«…and Justice for all»: Teaching Metallica in classroom

Παρουσίαση με θέμα: "«…and Justice for all»: Teaching Metallica in classroom"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «…and Justice for all»: Teaching Metallica in classroom
Dimitris Tahmatzidis

2 Το κείμενο που κρατάτε στα χέρια σας αφορά την πρακτική εφαρμογή ενός διδακτικού σεναρίου στα πλαίσια του μαθήματος της ερευνητικής εργασίας με την μέθοδο project, στην τάξη της Α’ Λυκείου κατά το σχολικό έτος Η διαδικασία ήταν η προβλεπόμενη από τις διατάξεις: παρουσιάστηκαν όλα τα project στους μαθητές της Α’ Λυκείου, οι μαθητές το επέλεξαν και έτσι, σχηματίστηκε ένα τμήμα 20 μαθητών και μαθητριών από όλη την Α’ Λυκείου και συγκεκριμένα από τα τμήματα Α1 έως και Α5. Σκοπός της έρευνας ήταν η μελέτη των εννοιών της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης και για να προσεγγίσουμε το θέμα αυτό ξεκινήσαμε από το βίντεο κλιπ των Metallica, το One. Θα παρουσιάσω τους λόγους για τους οποίους έγινε αυτή η επιλογή.

3 Το βίντεο κλιπ προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1989 όταν ήμουν μαθητής της Γ’ Λυκείου και αμέσως έγινε το αγαπημένο μου. Για κάποιους απροσδιόριστους λόγους είναι ακόμη μέσα στα αγαπημένα μου τραγούδια. Θυμάμαι πως όταν το άκουσα για πρώτη φορά μου θύμισε Καβάφη και ειλικρινά ακόμη και σήμερα δεν μπορώ να βρω τι διαφορά έχει αυτό το τραγούδι από τα καβαφικά Τείχη. Για κάποιον που θα το δει για πρώτη φορά και θα το ακούσει επίσης για πρώτη φορά, μπορεί να του φανεί «βαρύ και «βίαιο». Όμως δεν είναι. Μιλάει για την απομόνωση και για τον εγκλεισμό και θυμίζει τα Τείχη του Καβάφη όπου το ποιητικό υποκείμενο παραπονιέται για τον εγκλεισμό, που τόσο ανεπαισθήτως ήρθε. Οι Τρύπες λένε πως «όσοι περνάν στη χώρα της απόγνωσης, παθαίνουν αμνησία». Οι στίχοι του τραγουδιού ξεκινάνε με την φράση «Δεν θυμάμαι τίποτε – Δεν μπορώ να ξεχωρίσω αν αυτό είναι αλήθεια ή ψέμα». Έγκλειστο το ποιητικό υποκείμενο δεν μπορεί να ξεχωρίσει πλέον την πραγματικότητα από το όνειρο και αυτή η σιωπή το πνίγει, όπως πνίγει και τον Καβάφη, όπως πνίγει και κάθε ευαίσθητο άνθρωπο:

4 I can't remember anything
Δεν μπορώ να θυμηθώ τίποτε Can't tell if this is true or dream Δεν μπορώ να ξεχωρίσω αν αυτό είναι αλήθεια ή ψέμα Deep down inside I feel to scream Βαθιά μέσα μου θέλω να ουρλιάξω This terrible silence stifles me Αυτή η τρομερή σιωπή με πνίγει

5 Όμως το τραγούδι πάει και ένα βήμα παραπέρα
Όμως το τραγούδι πάει και ένα βήμα παραπέρα. Προβάλλει την οργή που συνοδεύει τον εγκλεισμό. Αν προσέξετε τους μορφασμούς του τραγουδιστή καθώς τραγουδά θα διαπιστώσετε πως ξεκινάει από τον πόνο, την απόγνωση, την θλίψη για να καταλήξει στην οργή. Ναι, οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να οργίζονται. Αν παρατηρήσετε τον τρόπο με τον οποίο ο Ουλριχ χτυπάει τα ντραμς είναι σα να θέλει να σπάσει τη σιωπή, σα να θέλει να σπάσει τα καβαφικά τείχη. Αν παρατηρήσετε τον τρόπο με τον οποίο ο Χετφιλντ παίζει την κιθάρα στο σόλο τμήμα του τραγουδιού, στο τέλος, είναι σα να πρέπει να βγει από μέσα του η οργή, ένα απωθημένο συναίσθημα που πρέπει να ελευθερωθεί: Darkness Σκοτάδι Imprisoning me Με φυλακίζει All that I see Το μόνο που βλέπω Absolute horror Απόλυτη φρίκη I cannot live Δεν μπορώ να ζήσω I cannot die Δεν μπορώ να πεθάνω Trapped in myself Παγιδευμένος στον εαυτό μου Body my holding cell Σώμα το κελί μου

6 Και πραγματικά όταν σταματάνε οι στίχοι του τραγουδιού την δράση αναλαμβάνει η μουσική. Όλη η τελική σολιά του τραγουδιού είναι μία ηχητική αναπαράσταση της απελευθέρωσης του εγκλωβισμένου ποιητικού υποκειμένου. Ίσως γι’ αυτό να φαίνεται το τραγούδι «βίαιο» σε κάποιους: επειδή ακριβώς η προσπάθεια για απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά είναι κατά βάση μια βίαιη πράξη. Όμως καλά όλα αυτά. Γιατί πρέπει να διδάξουμε τους Metallica στα παιδιά. Αλλά και πάλι γιατί όχι; Πολλά πράγματα συνδέουν τους Metallica με την Ελλάδα. Καταρχήν οι Metallica ιδρύθηκαν στην εθνική μας εορτή, την 28η Οκτωβρίου (1981)! Το όνομά τους είναι ελληνικό: αν κατεβάσεις τον τόνο από την προπαραλήγουσα (Metallica) στην λήγουσα (Μεταλλικά), παίρνεις το ουδέτερο του επιθέτου! Στο βίντεό τους ακούγεται η φράση «What is democracy?» - «Τι είναι Δημοκρατία;», που είναι επίσης ελληνική λέξη (και «εφεύρεση» και έννοια). Ο δίσκος των Metallica, στον οποίο βρίσκεται το τραγούδι, λέγεται «…and Justice for all», μιλά δηλαδή για την δικαιοσύνη, υπάρχει δηλαδή μία καλή «μαγιά», μια πρώτη ύλη για να βγει ένα καλό project. Ο Bruner στο βιβλίο του The process of education έγραφε ότι οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο μπορεί να διδαχτεί σε οποιοδήποτε παιδί οποιαδήποτε ηλικίας με τίμιο (ειλικρινή) τρόπο. Οπότε έπρεπε να βρω αυτόν τον τίμιο και ειλικρινή τρόπο.

7 Το πλαίσιο ήδη το έδινε το νέο Πρόγραμμα Σπουδών (Π. Σ. )
Το πλαίσιο ήδη το έδινε το νέο Πρόγραμμα Σπουδών (Π.Σ.). Το υπηρεσιακό έγγραφο με τίτλο «Οδηγίες για τη διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας της Α΄ τάξης Γενικού Λυκείου για το σχ. έτος » αναφέρει τις νέες διαστάσεις στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος. Ξεκινάει μιλώντας για νέες εποχές στον κόσμο γενικά και στην εκπαίδευση ειδικότερα με «τεράστιες αλλαγές […] τα τελευταία είκοσι χρόνια [...] στα είδη των γραπτών, προφορικών και ψηφιακών κειμένων […]. Αυτές οι αλλαγές ανέδειξαν άλλες γλωσσοδιδακτικές προσεγγίσεις, στο πλαίσιο των οποίων δημιουργήθηκαν νέες πραγματικότητες, νέες θεάσεις του αντικειμένου «Γλωσσική εκπαίδευση». Εισάγει επίσης νέους όρους, όπως: γραμματισμός, πολυγραμματισμοί, νέοι γραμματισμοί, πολυτροπικότητα, κειμενικό είδος κτλ., οι οποίοι τώρα εντάσσονται στο νέο Π.Σ.

8 Ειδικότερα για τα γλωσσικά μαθήματα το έγγραφο αναφέρει ότι για την Α' τάξη του Λυκείου «επιδιώκεται ενδυνάμωση του ήδη αποκτημένου γλωσσικού γραμματισμού» φτιάχνοντας μία «κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική» ενώ χαρακτηριστικά τονίζει ότι «Δεν ενδιαφέρει τόσο η αποκλειστική εστίαση σε γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα […] όσο η σύνδεσή τους με τα κείμενα και η αξιοποίησή τους για τη βαθύτερη κατανόηση των κειμένων και του κόσμου που κατασκευάζουν ―κοινωνιοκεντρική κατεύθυνση. Το γλωσσικό μάθημα ― περισσότερο από όλα τα άλλα ― σχετίζεται στενά με την κοινωνία, γι' αυτό είναι προφανές ότι μέσω αυτού καλλιεργούνται επίσης αξίες και στάσεις απέναντι στην κοινωνία και τον κόσμο. Επομένως παράλληλα με τους γλωσσικούς επιδιώκονται και ευρύτεροι αξιακοί στόχοι». Ουσιαστικά προτρέπει τον εκπαιδευτικό όχι μόνο να ανατρέξει σε νέες διδακτικές τεχνικές και νέα εκπαιδευτικά μοντέλα αλλά – και εδώ είναι το σημαντικό – τον «αναγκάζει» να διδάξει την γλώσσα μέσα στο κοινωνικό της πλαίσιο, αναδεικνύοντας την κοινωνική της διάσταση.

9 Όταν ένας καθηγητής αποφασίζει να βάλει τους Metallica μέσα στη σχολική τάξη, δηλαδή να βάλει ένα μέρος της κοινωνίας, την heavy και thrash metal μουσική, αναλαμβάνει ένα μεγάλο κοινωνικό ρίσκο (τι θα πει η κοινωνία;), ένα μεγάλο συναισθηματικό βάρος (θα τα καταφέρω;) και μία τεράστια συνειδησιακή επιλογή (γιατί το κάνω; ποια είναι τα κίνητρά μου;) Θα ξεκινήσω από το τελευταίο. Είναι ωραίο να σε αγαπάνε οι μαθητές. Είναι ωραίο να αισθάνεσαι ικανοποίηση από την δουλειά σου και είναι ακόμη πιο ωραίο να λένε ότι εισάγεις νέα πράγματα στο μάθημα: «Ω! αυτός διδάσκει Metallica στο σχολείο, πρέπει να είναι πολύ ενδιαφέρων τύπος!». Όμως αυτός ο εκπαιδευτικός δεν κάνει μάθημα, κάνει δημόσιες σχέσεις. Χρησιμοποιεί τους μαθητές για να καλύψει τις ναρκισσιστικές του ανάγκες. Πολλές φορές όταν μπαίνουμε στην τάξη νιώθουμε την ανάγκη να κάνουμε ένα καλό show, να γοητεύσουμε το νεανικό μας κοινό και όχι να διδάξουμε. Όπως γράφει ο Μοκό: «Αρκετοί εκπαιδευτικοί που έχουν όλες τις καλές προθέσεις, που φαινομενικά αγαπούν τα παιδιά, έχοντας μάλιστα αυτό που καθιερώθηκε να ονομάζουμε «ιερή φωτιά», κατά βάθος είναι εγωκεντρικοί. Αγαπούν τα παιδιά, για να ικανοποιήσουν τις προσωπικές τους συναισθηματικές ανάγκες. Τα αγαπούν γοητεύοντάς τα, και για την ικανοποίηση που παίρνουν από αυτό. Πολύ συχνά, το παιδί αφήνεται να το αιχμαλωτίσουν και η παιδαγωγική δράση μπορεί να δώσει έτσι όλη την εντύπωση μιας επιτυχημένης παιδαγωγικής. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχει βαθιά αντί-αγωγή, χωρίς μάλιστα οι ενδιαφερόμενοι να μπορούν να το συνειδητοποιήσουν. Πρόκειται για μία αγάπη κτητική και όχι δοτική. «Είναι φωτιά που καίει, αλλά που δεν φωτίζει»

10 Αυτός είναι ο κίνδυνος του καθηγητή που αποφασίζει να κάνει κάτι καινούργιο μέσα στην τάξη.
Και αυτός δεν είναι ο τίμιος και ειλικρινής τρόπος που λέει Bruner. Οπότε το να διδάξεις τους Metallica στην τάξη πρέπει να είναι μια σοβαρή ευθύνη και όχι δημόσιες σχέσεις, αν θέλεις να κάνεις καλή δουλειά. Και αν είσαι ειλικρινής στις προθέσεις σου τα διδακτικά αποτελέσματα θα είναι τα καλύτερα δυνατά. Όμως δεν χρειάζονται μόνο οι καλές προθέσεις. Χρειάζεται και πλάνο. Στην αρχή είχα μόνο τρία «πράγματα» στα χέρια μου: (1) την αγάπη για τους Metallica, (2) την ταινία στην οποία αναφέρεται το βίντεο κλιπ των Metallica (πρόκειται για την ταινία Johnny got his gun του Dalton Trumbo) και (3) μία κριτική του Βασίλη Ραφαηλίδη για την ταινία. Το project αυτό το τριγυρνούσα στο μυαλό μου για οκτώ πάνω κάτω χρόνια. Τελικά μόλις πέρυσι κατάφερα να το υλοποιήσω. Το μεγάλο μου ερώτημα ήταν πώς να ενώσω αυτά τα τρία στοιχεία για να βγάλω αυτό το διδακτικό project που είχα στο μυαλό μου. Μου έλειπε το θεωρητικό πλαίσιο (παιδαγωγικές πρακτικές – εκπαιδευτικές θεωρίες) και τα μεθοδολογικά εργαλεία. Το θεωρητικό πλαίσιο το βρήκα από το βιβλίο της κ. Κ. Αδαλόγλου. Φαίνεται πως κάποιο σχολείο στην Αυστραλία είχε κάνει κάτι που ταίριαζε με αυτό που είχα στο μυαλό μου. Γράφει η κ. Αδαλόγλου:

11 Σε Λύκειο της Αυστραλίας, στην Townsville, στο βόρειο Queensland, μία τάξη αγγλικών δουλεύει με τα βίντεο κλιπ. Ξεκινούν από τους στίχους συγκεκριμένων τραγουδιών, στη συνέχεια ακούν το CD της μουσικής και συζητούν τι προσθέτει η μουσική στους στίχους, ύστερα βλέπουν το βίντεο κλιπ και συζητούν πως συνεισφέρουν οι κινήσεις του τραγουδιστή, η εικόνα γενικότερα, στο νόημα του τραγουδιού. Αφού ολοκληρωθεί αυτός ο κύκλος ανάλυσης οι μαθητές φέρνουν στην τάξη τα αγαπημένα τους τραγούδια […] Η καθηγήτρια δουλεύει με τους μαθητές της αναπτύσσοντας μία μεταγλώσσα – «γραμματική» που αναλύει το γλωσσικό, ακουστικό και οπτικό σχέδιο των τραγουδιών και των βίντεοκλιπ που έφεραν οι μαθητές […] Οι μαθητές συγκρίνουν τα νοήματα και τις πολιτισμικές ομάδες που εκπροσωπούν διάφορα είδη μουσικής όπως η rap, η reggae, η techno, η heavy metal και άλλα […] Οι μαθητές γράφουν τους στίχους και τη μουσική ενός δικού τους τραγουδιού και γυρίζουν οι ίδιοι σε βίντεο κλιπ το τραγούδι που έγραψαν».

12 Να λοιπόν που υπάρχουν σχολεία στον κόσμο που διδάσκουν το γλωσσικό μάθημα με βίντεο κλιπ.
Νομίζω ότι αυτή η πρακτική ταιριάζει στη φράση του Π.Σ.: «επιδιώκεται ενδυνάμωση του ήδη αποκτημένου γλωσσικού γραμματισμού» φτιάχνοντας μία «κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική». Ποιο παιδί ή και ενήλικας δεν βλέπει βίντεο κλιπ; Η πρόκληση για τον εκπαιδευτικό είναι να μην μείνει στο βίντεο κλιπ αλλά με αφορμή αυτό να πάει την διδασκαλία του ένα βήμα παραπέρα, με συγκεκριμένους διδακτικούς σκοπούς και στόχους. Η δουλειά της Townsville στο βόρειο Queensland μου έδωσε μια καλή πρακτική, ένα πρώτο πλαίσιο και ένα search string στο google scholar, όμως ακόμη απείχε πολύ από αυτό που είχα στο μυαλό μου διότι ακριβώς δεν ήθελα να μόνο να μείνουμε στο βίντεο κλιπ. Αυτό που ήθελα να κάνουμε ήταν να δούμε το βίντεο κλιπ, μετά να δούμε την ταινία και μετά να δουλέψουμε στη δημοκρατία και στη δικαιοσύνη. Είχα ακόμη πολύ δρόμο, ώσπου ανακάλυψα την μέθοδο content – task base.

13 Η μέθοδος content base instruction (CBI) αφορά την γλωσσική διδασκαλία ως δεύτερη – ξένη γλώσσα. Αναπτύχθηκε ως εναλλακτική πρόταση στην κειμενοκεντρική γλωσσική διδασκαλία. Οι όροι “content & task based instruction” (διδασκαλία – καθοδήγηση με βάση τις εργασίες – δραστηριότητες ή το θέμα – περιεχόμενο) εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην βιβλιογραφία από τον Krashen (1981) και τους Brinton, Snow & Wesche (1989) ενώ οι Samuda & Bygate (2008) αναφέρουν ότι πολλές από τις αρχές που διέπουν την CBI στην γλωσσική διδασκαλία υπήρξαν κατά καιρούς διάσπαρτες σε πολλές διδακτικές μεθόδους σε όλο τον προηγούμενο αιώνα. Δεν θέλω να κουράσω με πολλές τεχνικές λεπτομέρειες για το τι είναι CBI, απλά θα περιοριστώ στα εξής:

14 Παλαιότερα η ξένη γλώσσα διδασκόταν λίγο – πολύ με τον γνωστό συμβατικό τρόπο:
σε μία αίθουσα διδασκαλίας ο δάσκαλος χρησιμοποιεί το βιβλίο και παρουσιάζει στους μαθητές τα βασικά γραμματικά φαινόμενα της γλώσσας που ήθελε να διδάξει. Το βιβλίο έχει την δομή κεφαλαίων, κάθε κεφάλαιο έχει ένα κείμενο, οι άγνωστες λέξεις κάθε κειμένου ερμηνεύονται στην μητρική γλώσσα (υπάρχει μετάφραση στην παραδοσιακή διδασκαλία) και ο δάσκαλος «παραδίδει το μάθημα», ουσιαστικά διαμεσολαβεί – παρουσιάζοντας την ύλη με την χρήση του βιβλίου – ανάμεσα στην διδακτέα ύλη και τους μαθητές. Τα κείμενα του βιβλίου καλύπτουν μία ευρεία θεματολογία, όπως: συστάσεις – γνωριμίες, ξενάγηση στην πόλη, επίσκεψη στο γιατρό, τα ψώνια από το μανάβη (σε επίπεδο αρχαρίων) ή θέματα όπως: οικολογία, πολιτική, δημοκρατία, επιστήμη (σε επίπεδο προχωρημένων). Τα οπτικό-ακουστικά μέσα (κασέτα, βίντεο κλπ) υπηρετούν την συμβατική διδασκαλία, όπου, για παράδειγμα, είτε το βιβλίο παρέπεμπε στο βίντεο, είτε το βίντεο «πατούσε» πάνω στο βιβλίο.

15 Με την μέθοδο CBI έρχεται κάτι καινούργιο.
Ο δάσκαλος μεταδίδει στους μαθητές ένα περιεχόμενο (content), π.χ. «θέλω να διδάξω βασικές οικολογικές έννοιες στην αγγλική γλώσσα». Αυτό το περιεχόμενο έχει εξ’ αρχής ξεκάθαρους στόχους και προσδοκώμενα αποτελέσματα, για παράδειγμα: «όταν θα τελειώσω τη διδασκαλία μου θα πρέπει όλοι μου οι μαθητές να ξέρουν να προφέρουν και να γράφουν δέκα αγγλικές λέξεις με οικολογικό περιεχόμενο». Για να μπορέσουν οι μαθητές να κατακτήσουν τους στόχους που έθεσε ο δάσκαλος θα πρέπει να κάνουν κάποιες εργασίες (tasks). Ένα task για παράδειγμα θα μπορούσε να είναι μία εκδρομή στο δάσος όπου οι μαθητές θα κρατάνε καρτέλες με τις αγγλικές λέξεις που θέλουμε να διδάξουμε (π.χ. «trees, leaves, grass, garbage, litter» κλπ) και θα πρέπει να τοποθετήσουν τις καρτέλες αυτές στα σημαίνοντά τους. Όλα τα tasks θα πρέπει να είναι οργανωμένα ώστε να υπηρετούν το content, που σημαίνει πως όταν τελειώσω όλα τα tasks που έχω οργανώσει στο project οι μαθητές θα πρέπει να έχουν κατακτήσει το content. Τα γραμματικά φαινόμενα που θα πρέπει να διδαχτούν οι μαθητές στην πραγματικότητα δεν τα διδάσκονται (στον πίνακα, όπως γίνεται στην παραδοσιακή διδασκαλία) αλλά θα «αναδυθούν» ως παράπλευρο διδακτικό όφελος, θα τα «αποκτήσουν» οι μαθητές ως «παρενέργεια» (side-effect) της διδασκαλίας.

16 Αυτού του είδους η διδασκαλία σημαίνει εντελώς διαφορετική προσέγγιση της ύλης, των μαθητών και της διδασκαλίας. Αν για παράδειγμα θα πρέπει να διδάξω τα απαρέμφατα ή τους υποθετικούς λόγους θα πρέπει να φτιάξω ένα content (πλαίσιο) στο οποίο το παιδί θα εμπλακεί σε τέτοιες δραστηριότητες ώστε να μην καταλάβει συνειδητά ότι μαθαίνει απαρέμφατα και υποθετικούς λόγους. Επίσης, αυτού του είδους η διδασκαλία «πατάει» όχι στην παράδοση του μαθήματος από τον δάσκαλο αλλά από τον συντονισμό των δραστηριοτήτων του μαθητή. Τα γνωστικά του οφέλη δεν βγαίνουν από το κλασικό παραδοσιακό διάβασμα αλλά από τις δραστηριότητες που έκανε με τους συμμαθητές του. Αυτό για τον δάσκαλο σημαίνει τεράστια αλλαγή στον τρόπο σκέψης και οργάνωσης του μαθήματος: αν θέλω να διδάξω, για παράδειγμα, την δημοκρατία, δεν θα πρέπει να ψάξω ένα «καλό κείμενο» από το internet που θα έχει μέσα πολλά και ωραία παραδείγματα, το αντίθετο: θα πρέπει να οργανώσω μία δραστηριότητα των μαθητών (task) γύρω από ένα θέμα (content), η οποία θα κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών και η οποία σε πρώτο επίπεδο δεν θα έχει άμεση σχέση με την δημοκρατία (π.χ. βίντεο κλιπ Metallica) αλλά που όταν θα τελειώσει θα έχει «διδάξει» στους μαθητές την δημοκρατία! Για τον εκπαιδευτικό που έχει κατανοήσει την μέθοδο content – task base, ένα είναι το εργαλείο του και το όριό του: η φαντασία του! Είναι η στιγμή που δεν ψάχνουμε στο internet αλλά στη φαντασία μας. Ένα ωραίος ορισμός για το τι είναι φαντασία είναι αυτός του Vygotsky:

17 «Το ουσιώδες χαρακτηριστικό γνώρισμα της φαντασίας είναι το γεγονός ότι η συνείδηση αποσπάται από την πραγματικότητα. Η φαντασία είναι μία αυτόνομη δραστηριότητα της συνείδησης κατά την οποία παρατηρείται μία απομάκρυνση από κάθε είδους άμεση πρόσληψη της πραγματικότητας […] Σε προχωρημένα επίπεδα ανάπτυξης της σκέψης θα δούμε ότι η κατασκευή των νοητικών μας εικόνων δεν προκύπτει αποκλειστικά από την πραγματικότητα.» Vygotsky, L.S. The Collected Works of L. S. Vygotsky, New York: Plenum, 1987 σελ.349 Με αφορμή λοιπόν τους Metallica και με την μέθοδο CBI καλύψαμε τους εξής θεματικούς κύκλους (όπου κάθε θεματικός κύκλος με διαφορετικό χρώμα είναι και μία διαφορετική ομάδα με διαφορετική εργασία):

18

19 Αυτή είναι και η θεματική πορεία της διδασκαλίας – έρευνας των μαθητών
Αυτή είναι και η θεματική πορεία της διδασκαλίας – έρευνας των μαθητών. Κλείνοντας, αν πρέπει να συνοψίσω την μέθοδο CBI σε μία φράση, αυτή θα ήταν υπό την μορφή συμβουλής. Η συμβουλή, λοιπόν, που θα έδινε ο δάσκαλος της CBI προσέγγισης σε έναν παραδοσιακό δάσκαλο, θα μπορούσε να ήταν εξής: «Εάν θέλεις να διδάξεις κάτι, μην το κάνεις! Βάλ’ τα να δουλέψουν! Αυτό που θέλεις να διδάξεις θα έρθει από μόνο του στο τέλος!». Θα μπορούσα να μιλάω ώρες για την μέθοδο CBI όμως θέλω να αφήσω τα παιδιά να παρουσιάσουν αυτά που έμαθαν. Να σας ευχαριστήσω που μας καλέσατε στη Θεσσαλονίκη και μας τιμήσατε με την παρουσία σας, να ευχαριστήσω την κ. Αδαλόγλου και την ομάδα ΠΡΟΤΑΣΗ, τον ΙΑΝΟ και τους εργαζόμενους για την φιλοξενία τους, τους διευθυντές & υποδιευθυντές του 5ου ΓΕΛ Βέροιας, κ. Αστέριο Παπαστεργίου & Λευτέρη Παπούλια, Πρόδρομο Γκαλίτσο & Σταμάτη Χρυσή, τον κ. Μιχάλη Ασικίδη, υπεύθυνος των project του 5ου ΓΕΛ κατά την προηγούμενη σχολική χρονιά και όλο το σύλλογο διδασκόντων του 5ου ΓΕΛ που κάλυψαν το project με την αγάπη και την υποστήριξή τους.