ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΘΕΜΑ «ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» (Τρόποι εκδήλωσης, Συχνότητα, Αντιμετώπιση) Σεπτέμβρης 2007 Αρχή Ισότητας Αρχή κατά του Ρατσισμού.

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΘΕΜΑ «ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» (Τρόποι εκδήλωσης, Συχνότητα, Αντιμετώπιση) Σεπτέμβρης 2007 Αρχή Ισότητας Αρχή κατά του Ρατσισμού."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΡΕΥΝΑ ΜΕ ΘΕΜΑ «ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» (Τρόποι εκδήλωσης, Συχνότητα, Αντιμετώπιση) Σεπτέμβρης 2007 Αρχή Ισότητας Αρχή κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων

2 "This survey is supported by the European Community Action Programme to combat discrimination ( ). This programme was established to support the effective implementation of new EU anti-discrimination legislation. The six-year Programme targets all stakeholders who can help shape the development of appropriate and effective anti-discrimination legislation and policies, across the EU-25, EFTA and EU candidate countries. The Action Programme has three main objectives. These are: To improve the understanding of issues related to discrimination To develop the capacity to tackle discrimination effectively To promote the values underlying the fight against discrimination For more information see: The contents of this publication do not necessarily reflect the opinion or position of the European Commission Directorate-General Employment, Social Affairs and Equal Opportunities. Neither the European Commission nor any person acting on its behalf is responsible for the use which might be made of the information in this publication."

3 Ταυτότητα της έρευνας Ανάθεση: Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως
Ανάθεση: Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως Θέμα: «Σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας (Τρόποι εκδήλωσης, Συχνότητα, Αντιμετώπιση» Εκτέλεση: Κέντρο Ερευνών Cyprus College Μέθοδος: Τυχαία στρωματοποιημένη δειγματοληψία Συλλογή πληροφοριών: Προσωπικές συνεντεύξεις στα σπίτια Πληθυσμός: Όλοι οι Κύπριοι που εργάζονται, ηλικίας 18 μέχρι 65 χρονών και που διαμένουν σε αστικές και αγροτικές περιοχές Αριθμός πετυχημένων επισκέψεων: 737 Αρνήθηκαν συμμετοχή: 87 (11,8%) Μέγεθος δείγματος; 650 Περίοδος διεξαγωγής: 7 – 23 Ιουλίου Στατιστικό σφάλμα: 3.8 %

4 Δομή δείγματος ΦΥΛΟ Άντρας -> 52% Γυναίκα -> 48% ΗΛΙΚΙΑ
> 14% > 25% > 23% > 23% > 15% ΜΟΡΦΩΣΗ Μέχρι και δημοτικό -> 17% Μέση εκπαίδευση -> 49% Κολέγιο/ Πανεπιστήμιο -> 34% ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ Α-Β -> 18% C1 -> 31% C2 -> 31% D-E -> 18% Άνεργος -> 2% ΕΠΑΡΧΙΑ Λευκωσία -> 41% Λεμεσός -> 28% Λάρνακα/ Αμμόχ. -> 22% Πάφος -> 9% ΠΕΡΙΟΧΗ Αστική -> 70% Αγροτική -> 30% ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ελεύθερος -> 23% Συζώ με κάποιο άτομο -> 7% Παντρεμένος -> 62% Χωρισμένος -> 5% Χήρος -> 3% Έχετε παιδιά; Ναι -> 66% Όχι -> 34% Ιεραρχία στην εταιρεία Κατώτερη -> 29% Μεσαία -> 48% Ανώτερη -> 23% Η δομή του δείγματος δείχνει τα ποσοστά που έγιναν σε κάθε υποκατηγορία του πληθυσμού και την αντιπροσώπευση ανάμεσα στις κατηγορίες του φύλου, των ηλικιών, της μόρφωσης, του επαγγέλματος, της επαρχίας και της περιοχής.

5 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ
Το Γραφείο του Επιτρόπου Διοικήσεως στα πλαίσια λειτουργίας του ως Αρχή κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων και Αρχή Ισότητας, διεξήγαγε, μέσω του Κέντρου Ερευνών του Cyprus College, παγκύπρια ποσοτική έρευνα με αντικείμενο τις αντιλήψεις των κυπρίων πολιτών για την Σεξουαλική Παρενόχληση στο χώρο Εργασίας. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τις 7 μέχρι 23 Ιουλίου 2007, με δείγμα 650 εργαζομένων ανδρών και γυναικών, ηλικίας 18 μέχρι 65 χρονών. Τα κυριότερα ευρήματα της έρευνας παρουσιάζονται συνοπτικά πιο κάτω. Σε γενικές γραμμές οι ερωτηθέντες, αναφέρονται, πολύ θετικά στις επαγγελματικές σχέσεις που έχουν με το αντίθετο φύλο, ανεξάρτητα από τη θέση που κατέχουν οι τελευταίοι στην ιεραρχία της επιχείρησης (υψηλόβαθμοι, ομόβαθμοι, πελάτες). Αυτή η παρατήρηση είναι εξίσου η ίδια ανάμεσα στις υποκατηγορίες του εργαζόμενου πληθυσμού. Έμμεση γνώση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία Αναφορικά με την έμμεση γνώση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, το 23% δήλωσε ότι γνωρίζει τουλάχιστον κάποιο άτομο από το φιλικό, συγγενικό ή και εργασιακό περιβάλλον, που έχει υποστεί ή υφίσταται ανάλογες καταχρηστικές συμπεριφορές. Τα ποσοστά αυτών που δήλωσαν ότι γνωρίζουν κάποιο άτομο, είναι ψηλότερα ανάμεσα στις γυναίκες, στην ηλικιακή ομάδα χρονών, στα άτομα με δευτεροβάθμια ή και τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην κοινωνική τάξη C1. Αναφορικά με την έμμεση γνώση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία (23%), τα συγκεκριμένα περιστατικά παρενόχλησης αφορούσαν κυρίως ανεπιθύμητη επαφή ή άγγιγμα (48%), πίεση για σύναψη σχέσης (45%), φορτική πίεση για έξοδο ή ραντεβού (40%), σχόλια ή συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου όπως υπονοούμενα και φραστική παρενόχληση (33%), πρόστυχα αστεία σεξουαλικού περιεχομένου (32%), προκλητικές χειρονομίες (29%), σχόλια για ντύσιμο ή εμφάνιση (26%), σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος (25%), πίεση για σεξουαλική συνεύρεση (19%) και ανεπιθύμητα τηλεφωνήματα/ s (17%). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι απαντήσεις της συγκεκριμένης ερώτησης αντλήθηκαν με τη μέθοδο της αυθόρμητης αναφοράς των ερωτώμενων και όχι με καθ’ υπόδειξη αναφορά (βάσει προκαθορισμένων κατηγοριών απαντήσεων που υποδείχθηκαν σε αυτές). Τα προαναφερόμενα περιστατικά είχαν στην πλειοψηφία τους άνδρες δράστες (εννέα στις δέκα περιπτώσεις), αν και υπήρξαν περιστατικά γυναίκας δράστη (μία στις δέκα περιπτώσεις). Οι δράστες βρίσκονταν, κυρίως ιεραρχικά στην ίδια ή ανώτερη θέση από τα θύματα.

6 Εν δυνάμει εκμυστήρευση/ αναφορά του περιστατικού
Δυνητική αντίδραση στη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας Αναφορικά με την αντίδραση των ερωτώμενων σε περίπτωση που κάποιος συγγενής τους εκμυστηρευόταν ότι δέχτηκε/ δέχεται σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρος των απαντήσεων και η υπερίσχυση διαφόρων μορφών αντιδράσεων. Συγκεκριμένα, το 45% των ερωτώμενων δήλωσε ότι θα συμβούλευε το συγγενικό του άτομο να καταγγείλει το περιστατικό, ενώ υψηλό ποσοστό δήλωσε ότι το κυρίαρχο συναίσθημα τους, θα ήταν ο θυμός (26%). Άλλες συχνές αντιδράσεις, είναι η συμβουλή προς το θύμα της καταχρηστικής συμπεριφοράς, να ζητήσει επιτακτικά από το άτομο που παρενοχλεί να σταματήσει (23%), ή να παραιτηθεί από την εργασία του (16%), ή / και να περιμένει να δει αν θα συνέχιζε την καταχρηστική συμπεριφορά ο δράστης (16%) ή ακόμα και να αγνοούσε τον δράστη (16%). Σε συνέχεια του προηγούμενου θέματος, καταγράφηκε η δυνητική αντίδραση των ερωτώμενων σε περίπτωση προσωπικής εμπειρίας σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία. Σημειώνεται ότι οι καταγεγραμμένες μορφές αντίδρασης δεν διαφέρουν κατά πολύ από αυτές που σημειώθηκαν στις περιπτώσεις της εν δυνάμει αντίδρασης απέναντι σε έμμεσης γνώσης περιστατικά. Κατά συνέπεια, η καταγγελία του περιστατικού, καθώς και η επιτακτική απαίτηση από το άτομο που παρενοχλεί να σταματήσει καταγράφονται από τις πιθανότερες αντιδράσεις (36% και 21% αντίστοιχα). Ο θυμός εξακολουθεί να είναι ένα ισχυρό συναίσθημα που συνοδεύει τα εν δυνάμει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης (29%), ενώ εξίσου συχνή αντίδραση είναι η δήλωση ότι θα αγνοούσε το άτομο που παρενοχλεί (20%). Εν δυνάμει εκμυστήρευση/ αναφορά του περιστατικού Όσον αφορά την εν δυνάμει εκμυστήρευση / αναφορά του περιστατικού σεξουαλικής παρενόχλησης σε τρίτα πρόσωπα, τόσο το φιλικό περιβάλλον (48%) όσο και το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον (σύντροφο 25% και μέλη της οικογένειας/ συγγενείς 22%), αναδεικνύονται ως οι ασφαλέστεροι και πιο οικείοι χώροι, στους οποίους θα στρέφονταν η πλειοψηφία των ερωτώμενων. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 10% των ερωτώμενων αναφέρει ότι σε περίπτωση παρενόχλησης στην εργασία θα απευθύνονταν στη διοίκηση, στους ανωτέρους στη δουλειά, ενώ ένα μικρότερο ποσοστό (6%) θα ανέφερε το περιστατικό σε συνάδελφο. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι περίπου δύο στους δέκα ερωτούμενους (22%) δεν θα μιλούσε σε κανέναν για ότι του/ της συμβαίνει, καθώς επίσης δεν θα ανέφερε το περιστατικό σε ειδικό ψυχολόγο/ οικογενειακό σύμβουλο (1%).

7 Αντιλαμβανόμενες συμπεριφορές που συνιστούν σεξουαλική παρενόχληση
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ευρήματα που αφορούν τη στάση των ερωτώμενων απέναντι στη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, όπου κλήθηκαν να χαρακτηρίσουν μια σειρά από συμπεριφορές ως παρενοχλητικές ή μη. Στον κατάλογο των παρενοχλητικών συμπεριφορών συμπεριλαμβάνονταν συμπεριφορές σεξουαλικής φύσεως εκφραζόμενες με πράξεις (π.χ ανεπιθύμητη επαφή/ αγγίγματα, προκλητικές χειρονομίες), συμπεριφορές σεξουαλικής φύσης εκφραζόμενες με λόγια (π.χ ανεπιθύμητες ερωτικές και ανήθικες προτάσεις, ή πίεση για σεξουαλική επαφή, ενοχλητικό φλερτάρισμα, υπονοούμενα ή προκλητικά σχόλια), συμπεριφορές σεξουαλικής φύσης μη εκφραζόμενες με λόγια (π.χ επίδειξη πορνογραφικού υλικού, προκλητικά βλέμματα), καθώς και συμπεριφορές που συνδέονται με σεξουαλικό εκβιασμό (πίεση για εκπλήρωση σεξουαλικών επιθυμιών με ανταλλάγματα, επαγγελματικές προοπτικές). Σύμφωνα με τις παραπάνω συμπεριφορές καταγράφηκαν τα πιο κάτω. Η συντριπτική πλειοψηφία (πάνω από εννέα στους δέκα) αναφέρει ως συμπεριφορές που συνιστούν σεξουαλική παρενόχληση, την πίεση για σεξουαλική συνεύρεση, την πίεση για εκπλήρωση σεξουαλικών επιθυμιών με ανταλλάγματα, την επίδειξη πορνογραφικού υλικού, την πίεση για σύναψη σχέσης, την ανεπιθύμητη επαφή/ άγγιγμα προς το άτομο και τις προκλητικές χειρονομίες. Ακολουθούν με εξίσου ψηλά ποσοστά (οχτώ στις δέκα περιπτώσεις) συμπεριφορές όπως: ανεπιθύμητα τηλεφωνήματα/ μηνύματα, παραβίαση του προσωπικού χώρου, σχόλια ή συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου, φορτική πίεση για έξοδο/ ραντεβού, πρόστυχα αστεία, και σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος. Ακολουθούν, με σημαντική διαφορά, συμπεριφορές όπως: τα προκλητικά βλέμματα (63%), τα σφυρίγματα ή άλλοι προκλητικοί ήχοι (62%) και τα σχόλια για το ντύσιμο ή την εμφάνιση (53%).

8 Προσωπική Εμπειρία Σεξουαλικής Παρενόχλησης Στο Χώρο Εργασίας
Σχεδόν ένας στους δέκα ερωτούμενους (ν=54, 8%) αναφέρουν προσωπική εμπειρία σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας. Όπως φαίνεται από την ανάλυση στις υποκατηγορίες του δείγματος, οι γυναίκες είναι σε μεγαλύτερη συχνότητα (72.3%) θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, από ότι οι άντρες (27.7%). Επίσης συχνότερο φαίνεται να είναι το φαινόμενο στην επαρχία Λεμεσού και στις αστικές περιοχές. Τα άτομα μικρότερης ηλικίας (21-30 ετών) είναι τα συχνότερα (61%) θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία. Κατά μέσο όρο τα άτομα που παρενοχλούνται σεξουαλικά στην εργασία ανήκουν στην ηλικία των 29 χρονών. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο μέσος όρος ηλικίας των παρενοχλημένων γυναικών είναι χαμηλότερος (μ=27 ετών) από το γενικό μέσο όρο, ενώ για τους άντρες που παρενοχλούνται σεξουαλικά συμβαίνει το αντίθετο (μ=32 ετών.) Μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας που αναφέρθηκαν από τα θύματα Προκειμένου να επιτευχθεί η πλήρης και αναλυτική περιγραφή των παρενοχλητικών συμπεριφορών χρησιμοποιήθηκαν δύο μέθοδοι καταγραφής: α) η αυθόρμητη και β) η καθ’ υπόδειξη αναφορά. Στην πρώτη περίπτωση, τα άτομα που παρενοχλήθηκαν απαντούσαν αυθόρμητα, περιγράφοντας την παρενοχλητική συμπεριφορά, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, επιλέγαν απαντήσεις από έναν κατάλογο παρενοχλητικών συμπεριφορών. Όπως προκύπτει από τις αναφορές των ατόμων που παρενοχλήθηκαν, η σεξουαλική παρενόχληση επιτυγχάνεται με περισσότερες από μία συμπεριφορές (π.χ ανεπιθύμητη επαφή ή άγγιγμα, σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος, φορτική πίεση για έξοδο/ ραντεβού, προκλητικά βλέμματα κ.α). Τα θύματα σεξουαλικά παρενοχλητικής συμπεριφοράς αναφέρονται κυρίως σε περιστατικά όπως: ανεπιθύμητη επαφή ή άγγιγμα, πίεση για σύναψη σχέσης, σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος, πίεση για σεξουαλική συνεύρεση, φορτική πίεση για έξοδο/ ραντεβού, προκλητικά βλέμματα, ανεπιθύμητα τηλεφωνήματα/ μηνύματα, σχόλια ή συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου, σχόλια για ντύσιμο/ εμφάνιση, πρόστυχα αστεία με σεξουαλικό περιεχόμενο. Άξιο σχολιασμού, είναι το γεγονός ότι οι καθ’ υπόδειξη αναφορές είναι σημαντικά μεγαλύτερες από τις αυθόρμητες αναφορές διότι η ανάκληση στη μνήμη ήταν πιο έντονη στις αναφορές καθ’ υπόδειξη, και προφανώς στο ότι μπορεί τα θύματα να μην λάμβαναν υπόψη ότι κάποιες συμπεριφορές του δράστη αποτελούσαν ενδεχομένως σεξουαλική παρενοχλητική συμπεριφορά εκ μέρους του. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αυθόρμητες αναφορές των θυμάτων ανέδειξαν και περιπτώσεις απόπειρας βιασμού (ν=2, 4%), ενώ οι καθ’ υπόδειξη αναφορές ανέδειξαν και περιπτώσεις πίεσης για εκπλήρωση σεξουαλικών επιθυμιών με ανταλλάγματα (ν=3, 6%) όπως την διατήρηση ή την αναβάθμιση της παρούσας θέσης εργασίας.

9 Προφίλ δράστη Η πλειοψηφία των δραστών της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι άνδρες (72%), όπου στις πλείστες των περιπτώσεων, είναι έγγαμοι με δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια εκπαίδευση, και συχνότερα είναι είτε ομοβάθμια άτομα με το θύμα είτε πελάτες. Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί ότι όσο αυξάνεται η ηλικία του δράστη (ειδικά για τις ηλικίες άνω των 45 ετών), τόσο μειώνεται η εκδήλωση σεξουαλικής παρενοχλητικής συμπεριφοράς. Οι περισσότερες περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης (64%) λαμβάνουν χώρα μέσα στην πρώτη διετία εργασίας του θύματος στην επιχείρηση, ενώ ο συνολικός μέσος όρος που συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι 2,65 έτη. Από τα πιο πάνω φαίνεται ότι όσο αυξάνεται η παραμονή των ατόμων στο χώρο εργασίας, τόσο μειώνονται και οι αναφορές περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης. Αξιοσημείωτο είναι ότι σχεδόν όλα τα θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης αναφέρουν επαναληψιμότητα της παρενόχλησης (μέσος όρος 4,3 φορές) από το ίδιο πρόσωπο. Αντίδραση των θυμάτων και επιπτώσεις της αντίδρασης τους στην παρενοχλητική συμπεριφορά του δράστη Αναφορικά με την αντίδραση των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, καταγράφονται ποικίλες συμπεριφορές. Η κυριότερη αντίδραση είναι ότι ζητούν με έντονο ή και ευγενικό τρόπο από το δράστη της παρενοχλητικής συμπεριφοράς να σταματήσει (35% και 19% αντίστοιχα). Εντούτοις, ένα μεγάλο ποσοστό θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης παρουσιάζει υποχωρητική ή καθόλου αντιδραστική συμπεριφορά (τον/ την απέφευγα 30%, δεν έκανα τίποτα 7%, ανέχτηκα την κατάσταση 6%), ή και ακόμα αμυντική συμπεριφορά αναγκάζοντας τον εαυτό του σε παραίτηση (6%) ή και να αλλάξει τμήμα (4%). Η εμπλοκή τρίτων προσώπων, είτε υπό τη μορφή καταγγελίας, είτε υπό την έννοια της έκκλησης των θυμάτων για επέμβαση, καταγράφονται ως λιγότερο πιθανές αντιδράσεις (κατήγγειλα το περιστατικό προφορικά 6%, ζήτησα από συναδέλφους να επέμβουν 9%, ζήτησα από μέλος της οικογένειας μου να επέμβει 4%, μίλησα στον προϊστάμενο 2%). Η ανάληψη δράσης προ την κατεύθυνση της παύσης της παρενόχλησης από τα θύματα, απέδωσε για την πλειοψηφία των περιπτώσεων τα προσδοκώμενα (η παρενόχληση σταμάτησε αμέσως ή σταδιακά 65%), γενικότερα μάλιστα πιο πολύ στην περίπτωση ενεργητικής αντίδρασης των θυμάτων. Εντούτοις, σε κάποιες περιπτώσεις η παρενοχλητική συμπεριφορά του δράστη συνεχίστηκε παρά τις προσπάθειες του θύματος (στο 13% των περιπτώσεων ενεργητικής αντίδρασης και στο 17% της παθητικής αντίδρασης των θυμάτων). Εκμυστήρευση/ αναφορά του περιστατικού Τα περισσότερα άτομα που υπέστησαν σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, εκμυστηρεύτηκαν τη δυσάρεστη εμπειρία τους κυρίως σε φίλους 54%, σε συναδέλφους 15%, σε μέλη της οικογένειας τους ή και στον σύντροφο τους (13% εξίσου). Μικρός αριθμός μάλιστα, ένας στους δέκα, απευθύνθηκε στη διοίκηση της επιχείρησης. Εντούτοις, το 22% των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία δεν εκμυστηρεύτηκε την εμπειρία του σε κανέναν.

10 Αντιλήψεις για τη σεξουαλική παρενόχληση
Από τη διερεύνηση των αντιλήψεων και στάσεων των εργαζόμενων πολιτών απέναντι στο φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας, καταγράφηκαν οι ακόλουθες απόψεις: Σύμφωνα με τη συντριπτική πλειοψηφία των ερωτουμένων (συμφωνώ απόλυτα και συμφωνώ 87%), το όριο μεταξύ φλερτ και σεξουαλικής παρενόχλησης είναι απόλυτα ξεκάθαρο, αν και οι μισοί ερωτούμενοι συμφωνούν με τη δήλωση ότι η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί αποκλειστικά προσπάθεια σύναψης ερωτικών σχέσεων. Η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτουμένων συμφωνεί ότι η σεξουαλική παρενόχληση: Συνιστά καταπίεση στον εργασιακό χώρο (συμφωνώ απόλυτα και συμφωνώ 85%), Η σεξουαλική παρενόχληση πρέπει πάντα να καταγγέλλεται στο αρμόδιο άτομο, στην εργασία (συμφωνώ απόλυτα και συμφωνώ 71%), Όταν μια γυναίκα ντύνεται προκλητικά είναι πιθανόν να προκαλέσει τη σεξουαλική της παρενόχληση (συμφωνώ απόλυτα και συμφωνώ 57%) Επιπρόσθετα, οι ερωτούμενοι, κατά πλειοψηφία διαφωνούν με τις απόψεις ότι: Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία δεν πρέπει να καταγγέλλεται γιατί το θύμα κινδυνεύει να χάσει την δουλειά του (διαφωνώ απόλυτα και διαφωνώ 74%) Η σεξουαλική παρενόχληση είναι σπάνιο φαινόμενο στον εργασιακό χώρο (διαφωνώ απόλυτα και διαφωνώ 62%) Η σεξουαλική παρενόχληση είναι κάτι που δεν μπορεί κανείς να μοιραστεί με τους δικούς του ανθρώπους (διαφωνώ απόλυτα και διαφωνώ 65%) Δεν μπορεί να υπάρξει σεξουαλική παρενόχληση μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου (διαφωνώ απόλυτα και διαφωνώ 63%) Οι απόψεις των ερωτουμένων διίστανται ή τουλάχιστον δεν είναι τόσο ομοιόμορφες ως προς τα πιο κάτω θέματα: Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία μπορεί να αποφευχθεί αν το θύμα δεν προκαλέσει (μ= 3,14 όπου: ποσοστά συμφωνίας 40%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 30%, ποσοστά διαφωνίας 29%), Αυτοί που παρενοχλούν σεξουαλικά πρέπει να πηγαίνουν στη φυλακή (μ= 3,31 όπου: ποσοστά συμφωνίας 42%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 38%, ποσοστά διαφωνίας 20%), Η σεξουαλική παρενόχληση είναι ιδιωτικό ζήτημα (μεταξύ θύματος και δράστη) και ως εκ τούτου δεν φέρει ευθύνη ο εργοδότης (μ= 2,75 όπου: ποσοστά συμφωνίας 27%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 27%, ποσοστά διαφωνίας 46%), Η σεξουαλική παρενόχληση από το δράστη συνήθως σταματάει με το πέρασμα του χρόνου (μ= 2,82 όπου: ποσοστά συμφωνίας 27%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 35%, ποσοστά διαφωνίας 38%), Η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί αποκλειστικά προσπάθεια σύναψης ερωτικών σχέσεων (μ= 3,44 όπου: ποσοστά συμφωνίας 50%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 20%, ποσοστά διαφωνίας 30%).

11 Ανάλυση και γραφικές παραστάσεις

12 Ικανοποίηση εργαζομένων από τις επαγγελματικές
τους σχέσεις με το αντίθετο φύλο, στο χώρο εργασίας (κλίμακα 1-7) Μέρος Α (ν= 650) μ= 5.88 μ= 6.01 μ= 6.13 Σε γενικές γραμμές οι ερωτηθέντες, αναφέρονται, πολύ θετικά στις επαγγελματικές σχέσεις που έχουν με το αντίθετο φύλο, ανεξάρτητα από τη θέση που κατέχουν οι τελευταίοι στην ιεραρχία της επιχείρησης (υψηλόβαθμοι, ομόβαθμοι, πελάτες). Αυτή η παρατήρηση είναι εξίσου η ίδια ανάμεσα στις υποκατηγορίες του εργαζόμενου πληθυσμού.

13 Έμμεση γνώση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας από το φιλικό, συγγενικό ή/ και εργασιακό περιβάλλον Αναφορικά με την έμμεση γνώση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, το 23% δήλωσε ότι γνωρίζει τουλάχιστον κάποιο άτομο από το φιλικό, συγγενικό ή και εργασιακό περιβάλλον, που έχει υποστεί ή υφίσταται ανάλογες καταχρηστικές συμπεριφορές. Τα ποσοστά αυτών που δήλωσαν ότι γνωρίζουν κάποιο άτομο, είναι ψηλότερα ανάμεσα στις γυναίκες, στην ηλικιακή ομάδα χρονών, στα άτομα με δευτεροβάθμια ή και τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην κοινωνική τάξη C1.

14 Είδος παρενοχλητικής συμπεριφοράς έμμεσης γνώσης, το φύλο θύματος και δράστη, και η ιδιότητα του δράστη Είδος παρενοχλητικής συμπεριφοράς % Ιδιότητα δράστη παρενόχλησης Φύλο δράστη παρενόχλησης Φύλο θύματος Ανεπιθύμητη επαφή ή άγγιγμα 48 Συνάδελφος 32 Άνδρας 90 11 Πίεση για σύναψη σχέσης 45 Εργοδότης 26 Γυναίκα 10 89 Φορτική πίεση για έξοδο/ ραντεβού 40 Προϊστάμενος 19 Σχόλια ή συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου 33 Διευθυντής 17 Πρόστυχα αστεία σεξουαλικού περιεχομένου Πελάτης 6 Προκλητικές χειρονομίες 29 Υφιστάμενος 2 Σχόλια για ντύσιμο, εμφάνιση Σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος 25 Πίεση για σεξουαλική συνεύρεση Ανεπιθύμητα τηλεφωνήματα/ s Πίεση για εκπλήρωση σεξουαλικών επιθυμιών με ανταλλάγματα Σχόλια ή συζητήσεις για σεξουαλικές περιγραφές Εξαναγκασμός σε σύναψη ερωτικών σχέσεων Παραβίαση του προσωπικού χώρου 5 Εξαναγκασμός σε ανοχή αγγιγμάτων με απειλές Επίδειξη πορνογραφικού υλικού 3 Προκλητικό ντύσιμο 1

15 Αναφορικά με την έμμεση γνώση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία (23%), τα συγκεκριμένα περιστατικά παρενόχλησης αφορούσαν κυρίως ανεπιθύμητη επαφή ή άγγιγμα (48%), πίεση για σύναψη σχέσης (45%), φορτική πίεση για έξοδο ή ραντεβού (40%), σχόλια ή συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου όπως υπονοούμενα και φραστική παρενόχληση (33%), πρόστυχα αστεία σεξουαλικού περιεχομένου (32%), προκλητικές χειρονομίες (29%), σχόλια για ντύσιμο ή εμφάνιση (26%), σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος (25%), πίεση για σεξουαλική συνεύρεση (19%) και ανεπιθύμητα τηλεφωνήματα/ s (17%). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι απαντήσεις της συγκεκριμένης ερώτησης αντλήθηκαν με τη μέθοδο της αυθόρμητης αναφοράς των ερωτώμενων και όχι με καθ’ υπόδειξη αναφορά (βάσει προκαθορισμένων κατηγοριών απαντήσεων που υποδείχθηκαν σε αυτές). Τα προαναφερόμενα περιστατικά είχαν στην πλειοψηφία τους άνδρες δράστες (εννέα στις δέκα περιπτώσεις), αν και υπήρξαν περιστατικά γυναίκας δράστη (μία στις δέκα περιπτώσεις). Οι δράστες βρίσκονταν, κυρίως ιεραρχικά στην ίδια ή ανώτερη θέση από τα θύματα.

16 Δυνητική αντίδραση στη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας
ΜΟΡΦΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ Θύμα: ΣΥΓΓΕΝΗΣ ΕΡΩΤΩΜΕΝΟΣ Θα τον/ τη συμβούλευα να καταγγείλει το περιστατικό 45 Θα θύμωνα 26 29 Θα τον/ τη συμβούλευα να ζητήσει με έντονο τρόπο από το άτομο που τον/ την παρενοχλεί να σταματήσει 23 21 Θα τον/ τη συμβούλευα να φύγει από τη δουλειά του/ της 16 8 Θα τον/ την συμβούλευα να περιμένει για να δει πως θα συμπεριφερθεί το άτομο αυτό, αν θα το ξανακάνει 17 Θα του/της έλεγα να αγνοήσει αυτό το άτομο 20 Θα ανησυχούσα 15 Θα τον/ τη συμβούλευα να ζητήσει ευγενικά από το άτομο που τον/ την παρενοχλεί να σταματήσει 14 Θα προβληματιζόμουν 12 Θα του/της έλεγα να ζητήσει μετάθεση 10 6 Θα μιλούσα εγώ στο άτομο που τον/ την παρενόχλησε ή παρενοχλεί - Θα τον/ την συμβούλευα να βεβαιωθεί ότι είναι παρενόχληση και όχι απλό φλερτ 4 Θα κατήγγειλα εγώ το περιστατικό 36 Δεν θα ανακατευόμουν / δεν θα έκανα τίποτα 3 (Δ.Ξ/Δ.Α) 1 Θα τον / την κτυπούσα Θα μου άρεσε Θα τον/ την συμβούλευα να καταγγείλει το περιστατικό στην αστυνομία

17 Αναφορικά με την αντίδραση των ερωτώμενων σε περίπτωση που κάποιος συγγενής τους εκμυστηρευόταν ότι δέχτηκε/ δέχεται σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρος των απαντήσεων και η υπερίσχυση διαφόρων μορφών αντιδράσεων. Συγκεκριμένα, το 45% των ερωτώμενων δήλωσε ότι θα συμβούλευε το συγγενικό του άτομο να καταγγείλει το περιστατικό, ενώ υψηλό ποσοστό δήλωσε ότι το κυρίαρχο συναίσθημα τους, θα ήταν ο θυμός (26%). Άλλες συχνές αντιδράσεις, είναι η συμβουλή προς το θύμα της καταχρηστικής συμπεριφοράς, να ζητήσει επιτακτικά από το άτομο που παρενοχλεί να σταματήσει (23%), ή να παραιτηθεί από την εργασία του (16%), ή / και να περιμένει να δει αν θα συνέχιζε την καταχρηστική συμπεριφορά ο δράστης (16%) ή ακόμα και να αγνοούσε τον δράστη (16%). Σε συνέχεια του προηγούμενου θέματος, καταγράφηκε η δυνητική αντίδραση των ερωτώμενων σε περίπτωση προσωπικής εμπειρίας σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία. Σημειώνεται ότι οι καταγεγραμμένες μορφές αντίδρασης δεν διαφέρουν κατά πολύ από αυτές που σημειώθηκαν στις περιπτώσεις της εν δυνάμει αντίδρασης απέναντι σε έμμεσης γνώσης περιστατικά. Κατά συνέπεια, η καταγγελία του περιστατικού, καθώς και η επιτακτική απαίτηση από το άτομο που παρενοχλεί να σταματήσει καταγράφονται από τις πιθανότερες αντιδράσεις (36% και 21% αντίστοιχα). Ο θυμός εξακολουθεί να είναι ένα ισχυρό συναίσθημα που συνοδεύει τα εν δυνάμει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης (29%), ενώ εξίσου συχνή αντίδραση είναι η δήλωση ότι θα αγνοούσε το άτομο που παρενοχλεί (20%).

18 Εν δυνάμει εκμυστήρευση/ αναφορά του περιστατικού
σεξουαλικής παρενόχλησης Όσον αφορά την εν δυνάμει εκμυστήρευση / αναφορά του περιστατικού σεξουαλικής παρενόχλησης σε τρίτα πρόσωπα, τόσο το φιλικό περιβάλλον (48%) όσο και το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον (σύντροφο 25% και μέλη της οικογένειας/ συγγενείς 22%), αναδεικνύονται ως οι ασφαλέστεροι και πιο οικείοι χώροι, στους οποίους θα στρέφονταν η πλειοψηφία των ερωτώμενων. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 10% των ερωτώμενων αναφέρει ότι σε περίπτωση παρενόχλησης στην εργασία θα απευθύνονταν στη διοίκηση, στους ανωτέρους στη δουλειά, ενώ ένα μικρότερο ποσοστό (6%) θα ανέφερε το περιστατικό σε συνάδελφο. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι περίπου δύο στους δέκα ερωτούμενους δεν θα μιλούσε σε κανέναν για ότι του/ της συμβαίνει, καθώς επίσης δεν θα ανέφερε το περιστατικό σε ειδικό ψυχολόγο, οικογενειακό σύμβουλο (1%).

19 Αντιλαμβανόμενες συμπεριφορές που συνιστούν σεξουαλική παρενόχληση (α)

20 Αντιλαμβανόμενες συμπεριφορές που συνιστούν σεξουαλική παρενόχληση (β)

21 Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα παραπάνω γραφικά που αφορούν τη στάση των ερωτώμενων απέναντι στη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, όπου κλήθηκαν να χαρακτηρίσουν μια σειρά από συμπεριφορές ως παρενοχλητικές ή μη. Στον κατάλογο των παρενοχλητικών συμπεριφορών συμπεριλαμβάνονταν συμπεριφορές σεξουαλικής φύσεως εκφραζόμενες με πράξεις (π.χ ανεπιθύμητη επαφή/ αγγίγματα, προκλητικές χειρονομίες), συμπεριφορές σεξουαλικής φύσης εκφραζόμενες με λόγια (π.χ ανεπιθύμητες ερωτικές και ανήθικες προτάσεις, ή πίεση για σεξουαλική επαφή, ενοχλητικό φλερτάρισμα, υπονοούμενα ή προκλητικά σχόλια), συμπεριφορές σεξουαλικής φύσης μη εκφραζόμενες με λόγια (π.χ επίδειξη πορνογραφικού υλικού, προκλητικά βλέμματα), καθώς και συμπεριφορές που συνδέονται με σεξουαλικό εκβιασμό (πίεση για εκπλήρωση σεξουαλικών επιθυμιών με ανταλλάγματα, επαγγελματικές προοπτικές). Σύμφωνα με τις παραπάνω συμπεριφορές καταγράφηκαν τα πιο κάτω. Η συντριπτική πλειοψηφία (πάνω από εννέα στους δέκα) αναφέρει ως συμπεριφορές που συνιστούν σεξουαλική παρενόχληση, την πίεση για σεξουαλική συνεύρεση, την πίεση για εκπλήρωση σεξουαλικών επιθυμιών με ανταλλάγματα, την επίδειξη πορνογραφικού υλικού, την πίεση για σύναψη σχέσης, την ανεπιθύμητη επαφή/ άγγιγμα προς το άτομο και τις προκλητικές χειρονομίες. Ακολουθούν με εξίσου ψηλά ποσοστά (οχτώ στις δέκα περιπτώσεις) συμπεριφορές όπως: ανεπιθύμητα τηλεφωνήματα/ μηνύματα, παραβίαση του προσωπικού χώρου, σχόλια ή συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου, φορτική πίεση για έξοδο/ ραντεβού, πρόστυχα αστεία, και σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος. Ακολουθούν, με σημαντική διαφορά, συμπεριφορές όπως: τα προκλητικά βλέμματα (63%), τα σφυρίγματα ή άλλοι προκλητικοί ήχοι (62%) και τα σχόλια για το ντύσιμο ή την εμφάνιση (53%).

22 Προσωπική εμπειρία σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας
Μέρος Β (ν=54) Προσωπική εμπειρία σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας Σχεδόν ένας στους δέκα ερωτούμενους αναφέρουν προσωπική εμπειρία σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας. Όπως φαίνεται από την ανάλυση στις υποκατηγορίες του δείγματος, οι γυναίκες είναι σε μεγαλύτερη συχνότητα (72.3%) θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, από ότι οι άντρες (27.7%). Επίσης συχνότερο φαίνεται να είναι το φαινόμενο στην επαρχία Λεμεσού και στις αστικές περιοχές.

23 Ηλικία θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας
Μέσος όρος (σε έτη)= 29 χρονών Τα άτομα μικρότερης ηλικίας (21-30 ετών) είναι τα συχνότερα (61%) θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία. Κατά μέσο όρο τα άτομα που παρενοχλούνται σεξουαλικά στην εργασία ανήκουν στην ηλικία των 29 χρονών. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο μέσος όρος ηλικίας των παρενοχλημένων γυναικών είναι χαμηλότερος (μ=27 ετών) από το γενικό μέσο όρο, ενώ για τους άντρες που παρενοχλούνται σεξουαλικά συμβαίνει το αντίθετο (μ=32 ετών.)

24 Αναφορές καθ’ υπόδειξη
Μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας που αναφέρθηκαν από τα θύματα ΕΙΔΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Αυθόρμητες αναφορές % Αναφορές καθ’ υπόδειξη Ανεπιθύμητη επαφή ή άγγιγμα 41 56 Πίεση για σύναψη σχέσης 39 61 Σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος 31 50 Πίεση για σεξουαλική συνεύρεση 48 Φορτική πίεση για έξοδο/ ραντεβού 28 Προκλητικά βλέμματα 57 Προκλητικές χειρονομίες 19 24 Ανεπιθύμητα τηλεφωνήματα, μηνύματα Σχόλια ή συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου Σχόλια για ντύσιμο, εμφάνιση 17 35 Παραβίαση του προσωπικού σας χώρου 9 Πρόστυχα αστεία με σεξουαλικό περιεχόμενο Απόπειρα βιασμού 4 Επίδειξη πορνογραφικού υλικού (π.χ φωτογραφίες, αφίσες, ) Σφυρίγματα ή άλλους προκλητικούς ήχους 2 6 Παρουσίαση ή διανομή πορνογραφικού υλικού Πίεση για εκπλήρωση σεξουαλικών επιθυμιών με ανταλλάγματα

25 Προκειμένου να επιτευχθεί η πλήρης και αναλυτική περιγραφή των παρενοχλητικών συμπεριφορών χρησιμοποιήθηκαν δύο μέθοδοι καταγραφής: α) η αυθόρμητη αναφορά των θυμάτων και β) η καθ’ υπόδειξη αναφορά. Στην πρώτη περίπτωση, τα άτομα που παρενοχλήθηκαν απαντούσαν αυθόρμητα, περιγράφοντας την παρενοχλητική συμπεριφορά, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, επιλέγαν απαντήσεις από έναν κατάλογο παρενοχλητικών συμπεριφορών. Όπως προκύπτει από τις αναφορές των ατόμων που παρενοχλήθηκαν, η σεξουαλική παρενόχληση επιτυγχάνεται με περισσότερες από μία συμπεριφορές (π.χ ανεπιθύμητη επαφή ή άγγιγμα, σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος, φορτική πίεση για έξοδο/ ραντεβού, προκλητικά βλέμματα κ.α). Τα θύματα σεξουαλικά παρενοχλητικής συμπεριφοράς αναφέρονται κυρίως σε περιστατικά όπως: ανεπιθύμητη επαφή ή άγγιγμα, πίεση για σύναψη σχέσης, σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος, πίεση για σεξουαλική συνεύρεση, φορτική πίεση για έξοδο/ ραντεβού, προκλητικά βλέμματα, ανεπιθύμητα τηλεφωνήματα/ μηνύματα, σχόλια ή συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου, σχόλια για ντύσιμο/ εμφάνιση, πρόστυχα αστεία με σεξουαλικό περιεχόμενο. Άξιο σχολιασμού, είναι το γεγονός ότι οι καθ’ υπόδειξη αναφορές είναι σημαντικά μεγαλύτερες από τις αυθόρμητες αναφορές διότι η ανάκληση στη μνήμη ήταν πιο έντονη στις αναφορές καθ’ υπόδειξη, και προφανώς στο ότι μπορεί τα θύματα να μην λάμβαναν υπόψη ότι κάποιες συμπεριφορές του δράστη αποτελούσαν ενδεχομένως σεξουαλική παρενοχλητική συμπεριφορά εκ μέρους του. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αυθόρμητες αναφορές των θυμάτων ανέδειξαν και περιπτώσεις απόπειρας βιασμού (ν=2, 4%), ενώ οι καθ’ υπόδειξη αναφορές ανέδειξαν και περιπτώσεις πίεσης για εκπλήρωση σεξουαλικών επιθυμιών με ανταλλάγματα (ν=3, 6%) όπως την διατήρηση ή την αναβάθμιση της παρούσας θέσης εργασίας.

26 ΕΙΔΟΣ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Αυθόρμητες αναφορές του είδους παρενοχλητικής συμπεριφοράς, η ιδιότητα, το φύλο, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση και το μορφωτικό επίπεδο του δράστη παρενόχλησης ΕΙΔΟΣ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ % ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΔΡΑΣΤΗ ΦΥΛΟ ΗΛΙΚΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ανεπιθύμητη επαφή ή άγγιγμα 41 Συνάδελφος 31 Άνδρας 72 Έως 35 ετών 39 Έγγαμος/ η 69 Γυμνάσιο Λύκειο 44 Πίεση για σύναψη σχέσης Πελάτης 26 Γυναίκα 28 36-40 22 Άγαμος /η Κολέγιο/ Πανεπιστήμιο 43 Σχόλια για το σώμα ή σημεία του σώματος Εργοδότης 19 41-45 20 Συζούσε με σχέση 10 Δημοτικό 2 Πίεση για σεξουαλική συνεύρεση Προϊστάμενος 15 46-50 7 (Δ.ΞΔ.Α) 6 11 Φορτική πίεση για έξοδο/ ραντεβού Διευθυντής 51-55 4 Προκλητικά βλέμματα Υφιστάμενος 56+ Προκλητικές χειρονομίες Ανεπιθύμητα τηλεφωνήματα, μηνύματα Σχόλια ή συζητήσεις σεξουαλικού περιεχομένου Σχόλια για ντύσιμο, εμφάνιση 17 Η πλειοψηφία των δραστών της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι άνδρες (72%), (τα ποσοστά ανδρών δραστών ήταν πιο ψηλά, 90%, στην έμμεση γνώση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης γρ.8). Οι δράστες, στις πλείστες των περιπτώσεων, είναι έγγαμοι με δευτεροβάθμια ή τριτοβάθμια εκπαίδευση, και συχνότερα είναι είτε ομοβάθμια άτομα με το θύμα είτε πελάτες. Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί ότι όσο αυξάνεται η ηλικία του δράστη (ειδικά για τις ηλικίες άνω των 45 ετών), τόσο μειώνεται η εκδήλωση σεξουαλικής παρενοχλητικής συμπεριφοράς. Παραβίαση του προσωπικού σας χώρου 9 Πρόστυχα αστεία με σεξουαλικό περιεχόμενο Απόπειρα βιασμού Επίδειξη πορνογραφικού υλικού (π.χ φωτογραφίες, αφίσες, ) Σφυρίγματα ή άλλους προκλητικούς ήχους Παρουσίαση ή διανομή πορνογραφικού υλικού

27 Έτη που εργαζόταν στην επιχείρηση το θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης
και φορές που έλαβε χώρα η σεξουαλικά παρενοχλητική συμπεριφορά Έτη που εργαζόταν στην επιχείρηση το θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης Φορές που έλαβε χώρα η σεξουαλικά παρενοχλητική συμπεριφορά ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ (ΣΕ ΕΤΗ) 2,65 ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ 4,30 0 - 6 μήνες (0.25) 19% Μία φορά 6% μήνες (0.8) 26% 2 15% 1 - 2 χρόνια (1.5) 3 9% 2 - 4 χρόνια (3) 17% 4 4 - 6 χρόνια (5) 7% 5 13% 6 - 8 χρόνια (7) 2% 6 4% χρόνια (9) 7 χρόνια (11) - 8 χρόνια (13.5) 9 χρόνια (17.5) 10+ (15) Δ.Γ/.ΔΑ Δεν μπορώ να εκτιμήσω Οι περισσότερες περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης (64%) λαμβάνουν χώρα μέσα στην πρώτη διετία εργασίας του θύματος στην επιχείρηση, ενώ ο συνολικός μέσος όρος που συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι 2,65 έτη. Από τα πιο πάνω φαίνεται ότι όσο αυξάνεται η παραμονή των ατόμων στο χώρο εργασίας, τόσο μειώνονται και οι αναφορές περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης. Αξιοσημείωτο είναι ότι σχεδόν όλα τα θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης αναφέρουν επαναληψιμότητα της παρενόχλησης (μέσος όρος 4,3 φορές) από το ίδιο πρόσωπο.

28 Αντίδραση των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης
Αντίδραση των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης και επιπτώσεις της αντίδρασης τους στη παρενοχλητική συμπεριφορά του δράστη Αντίδραση των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης ΕΙΔΟΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ Επιπτώσεις της αντίδρασης των θυμάτων στη παρενοχλητική συμπεριφορά του δράστη ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΔΡΑΣΤΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ Αντίδραση ΠΑΘΗΤΙΚΗ Αντίδραση n % Ζήτησα με έντονο τρόπο από το άτομο να σταματήσει την παρενόχληση 19 35 Η παρενόχληση σταμάτησε αμέσως 11 5 22 Τον/ την απέφευγα 16 30 Η παρενόχληση σταμάτησε σταδιακά 10 32 43 Ζήτησα με ευγενικό τρόπο από το άτομο να σταματήσει την παρενόχληση Δεν άλλαξε κάτι, συνέχισε να με παρενοχλεί 4 13 17 Ζήτησα από συναδέλφους να επέμβουν 9 Παραιτήθηκα Δεν έκανα τίποτα (το αγνοούσα) 7 Τον / την απέλυσαν 2 6 - Κατήγγειλα το περιστατικό προφορικά σε αρμόδιο άτομο 3 Παραιτήθηκε 1 Ανέχτηκα την κατάσταση Ζήτησα από μέλος της οικογένειας να επέμβει Άλλαξα τμήμα Τον/ την χτύπησα Μίλησα στον προϊστάμενο Γέλασα

29 Αναφορικά με την αντίδραση των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, καταγράφονται ποικίλες συμπεριφορές. Η κυριότερη αντίδραση είναι ότι ζητούν με έντονο ή και ευγενικό τρόπο από το δράστη της παρενοχλητικής συμπεριφοράς να σταματήσει (35% και 19% αντίστοιχα). Εντούτοις, ένα μεγάλο ποσοστό θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης παρουσιάζει υποχωρητική ή καθόλου αντιδραστική συμπεριφορά (τον/ την απέφευγα 30%, δεν έκανα τίποτα 7%, ανέχτηκα την κατάσταση 6%), ή και ακόμα αμυντική συμπεριφορά αναγκάζοντας τον εαυτό του σε παραίτηση (6%) ή και να αλλάξει τμήμα (4%). Η εμπλοκή τρίτων προσώπων, είτε υπό τη μορφή καταγγελίας, είτε υπό την έννοια της έκκλησης των θυμάτων για επέμβαση, καταγράφονται ως λιγότερο πιθανές αντιδράσεις (κατήγγειλα το περιστατικό προφορικά 6%, ζήτησα από συναδέλφους να επέμβουν 9%, ζήτησα από μέλος της οικογένειας μου να επέμβει 4%, μίλησα στον προϊστάμενο 2%). Η ανάληψη δράσης προ την κατεύθυνση της παύσης της παρενόχλησης από τα θύματα, απέδωσε για την πλειοψηφία των περιπτώσεων τα προσδοκώμενα (η παρενόχληση σταμάτησε αμέσως ή σταδιακά 65%), γενικότερα μάλιστα πιο πολύ στην περίπτωση ενεργητικής αντίδρασης των θυμάτων. Εντούτοις, σε κάποιες περιπτώσεις η παρενοχλητική συμπεριφορά του δράστη συνεχίστηκε παρά τις προσπάθειες του θύματος (στο 13% των περιπτώσεων ενεργητικής αντίδρασης και στο 17% της παθητικής αντίδρασης των θυμάτων).

30 Χρόνος που μεσολάβησε από τη σεξουαλική παρενόχληση μέχρι
τη προφορική καταγγελία που υπέβαλαν

31 Εκμυστήρευση/ αναφορά του περιστατικού σεξουαλικής παρενόχλησης
Τα περισσότερα άτομα που υπέστησαν σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, εκμυστηρεύτηκαν τη δυσάρεστη εμπειρία τους κυρίως σε φίλους 54%, σε συναδέλφους 15%, σε μέλη της οικογένειας τους ή και στον σύντροφο τους (13% εξίσου). Μικρός αριθμός μάλιστα, ένας στους δέκα, απευθύνθηκε στη διοίκηση της επιχείρησης. Εντούτοις, το 22% των θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία δεν εκμυστηρεύτηκε την εμπειρία του σε κανέναν.

32 Βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας σε διάφορες δηλώσεις που
Μέρος Γ (ν=650) Βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας σε διάφορες δηλώσεις που αφορούν την σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία (κλίμακα 1-5, όπου 1= διαφωνώ απόλυτα και 5=συμφωνώ απόλυτα) μ= 4.32 μ= 4.47 μ= 3.99 μ= 1.96

33 Βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας σε διάφορες δηλώσεις που
αφορούν την σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία μ= 3.14 μ= 3.31 μ= 2.25

34 Βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας σε διάφορες δηλώσεις που
αφορούν την σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία μ= 2.75 μ= 2.20 μ= 2.82

35 Βαθμός συμφωνίας ή διαφωνίας σε διάφορες δηλώσεις που
αφορούν την σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία μ= 2.24 μ= 3.44 μ= 3.57

36 Αντιλήψεις για τη σεξουαλική παρενόχληση (μέσοι όροι)
( 1= Διαφωνώ απόλυτα, 5= Συμφωνώ απόλυτα)

37 Αντιλήψεις για τη σεξουαλική παρενόχληση (μέσοι όροι)
( 1= Διαφωνώ απόλυτα, 5= Συμφωνώ απόλυτα)

38 Αντιλήψεις για τη σεξουαλική παρενόχληση
Από τη διερεύνηση των αντιλήψεων και στάσεων των εργαζόμενων πολιτών απέναντι στο φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας, καταγράφηκαν οι ακόλουθες απόψεις: Σύμφωνα με τη συντριπτική πλειοψηφία των ερωτουμένων (συμφωνώ απόλυτα και συμφωνώ 87%), το όριο μεταξύ φλερτ και σεξουαλικής παρενόχλησης είναι απόλυτα ξεκάθαρο, αν και οι μισοί ερωτούμενοι συμφωνούν με την δήλωση ότι η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί αποκλειστικά προσπάθεια σύναψης ερωτικών σχέσεων. Η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτουμένων συμφωνεί ότι η σεξουαλική παρενόχληση: Συνιστά καταπίεση στον εργασιακό χώρο (συμφωνώ απόλυτα και συμφωνώ 85%), Η σεξουαλική παρενόχληση πρέπει πάντα να καταγγέλλεται στο αρμόδιο άτομο, στην εργασία (συμφωνώ απόλυτα και συμφωνώ 71%), Όταν μια γυναίκα ντύνεται προκλητικά είναι πιθανόν να προκαλέσει την σεξουαλική της παρενόχληση (συμφωνώ απόλυτα και συμφωνώ 57%) Επιπρόσθετα, οι ερωτούμενοι, κατά πλειοψηφία διαφωνούν με τις απόψεις ότι: Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία δεν πρέπει να καταγγέλλεται γιατί το θύμα κινδυνεύει να χάσει την δουλειά του (διαφωνώ απόλυτα και διαφωνώ 74%) Η σεξουαλική παρενόχληση είναι σπάνιο φαινόμενο στον εργασιακό χώρο (διαφωνώ απόλυτα και διαφωνώ 62%) Η σεξουαλική παρενόχληση είναι κάτι που δεν μπορεί κανείς να μοιραστεί με τους δικούς του ανθρώπους (διαφωνώ απόλυτα και διαφωνώ 65%) Δεν μπορεί να υπάρξει σεξουαλική παρενόχληση μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου (διαφωνώ απόλυτα και διαφωνώ 63%)

39 Οι απόψεις των ερωτουμένων διίστανται ή τουλάχιστον δεν είναι τόσο ομοιόμορφες ως προς τα πιο κάτω
θέματα: Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία μπορεί να αποφευχθεί αν το θύμα δεν προκαλέσει (μ= 3,14 όπου: ποσοστά συμφωνίας 40%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 30%, ποσοστά διαφωνίας 29%), Αυτοί που παρενοχλούν σεξουαλικά πρέπει να πηγαίνουν στη φυλακή (μ= 3,31 όπου: ποσοστά συμφωνίας 42%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 38%, ποσοστά διαφωνίας 20%), Η σεξουαλική παρενόχληση είναι ιδιωτικό ζήτημα (μεταξύ θύματος και δράστη) και ως εκ τούτου δεν φέρει ευθύνη ο εργοδότης (μ= 2,75 όπου: ποσοστά συμφωνίας 27%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 27%, ποσοστά διαφωνίας 46%), Η σεξουαλική παρενόχληση από το δράστη συνήθως σταματάει με το πέρασμα του χρόνου (μ= 2,82 όπου: ποσοστά συμφωνίας 27%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 35%, ποσοστά διαφωνίας 38%), Η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί αποκλειστικά προσπάθεια σύναψης ερωτικών σχέσεων (μ= 3,44 όπου: ποσοστά συμφωνίας 50%, ούτε συμφωνία ούτε διαφωνία 20%, ποσοστά διαφωνίας 30%)

40 Στατιστικοί πίνακες

41 Ερωτηματολόγιο