Οι Μεταβολές του Ενημερωτικού Τοπίου στην Ελλάδα ή Τι Πρέπει να Ξέρουμε για την Κρίση των ΜΜΕ στην Ελλάδα Δρ. Ευγενία Σιαπέρα Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.

Παρουσίαση με θέμα: "Οι Μεταβολές του Ενημερωτικού Τοπίου στην Ελλάδα ή Τι Πρέπει να Ξέρουμε για την Κρίση των ΜΜΕ στην Ελλάδα Δρ. Ευγενία Σιαπέρα Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Οι Μεταβολές του Ενημερωτικού Τοπίου στην Ελλάδα ή Τι Πρέπει να Ξέρουμε για την Κρίση των ΜΜΕ στην Ελλάδα Δρ. Ευγενία Σιαπέρα Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης & Δρ. Φραγκίσκος Αρχοντάκης Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος

2 Κρίση και Διέξοδος Πότε ξεκίνησε η κρίση στα ελληνικά ΜΜΕ;
Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της και οι ιδιαιτερότητες των ελληνικών ΜΜΕ; Στόχος: η ανάλυση να δώσει μια σαφή εικόνα για τη σημερινή πραγματικότητα Η εικόνα αυτή ενδεχομένως να βοηθήσει στη δημιουργία στοχευμένων δράσεων για διέξοδο

3 Κύρια συστατικά στοιχεία της κρίσης Siles & Boczkowski (2012), New Media & Society
Πτώση στην κυκλοφορία Πτώση των διαφημιστικών εσόδων Πτώση στην αξιοπιστία της mainstream δημοσιογραφίας Άνοδος του Διαδικτύου, αλλαγές στην παραγωγή ειδήσεων και στις καταναλωτικές συνήθειες Αλλά και οι ανεπαρκείς και προβληματικές αντιδράσεις των πρωταγωνιστών (δημοσιογράφων και μιντιακών οργανισμών).

4 Main US Newspaper Circulation Trends
Source:The Awl, 2009

5 Κυκλοφορίες Πτωτική πορεία ήδη από την κορύφωση του από το 1989 , χρονιά που ξεκίνησε η ιδιωτική τηλεόραση, σταθερή πτώση στις απογευματινές, μικρή άνοδος και σχετικά σταθερή πορεία στις κυριακάτικες και στις πρωινές. Η τελευταίες κορυφώσεις ήταν το 1996 και το 2004. Ερμηνεία: η συγκεκριμένη πορεία των κυκλοφοριών των ελληνικών εφημερίδων δείχνει ότι οι πτωτική πορεία δεν οφείλεται στην άνοδο του ίντερνετ αλλά ούτε και στην οικονομική κρίση, καθώς προϋπήρχε και των δύο – σίγουρα και το 2004 αλλά και το 2009 είναι κομβικά σημεία, αλλά δεν μπορούμε με βάση τα στοιχεία αυτά να αποδώσουμε τη πτώση της κυκλοφορίας ούτε στο διαδίκτυο ούτε στην οικονομική κρίση. Γι αυτό ήδη από το 2001 ο Στέλιος Παπαθανασόπουλος μιλούσε για την κρίση στον τύπο, την οποία απέδιδε σε τρεις παράγοντες: την απώλεια του πλεονεκτήματος της σχετικά ανεξάρτητης ενημέρωσης μετά την εκκίνηση της ιδιωτικής τηλεόρασης, την έλλειψη ενδιαφέροντος για τα κοινά και την έλλειψη αναγνωστικής κουλτούρας του νεαρότερου κοινού – αναγνώρισε επίσης και δύο σημαντικά παράδοξα: την αύξηση τίτλων παρόλη την πτώση σε κυκλοφορία, και την αύξηση των παροχών (δώρα) – τι από αυτά δεν ισχύει; Ταυτόχρονα, Πρωτότυπη ανάλυση δεδομένων βασισμένη σε στοιχεία από την Ένωση Ιδιοκτητών Εφημερίδων Αθηνών,

6 Τίτλοι Παπαθανασόπουλος, 2001:122: But it is clear that the Greek press market, as Table 4 shows, is a two-level market. The upper level consists of the leading and larger-circulation newspapers supported heavily by their owners, who at the same time have other interests in the economy. The lower level is the domain of the smaller-circulation newspapers which struggle to survive in an extremely competitive environment. It seems possible that in the next decade market pressures will force many of these small newspapers to cease publication. Πρωτότυπη ανάλυση δεδομένων βασισμένη σε στοιχεία από την Ένωση Ιδιοκτητών Εφημερίδων Αθηνών,

7 Διαφημιστική Δαπάνη Main points - Revenue Data (mln of EUR): Sample starts on Jan 2000, to August 2012 Peaks in November-December (secondary peak in June)– troughs in August! TV & Periodicals a different league (much higher than new newspaper + radio) TV was leading, then periodicals were ahead (c ), lately ( ) TV back on the top! If data are inflation adjusted, fall is even stronger! Note: Black Trendline = 12 month Moving Average (=12 month - Κινητός Μέσος Όρος. Ο Κινητός Μέσος Ορος είναι ένας δείκτης που μας δείχνει τη μέση τιμή για κάποια χρονική περίοδο. Βασική παράμετρος του δείκτη αυτού είναι η περίοδος υπολογισμού του. Αν η περίοδος αυτή είναι δέκα μέρες π.χ., ο Κινητός Μέσος Ορος δείχνει τη μέση τιμή της μεταβλητής τις δέκα τελευταίες μέρες. Ετσι κάθε σημείο του δείκτη αυτού ουσιαστικά δείχνει τη μέση τιμή της μεταβλητής τις δέκα προηγούμενες μέρες. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας υπολογισμού είναι μια γραμμή πολύ περισσότερο ομαλή από την πορεία της μεταβλητής. Εκτός από τους απλούς Κινητούς Μέσους Ορους υπάρχουν και οι εκθετικοί Κινητοί Μέσοι Οροι, όπου περισσότερο βάρος δίνεται στις πιο πρόσφατες τιμές ("ζυγίζονται" διαφορετικά στη διαδικασία υπολογισμού). Πρωτότυπη ανάλυση δεδομένων βασισμένη σε στοιχεία από την Ένωση Ιδιοκτητών Εφημερίδων Αθηνών, και δεδομένων από τη Media Services

8 Διαδικτυακή διαφήμιση στην Ελλάδα, 2007-2011, πηγή IAB
Εντυπωσιακή άνοδος και σχετικά unrelated to GDP – η μέτρηση αφορά σε έσοδα από διαφημίσεις από display ads που έλαβαν εταιρείες μίντια, π.χ. Καθημερινή, Ναυτεμπορική, Πήγασος, Newsit, Newsbeast, Zougla.gr etc Διαδικτυακή διαφήμιση στην Ελλάδα, , πηγή IAB

9 Online ad spent, global, για background

10 Αξιοπιστία Ι: Τύπος Πόσο αξιόπιστη είναι η δημοσιογραφία στην Ελλάδα;
70% των ερωτηθέντων δηλώνουν ότι δεν εμπιστεύονται τον τύπο. Πηγή Eurobarometer 76, 2011

11 Αξιοπιστία ΙΙ: Τηλεόραση
Το 77% των Ελλήνων πολιτών που ρωτήθηκαν απάντησαν ότι δεν εμπιστεύονται την τηλεόραση Πηγή Eurobarometer 76, 2011

12 Αξιοπιστία ΙΙΙ: Internet
Πηγή Eurobarometer 76, 2011

13 Παρατηρήσεις Η πτωτική τάση στις κυκλοφορίες είναι χαρακτηριστικό της τελευταίας 20ετίας Δε μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στην τεχνολογία Η πτώση της διαφημιστικής δαπάνης ενδέχεται να οφείλεται τόσο στην τεχνολογία και τη στροφή του κοινού προς το διαδίκτυο όσο και στη γενικότερη πτώση του ελληνικού GDP Εντυπωσιακή άνοδος της διαδικτυακής διαφημιστικής δαπάνης Ουσιαστικά η πτωση στις κυκλοφοριες ξεκινησε από περιπου το 1989 και συνδέεται με την αρχή της ιδιωτικής τηλεόρασης

14 Ιδιαιτερότητες του ελληνικού μιντιακού χώρου
Επενδυτικά ανοίγματα στον Τύπο παρόλα τα μειωμένα έσοδα από διαφημίσεις και κυκλοφορίες, δηλ. από το 2000 και μετά + Κυκλοφορία πολλών τίτλων δυσανάλογα προς το μέγεθος της αγοράς => Παράδοξο: από τη μία συνθήκες υπέρ-ανταγωνιστικές από την άλλη δεν υπάρχουν συνθήκες ελεύθερης αγοράς καθώς βλέπουμε ότι οι επενδύσεις συνεχίζονται σε ένα χώρο υπερ-κορεσμένο Χαμηλή αξιοπιστία αλλά (παράδοξη;) άνοδος του ίντερνετ πλειονότητα των τίτλων ελέγχεται από επενδυτές με συμφέροντα εκτός του χώρου των μίντια

15 Απαντήσεις των μιντιακών οργανισμών στην κρίση
Αποεπενδύσεις (disinvestment) : Κλείσιμο τίτλων), π.χ. Ελεύθερος Τύπος Πτωχεύσεις, άρθρο 99, π.χ. ΙΜΑΚΟ Λίμπο: εκκρεμείς καταστάσεις, π.χ. Ελευθεροτυπία, Απογευματινή, ALTER Αποεπενδύσεις σε προσωπικό: Απολύσεις: ποσοστό ανεργίας περίπου 14%, αλλά μόνο στα μέλη των ενώσεων Ελαστικοποίηση των εργασιακών συνθηκών – το δημοσιογραφικό ‘πρεκαριάτο’, εργαζόμενοι με μπλοκάκια, με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, μαύρη εργασία – υψηλά ποσοστά εργασιακής ανασφάλειας Minimal επενδύσεις στο διαδίκτυο, συνήθως επανάληψη περιεχομένων

16 Παράλληλες Εξελίξεις Δημιουργία κάποιων εναλλακτικών μορφών, π.χ. Εφημερίδα των Συντακτών ‘Άνοιγμα’ του δημοσιογραφικού επαγγέλματος σε ένα ευρύ κοινό Λειτουργία ποικιλόμορφων δημοσιογραφικών ιστοτόπων και μπλογκς αλλά και εφαρμογών με δημοσιογραφικό περιεχόμενο (π.χ. Facebook, Twitter, YouTube κλπ) Διαφορετικές αντιλήψεις για τη δημοσιογραφία Παραδοσιακό ρεπορτάζ και πρωτότυπα άρθρα Προσωπικές απόψεις/άρθρα γνώμης/σχόλια (affective news) News as it breaks, μαρτυρίες Συλλογή και αναπαραγωγή ειδήσεων, άρθρων, σχολίων (π.χ. Yahoo news, Storify, FB sponsored feeds) Ποικιλόμορφοι και επίσης με διαφορετική δημοσιογραφική προσέγγιση, από τ

17 Κάποια συμπεράσματα Η παραδοσιακή δημοσιογραφία σε κρίση που εντείνεται εξαιτίας των αποεπενδύσεων, και ειδικότερα από τις αποεπενδύσεις σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Περιεχόμενα copy-paste, churnalism Εργασιακή ανασφάλεια εξαιρετικά προβληματική για τη δημοσιογραφική αυτονομία Πολλαπλασιασμός των μορφών της δημοσιογραφίας και διεύρυνση των ‘δημοσιο’ - γράφων Μπορεί η διέξοδος να προέλθει οργανικά από τέτοιες ζυμώσεις; Απ’ ότι φαίνεται ‘λεφτά υπάρχουν’ αλλά όχι αρκετά για όλους Ποιοι θα επιβιώσουν και πώς;

18 ευχαριστώ για την προσοχή σας!
Contact Details: Δρ. Ευγενία Σιαπέρα Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Α.Π.Θ.

19 Appendix Μηνιαία στοιχεία αποπληθωριστή από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. (έτος βάσης: 2009 = 100,0).