Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Μάθημα: Οικονομικές Πολιτικές και Εξελίξεις στην Ελληνική Οικονομία  Ακαδημαϊκό έτος: 2013-2014 Διδάσκων:

Παρουσίαση με θέμα: "Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Μάθημα: Οικονομικές Πολιτικές και Εξελίξεις στην Ελληνική Οικονομία  Ακαδημαϊκό έτος: 2013-2014 Διδάσκων:"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Μάθημα: Οικονομικές Πολιτικές και Εξελίξεις στην Ελληνική Οικονομία  Ακαδημαϊκό έτος: Διδάσκων: Π.Ε. Πετράκης Γραφείο: Σταδίου 5, (Γραφείο 110) Ώρες γραφείου: Τετάρτη 14:00-15:00 Τηλέφωνο: Site:

2 Διάλεξη 6η Οι ιδιόμορφοι οικονομικοί θεσμοί, οι πολιτικοί θεσμοί και η κατανομή του εισοδήματος

3 Οι οικονομικοί θεσμοί Οι θεσμοί ορίζονται ως κανόνες του παιχνιδιού στην κοινωνία ή αλλιώς ως η οργάνωση των περιορισμών ανθρώπινης προέλευσης που καθορίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις. Ως σοβαρότερη συνέπεια των οικονομικών θεσμών προσδιορίζεται αυτή που αναφέρεται στη διαμόρφωση κινήτρων για τις κάθε είδους ανθρώπινες σχέσεις, πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές. Οι οικονομικοί θεσμοί αποτελούνται από τρεις κυρίως βασικές έννοιες: α) τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, β) την ποιότητα λειτουργίας των αγορών, και γ) τον τρόπο οργάνωσης των συμβολαίων. Διακρίνονται δύο τύποι οικονομικών θεσμών. Οι θεσμικές μεταβολές που ασχολούνται: α) με τη συμβολαιοποίηση, και β) με τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα.

4 Οι δύο τύποι οικονομικών θεσμών
Η πρώτη μορφή θεσμών διευκολύνει τη σύναψη σχέσεων μεταξύ δανειστών και δανειζομένων (π.χ. το χρηματοπιστωτικό σύστημα). Έχει οριζόντιο χαρακτήρα με την έννοια ότι καλύπτει σχέσεις μεταξύ απλών πολιτών. Ο άλλος τύπος αφορά τις θεσμικές κατασκευές που περιορίζουν τη δυνατότητα επιβολής της κυβέρνησης και των ισχυρών ολιγαρχιών ως προς την εκμετάλλευση των λιγότερο ισχυρών. Πρόκειται για τους θεσμούς που προστατεύουν τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα. Εμπεριέχει έναν περισσότερο κάθετο χαρακτήρα, αφού διέπει τη σχέση εξουσίας και των υποκειμένων σε αυτήν. Οι θεσμικές κατασκευές που προστατεύουν ιδιοκτησιακά δικαιώματα είναι σημαντικότερες από αυτές που διέπουν τις διαδικασίες συμβολαιοποίησης. Τα συμπεράσματα αυτά δείχνουν ότι ασθενείς θεσμοί χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης μπορούν να επηρεάζουν τις χρηματοδοτικές ροές αλλά η ασθενής προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας καθιστά απαγορευτικές τις επενδύσεις.

5 Τα χαρακτηριστικά των συναλλαγών
Δύο ορισμοί που μπορούν να δώσουν μια γενική ερμηνεία του κόστους συναλλαγών είναι: «Το κόστος από την ανταλλαγή δικαιωμάτων ιδιοκτησίας» ή «το κόστος της οικειοποίησης των κερδών από την εξειδίκευση και τον καταμερισμό της εργασίας». Προκειμένου να κατανοήσουμε τις υποθέσεις στις οποίες βασίζεται η ύπαρξή του κόστους συναλλαγών πρέπει να αναλύσουμε την προέλευσή τους ως αποτέλεσμα ατομικών χαρακτηριστικών. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι δυο: α) η αναγνώριση και παραδοχή του γεγονότος ότι τα οικονομικά δρώντα άτομα είναι υποκείμενα σε “περιορισμένη λογική” , και β) η υπόθεση ότι τουλάχιστον κάποια άτομα παρακινούνται από την αναζήτηση ευκαιριών (καιροσκοπισμός ή οπορτουνισμός). Γενικά, τα κόστη συναλλαγών μπορούν να χωριστούν σε δυο ευρείες κατηγορίες: α) τα φανερά (visible), και β) τα μη φανερά (invisible) κόστη. Οι βασικές διαστάσεις ή αλλιώς χαρακτηριστικά του κόστους συναλλαγών είναι: α) η χρονική συχνότητα , β) η αβεβαιότητα, και γ) η ιδιομορφία του περιουσιακού στοιχείου που αποτελεί το αντικείμενο της συναλλαγής.

6 Τα φανερά κόστη συναλλαγών
Οι οικονομικές δραστηριότητες διακρίνονται σε αυτές που σχετίζονται κατά κύριο λόγο με την πραγματοποίηση συναλλαγών και σε αυτές που εμπλέκονται στην παραγωγή και μεταποίηση αγαθών. Το σύνολο των πόρων που χρησιμοποιούνται για την πραγματοποίηση των συναλλαγών αποτελούν τον τομέα των συναλλαγών. Το κόστος συναλλαγών περιλαμβάνει την αξία της εργασίας, της γης και του κεφαλαίου που χρησιμοποιείται στις συναλλαγές. Κατά την πραγματοποίηση μιας συναλλαγής, εκτός από τα κόστη που προκύπτουν μέσω του μηχανισμού της αγοράς (π.χ. δικηγορικά έξοδα), υπάρχουν και άλλης μορφής κόστη (π.χ. κόστος από χρόνο αναμονής σε δημόσια υπηρεσία), τα οποία δεν μπορούν να μετρηθούν. Για το λόγο αυτό, για τη μέτρηση του κόστους συναλλαγών συμπεριλαμβάνονται μόνο τα μετρήσιμα κόστη.

7 Στον τομέα των συναλλαγών περιλαμβάνονται τα κόστη που σχετίζονται με την πραγματοποίηση των συναλλαγών και τα κόστη που είναι υποχρεωτικά για την προάσπιση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Η έκφραση των αποτελεσμάτων ως ποσοστό του ΑΕΠ γίνεται για λόγους άμεσης σύγκρισης μεταξύ των χωρών.

8 Τα μη φανερά κόστη συναλλαγών και η επιχειρηματική ανάπτυξη
Αποτιμώντας ποσοτικούς δείκτες «λειτουργίας» του οικονομικού συστήματος μπορούμε να αντιληφθούμε «υποκρυπτόμενα» κόστη συναλλαγών. Τα εμπόδια που εγείρει η εγχώρια κρατική γραφειοκρατία στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας αντιμετωπίζονται με βραδείς ρυθμούς. Οι αλλαγές που προωθούνται, διστακτικές και περιορισμένες σε μεγάλο βαθμό, δεν έχουν επιφέρει θεαματικές μεταβολές στις σχετικές επιδόσεις της χώρας. Η Ελληνική οικονομία παρουσιάζει δυσκαμψία σχετικά με την κρατική γραφειοκρατία στον τομέα της αδειοδότησης νέων επιχειρήσεων, αλλά και εν γένει σε ότι αφορά το κόστος σύστασης τους. Η μελέτη των στοιχείων που παρατίθενται αναδεικνύει δυο κυρίως γεγονότα: την υστέρηση της Ελλάδας όσον αφορά την ταχύτητα και την ευκολία περαίωσης γραφειοκρατικών διαδικασιών, αλλά και την ελαφρά βελτίωση που έχει παρουσιάσει κατά τα δυο τελευταία έτη, τα οποία όμως δεν αποδεικνύονται επαρκή για τη βελτίωση της εικόνας της.

9 ΔΙΑΓΡ. 6.1

10

11 Μη φανερά κόστη συναλλαγών και διαφθορά
Η διαφθορά αποτελεί ένα μη καταγεγραμμένο κόστος συναλλαγής στο οικονομικό σύστημα. Ορίζεται ως η κατάχρηση δημόσιας εξουσίας για ιδιωτικό όφελος. Το ύψος της διαφθοράς στην Ελλάδα περιγράφεται με βάση τρεις διαφορετικούς δείκτες του Οργανισμού Διεθνούς Διαφάνειας: α) το Δείκτη Αντίληψης για τη Διαφθορά (ΔΑΔ), β) τον Παγκόσμιο Βαρόμετρο Διαφθοράς (ΠΒΔ), και γ) το Δείκτη Δωροδοκίας (ΔΔ). Για τη μέτρηση αυτή ο οργανισμός βασίζεται: i) σε απόψεις εμπειρογνωμόνων, επιχειρηματιών, ακαδημαϊκών, οικονομολόγων και κοινωνιολόγων, ii) σε ερωτηματολόγια που απευθύνονται σε πολίτες με αντικείμενο ζητήματα διαφθοράς και διαφάνειας, και iii) στην προθυμία ξένων εταιριών να προβούν σε δωροδοκίες για εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους.

12 Σύμφωνα με μελέτες της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος (2006, 2007, 2008), εάν η Ελλάδα συγκέντρωνε υψηλότερη βαθμολογία κατά μια μονάδα στο ΔΑΔ, αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση εισροής κεφαλαίων κατά €1,2 δις, ενώ τα εισοδήματα των πολιτών θα αυξάνονταν κατά 4%. Το ΠΒΔ αντικατοπτρίζει καθαρά τη γνώμη των πολιτών για συγκεκριμένα θέματα σχετικά µε τη διαφθορά και τη διαφάνεια. Οι ποιοτικές μετρήσεις του ΠΒΔ δείχνουν ότι δεν υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Αναφορικά όμως µε τις ποιοτικές μετρήσεις προκύπτει ότι η διαφορά μεταξύ της Ελλάδας και των άλλων χωρών είναι εμφανής.

13 Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας
Στην Ελληνική οικονομία και κοινωνία επικρατούν ιδιότυπες συνθήκες προστασίας των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Η σύγχυση επί των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας αναφέρεται τόσο στην ατομική περιουσία όσο και σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας. Είναι χαρακτηριστικές έξι κρίσιμες για την κοινωνία και οικονομία περιπτώσεις σύγχυσης επί των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας που διαμορφώνουν τη σημερινή Ελληνική πραγματικότητα: α) Το Ελληνικό θεσμικό πλαίσιο ακίνητης ιδιοκτησίας παρουσιάζει εγγενείς αδυναμίες, όπως πολυπλοκότητα, αδυναμία δεσμευτικού τρόπου προσδιορισμού των ορίων των ακινήτων, αναποτελεσματική εφαρμογή της αρχής της νομιμότητας, ατελής δημοσιότητα, ανασφάλεια συναλλαγών και έλλειψη ακριβούς εικόνας των εμπράγματων σχέσεων επί συγκεκριμένων ακινήτων. Πρόκειται για αδυναμίες που οδηγούν σε ασυμμετρία πληροφόρησης και ενέχουν τον κίνδυνο καιροσκοπισμού. Απαιτούνται προσεκτικές συναλλαγές, λόγω της ενδεχόμενης ακύρωσης των σχετικών δικαιοπραξιών, με χρονοβόρο και πολυέξοδο έλεγχο τίτλων ιδιοκτησίας.

14 Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας
Ορατός είναι και ο κίνδυνος αυξημένων δικαστικών εξόδων, αφού οριστική διασφάλιση των δικαιωμάτων μπορεί να επιτευχθεί μόνο δια της δικαστικής οδού, είτε για την αναγνώριση της κυριότητας, είτε για την απόκρουση των προσβολών της. β) Η καθιέρωση κλειστού αριθμού (numerus clausus) θέσεων εργασίας για ορισμένα επαγγέλματα οδηγεί στη διαμόρφωση δικαιωμάτων ιδιοκτησίας επί των θέσεων αυτών από κάποιους, οι οποίοι για κάποιο λόγο κατόρθωσαν να έχουν πρόσβαση στις θέσεις αυτές. γ) Ιδιαίτερο παράδειγμα δημιουργίας σκόπιμης συσκότισης επί των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας αποτελεί η περίπτωση των τηλεοπτικών σταθμών. δ) Το φαινόμενο της πειρατείας επί των πνευματικών δικαιωμάτων χρησιμοποιείται γενικά για να περιγράψει την ηθελημένη καταπάτηση των πνευματικών δικαιωμάτων σε εμπορική κλίμακα. Η πειρατεία αντιπροσωπεύει μια οργανωμένη μορφή παραοικονομίας και σχετίζεται άμεσα και αποδεδειγμένα με άλλες μορφές οργανωμένου εγκλήματος.

15 Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας
ε) Το Ελληνικό φορολογικό σύστημα χαρακτηρίζεται από συχνές αναδιαρθρώσεις και δυσκολίες στις συναλλαγές με αυτό. Η συχνή αλλαγή (και κατά κανόνα αυξητική) των φορολογικών συντελεστών φυσικών και νομικών προσώπων, αποτελεί ίσως την απλούστερη μορφή “απαλλοτρίωσης” εισοδηματικού δικαιώματος.

16 Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας
στ) Η ανάπτυξη νομικών προσώπων δημόσιας δικαιοδοσίας. Πρόκειται για μία διάσταση των οικονομικών θεσμών στην Ελλάδα που διαμορφώθηκε από το πολιτικό και κοινωνικό σύστημα. Αφορά στη δημιουργία νομικών προσώπων ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ. και Ν.Π.Ι.Δ.) αλλά και άλλων τύπων και μορφών όπως αυτοτελείς ανεξάρτητες δημόσιες υπηρεσίες και πλήθος άλλων μορφών που σχετίζονται και ανήκουν ουσιαστικά στο βασικό σύστημα δημόσιας διοίκησης (Υπουργεία).

17 H ολιγοπωλιακή κατάσταση στην Ελλάδα
CR4: Δείκτης Συγκέντρωσης που μετρά το βαθμό συγκέντρωσης στην αγορά. Ο αριθμός 4 αναφέρεται στις 4 μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου.

18 Ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις
Ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις  Οι διαφορές στη χρηματοδότηση μεταξύ ξένων και Ελληνικών επιχειρήσεων αναφέρονται παρακάτω: Το μέγεθος των ξένων επιχειρήσεων παίζει σημαντικό ρόλο για τη βραχυχρόνια χρηματοδότησή τους. Για τις Ελληνικές επιχειρήσεις, το μέγεθος των συνολικών περιουσιακών στοιχείων σχετίζεται θετικά με το μακροχρόνιο και το συνολικό δανεισμό. Η μεγέθυνση οδηγεί σε υψηλότερο μακροχρόνιο δανεισμό για τις ξένες επιχειρήσεις. Για τις Ελληνικές επιχειρήσεις δε φαίνεται να υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ των δύο μεταβλητών. Ενώ στις ξένες επιχειρήσεις υπάρχει θετική σχέση μεταξύ αποθεμάτων και μόχλευσης βραχυχρόνια, στις Ελληνικές επιχειρήσεις η σχέση αυτή είναι αρνητική. Υψηλότερα περιθώρια κέρδους επιφέρουν υψηλότερη χρήση βραχυχρόνιου και μακροχρόνιου δανεισμού για τις Ελληνικές, αλλά όχι για τις ξένες επιχειρήσεις. Η διαχειριστική ικανότητα επηρεάζει το σύνολο των χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων των Ελληνικών, όχι όμως και των ξένων επιχειρήσεων. Η παραγωγικότητα δεν αποτελεί στατιστικά σημαντικό παράγοντα για τον προσδιορισμό της κατανομής των κεφαλαίων των εγχώριων επιχειρήσεων, σε αντίθεση με τις ξένες.

19 Ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις
Οι παραπάνω εκτιμήσεις μας επιτρέπουν να καταλήξουμε σε ορισμένα συμπεράσματα για τις εγχώριες επιχειρήσεις: φαίνεται να αφήνουν σημαντικούς πόρους ανεκμετάλλευτους, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη μη εντατική εκμετάλλευση των περιουσιακών στοιχείων τους. διακρίνονται από χαρακτηριστικά υψηλής επισφάλειας στις απαιτήσεις λόγω περιορισμένης οργανωτικής δομής, έλλειψη χρονοδιαγράμματος για την είσπραξη απαιτήσεων και εξόφληση βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων. Η μη είσπραξη των απαιτήσεων πριν την εξόφληση των υποχρεώσεων, προκειμένου οι πρώτες να χρησιμοποιηθούν ως κεφάλαιο κίνησης, αποτελεί σημαντική ένδειξη μη αποτελεσματικής διαχείρισης. oι επιχειρήσεις με επαρκή ρευστότητα δεν επανεπενδύουν τα κεφάλαιά τους, αλλά τα αφήνουν σχετικώς ανεκμετάλλευτα.

20 Βασικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος
Η Ελληνική οικονομία βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη διαμεσολαβητική λειτουργία του τραπεζικού συστήματος και πολύ λιγότερο στο «αόρατο χέρι» της αγοράς. Τα τελευταία χρόνια επικράτησε διεθνώς μία τάση απελευθέρωσης των αγορών και προσπάθειας από-διαμεσολάβησης της διαδικασίας χρηματοδότησης.

21 Βασικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος
Ο τρόπος οργάνωσης του χρηματοοικονομικού συστήματος επηρεάζει τις αποφάσεις των οικονομικά δρώντων ατόμων και κατ' επέκταση τη διάρθρωση του συνόλου της οικονομικής δραστηριότητας. Η δυσκολία του χρηματοπιστωτικού συστήματος να εγγυηθεί την απρόσκοπτη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα και ιδιαίτερα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων αναγκάζει τον επιχειρηματικό κόσμο να αναζητήσει αλλού την αναγκαία στήριξη. Επινόηση νέων διαδικασιών όπως η χρήση επιταγών και συναλλαγματικών, όχι μόνο ως μέσο συναλλαγών, αλλά και ως πιστωτικό εργαλείο. Η διαδικασία, όμως, αυτή διαχέει το λειτουργικό κίνδυνο μιας επιχειρηματικής μονάδας στους πελάτες και τους προμηθευτές της, αυξάνοντας τα επίπεδα κινδύνου για ολόκληρο τον κλάδο στον οποίο δραστηριοποιείται. Αυτή η συναλλακτική πρακτική διευκολύνει τη σκιώδη οικονομική δραστηριότητα καθώς καθιστά περισσότερο δύσκολο τον εντοπισμό επιχειρηματικών κεφαλαίων, την προέλευσή τους και τη χρήση τους.

22 Βασικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος
Η συντριπτική πλειοψηφία του παραγωγικού τομέα απαρτίζεται από επιχειρηματικές μονάδες πολύ μικρού μεγέθους. Συνεπώς, δεν είναι απίθανο, ένα σημαντικό μέρος της οικονομικής δραστηριότητας να στηρίζεται στη χρηματοδότηση από κεφάλαια προερχόμενο από σκιώδεις δραστηριότητες και συνεπώς να ανατροφοδοτεί το μεγάλο εύρος της παράλληλης οικονομίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημασίας της εύρυθμης λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην οικονομική δραστηριότητα αποτελεί η διαδικασία δημιουργίας νέων επιχειρηματικών σχημάτων και η εξεύρεση της αναγκαίας χρηματοδότησης κατά τα αρχικά τους στάδια. Η αδυναμία της Ελληνικής χρηματαγοράς να απορροφήσει νέα και δυναμικά επιχειρηματικά εγχειρήματα, αποθαρρύνει πιθανούς ενδιαφερόμενους επενδυτές από το να διαθέσουν κεφάλαια για τη χρηματοδότηση νεοσύστατων επιχειρηματικών σχημάτων. Ο τραπεζικός δανεισμός δεν ευνοεί τέτοιου είδους χρηματοδότηση, καθώς τα νέα εγχειρήματα συνοδεύονται από ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα κινδύνου, ενώ οι νέες επιχειρηματικές προσπάθειες σπάνια μπορούν να προσφέρουν εμπράγματες εξασφαλίσεις προς τους δανειστές τους.

23 Η διάρθρωση του φορολογικού συστήματος
Η διαπίστωση αυτή εγείρει προφανή ζητήματα κοινωνικής αδικίας.

24 Η διάρθρωση του φορολογικού συστήματος
Η στήριξη του φορολογικού συστήματος σε μεγαλύτερο βαθμό στην άμεση φορολόγηση εισοδημάτων θα ήταν κοινωνικά δικαιότερη. Όμως θα είχε περιορισμένα αποτελέσματα εάν δε συνοδευόταν από διεύρυνση της αντίστοιχης φορολογικής βάσης, που επιτυγχάνεται μέσω της πάταξης του φαινομένου της απόκρυψης φορολογητέων εισοδημάτων. Η παρατηρούμενη στέρηση εσόδων από το δημόσιο ταμείο και η κοινωνική αδικία που προκύπτει από την υπέρμετρη φορολόγηση όσων δεν είναι σε θέση να αποκρύψουν φορολογητέα ύλη, η δυνατότητα αποφυγής φορολογικών βαρών ορισμένων ομάδων πολιτών ενέχει σημαντικές παραμέτρους δημιουργίας κίνητρων στην Ελληνική κοινωνία για την άσκηση ελευθέρων επαγγελμάτων, σε σύγκριση με την επιλογή για εξαρτημένη εργασία.

25 Οργάνωση και λειτουργία των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης
Τα επιμέρους ασφαλιστικά συστήματα απεικονίζουν τις οικονομικές συνθήκες και τις κοινωνικές απαιτήσεις κατά την περίοδο που υιοθετήθηκαν και τέθηκαν σε ισχύ. Επηρεάζονται δηλαδή από οικονομικές, ιστορικές και κοινωνικές διαστάσεις και απεικονίζουν την κουλτούρα της κοινωνίας. Με βάση τον τρόπο χρηματοδότησης των συνταξιοδοτικών δαπανών, τα ασφαλιστικά συστήματα διακρίνονται σε αναδιανεμητικά και κεφαλαιοποιητικά. Ένα αναδιανεμητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης υλοποιεί ένα κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ των διαφορετικών γενεών. Ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα ασφάλισης οι εισφορές των εργαζομένων επενδύονται κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου με σκοπό το σχηματισμό κεφαλαίου ικανού να χρηματοδοτήσει την καταβολή συντάξεων μετά την ηλικία συνταξιοδότησης τους.

26 Οργάνωση και λειτουργία των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης
Με βάση τον τρόπο χρηματοδότησης των παροχών (αναλογιστικό ή κεφαλαιοποιητικό σύστημα) και το βαθμό αναλογιστικής δικαιοσύνης μπορεί κάποιος να κατατάξει τα ασφαλιστικά συστήματα, όπως απεικονίζεται παρακάτω.

27 Το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελληνική οικονομία
Τα συσσωρευμένα αναλογιστικά ελλείμματα καθιστούν το πρόβλημα επιβίωσης των ασφαλιστικών ταμείων περισσότερο από προφανές. Το κόστος καταβολής των συντάξεων αντιπροσωπεύει σχεδόν το 12% του ΑΕΠ, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό αναμένεται να αυξηθεί το έτος 2060 στο 24% του ΑΕΠ.

28 Το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελληνική οικονομία
Ένα σημαντικό μέρος των προβλημάτων του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, οφείλεται και σε δημογραφικούς παράγοντες.

29 Το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελληνική οικονομία
Παρά τη μεγάλη διάσπασή του σε επιμέρους ταμεία, αποτελεί ένα αναδιανεμητικό σύστημα, με καθορισμένες παροχές και χαμηλό βαθμό αναλογιστικής δικαιοσύνης. Τα αναδιανεμητικά χαρακτηριστικά του συστήματος, το καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτο σε δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις. Σήμερα αντιστοιχούν περίπου δύο εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο, ενώ για να θεωρείται βιώσιμο το σύστημα το αντίστοιχο μέγεθος θα πρέπει να κυμαίνεται περίπου στο 4 προς 1.

30 Οι πολιτικοί θεσμοί και η κατανομή του εισοδήματος

31 Οι πολιτικοί θεσμοί και η κατανομή του εισοδήματος
Οι πολιτικοί θεσμοί: αποτελούν έναν τρόπο άθροισης ή συγκέντρωσης των ατομικών προτιμήσεων και των συγκρούσεων που καλύπτουν όλη την κοινωνία. περιλαμβάνουν τις διαδικασίες μέσω των οποίων λαμβάνονται οι αποφάσεις, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου των διοικούντων, των συστημάτων εκλογής αντιπροσώπων, κλπ. Η κατανομή των πόρων και η διαμόρφωση των κινήτρων προσδιορίζουν το επίπεδο επίδοσης του οικονομικού συστήματος και διαμορφώνουν τις μελλοντικές συνθήκες κατανομής των πόρων και τους νέους πολιτικούς θεσμούς. Και οι δύο καταστάσεις επανακινούν το σύστημα από μία νέα βάση που καθορίζει το μέλλον του.

32 Η ποιότητα των πολιτικών θεσμών
Η μέτρηση της ποιότητας των θεσμών, που διενεργείται από οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, διενεργείται με τη χρήση δεικτών. Ο δείκτης της «λογοδοσίας» μετράει το βαθμό στον οποίο οι πολίτες μιας χώρας συμμετέχουν στη διαδικασία επιλογής της κυβέρνησης και το βαθμό ελευθερίας έκφρασης των συναναστροφών και του τύπου. Ο δείκτης της «πολιτικής σταθερότητας» μετράει την πιθανότητα η κυβέρνηση να αποσταθεροποιηθεί από συνταγματικά ή βίαια μέσα, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας. Ο δείκτης της «αποτελεσματικότητας του κράτους» μετράει την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών, την ικανότητα παροχής υπηρεσιών από τους πολιτικούς και την ανεξαρτησία από πολιτικές πιέσεις. Ο δείκτης των «ρυθμιστικών παρεμβάσεων» μετράει την ικανότητα της κυβέρνησης να σχεδιάζει και να υλοποιεί μεταρρυθμίσεις και πολιτικές οι οποίες να ενδυναμώνουν και να προωθούν την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα.

33 Η ποιότητα των πολιτικών θεσμών
Ο δείκτης του «κράτους δικαίου» μετράει το βαθμό στον οποίο οι πολίτες εμπιστεύονται τους νόμους της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης της ποιότητας των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, της αστυνομίας και της δικαιοσύνης. Ο δείκτης της «διαφθοράς» μετράει το βαθμό στον οποίο η δημόσια εξουσία εξασκείται προς προσπορισμό ιδίου οφέλους, συμπεριλαμβάνοντας τόσο μικρές όσο και μεγάλες μορφές διαφθοράς. Με αυτούς τους δείκτες μπορούν να αποτυπωθούν οι επιδόσεις της χώρας σε ιστορική και συγκριτική προοπτική και, κατ' επέκταση, να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για την ποιότητα των πολιτικών θεσμών. Μελετώντας τη διαχρονική εξέλιξη των σχετικών επιδόσεων της Ελλάδας κατά τα έτη , φανερώνεται πως η ποιότητα όλων των πολιτικών θεσμών στην Ελλάδα σταδιακά χειροτερεύει τα τελευταία χρόνια. Μόνο ο δείκτης πολιτικής σταθερότητας δείχνει τάση βελτίωσης, ενώ ο δείκτης που μετράει την ποιότητα των κρατικών ρυθμιστικών παρεμβάσεων επιδεινώνεται σημαντικά.

34 Μέγεθος δημόσιου τομέα και αποτελεσματικότητα
Το μέγεθος του δημόσιου τομέα είναι πολύ δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια. Οι δυσκολίες αυτές πηγάζουν κυρίως από την πολυπλοκότητα και τη μοναδικότητα των υπηρεσιών που παρέχει το κράτος στους πολίτες. Πηγάζουν επίσης και από την παραγωγικότητα της λειτουργίας του και την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών που προσφέρει. Η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια σε συνδυασμό με την άνοδο της κοινωνικής ευημερίας και τη βελτίωση ή δημιουργία νέων και πολυδάπανων υποδομών έχει γεννήσει νέα ερωτηματικά και έχει δημιουργήσει καινούριους προβληματισμούς σχετικά με το ρόλο και το μέγεθος του κράτους στις νέες αυτές συνθήκες.

35 Μέγεθος δημόσιου τομέα και αποτελεσματικότητα

36 Η γραφειοκρατία O αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα δεν είναι σημαντικά μεγαλύτερος σε σχέση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

37 Η γραφειοκρατία

38 Οι δημόσιες επιχειρήσεις
Οι δημόσιες επιχειρήσεις συνδέονται άμεσα με τον ενεργό ρόλο που διαδραματίζει το κράτος στην οικονομία και στην κοινωνία. Δημιουργήθηκαν προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις αναποτελεσματικότητες και αποτυχίες της ελεύθερης αγοράς. Στην Ελληνική οικονομία οι ιδιωτικοποιήσεις προχώρησαν είτε με απευθείας πώληση, είτε μέσω της μετατροπής τους σε Ανώνυμες και της εισόδου τους στη χρηματιστηριακή αγορά (π.χ. ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ). Η ύπαρξη ζημιογόνων εταιριών που ταυτίζονται με την τήρηση της κοινωνικής ευθύνης δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό, αρκεί να είναι αποτελεσματικές στην τήρηση των πόρων και οι ζημιές να οφείλονται μόνο στην προστατευτική τιμολογιακή πολιτική προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Από τις δημόσιες εταιρίες δεν έχει γίνει ποτέ ή δεν έχει δει το φως της δημοσιότητας καμιά προσπάθεια που να αναλύει εάν οι εταιρίες αυτές επιτυγχάνουν αποτελεσματικά τους σκοπούς που θέτουν.

39 Οι δημόσιες επιχειρήσεις

40 Η επιρροή του κράτους στη λειτουργία της οικονομίας και της κοινωνίας
Το κράτος έχει τη δυνατότητα να επηρεάζει τον τρόπο που λειτουργούν οι επιχειρήσεις υποδομών ακόμα και αν αυτές είναι αμιγώς ιδιωτικές, ή το δημόσιο έχει ένα μικρό μόνο ποσοστό. Αυτό συμβαίνει μέσω ρυθμιστικών παρεμβάσεων και μπορεί να επηρεάσει τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης.

41 Οι ομάδες πίεσης στην Ελληνική κοινωνία
Η Ελληνική κοινωνία χαρακτηρίζεται σε όλα τα επίπεδα (οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, πολιτισμικό) από έντονα δείγματα δραστηριότητας ομάδων συμφερόντων. Οι ομάδες, είναι οργανωμένες και πιέζουν συστηματικά προς την κατεύθυνση που η καθεμιά επιθυμεί. Μια από τις σημαντικότερες θεσμικές ομάδες πίεσης σε κάθε κοινωνία αποτελούν οι κληρικοί. Άλλη πολύ σημαντική θεσμική ομάδα πίεσης αποτελούν οι στρατιωτικοί. Οι πανεπιστημιακοί ( άτομα) απέκτησαν ιδιαίτερη συντεχνιακή δύναμη με την ίδρυση των πρώτων πανεπιστημίων στη Δυτική Ευρώπη. Τα δυο κυρίαρχης σημασίας ζητήματα για τους πανεπιστημιακούς, είναι η ακαδημαϊκή ελευθερία και η πανεπιστημιακή αυτοδιοίκηση. Τόσο η θεσμοθετημένη ιεραρχία όσο και η αυτόνομη και ανεξάρτητη λειτουργία του δικαστικού σώματος δίνουν στους λειτουργούς του δικαστικού αξιώματος ιδιαίτερες εξουσίες .

42 Οι επαγγελματικές οργανώσεις
Η αναγνώριση του σημαντικού ρόλου των εργοδοτικών οργανώσεων στο δημόσιο διάλογο, με τη θεσμική αναβάθμιση που την επικυρώνει, αντανακλά την πολιτική τους βαρύτητα. Ξέχωρα από την «εκ του νόμου» εξουσία που περιβάλλει τη δημόσια δράση τους, διαθέτουν και μια ισχυρή «εκ των πραγμάτων» εξουσία. Η απώλεια του κρατικού μονοπωλίου στο χώρο της τηλεόρασης από το 1989 παρείχε τη δυνατότητα αξιοποίησης της πολιτικής επιρροής του μέσου της τηλεόρασης, προκειμένου να προωθούνται ποικίλες επιχειρηματικές επιδιώξεις. Μια δεύτερη δέσμη εξελίξεων που ενδυνάμωσε το πολιτικό βάρος των εργοδοτικών συμφερόντων, συνδέεται με την πρωτοκαθεδρία του κατασκευαστικού τομέα στην Ελληνική οικονομία. Μια τρίτη δέσμη συνδέεται με την επικράτηση νεοφιλελεύθερων πολιτικών στο χώρο της οικονομίας, οι οποίες ευνοούν σημαντικά τη δράση των εργοδοτικών συμφερόντων.

43 Ενώσεις ελεύθερων επαγγελματιών
Οι ελεύθεροι επαγγελματίες ασκούν πίεση προς το κράτος, τόσο για τη διατήρηση των κεκτημένων τους, όσο και για την απόκτηση νέων δικαιωμάτων, που θα τους δώσουν τη δυνατότητα να διευρύνουν την ισχύ τους στην κοινωνία, επηρεάζοντας ταυτόχρονα και την οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Λόγω του συγκριτικά μεγάλου ποσοστού συμμετοχής των ελευθέρων επαγγελματιών στη συνολική απασχόληση, η σημασία τους είναι εξαιρετικά σημαντική στη διαμόρφωση της κοινωνικής δυναμικής. Στην Ελλάδα, οι επαγγελματικές οργανώσεις μολονότι έχουν τη μορφή σωματείου, ουσιαστικά λόγω της οργάνωσής τους μπορούν πιο εύκολα να θεωρηθούν θεσμικές ομάδες πίεσης (όπως τα επιμελητήρια). Η οργάνωση και η λειτουργία των επαγγελματικών ενώσεων στην Ελλάδα, επιφέρουν μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος, λόγω της ανεξέλεγκτης αυτονομίας τους και του μονοπωλιακού τους καθεστώτος.

44 Ενώσεις ελεύθερων επαγγελματιών
Ένα από τα σημαντικότερα επιμελητήρια με πολύ μεγάλη επιρροή στην Ελληνική κοινωνία και οικονομία, είναι το Τεχνικό Επιμελητήριο. Στο Τεχνικό Επιμελητήριο είναι εγγεγραμμένοι απόφοιτοι σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, των οποίων η παραγωγική δραστηριότητα συνδέεται άμεσα με τεράστια έργα υποδομών, μεταφορικών μέσων για εμπορικούς και επιβατικούς σκοπούς και οικοδομημάτων για εμπορικούς και προσωπικούς σκοπούς. Μια άλλη πολύ σημαντική ομάδα πίεσης στην Ελλάδα αποτελούσε ανέκαθεν ο δικηγορικός σύλλογος. Σκοπός του είναι η προάσπιση των συμφερόντων των μελών του (δικηγόροι). Όσον αφορά τους συμβολαιογράφους, ο αριθμός τους στην Ελλάδα είναι πολύ μεγαλύτερος (αναλογία συμβολαιογράφων ανά κάτοικο) σε σύγκριση με τον αριθμό των συμβολαιογράφων στα κράτη – μέλη της Ε.Ε. Μια ακόμα σημαντική ομάδα πίεσης στην Ελληνική κοινωνία αποτελούν οι ιατροί. Στην Ελληνική κοινωνία, υπάρχει υπερπροσφορά ιατρών – παρόλο που παρατηρείται ανομοιομορφία στην κατανομή αυτών στα μεγάλα αστικά κέντρα σε σχέση με την περιφέρεια -και αυτό συμβάλει αποφασιστικά στη μείωση της διαπραγματευτικής δύναμης του ιατρικού συλλόγου.

45 Ενώσεις ελεύθερων επαγγελματιών
Ο κλάδος των οδικών μεταφορών στην Ελλάδα είναι ο κυριότερος για τις εμπορευματικές μεταφορές. Την τελευταία δεκαετία η συμβολή του στην εκτέλεση του υπεραστικού μεταφορικού έργου ανέρχεται στο 98% του συνολικού. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι ενώ ο στόλος των βαρέων οχημάτων στην Ελλάδα από το 1998 έως το 2007 παρουσίασε σημαντική αύξηση, μόνο το 15% είναι δημοσίας χρήσεως -σταθερός αριθμός τα τελευταία 25 έτη- και το υπόλοιπο 85% ιδιωτικής. Μια ομάδα πίεσης η οποία σταδιακά χάνει τη δύναμη της, είναι η ομάδα των επαγγελματιών οδηγών ταξί. Αν και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα πάγωμα στη χορήγηση νέων αδειών οδηγών ταξί εντούτοις, μόνο στο λεκανοπέδιο της Αττικής κυκλοφορούν γύρω στα ταξί.