προσωπική τους υπόθεση και παράλληλα να νιώθουν ότι έχουν τη δύναμη και τις ικανότητες να δράσουν. Επομένως, οι πιο σημαντικές κατηγορίες μεταβλητών στο Διάγραμμα Ροής της Συμπεριφοράς είναι οι μεταβλητές κυριότητας και ισχυροποίησης.

Παρουσιάζει κάποια μειονεκτήματα. Έρευνες που έχουν γίνει επάνω στο Διάγραμμα, έχουν αποδείξει ότι το μοντέλο αυτό δεν απεικονίζει τις πραγματικές σχέσεις ανάμεσα στις μεταβλητές, παρουσιάζει μειωμένη εγκυρότητα και αξιοπιστία στα αποτελέσματα του, ενώ δεν περιλαμβάνει μεταβλητές από άλλα σχετικά ερευνητικά πεδία τα οποία επικεντρώνονται στην έρευνα και τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς και δράσης.

Η ανάγκη συσχέτισης ψυχολογίας της συμπεριφοράς με την ΠΕ προέκυψε για 2 λόγους
από την αδυναμία των παραπάνω μοντέλων ΠΕ να συμπεριλάβουν όλους τους παράγοντες σχηματισμού της ΠΥΣ και να αποτυπώσουν με σαφήνεια την αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. με βάση το σκεπτικό ότι απώτατος στόχος της εκπαίδευσης είναι η διαμόρφωση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, τα θεωρητικά πλαίσια εργασίας της ψυχολογίας της συμπεριφοράς βρίσκουν ευρεία εφαρμογή στην προσπάθεια να εξηγηθεί η διαδικασία σχηματισμού της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς, σαν αποτέλεσμα της ΠΕ

Θεωρία της Προγραμματιζόμενης Συμπεριφοράς
Πηγή Αzjen 1991

η ανθρώπινη συμπεριφορά πηγάζει κατευθείαν από την πρόθεση του ατόμου να συμπεριφερθεί με κάποιο τρόπο, με βάση το σκεπτικό ότι όσο πιο δυνατή είναι η πρόθεση του να συνδεθεί με μια συμπεριφορά, τόσο πιο πιθανό είναι και το γεγονός να την κάνει πράξη επικεντρώνεται πάντοτε σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά με καθορισμένο περιεχόμενο

Η πρόθεση καθορίζεται από
Η πρόθεση καθορίζεται από Τη στάση ή τη νοοτροπία του ατόμου απέναντι στη συμπεριφορά, που αναφέρεται στο βαθμό στον οποίο το άτομο διαθέτει για αυτήν μια θετική ή αρνητική αποτίμηση , αν δηλαδή, για εκείνο είναι επιθυμητές ή ανεπιθύμητες οι επιπτώσεις που επιφέρει η εκτέλεση της

Η πρόθεση καθορίζεται από Την κοινωνική πίεση που το ίδιο το άτομο εκτιμά ότι θα δεχτεί σε περίπτωση που θα αναπτύξει ή δεν θα αναπτύξει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, αναφερόμενη στη θεωρία ως subjective norm

Η πρόθεση καθορίζεται από Τον αντιλαμβανόμενο, από το ίδιο το άτομο, έλεγχο που διαθέτει επάνω στη συμπεριφορά, δηλαδή, το βαθμό ευκολίας ή δυσκολίας με τον οποίο πιστεύει ότι μπορεί να την πραγματοποιήσει. Ο παράγοντας αυτός εκτιμάται ότι απεικονίζει παλαιότερες εμπειρίες του ατόμου σε σχέση με τη συμπεριφορά στην οποία αναφερόμαστε, καθώς και τα αναμενόμενα από το ίδιο εμπόδια που θα αντιμετωπίσει κατά την εφαρμογή της. Επίσης, φανερώνει σε ποιο βαθμό το άτομο πιστεύει ότι διαθέτει τις απαιτούμενες γνώσεις, ικανότητες, ευκαιρίες και τα κατάλληλα μέσα για να αναπτύξει τη συμπεριφορά

Οι τρεις παραπάνω παράγοντες έλκουν την προέλευση τους ο καθένας από ένα πλήθος, αντιστοίχων με αυτούς, θεμελιωδών πεποιθήσεων του ατόμου, οι οποίες κυριαρχούν και χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά που τελικά θα αναπτύξει. Τέτοιες είναι: Οι πεποιθήσεις που θεωρούνται ότι επηρεάζουν τη στάση ή τη νοοτροπία του ατόμου απέναντι στην συμπεριφορά που μελετάμε

Θεωρία της Προγραμματιζόμενης Συμπεριφοράς και Συμμετοχή
Οι πεποιθήσεις που σχετίζονται με την αντιλαμβανόμενη από το ίδιο το άτομο κοινωνική πίεση που θα δεχτεί για να ακολουθήσει ή να μην ακολουθήσει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά Οι πεποιθήσεις που στηρίζουν την αντίληψη του ατόμου για το κατά πόσο και σε ποιο βαθμό μπορεί να δράσει σύμφωνα με τη συγκεκριμένη συμπεριφορά.

Τις περισσότερες φορές η συμπεριφορά ενός ατόμου δεν εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από την πρόθεση του αλλά και από τον αριθμό, την ποσότητα και την ποιότητα των μέσων και των ευκαιριών που έχει στη διάθεση του για να την αναπτύξει Έτσι, εισάγεται και ο παράγοντας του πραγματικού ελέγχου του ατόμου επάνω στη συμπεριφορά.

Ο έλεγχος που το ίδιο το άτομο διαθέτει επάνω στη συμπεριφορά, μαζί με την πρόθεση του να την ακολουθήσει, μπορούν να μας δώσουν κατευθείαν μια σωστή εκτίμηση για το αν το άτομο πράγματι θα την εφαρμόσει. Η παραπάνω υπόθεση αιτιολογείται, βασιζόμενη στο γεγονός ότι πολλές συμπεριφορές παρουσιάζουν δυσκολίες κατά την εκτέλεση τους, που μπορούν να περιορίσουν τη βουλητική δύναμη του ατόμου

Επίσης, στηρίζεται στο σκεπτικό ότι: 1 Θεωρώντας την πρόθεση σταθερή και αμετάβλητη, όσο μεγαλύτερος είναι ο έλεγχος που θεωρεί το άτομο ότι διαθέτει έτσι, ώστε να ακολουθήσει χωρίς κανένα εμπόδιο τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα να τη κάνει πράξη

2 Ο αντιλαμβανόμενος από το ίδιο το άτομο έλεγχος που διαθέτει επάνω στη συγκεκριμένη συμπεριφορά, συχνά μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ένα υποκατάστατο για τη μέτρηση του πραγματικού ελέγχου του ατόμου επάνω σε αυτήν. Εν τούτοις, όταν οι δύο παραπάνω παράγοντες δίνουν μετρήσεις που δεν απέχουν σημαντικά η μία από την άλλη, τότε ο πρώτος μπορεί να δώσει μαζί με την πρόθεση μια σωστή εκτίμηση για το αν το άτομο ακολουθήσει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά ή όχι.

Τέλος, το σημαντικότερο στοιχείο που εισάγει η Θεωρία της Προγραμματιζόμενης Συμπεριφοράς στην μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, είναι ότι αν θέλουμε να αλλάξουμε το τρόπο συμπεριφοράς ενός ατόμου ή μιας κοινωνικής ομάδας, πρέπει πρώτα να ξεκινήσουμε από τις πεποιθήσεις εκείνες, που είναι κυρίαρχες στην συμπεριφορά που εξετάζεται

Περιβαλλοντική Ευαισθησία
Αναφέρεται στις διασκέψεις στα πλαίσια του ορισμού της Περιβαλλοντικής Συνειδητοποίησης. Η Peterson το 1982 όρισε την Περιβαλλοντική Ευαισθησία ως: «Ένα σύνολο από συναισθηματικά χαρακτηριστικά τα οποία έχουν σαν αποτέλεσμα να βλέπει το άτομο το περιβάλλον από μια οπτική γωνία συμπάθειας» Οι Hungerford και Volk το 1990 την ορίζουν ως: «Μια συναισθηματική αντίληψη για το περιβάλλον»

Έρευνες σχετικά με την Περιβαλλοντική Ευαισθησία
Εφαρμογές Μέλη Περιβαλλοντικών Οργανώσεων, εργαζόμενους στον τομέα του περιβάλλοντος Εκπαιδευτικούς Μεταβλητή της Περιβαλλοντικά Υπεύθυνης Συμπεριφοράς Επιλογή Επαγγέλματος

Έρευνες σχετικά με την Περιβαλλοντική Ευαισθησία
Μέθοδοι Αυτοβιογραφικά κείμενα Συνεντεύξεις Ερωτηματολόγια Αντικείμενο Περιβαλλοντική Ευαισθησία Καθοριστικές Εμπειρίες Ζωής (ΚΕΖ)

Πρώτες Έρευνες για την Περιβαλλοντική Ευαισθησία
Tanner Peterson Κατηγορία Ποσοστό Ύπαιθρος 78% Σημαντικές εμπειρίες στην ύπαιθρο 91% Κυνήγι/Ψάρεμα 33% * Κυνήγι /Ψάρεμα 45% Οικότοπος 58% *Εξερεύνηση/παιχνίδι στην ύπαιθρο σε ηλικίες <18 82% *Κατασκήνωση με νεανικές οργανώσεις 41% Γονείς 47% Οικείο Πρότυπο συμπεριφοράς *Οικεία Ευαισθησία 59% *Οικογενειακές εκδρομές 68%

Πρώτες Έρευνες για την Περιβαλλοντική Ευαισθησία
Tanner Peterson Κατηγορία Ποσοστό Άλλοι ενήλικες 27% Μη οικεία πρότυπα συμπεριφοράς 64% Εκπαιδευτικοί 31% 40% Βιβλία 29% Βιβλία/Συγγραφείς 18% * περίγυρος 23% *Επαγγελματικές ενώσεις Μεταβολή οικοτόπου 24% Μοναξιά 7% 32% Διάφορα * Προσωπικότητα 46

Τα αποτελέσματα των ερευνών στον τομέα της ΠΕυ
Εμπειρίες στο φυσικό περιβάλλον Πρότυπα συμπεριφοράς (Οικογένεια, Δάσκαλοι και άλλοι ενήλικες) Οργανώσεις Εκπαίδευση ΜΜΕ Δουλειά Αρνητικές εμπειρίες (Διαταραχή του περιβάλλοντος Ρύπανση) Συγγραφείς Μέντορες Τόπος ο οποίος είχε ιδιαίτερη σημασία γι αυτούς Προσωπικότητα.

Οι πιο συχνά αναφερόμενοι παράγοντες στην Ελλάδα
η ρύπανση οι εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία στη φύση και την ύπαιθρο η δουλειά η τριτοβάθμια εκπαίδευση τα αρνητικά αποτελέσματα του να ζεις σε αστική περιοχή τα γενικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα η αποψίλωση/πυρκαγιά των δασών και τα βιβλία και τα άρθρα.

Κριτική στην έρευνα για Περιβαλλοντική Ευαισθησία
Στον τρόπο ανάπτυξης περιβαλλοντικών ακτιβιστών με προγράμματα ΠΕ που στηρίζονται στις ΚΕΖ, Στον προσδιορισμό των εμπειριών που εντάσσονται στις ΚΕΖ και από ποιους ακτιβιστές γίνεται η επιλογή των εμπειριών που θα ενταχθούν στις ΚΕΖ, Στον τρόπο επιλογής των ακτιβιστών, Σε ποιο βαθμό η έρευνα για τις ΚΕΖ συνεισφέρει στη σωτηρία του πλανήτη.

Μοντέλο αφοσίωσης στη διδασκαλία της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Πηγή: Shuman D. & Ham S., 1997

Θεωρία της περιβαλλοντικά ουσιαστικής συμπεριφοράς (ABC)
η συμπεριφορά είναι μία λειτουργία του οργανισμού και του περιβάλλοντός του. Η συμπεριφορά (Σ) είναι ένα προϊόν αλληλεπίδρασης των προσωπικών των στάσεων (Α) και των παραγόντων του ευρύτερου περιβάλλοντος (Π) Μια προσωπική συμπεριφορά όσο περισσότερο δύσκολη είναι, χρονοβόρα , έχει μεγάλο κόστος, ή δεν ευνοείται από το ευρύτερο περιβάλλον, τόσο πιο ασθενής είναι η εξάρτησή της από τις στάσεις του ατόμου.

Κατηγορίες περιστασιακών (casual ) μεταβλητών 1. Παράγοντες στάσεων: Πρόκειται για τις αξίες, τους κανόνες και τις πεποιθήσεις που περιγράφονται στη θεωρία φιλοπεριβαλλοντισμού

Θεωρία φιλοπεριβαλλοντισμού
Η θεωρία αυτή εξηγεί την φιλοπεριβαλλοντική πρόθεση και σύμφωνα μ’ αυτήν πέντε είναι οι μεταβλητές που παίζουν ρόλο στην προδιάθεση για φιλική προς το περιβάλλον συμπεριφορά: α) οι προσωπικές αξίες (βιοσφαιρικές, αλτρουϊστικές, εγωιστικές) από τις οποίες μεγαλύτερο ρόλο παίζουν οι αλτρουϊστικές, β) πεποιθήσεις για την οικολογική άποψη του κόσμου γ) oι πεποιθήσεις του ατόμου για τις δυσμενείς συνέπειες σε πολύτιμα αγαθά δ) οι πεποιθήσεις για την αντιλαμβανόμενη δυνατότητα που έχει το άτομο ώστε να μειωθεί η απειλή και ε) η αίσθηση υποχρέωσης που έχει το ίδιο το άτομο για φιλοπεριβαλλοντικές πράξεις.

2. Παράγοντες του ευρύτερου περιβάλλοντος: Περιλαμβάνουν διαπροσωπικές επιρροές, κοινωνικές προσδοκίες, διαφήμιση, νόμους, θεσμικούς παράγοντες, οικονομικά κίνητρα, τη φυσική δυσκολία της συγκεκριμένης δράσης, ικανότητες και εμπόδια που προέρχονται από την τεχνολογία και το δομημένο περιβάλλον, την υποστήριξη που παρέχει στη συμπεριφορά η δημόσια πολιτική, και διάφορα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ευρύτερου κοινωνικού-οικονομικού και πολιτικού περιβάλλοντος. Οι παράγοντες του ευρύτερου περιβάλλοντος μπορεί να έχουν διαφορετική σημασία για ανθρώπους με διαφορετικές στάσεις ή πεποιθήσεις.

3. Προσωπικές ικανότητες: Περιλαμβάνουν τη γνώση και τις δεξιότητες που απαιτούνται για ιδιαίτερες πράξεις, τη διαθεσιμότητα χρόνου για δράση, και γενικά ικανότητες και πόρους τέτοιες όπως βασική εκπαίδευση, χρήματα, κοινωνική θέση και δύναμη. Οι κοινωνικο-δημογραφικές μεταβλητές όπως η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, η φυλή, και το εισόδημα μπορεί να είναι δείκτες προσωπικών ικανοτήτων.

4. Συνήθειες ή ρουτίνα: Η αλλαγή συμπεριφοράς συχνά απαιτεί να καταργήσουμε παλιές συνήθειες και να εγκαταστήσουμε νέες. Η συνήθεια υπό μορφή τυποποιημένης λειτουργικής διαδικασίας, είναι επίσης ένας βασικός παράγοντας για την περιβαλλοντικά ουσιαστική συμπεριφορά .

Η περιβαλλοντικά ουσιαστική συμπεριφορά είναι πολύ σύνθετη, τόσο όσον αφορά στα είδη της όσο και στις αιτίες που την προκαλούν. Η διατύπωση μιας γενικής θεωρίας είναι ακόμα πολύ μακριά, όμως γνωρίζουμε αρκετά ώστε σχεδιάσουμε ένα πλαίσιο το οποίο μπορεί να αυξήσει τη θεωρητική συνοχή.

Αυτό το πλαίσιο συμπερασματικά περιλαμβάνει:
Την θεωρία περιβαλλοντισμού VNB, η οποία προσφέρει ένα καλό υπόβαθρο για τις αιτίες της προδιάθεσης για τη φιλική προς το περιβάλλον συμπεριφοράς. Τους περιστασιακούς παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η συμπεριφορά. Διαφορετικά είδη περιβαλλοντικής συμπεριφοράς έχουν διαφορετικές αιτίες. Επειδή η σημασία των παραγόντων μπορεί να ποικίλει τόσο κάθε συμπεριφορά πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά. Οι περιστασιακοί παράγοντες μπορεί να αλληλεπιδρούν. Αιτίες που οφείλονται στις στάσεις έχουν μεγαλύτερη προφητική αξία για συμπεριφορές που δεν είναι ισχυρά αντίθετες με το περίγυρο και τις προσωπικές ικανότητες.

Μοντέλο Αnja Kollmus & Juliean Agyeman
Οι Kollmus Α., & Agyeman J., (2002) δεν αποδίδουν άμεση σχέση μεταξύ της περιβαλλοντικής γνώσης και φιλοπεριβαλλοντικής συμπεριφοράς. Θεωρούν ότι η περιβαλλοντική γνώση, οι αξίες και οι στάσεις μαζί με τη συναισθηματική εμπλοκή συνιστούν ένα σύμπλεγμα που το ονομάζουν «φιλοπεριβαλλοντική συνείδηση».

Αυτό το σύμπλεγμα με τη σειρά του ενσωματώνεται στις ευρύτερες προσωπικές αξίες του ατόμου και διαμορφώνεται από τα προσωπικά γνωρίσματα της προσωπικότητας και άλλους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες. Οι εξωτερικοί παράγοντες περιλαμβάνουν πολιτικούς, οικονομικούς, υποδομής κ,ά.

Οι κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες ανήκουν στην ομάδα των εξωτερικών παραγόντων ακόμα κι αν υποστηριχτεί ότι οι κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες θα μπορούσαν να ειδωθούν ως ξεχωριστή κατηγορία η οποία συμπίπτει εν μέρει με τους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες. Το μοντέλο τους δε διαφέρει στις διάφορες φάσεις της ζωής των ανθρώπων, όμως οι διαφορετικοί παράγοντες που εμπεριέχονται σ’ αυτό και η μεταξύ τους συνεργασία, παίζει μεγαλύτερους ή μικρότερους ρόλους κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης.

Επίσης θεωρούν ότι όσο πιο μακράς διάρκειας είναι η εκπαίδευση, τόσο πιο εκτεταμένη είναι η γνώση για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Οι διαφορετικοί παράγοντες επηρεάζουν ο ένας τον άλλον και σε τελική ανάλυση τη φιλοπεριβαλλοντική συμπεριφορά. Η βέλτιστη θετική επιρροή στην περιβαλλοντική συμπεριφορά, επιτυγχάνεται όταν οι εξωτερικοί και εσωτερικοί παράγοντες δρουν συνεργατικά. Από τα σπουδαιότερα εμπόδια που δρουν ενάντια στην εκδήλωση της φιλοπεριβαλλοντικής συμπεριφοράς είναι οι παλαιές συνήθειες συμπεριφοράς οι οποίες συχνά παραβλέπονται στη βιβλιογραφία.

Ειδικοί παράγοντες που επηρεάζουν την Περιβαλλοντικά Υπεύθυνη Συμπεριφορά
Δημογραφικοί Παράγοντες Εξωτερικοί παράγοντες Εσωτερικοί παράγοντες

Δημογραφικοί Παράγοντες
Δύο δημογραφικοί παράγοντες βρέθηκαν ότι επηρεάζουν την περιβαλλοντική στάση και την περιβαλλοντική συμπεριφορά: το γένος και τα χρόνια εκπαίδευσης. Οι γυναίκες έχουν λιγότερο εκτεταμένη περιβαλλοντική γνώση απ’ ότι οι άνδρες, αλλά είναι περισσότερο ευαίσθητες συναισθηματικά, δείχνουν πιο πολύ ενδιαφέρον για την περιβαλλοντική καταστροφή, πιστεύουν λιγότερο σε τεχνολογικές λύσεις και εμφανίζονται περισσότερο πρόθυμες ν’ αλλάξουν. Μακρόχρονη εκπαίδευση σημαίνει πιο εκτεταμένη γνώση για περιβαλλοντικά ζητήματα όμως δε σημαίνει απαραίτητα και αυξημένη περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά.

Εξωτερικοί παράγοντες
Θεσμικοί παράγοντες: Πολλές φιλοπεριβαλλοντικές συμπεριφορές μπορούν να λάβουν χώρα, εάν παρέχεται η απαραίτητη υποδομή (π.χ. ανακύκλωση, χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς) Οικονομικοί παράγοντες: Οι οικονομικοί παράγοντες έχουν μια ισχυρή επιρροή στις αποφάσεις και τη συμπεριφορά των ανθρώπων Κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες.

Εσωτερικοί παράγοντες
Κίνητρα: Τα κίνητρα είναι η αιτία μιας συμπεριφοράς ή ένα ισχυρό εσωτερικό ερέθισμα γύρω απ’ το οποίο οργανώνεται η συμπεριφορά. Τα κίνητρα για τη συμπεριφορά μπορούν να είναι φανερά ή κρυφά (συνειδητά ή ασυνείδητα) Περιβαλλοντική γνώση: Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι ένα μικρό μόνο μέρος της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς μπορεί να συνδεθεί απευθείας με την περιβαλλοντική γνώση και συνειδητοποίηση.

Αξίες: Οι αξίες είναι υπεύθυνες για τη διαμόρφωση πολλών από τα εσωτερικά κίνητρα. Στάσεις: Οι στάσεις ορίζονται ως ένα διαρκές θετικό ή αρνητικό συναίσθημα για κάποιο πρόσωπο, αντικείμενο ή ζήτημα.. Οι στάσεις μπορούν έμμεσα να επηρεάσουν τη φιλιπεριβαλλοντική συμπεριφορά.

Περιβαλλοντική συνειδητοποίηση: Περιβαλλοντική συνειδητοποίηση είναι η γνώση των επιπτώσεων της ανθρώπινης συμπεριφοράς στο περιβάλλον. Η περιβαλλοντική συνειδητοποίηση εμπεριέχει γνωστικά και συναισθηματικά στοιχεία τα οποία αναφέρονται παρακάτω στη συναισθηματική συμμετοχή. Οι γνωστικοί περιορισμοί της περιβαλλοντικής συνειδητοποίησης περικλείουν: α) τη μη-αμεσότητα με πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα, β) την αργή και σταδιακή οικολογική καταστροφή και γ) την πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών συστημάτων και προβλημάτων.

Συναισθηματική συμμετοχή . Με τον όρο εννοούμε το βαθμό στον οποίο έχουμε μια συναισθηματική σχέση με το φυσικό κόσμο. Οι λόγοι για τους οποίους κάποιοι δεν επενδύουν συναισθηματικά στο περιβάλλον μπορεί να οφείλονται στην α) στην έλλειψη γνώσης και αντίληψης και β) στην αντίσταση στη μη εναρμονισμένη πληροφορία, με άλλα λόγια αποφεύγεται ή δε λαμβάνεται καθόλου υπ’ όψη η πληροφορία που αντιτίθεται ή υποσκάπτει τις πεποιθήσεις μας σε αντίθεση με την πληροφορία που υποστηρίζει τις υπάρχουσες αξίες και νοητικά πλαίσια η οποία γίνεται εύκολα αποδεκτή.

Στην περίπτωση που έχουμε εκτεθεί σε περιβαλλοντική υποβάθμιση, οι συναισθηματικές αντιδράσεις που προέρχονται από αυτήν αρχικά είναι στενόχωρες, στη συνέχεια όμως οδηγούν σε δευτερογενείς ψυχολογικές αντιδράσεις που έχουν ως σκοπό να μας ανακουφίσουν από τα αρνητικά συναισθήματα. Πολλές φορές αυτές οι δευτερογενείς αντιδράσεις μας αποτρέπουν από την φιλοπεριβαλλοντική συμπεριφορά.

Οι ψυχολόγοι διακρίνουν μηχανισμούς άμυνας οι οποίοι περιλαμβάνουν
α) την άρνηση δηλαδή τη μη αποδοχή της πραγματικότητας, β) τη λογική απομάκρυνση που συμβαίνει σε άτομα τέλεια ενήμερα για τα προβλήματα αλλά σταματά να αισθάνεται ευαισθησία γι’ αυτά. γ) η απάθεια και η παραίτηση είναι συχνά αποτέλεσμα ενός ατόμου που αισθάνεται πόνο, λύπη, θυμό και έλλειψη βοήθειας ταυτόχρονα και δ) η μεταβίβαση ευθυνών όπου το άτομο αρνείται να δεχθεί κάθε προσωπική ευθύνη και ρίχνει το φταίξιμο στους άλλους για την περιβαλλοντική υποβάθμιση π.χ. στις βιομηχανίες, στις πολυεθνικές, στην πολιτική που εφαρμόζεται. Οι άνθρωποι που μεταβιβάζουν τις ευθύνες είναι απίθανο να δράσουν φιλοπεριβαλλοντικά, διότι απαιτούνται προσωπικές θυσίες.

Σημείο ελέγχου: Αντιπροσωπεύει την αντίληψη ενός ατόμου για το εάν έχει ή όχι τη δυνατότητα να επιφέρει αλλαγή μέσα από τη συμπεριφορά του. Άνθρωποι με ισχυρό εσωτερικό σημείο ελέγχου, πιστεύουν ότι οι πράξεις τους μπορεί να επιφέρουν αλλαγές. Άνθρωποι, από την άλλη, με εξωτερικό σημείο ελέγχου, πιστεύουν ότι οι πράξεις τους είναι ασήμαντες και αισθάνονται ότι οι αλλαγές μπορεί να γίνουν μόνο από άλλους που είναι ισχυροί. Τέτοιοι άνθρωποι είναι μάλλον απίθανο να δράσουν οικολογικά δεδομένου ότι αισθάνονται ότι «δεν αλλάζουν τίποτα».

Υπευθυνότητα και προτεραιότητες: Τα αισθήματα υπευθυνότητας διαμορφώνονται από τις αξίες και τις στάσεις και επηρεάζονται από το σημείο ελέγχου. Πολύ σημαντικό για τους ανθρώπους είναι «η ευημερία τους» και η «η ευημερία» της οικογένειάς τους. Όταν οι φιλοπεριβαλλοντικές συμπεριφορές είναι ευθυγραμμισμένες με τις προσωπικές προτεραιότητες, τα κίνητρα αυξάνονται για την φιλοπεριβαλλοντική συμπεριφορά αυξάνονται (π.χ. αγορά βιολογικών τροφίμων) αντιθέτως όταν αντικρούονται με τις προτεραιότητες, είναι λιγότερο πιθανό να εκδηλωθεί η περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά.

τα μοντέλα ατομικής συμπεριφοράς και συμμετοχή
τα μοντέλα ατομικής συμπεριφοράς και συμμετοχή Όλα τα μοντέλα ατομικής συμπεριφοράς, που έχουν αναπτυχθεί στα πλαίσια των περιβαλλοντικών σπουδών, σπάνια απευθύνονται στη λογική της συλλογικής δράσης, παρόλο που η τελευταία έχει σημαντικό ρόλο στη θεωρία της Π.Ε., αλλά και στη θεωρία της συμμετοχής των πολιτών Οι Hines et al (1986) και οι Hungerford και Volk (1990) έχουν ερμηνεύσει τη συμμετοχή με τέτοιο τρόπο έτσι, ώστε συμμετοχή να σημαίνει η πρακτική εφαρμογή της περιβαλλοντικά υπεύθυνης συμπεριφοράς, και ότι η επίτευξη τέτοιων συμπεριφορών είναι ο απώτατος στόχος της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

Περιβαλλοντικά Υπεύθυνη Συμπεριφορά

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "Περιβαλλοντικά Υπεύθυνη Συμπεριφορά"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια

Είσοδος

Σύνδεση μέσω των κοινωνικών δικτύων:

Περιβαλλοντικά Υπεύθυνη Συμπεριφορά

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Παρουσίαση με θέμα: "Περιβαλλοντικά Υπεύθυνη Συμπεριφορά"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

Παρόμοιες παρουσιάσεις

Σχετικά με το έργο

Σχόλια