Το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας σε μια επισφαλή αγορά εργασίας

Παρουσίαση με θέμα: "Το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας σε μια επισφαλή αγορά εργασίας"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας σε μια επισφαλή αγορά εργασίας
Μάνος Ματσαγγάνης Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Κύκλος Ανοιχτών Σεμιναρίων με θέμα Η κοινωνική πολιτική την εποχή της κρίσης Αθήνα 21 Φεβρουαρίου 2011

2 όψεις επισφάλειας στην αγορά εργασίας: ανεργία, απασχόληση και μη συμμετοχή πριν την κρίση
ηλικία ποσοστό ανεργίας ποσοστό μη συμμετοχής στην αγορά εργασίας ποσοστό απασχόλησης άνδρες γυναίκες 20-29 11,1% 19,9% 23,9% 37,2% 67,7% 50,3% 30-44 3,5% 10,3% 2,8% 27,0% 93,8% 65,5% 45-64 2,5% 5,6% 22,1% 54,6% 75,9% 42,9% Πηγή: Έρευνα Εργατικού Δυναμικού (Β’ τρίμηνο 2008) παραδοσιακό πρότυπο: σκανδιναβικού επιπέδου ποσοστά ανεργίας (και απασχόλησης) για αρχηγούς νοικοκυριού οι «άνδρες κουβαλητές» προστατεύονται από τους θεσμούς της αγοράς εργασίας χαμηλά ποσοστά απασχόλησης και υψηλά ποσοστά ανεργίας για νέους, γυναίκες – και ιδίως νέες γυναίκες «τα γυναικόπαιδα στο σπίτι»

3 όψεις επισφάλειας στην αγορά εργασίας: ανεργία, απασχόληση και μη συμμετοχή μετά την κρίση
ηλικία ποσοστό ανεργίας ποσοστό μη συμμετοχής στην αγορά εργασίας ποσοστό απασχόλησης άνδρες γυναίκες 20-29 18,2% 27,0% 23,8% 34,7% 62,3% 47,7% 30-44 8,1% 14,7% 3,3% 24,0% 88,8% 64,8% 45-64 6,5% 9,0% 22,5% 51,9% 72,5% 43,8% Πηγή: Έρευνα Εργατικού Δυναμικού (Β’ τρίμηνο 2010) αναδυόμενο πρότυπο: οι σύζυγοι (γένους αρσενικού) για πρώτη φορά δεν μένουν ανεπηρέαστοι ... η ανεργία κινδυνεύει να συμπαρασύρει στη φτώχεια ολόκληρα νοικοκυριά οι νέοι δυσκολεύονται και άλλο να αυτονομηθούν παρατείνουν τις σπουδές, δεν βρίσκουν δουλειά, παραμένουν στο πατρικό τους οι σύζυγοι (γένους θηλυκού) εργάζονται περισσότερο, ιδίως μετά τα 45

4 όψεις επισφάλειας στην αγορά εργασίας: μείωση της απασχόλησης (εκτός γυναικών 45-64)

5 όψεις επισφάλειας στην αγορά εργασίας: (ελαφριά) αύξηση της «αδράνειας» (εκτός γυναικών 45-64)

6 όψεις επισφάλειας στην αγορά εργασίας: αύξηση της ανεργίας

7 αύξηση των ανέργων ανά κατηγορία
αριθμός ανέργων (χιλιάδες) 2008q2 2010q2 διαφορά άνδρες 20-29 60,1 92,0 +31,9 άνδρες 30-44 43,7 101,2 +57,5 άνδρες 45-64 26,9 70,5 +43,6 γυναίκες 20-29 83,3 112,4 +29,1 γυναίκες 30-44 93,7 138,3 +44,6 γυναίκες 45-64 36,2 63,4 +27,2 Masters ή διδακτορικό 5,4 8,5 +3,1 ΑΕΙ ή ΤΕΙ 124,2 195,6 +71,4 απολυτήριο λυκείου 125,0 209,6 +84,6 απολυτήριο γυμνασίου 43,5 76,2 +32,7 ούτε υποχρεωτική εκπαίδευση 59,1 104,0 +44,9

8 μείωση των απασχολουμένων ανά κατηγορία
αριθμός απασχολουμένων (χιλιάδες) 2008q2 2010q2 διαφορά άνδρες 20-29 481,8 413,9 -67,9 άνδρες 30-44 1.190,3 1.143,9 -46,4 άνδρες 45-64 1.031,4 1.014,9 -16,5 γυναίκες 20-29 334,5 304,3 -30,2 γυναίκες 30-44 813,2 804,8 -8,4 γυναίκες 45-64 610,4 639,3 +28,9 Masters ή διδακτορικό 98,1 107,0 +8,9 ΑΕΙ ή ΤΕΙ 1.539,3 1.548,6 +9,3 απολυτήριο λυκείου 1.509,5 1.433,2 -76,3 απολυτήριο γυμνασίου 514,3 484,6 -29,7 ούτε υποχρεωτική εκπαίδευση 921,4 853,5

9 κατάτμηση της αγοράς εργασίας
προστατευμένοι “insiders” Δημόσιο και ΔΕΚΟ (35% όλων των μισθωτών) + Τράπεζες «οικογενειακός» μισθός + πιο γενναιόδωρες κοινωνικές παροχές σχετικά άνετες συνθήκες εργασίας + ασφαλείς θέσεις εργασίας / μονιμότητα λιγότερο προστατευμένοι “mid-siders” μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα λιγότερο ικανοποιητικές απολαβές και παροχές λιγότερο εξασφαλισμένες θέσεις εργασίας Jessoula M., Graziano P., Madama I. (2010) “Selective flexicurity” in segmented labour markets: the case of Italian “mid-siders”. Journal of Social Policy 39 (4) απροστάτευτοι “outsiders” μικρές επιχειρήσεις, ιδίως στον τουρισμό, στην οικοδομή κτλ. κατά συρροήν παραβίαση της εργασιακής, ασφαλιστικής και φορολογικής νομοθεσίας εκ μέρους πολλών εργοδοτών

10 όψεις επισφάλειας στην αγορά εργασίας: άτυπες μορφές απασχόλησης
EE27 EE15 Ελλάδα απασχόληση part-time άνδρες 8,3% 8,9% 3,2% απασχόληση part-time γυναίκες 31,5% 37,0% 10,4% συμβάσεις ορισμένου χρόνου άνδρες 12,7% 10,6% συμβάσεις ορισμένου χρόνου γυναίκες 14,4% 14,7% 14,1% Πηγή: “Employment in Europe Report 2010”. Στοιχεία για το 2009. απασχόληση part-time και συμβάσεις ορισμένου χρόνου λιγότερο διαδεδομένες από ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη μικρές διακυμάνσεις στο χρόνο γύρω από χαμηλά επίπεδα άτυπες μορφές απασχόλησης στον δημόσιο τομέα (π.χ. συμβασιούχοι) 11% των εργαζομένων με part-time + 28% των εργαζομένων με προσωρινές συμβάσεις συνεπώς; χαμηλός βαθμός επισφάλειας στην ελληνική αγορά εργασίας;

11 (ακόμη πιο) άτυπες μορφές απασχόλησης: μισθωτή εργασία που εμφανίζεται ως αυτοαπασχόληση
“self-employed workers providing services to a single work provider in a continuous manner, hence acting de facto as employees” (OECD “Jobs for youth: Greece” 2010) «αυτοαπασχολούμενοι» με έναν μόνο «πελάτη»: τον εργοδότη συνέπειες για τους εργοδότες σημαντική εξοικονόμηση κόστους εργασίας ΤΕΒΕ (ή ΟΓΑ!) αντί για ΙΚΑ συνέπειες για τους εργαζομένους εργασιακή ανασφάλεια χαμηλές αμοιβές (ακόμη και κάτω από τα κατώτατα όρια της ΕΓΣΣΕ) μειωμένη ή μηδενική νομική προστασία σε περίπτωση απόλυσης μειωμένη ή μηδενική κοινωνική προστασία σε περίπτωση ασθένειας, μητρότητας, ανεργίας κτλ.

12 (ακόμη πιο) άτυπες μορφές απασχόλησης: μισθωτή εργασία που εμφανίζεται ως αυτοαπασχόληση (cont’d)
ποσοτικές εκτιμήσεις 5-7 έτη μετά το πτυχίο 12% των αποφοίτων ΑΕΙ εργάζονταν ακόμη με σύμβαση έργου ή παροχής υπηρεσιών σε έναν εργοδότη (Καραμεσίνη 2008 «Η απορρόφηση των πτυχιούχων στην αγορά εργασίας») 27% των αποφοίτων ΕΜΠ εργάζονταν ως «ψευδο-ανεξάρτητοι απασχολούμενοι»: συνήθως full-time με περιοδικά ανανεώσιμες συμβάσεις σε έναν εργοδότη (Athanassouli “Les quasi-salariés en Grèce: un statut atypique et hybride” 2003) ψευδο-ανεξάρτητοι απασχολούμενοι + άλλοι με καθεστώς εργολαβίας (Μουρίκη «Το νέο προλεταριάτο» Το κοινωνικό πορτραίτο της Ελλάδας 2010)

13 (ακόμη πιο) άτυπες μορφές απασχόλησης: ενοικιαζόμενη εργασία / agency work
“a temporary employment relationship between a temporary work agency, which is the employer, and a worker, where the latter is assigned to work for and under the control of an undertaking and/or establishment making use of his or her services (the user company)” (Directive 91/383/EEC of 25 June 1991) προσωρινή απασχόληση μέσω των «Εταιριών Προσωρινής Απασχόλησης» π.χ. στην Εθνική Τράπεζα ο αριθμός των εργαζομένων μέσω των ΕΠΑ κυμαίνεται εποχιακά: με άτομα (Μουρίκη «Το νέο προλεταριάτο» Το κοινωνικό πορτραίτο της Ελλάδας 2010)

14 (ακόμη πιο) άτυπες μορφές απασχόλησης: ενοικιαζόμενη εργασία / agency work (cont’d)
κατάσταση στην Ελλάδα στη θεωρία (Ν2596/2001): οι προσωρινά απασχολούμενοι απολαμβάνουν όλα τα πλεονεκτήματα και τους όρους αμοιβής που ορίζουν οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας η μέγιστη διάρκεια των συμβάσεων ορίζεται σε μήνες στην πράξη: οι όροι εργασίας του ενοικιαζόμενου εργαζόμενου είναι κατά κανόνα υποδεέστεροι αυτών που ισχύουν για το προσωπικό του έμμεσου εργοδότη οι αμοιβές συχνά υπολείπονται ακόμη και των κατώτατων ορίων που ορίζει η ΕΓΣΣΕ η διάρκεια της ενοικίασης μπορεί να υπερβαίνει την επιτρεπόμενη χρονική διάρκεια των μηνών

15 (ακόμη πιο) άτυπες μορφές απασχόλησης: απασχολούμενοι σε επιδοτούμενα προγράμματα
προγράμματα μαθητείας, πρακτικής άσκησης, απόκτησης εργασιακής εμπειρίας (Stage) - συνήθως χρηματοδοτούμενα από το ΕΚΤ η (ευρωπαϊκή) λογική απασχόληση σε ιδιωτικές επιχειρήσεις για την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας η (ελληνική) εφαρμογή επιδοτούμενη υποαπασχόληση σε δημόσιους φορείς ... ... με αδιαφανή κριτήρια επιλογής ... ... και με προσδοκία πρόσληψης σε μόνιμη θέση εργασίας στο Δημόσιο απόφοιτοι ΑΕΙ το 2009 Νοέμβριος 2009 : μη ανανέωση των συμβάσεων του προγράμματος Stage

16 (ακόμη πιο) άτυπες μορφές απασχόλησης: το «νέο πρεκαριάτο» / précariat
διαφορετική αναλυτική κατηγορία επισφαλής εργασία ≠ άτυπες μορφές απασχόλησης ποσοτικές εκτιμήσεις (2009) μικρής διάρκειας, χαμηλά αμειβόμενες θέσεις στον «επίσημο» τομέα θέσης μερικής απασχόλησης συμβάσεις ορισμένου χρόνου αδήλωτες, ανασφάλιστες θέσεις στον «ανεπίσημο» τομέα = περίπου 40% της συνολικής απασχόλησης Μουρίκη «Το νέο προλεταριάτο» Το κοινωνικό πορτραίτο της Ελλάδας 2010 η εκτίμηση αυτή μπορεί να φαίνεται κάπως υπερβολική ... ... αλλά η επισφαλής εργασία είναι όντως διαδεδομένη, ιδίως μεταξύ των μεταναστών, των ανειδίκευτων, των νέων, των γυναικών κ.ά.

17 % με μηνιαίες αποδοχές κάτω από:
όψεις επισφάλειας στην αγορά εργασίας: χαμηλές αμοιβές (ήδη πριν την κρίση) επιχειρήσεις ιδιωτικού τομέα % του συνόλου των μισθωτών % με μηνιαίες αποδοχές κάτω από: 500 ευρώ 750 ευρώ 1000 ευρώ πλήρης απασχόληση 60,8 7,2 33,0 72,0 μερική απασχόληση 4,1 61,3 87,9 96,6 μόνιμη απασχόληση 56,8 4,8 33,1 71,6 προσωρινή απασχόληση 8,0 24,1 59,0 86,3 σύνολο 64,9 36,3 73,4 Πηγή: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ «Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση Ετήσια Έκθεση 2008». Στοιχεία για το 2007.

18 όψεις επισφάλειας στην αγορά εργασίας: συνδικαλιστική εκπροσώπηση
συνδικαλιστική πυκνότητα συμμετοχή στην αγορά εργασίας και επιρροή στα συνδικάτα % εργαζομένων* % μελών σωματείων* % μελών ΔΕ ΓΣΕΕ μη τραπεζικός ιδιωτικός τομέας 15,6% 90,3 72,1 35,6 επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας 53,8% 5,5 15,0 42,2 τράπεζες 76,2% 2,7 10,5 13,3 συμβασιούχοι Δημοσίου, ΟΤΑ κτλ. 32,1% 1,5 2,5 8,9 σύνολο (εκτός δημοσίων υπαλλήλων) 19,6% 100,0 δημόσιοι υπάλληλοι 66,4% [ΑΔΕΔΥ] γενικό σύνολο 26,9% * Σε σύνολο 2.3 εκατ. εργαζομένων / 450 χιλ. μελών σωματείων εκτός μονίμων δημοσίων υπαλλήλων (που ανήκουν στην ΑΔΕΔΥ) το 2004 Πηγή: Matsaganis M. (2007) «Union structures and pension outcomes in Greece». British Journal of Industrial Relations 45 (3) τα συνδικάτα κυριαρχούνται από τους προστατευμένους “insiders” η επιρροή των λιγότερο προστατευμένων “mid-siders” είναι μικρή και μειώνεται και άλλο καθώς ανεβαίνουμε τα σκαλιά της συνδικαλιστικής ιεραρχίας η παρουσία των απροστάτευτων “outsiders” είναι αμελητέα

19 όψεις επισφάλειας στην αγορά εργασίας: συνδικαλιστική εκπροσώπηση (cont’d)
αναντιστοιχία μεταξύ εργαζομένων και συνδικαλιστών ο τυπικός εργαζόμενος ο τυπικός συνδικαλιστής μισθωτός του μη τραπεζικού ιδιωτικού τομέα υπάλληλος Δημοσίου, ΔΕΚΟ, τράπεζας με λιγότερο ασφαλή (ή «ευέλικτη») σύμβαση μονιμότητα ή σύμβαση αορίστου χρόνου 40% πιθανότητα να είναι γυναίκα άνδρας μέσης ηλικίας ασφαλισμένος στο ΙΚΑ ασφαλισμένος σε κάποιο ειδικό ταμείο 12% πιθανότητα να είναι μετανάστης (2004) 100% Έλληνας

20 ανακατατάξεις στο χώρο των συνδικάτων
η κρίση αυξάνει την επισφάλεια στην αγορά εργασίας ... ... και συνεπώς τη «ζήτηση» για συνδικαλιστική προστασία τα επίσημα συνδικάτα είναι απόντα από τις επιχειρήσεις όπου απασχολείται η συντριπτική πλειονότητα των μισθωτών νέα μορφώματα επιχειρούν να καλύψουν το «έλλειμμα» συνδικαλιστικής προστασίας ΠΑΜΕ πρωτοβάθμια σωματεία κ.ά.

21 προοπτικές της αγοράς εργασίας
μισθοί (ονομαστικές) μέσες ακαθάριστες αποδοχές -2,7% Δημόσιο ,0% επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας -6,2% τράπεζες ,3% μη τραπεζικός ιδιωτικός τομέας -1,7% κατώτατες αποδοχές +0,9% (πραγματικές) μέσες ακαθάριστες αποδοχές -4,8% Τράπεζα της Ελλάδος «Νομισματική πολιτική » ανεργία ΤτΕ: «η τάση της αναμένεται να είναι σαφώς αυξητική και το 2011» ΔΝΤ: 11,8% το 2010 (ΤτΕ: 12,5%) → 14,6% το 2011→ 14,8% το 2012

22 εξέλιξη πραγματικών αποδοχών Ελλάδα, 2000-2010

23 εξέλιξη αποδοχών και κόστους εργασίας Ελλάδα και Ευρωζώνη, 2000-2011

24 επίπεδο κατώτατων αποδοχών Ελλάδα και Ευρώπη, 2009

25 μισθοί και απασχόληση: δυσμενείς προοπτικές
πολλοί εργαζόμενοι χάνουν τη δουλειά τους ... ποσοστό ανεργίας το Νοέμβριο 2010: 13,9% ... πολλές οικογένειες μένουν χωρίς κανέναν εργαζόμενο 10,3% των ατόμων ετών ζούσε σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργαζόταν κανένας (γ’ τρίμηνο του 2010) η «εσωτερική υποτίμηση» φαίνεται αναπόφευκτη όμως: οι τιμές δεν μειώνονται ταυτόχρονα και ισόποσα με τους μισθούς λόγω «ανειλημμένων υποχρεώσεων» η προσαρμογή θα είναι δύσκολη πώς ανταποκρίνεται το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας;

26 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης
τι είναι το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας; επιδόματα κοινωνικής βοήθειας επιδόματα ανεργίας οικογενειακά επιδόματα επιδόματα κατοικίας επιδόματα αναπηρίας επιδόματα ηλικιωμένων «κοινωνικός μισθός» ... στο βαθμό που παρέχουν εισοδηματική στήριξη σε άτομα και οικογένειες χαμηλού εισοδήματος

27 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: επιδόματα κοινωνικής βοήθειας
social assistance εισοδηματικές μεταβιβάσεις που στηρίζουν το εισόδημα φτωχών ατόμων και οικογενειών όταν αυτό πέφτει κάτω από κάποιο όριο χορηγούνται με εισοδηματικά κριτήρια έχουμε τέτοια επιδόματα στην Ελλάδα; οι διάφορες έκτακτες ενισχύσεις σε παλιννοστούντες, αποφυλακισμένους, θύματα θεομηνιών κ.ά. είναι μάλλον αμελητέες τα λεγόμενα «επιδόματα πρόνοιας» είναι άλλο πράγμα (ΑΜΕΑ) μερική εξαίρεση: επιδόματα ηλικιωμένων (βλ. παρακάτω) το θέμα σχετίζεται με το «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα» θα συζητηθεί σε επόμενο σεμινάριο: Δευτέρα 14 Μαρτίου

28 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: επιδόματα ανεργίας
τακτικό επίδομα ανεργίας απευθύνεται σε μισθωτούς των οποίων η σύμβαση εργασίας έληξε ή καταγγέλθηκε από τον εργοδότη χορηγείται με ασφαλιστικές προϋποθέσεις 100+ ή 125+ ένσημα τους τελευταίους 14 μήνες (εξαιρούνται οι τελευταίοι 2) διάρκεια επιδότησης: 5-12 μήνες 12 μήνες: 250+ ένσημα τους τελευταίους 14 μήνες (εξαιρούνται οι τελευταίοι 2) αξία επιδόματος: 454 ευρώ το μήνα (από 1 Μαΐου 2009) συν 10% για κάθε μέλος οικογενείας αριθμός δικαιούχων: (Δεκέμβριος 2010) 66,4% όσων ήταν άνεργοι έως 12 μήνες λειτουργεί ως κρατική επιδότηση εργοδοτών σε κλάδους εποχικής απασχόλησης ξενοδοχεία, φροντιστήρια κτλ. 29,6% των επιδοτουμένων τον Δεκέμβριο 2009 ήταν εποχικοί στον τουρισμό

29 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: επιδόματα ανεργίας (cont’d)
επίδομα μακροχρόνια ανέργων προϋποθέσεις επιλεξιμότητας: ηλικία από 45 μέχρι 65 ετών εξάντληση 12μηνης τακτικής επιδότησης ανεργίας το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα να μην υπερβαίνει τα ευρώ συν 587 ευρώ για κάθε ανήλικο παιδί διάρκεια επιδότησης: 12 μήνες αξία επιδόματος: 200 ευρώ το μήνα (από το 2003!) αριθμός δικαιούχων: 733 (το 2008) χαμηλά εισοδηματικά όρια + κακή πληροφόρηση = μικρή διάδοση λιγότερο από 0,5% όσων ήταν άνεργοι πάνω από 12 μήνες (το 2008) έκτοτε ο αριθμός των μακροχρόνια ανέργων υπερ-διπλασιάστηκε ... μη ανάληψη; εκτίμηση αριθμού θεωρητικών δικαιούχων: άτομα (Euromod)

30 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: επιδόματα ανεργίας (cont’d)
άλλα επιδόματα ανεργίας ΟΑΕΔ επίδομα 73 ευρώ × 5 μήνες σε ανέργους ηλικίας ετών που παραμένουν εγγεγραμμένοι στα μητρώα ανέργων για 12+ μήνες και διαθέτουν 80+ ένσημα εφάπαξ επιχορήγηση 430 ευρώ σε πρώην επιδοτούμενους που παραμένουν άνεργοι μετά το τέλος της μέγιστης περιόδου χορήγησης του τακτικού επιδόματος και έχουν εισόδημα έως ευρώ ειδικά προγράμματα για εποχιακούς εργαζόμενους κ.ά. συνολικός αριθμός δικαιούχων: (το 2004)

31 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: οικογενειακά επιδόματα
κατακερματισμός ανά επαγγελματική κατηγορία οικογενειακό επίδομα για σύζυγο και ένα παιδί (2009) ΟΑΕΔ 8 ευρώ Δημόσιο 53 ευρώ Τράπεζες 157 ευρώ οικογενειακό επίδομα για σύζυγο και δύο παιδιά (2009) ΟΑΕΔ 25 ευρώ Δημόσιο 71 ευρώ Τράπεζες 236 ευρώ αυτοαπασχολούμενοι, αγρότες κ.ά. δεν δικαιούνται καθόλου οικογενειακό επίδομα

32 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: οικογενειακά επιδόματα (cont’d)
κατακερματισμός ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών οικογένειες με 3+ παιδιά πιο γενναιόδωρα επιδόματα τρίτου παιδιού: 177 ευρώ πολυτεκνικό: 44 ευρώ (ανά παιδί) ισόβια σύνταξη: 102 ευρώ φορολογικές ελαφρύνσεις καταιγισμός διευκολύνσεων μόρια για προσλήψεις στο Δημόσιο άδειες ταξί, μικροπωλητή, περίπτερο μετεγγραφές σε πανεπιστήμια της Αθήνας κ.ά. ποσοστό φτωχών παιδιών σε οικογένειες με 3+ παιδιά: 13% (το 2008) οικογένειες με ≤2 παιδιά ασήμαντη ή ανύπαρκτη ενίσχυση (εκτός Δημοσίου-ΔΕΚΟ-τραπεζών)

33 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: οικογενειακά επιδόματα (cont’d)
1998 2008 μεταβολή* επίδομα απροστάτευτου παιδιού (για 1 παιδί) 44,02 -27,7% οικογενειακό επίδομα ΟΑΕΔ (για 2 παιδιά) ** 16,32 24,65 +9,2% επίδομα τρίτου παιδιού*** 122,91 170,86 +0,5% μηνιαίο πολυτεκνικό επίδομα (για 4 παιδιά) 122,92 170,84 κατώτατες αποδοχές υπαλλήλων 416,89 680,59 +8,0% * μεταβολή κατά την περίοδο σε πραγματικές (αποπληθωρισμένες) τιμές ** το 1998: οικογένειες με ετήσιο εισόδημα κάτω από €6.456 *** το 1998: οικογένειες με ετήσιο εισόδημα κάτω από €20.543

34 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: οικογενειακά επιδόματα (cont’d)
τα οικογενειακά επιδόματα στις άλλες χώρες της Ευρώπης καθολικά: χωρίς εισοδηματικά κριτήρια για οριζόντια αναδιανομή Δανία, Σουηδία, Φινλανδία (Νορβηγία, Ισλανδία) Βρετανία, Ιρλανδία (μέχρι τώρα) Γερμανία, Γαλλία, Αυστρία, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο (Ελβετία) Μάλτα, Κύπρος Σλοβενία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Λετονία, Εσθονία, Λιθουανία από το πρώτο παιδί (με την εξαίρεση της Γαλλίας: από το δεύτερο παιδί) προνοιακά: με εισοδηματικά κριτήρια για κάθετη αναδιανομή Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία Πολωνία, Βουλγαρία, Ρουμανία από το πρώτο παιδί Πηγή: MISSOC (2010)

35 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: επιδόματα κατοικίας
επίδομα ενοικίου ΟΕΚ απευθύνεται σε μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα χορηγείται με ασφαλιστικές προϋποθέσεις ... μονογονεϊκές οικογένειες: 700 ένσημα ζευγάρια με δύο παιδιά: ένσημα κτλ. ... λαμβάνοντας υπόψη και εισοδηματικά κριτήρια οικογένειες με ένα παιδί: ευρώ το χρόνο οικογένειες με δύο παιδιά: ευρώ το χρόνο κτλ. αξία επιδόματος (το 2009) οικογένειες με ένα παιδί: 140 ευρώ το μήνα οικογένειες με δύο παιδιά: 165 ευρώ το μήνα κτλ. αριθμός δικαιούχων: (το 2008) από το 2009 ο ΟΕΚ δεν έχει καταβάλει επίδομα ενοικίου (...) τον Μάρτιο 2011 θα ανακοινωθούν οι νέοι όροι του προγράμματος «θέλουμε να διασφαλίσουμε να μην λάβει το επίδομα κανείς που δεν το δικαιούται»

36 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: επιδόματα αναπηρίας
αναπηρικές συντάξεις χορηγούνται από τα ταμεία ασφάλισης μέση αξία αναπηρικής σύνταξης (στο ΙΚΑ): 484 ευρώ το μήνα (το 2007) αριθμός δικαιούχων: (κύρια) και (επικουρική σύνταξη αναπηρίας) σε όλα τα ταμεία εκτός Δημοσίου και ΝΑΤ επιδόματα ΑΜΕΑ (πελατειακός) κατακερματισμός: 23 επιδόματα για 10 κατηγορίες μεγάλη διαφοροποίηση του ύψους κάθε επιδόματος επίδομα τυφλών εργαζομένων / συνταξιούχων: 310 ευρώ (το 2009) επίδομα τυφλών επιστημόνων / δικηγόρων: 609 ευρώ (το 2009) μεγάλη αύξηση του αριθμού δικαιούχων από άτομα το 1996 σε το 2008 62% του συνόλου των δικαιούχων λαμβάνει επίδομα βαριάς αναπηρίας

37 το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας την εποχή της κρίσης: επιδόματα ηλικιωμένων
το δίχτυ ασφαλείας είναι πιο ουσιαστικό για τους ηλικιωμένους ... κατώτατες συντάξεις βασικές συντάξεις ΟΓΑ σύνταξη ανασφαλίστων ΕΚΑΣ ... και πάλι όμως απέχει πολύ από το να είναι συνεκτικό νέο ασφαλιστικό: βασική + (νέα) κατώτατη σύνταξη από το 2015 θα συζητηθεί στο επόμενο σεμινάριο: Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου

38 ένα διάτρητο δίχτυ ασφαλείας αντιμέτωπο με την κρίση
η συγκρότηση ενός αποτελεσματικού κοινωνικού διχτυού ασφαλείας δεν υπήρξε ποτέ στόχος υψηλής προτεραιότητας ... ... με αποτέλεσμα το υπάρχον δίχτυ ασφαλείας να παραμένει διάτρητο και κατά συνέπεια εντελώς απροετοίμαστο για την κρίση τα κυριότερα κενά κάλυψης μακροχρόνια άνεργοι που έχουν εξαντλήσει το δικαίωμα επιδότησης νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας που δεν καλύπτονται από την ασφάλιση ανεργίας επειδή δεν έχουν ποτέ εργαστεί (ακόμη και όταν έχουν χαμηλό εισόδημα) επισφαλώς απασχολούμενοι που δεν στοιχειοθετούν ασφαλιστικό δικαίωμα ώστε να το αξιοποιήσουν σε περίπτωση ανεργίας, ασθενείας ή μητρότητας αυταπασχολούμενοι σε επιχειρήσεις ή αγροτικές εκμεταλλεύσεις χαμηλής απόδοσης φτωχές οικογένειες χαμηλού εισοδήματος με λιγότερα από τρία παιδιά άτομα ανίκανα να εργαστούν που όμως δεν λαμβάνουν κάποιο αναπηρικό επίδομα ηλικιωμένοι με χαμηλή σύνταξη (π.χ. χηρείας) χωρίς άλλα εισοδήματα κ.ά.

39 η λιτότητα ασύμβατη με την ενίσχυση του διχτυού ασφαλείας;
η κρίση σίγουρα αυξάνει τη ζήτηση για κοινωνική προστασία η λιτότητα μπορεί - ή μάλλον: πρέπει - να συμβαδίζει με την ενίσχυση του διχτυού ασφαλείας η «προικοδότηση» πολιτικών με υψηλή κοινωνική απόδοση ... στήριξη του εισοδήματος των φτωχών οικογενειών βελτίωση του κοινωνικού μισθού: νοσοκομεία, σχολεία, Βοήθεια στο σπίτι, παιδικοί σταθμοί ... μπορεί – ή μάλλον: πρέπει - να συμβαδίζει με τη σταδιακή εγκατάλειψη πολιτικών με χαμηλή κοινωνική απόδοση το ζητούμενο: περικοπές «με το νυστέρι» (όχι «με τον μπαλτά»)

40 η κυβερνητική πολιτική
δείγματα γραφής μέχρι τώρα η κρίση μειώνει τα έσοδα των φορέων κοινωνικής ασφάλισης ταμεία αλλά και ΟΑΕΔ, ΟΕΚ κ.ά. η αγωνιώδης αναζήτηση «ευκαιριών» για εξοικονόμηση πόρων φαίνεται να γίνεται αδιακρίτως αναστολή προγράμματος επιδόματος ενοικίου ΟΕΚ το 2010 διακοπή χορήγησης ΕΚΑΣ (5% των δικαιούχων στο ΙΚΑ) οι μισοί έκαναν αμέσως ένσταση (το Νοέμβριο 2010) όσοι δικαιωθούν θα πληρωθούν αναδρομικά τον Απρίλιο 2011 δηλ. θα μείνουν 5 μήνες χωρίς εισοδηματική στήριξη! αδιαφορία για την αποτελεσματικότητα των επιδομάτων που ήδη ισχύουν μη αναπροσαρμογή ύψους επιδομάτων και εισοδηματικών κριτηρίων (π.χ. επίδομα μακροχρόνια ανέργων ΟΑΕΔ, επίδομα απροστάτευτου τέκνου) χαμηλός αριθμός δικαιούχων (π.χ. επίδομα μακροχρόνια ανέργων ΟΑΕΔ) μη ανάληψη (π.χ. ΕΚΑΣ, σύνταξη ανασφαλίστων, επίδομα μακροχρόνια ανέργων)

41 η κυβερνητική πολιτική μέχρι τώρα (cont’d)
(άλλα) δείγματα γραφής μέχρι τώρα ευθυγράμμιση με το γενικότερο πνεύμα της εποχής (κατά των μεταναστών) θεσμοθέτηση κριτηρίου δεκαετούς παραμονής στη χώρα στα πολυτεκνικά επιδόματα (μετά από πίεση του ΛΑΟΣ) επανεξέταση των όρων επιλεξιμότητας επιδόματος ενοικίου ΟΕΚ ώστε να αποκλειστούν όσοι «δεν έμεναν ουσιαστικά στη χώρα μας, αλλά με κάποια τερτίπια κατάφερναν να πάρουν επιδότηση ενοικίου» υφυπουργός Εργασίας Β. Κεγκέρογλου, συνέντευξη τύπου, 7 Φεβρουαρίου 2011 η επιλεκτικότητα γίνεται ξανά της μόδας απόπειρα επιβολής εισοδηματικών κριτηρίων στα πολυτεκνικά επιδόματα (απέτυχε λόγω αντίδρασης της Ομοσπονδίας Πολυτέκνων και του ΛΑΟΣ) απόπειρα επιβολής εισοδηματικών κριτηρίων στο τακτικό επίδομα ανεργίας (μελετάται, σύμφωνα με δημοσιεύματα) η επιλεκτικότητα είναι φτωχό υποκατάστατο του εξορθολογισμού των παροχών!

42 η κυβερνητική πολιτική μέχρι τώρα (cont’d)
η επίσημη αντίληψη της κυβέρνησης παραμένει κάπως συγκεχυμένη «Στην περίπτωση των ειδικών επιχειρησιακών, η Εθνική Συλλογική αποτελεί ένα δίχτυ προστασίας ισάξιο του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος το οποίο, δυστυχώς, στην Ελλάδα, δεν έχουμε κατορθώσει να θεσπίσουμε ακόμη. Ελπίζω να μπορέσουμε να το θεσμοθετήσουμε τα επόμενα χρόνια. Αυτή την περίοδο επεξεργαζόμαστε στο υπουργείο ένα δίχτυ βασικών κοινωνικών υπηρεσιών. Έτσι επεκτείνουμε σε όλους τους ανέργους για το 2011 τη δυνατότητα κάλυψης της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Θεσπίζουμε από την 1η Απριλίου, σε συνεργασία με το υπουργείο Μεταφορών κοινωνικό τιμολόγιο με μείωση 50% των μεταφορικών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για όλους τους ανέργους με συγκεκριμένα κριτήρια.» υπουργός Εργασίας Λ. Κατσέλη, συνέντευξη στην Καθημερινή, 13 Φεβρουαρίου 2011

43 μια agenda μεταρρύθμισης της κοινωνικής πολιτικής
πύκνωση κοινωνικού διχτυού ασφαλείας εξορθολογισμός και ενοποίηση των εισοδηματικών μεταβιβάσεων ανάπτυξη κοινωνικών υπηρεσιών χωρίς υποστηρικτικές υπηρεσίες, μόνα τα επιδόματα είναι ανεπαρκή αναβάθμιση διοικητικής ικανότητας χωρίς αποτελεσματική διοίκηση, η καταπολέμηση της φτώχειας είναι αδύνατη ενδυνάμωση «κοινωνικής ιδιότητας του πολίτη» καθολική πρόσβαση σε ένα βασικό πλέγμα υπηρεσιών και άλλων παροχών προσεκτική εφαρμογή ενός ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος ύστατο δίχτυ ασφαλείας σημείο αναφοράς μιας συνεκτικής πολιτικής κατά της φτώχειας