ΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΥΠΡΟΣ 26/9/2009 ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΠΟΛΜΗΚ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ.

Παρουσίαση με θέμα: "ΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΥΠΡΟΣ 26/9/2009 ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΠΟΛΜΗΚ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΥΠΡΟΣ 26/9/2009 ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΠΟΛΜΗΚ ΚΥΠΡΟΥ ΑΡΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ

2 1. ΓΕΝΙΚΟΤΗΤΕΣ  Το θέμα της επαγγελματικής ευθύνης των μηχανικών και γενικότερα των ευθυνών στον κατασκευαστικό τομέα τίθεται με διαφορετικό τρόπο στις χώρες της Κοινότητας ακολουθώντας τον τρόπο που τα υπάρχοντα νομικά συστήματα ( Αστικός Κώδικας- Common Law) αντιμετωπίζουν τις αστικές κυρίως ευθύνες.  Οι υποχρεώσεις οι σχετικές με τις αστικές ευθύνες μπορεί να είναι είτε συμβατικές είτε εξωσυμβατικές δηλαδή να προκύπτουν από ευρύτερες διατάξεις της νομοθεσίας. Συχνά υπάρχει και σημαντικό μέρος που αναφέρεται σε ποινικές ευθύνες συνυφασμένες με την έννοια της αμέλειας και αυτή η πλευρά των ευθυνών των μηχανικών είναι πολύ σημαντική για το Ελληνικό σύστημα.  Στο χώρο των κατασκευών είναι κρίσιμο να γνωρίζουμε αν οι ευθύνες και οι υποχρεώσεις όσων συμμετέχουν στην κατασκευαστική διαδικασία είναι ευθύνες επιμέλειας (duty of care) η ευθύνες αποτελέσματος (duty of result).  Η έννοια της λέξης ευθύνη χρησιμοποιείται με δύο τρόπους. Η πρώτη ότι έχω την ευθύνη να ενεργήσω η είμαι ο παράγων που προκάλεσε ένα αποτέλεσμα ( responsibility) και η δεύτερη ότι έχω την υποχρέωση να πράξω η να αποζημιώσω. (liability).

3 2. ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΟΙΝΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ  Οι παραπάνω έννοιες δεν είναι κατά κανένα τρόπο ρυθμισμένες σε Κοινοτικό Επίπεδο, κάθε χώρα ακολουθεί το δικό της νομικό σύστημα και η Κοινοτική εναρμόνιση που επιχειρήθηκε γύρω στο 1990 σκόνταψε πάνω στις σοβαρές νομικές διαφορές αλλά και την απροθυμία των παραγόντων της κατασκευαστικής βιομηχανίας για σοβαρές αλλαγές.  Οι διαφορές αναφέρονται κατ’ αρχήν στην χρονική περίοδο και στη φύση της ευθύνης. Μπορεί για παράδειγμα η ευθύνη για την ακεραιότητα του φέροντα οργανισμού να είναι δεκαετής τόσο στο Βέλγιο όσο και στην Ολλανδία, στην πρώτη όμως περίπτωση να προκύπτει από διάταξη αναγκαστικού δικαίου ενώ στην δεύτερη μπορεί να είναι συμβατικό θέμα.  Ο χρόνος που υπάρχει η ευθύνη για σοβαρές βλάβες που επηρεάζουν την ευστάθεια του δομήματος η την καταλληλότητά του προς χρήση είναι :  δεκαετής στην Γαλλία Ιταλία Ισπανία και τις χώρες της Μπενελούξ, ενώ για ελαφρές βλάβες διετής.  Στην Γερμανία και Πορτογαλία πενταετής τόσο για σοβαρές όσο και για ελαφρές βλάβες.  Η ευθύνη του υπεργολάβου και η σχέση του με τον κύριο του έργου αντιμετωπίζεται επίσης διαφορετικά. Σε κάποιες χώρες ο υπεργολάβος είναι ανεύθυνος εάν δεν έχει απ’ ευθείας συμβατική σχέση με τον κύριο του έργου, σε άλλες είναι αλληλέγγυος με τον γενικό εργολάβο.  Η αντιμετώπιση εμφανών ελαττωμάτων σε μια κατασκευή. Σε κάποιες χώρες εάν ο κύριος του έργου παραλάβει το αντικείμενο τότε ο κατασκευαστής δεν μπορεί να εγκληθεί μελλοντικά σαν υπεύθυνος. Σε άλλες χώρες όμως η ευθύνη του αναδόχου εμπίπτει στις διατάξεις του αναγκαστικού δικαίου άρα ακόμα και αν ο κύριος του έργου παραλάβει ένα έργο με εμφανή ελαττώματα, η ευθύνη δεν εξαλείφεται.

4  Διαφορετική αντιμετώπιση έχουμε επίσης στην αξιολόγηση της αμέλειας του αρχιτέκτονα και του μηχανικού στο να ελέγξουν την ποιότητα δουλειάς του εργολάβου, ο οποίος όμως οφείλει ούτως η άλλως να εκτελέσει σωστά την εργασία του. Η αντιμετώπιση διαφέρει ανάλογα με το αν η ύπαρξη ελέγχου της κατασκευής από τρίτα πρόσωπα επιβάλλεται από τον Νόμο η όχι.  Για παράδειγμα η ύπαρξη επιβλέποντα μηχανικού για κάθε κατασκευή είναι υποχρεωτική από τον Νόμο στην Ελλάδα, ακόμα και αν ο ρόλος και οι ευθύνες του δεν καθορίζονται σαφώς από κανένα νομικό κείμενο.  Όπως ειπώθηκε γύρω στο 1990 έγινε μια σοβαρή προσπάθεια από την Κοινότητα, στα πλαίσια της πολιτικής για την Εσωτερική Αγορά, να εναρμονιστούν τα θέματα ευθυνών, εγγυήσεων και ασφαλίσεων στον κατασκευαστικό τομέα κυρίως της κατοικίας, αφού βασική οπτική ήταν η ενιαία προστασία του καταναλωτή.  Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας δημιουργήθηκε το γκρούπ GAIPEC (Groupe des Associations InterProfessionnelles Europeennes de la Construction) από οργανώσεις αντιπροσωπευτικές του κλάδου των κατασκευών και γενικός συντονιστής ήταν η FIEC.  Το κείμενο που το γκρουπ παρέδωσε στις Υπηρεσίες της ΕΟΚ ήταν προϊόν ευρείας διαβούλευσης και συγκερασμού απόψεων δεν αξιοποιήθηκε όμως ούτε καν σαν κείμενο αναφοράς.  Επειδή αποτελεί αξιόλογο υλικό και προφανώς βάση για κάθε μελλοντική επεξεργασία το παραθέτω στο Παράρτημα Α

5 3. ΠΟΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΕΟΚ  3.1 ΟΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ.  Η Οδηγία 85/374/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 25ης Ιουλίου 1985 για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σε θέματα ευθύνης λόγω ελαττωματικών προϊόντων.  Η οδηγία εισάγει την αρχή της αντικειμενικής ευθύνης (strict liability) του παραγωγού για ζημιά που προκαλείται από ελαττωματικό προϊόν. Αυτό σημαίνει ότι ο ενάγων δεν πρέπει να αποδείξει ότι ο παραγωγός ήταν αμελής αλλά ότι απλά έχει υποστεί ζημία, ότι το προϊόν έχει ελάττωμα και ότι υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ της ζημίας και του προϊόντος.  Από πρώτη ματιά η Οδηγία δεν φαίνεται να αφορά τον κατασκευαστικό τομέα αφού αναφέρεται μόνο σε κινητά πράγματα.  Το άρθρο 2 όμως προβλέπει ότι εφαρμόζεται και σε κινητά που ενσωματώνονται σε ακίνητα, αρα μπορεί να εφαρμοστεί και στα κατασκευαστικά υλικά με την ευρεία έννοια και τους παραγωγούς τους.  Το άρθρο 3 προβλέπει ότι όταν ο παραγωγός δεν μπορεί να καθοριστεί, είναι ο προμηθευτής υπεύθυνος εκτός αν υποδείξει τον παραγωγό. Συνεπώς ο κατασκευαστής μπορεί να πέσει στις διατάξεις της Οδηγίας υπό την ιδιότητα του προμηθευτή.  Η Οδηγία δίνει τριετή περίοδο ευθύνης μετά την ανακάλυψη του ελαττώματος και εξαλείφει κάθε ευθύνη δέκα χρόνια μετά την παραγωγή του προϊόντος.  Η οδηγία λοιπόν είναι ένα παράδειγμα κοινοτικής δράσης που παρ’ όλο που δεν απευθύνεται στον κατασκευαστικό τομέα, έχει προφανείς επιπτώσεις και σε αυτόν γιατί:  Εισάγει την αρχή της αντικειμενικής ευθύνης.  Δίνει το δικαίωμα να στραφεί κάποιος εναντίον του (υπ)εργολάβου που ενσωμάτωσε ελαττωματικό προϊόν, όταν ο παραγωγός παραμένει άγνωστος.

6 3. ΠΟΙΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΕΟΚ  3.2 Η ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ  Η 89/106/ΕΟΚ οδηγία του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων που αφορούν τα προϊόντα του τομέα δομικών κατασκευών, σκοπεύει στην εναρμόνιση των τεχνικών προτύπων και στη διευκόλυνση της ελεύθερης κυκλοφορίας των προϊόντων του κατασκευαστικού τομέα με την κατάργηση των τεχνικών εμποδίων. Οι πιθανές συνέπειες της στον τομέα των ευθυνών στον κατασκευαστικό τομέα είναι προφανείς Οδηγία δεν καθορίζει αναλυτικές προδιαγραφές για τα προϊόντα, θέτει όμως μια γενική απαίτηση να είναι κατάλληλα έτσι ώστε οι κατασκευές που αυτά θα ενσωματωθούν να εκπληρούν τις 6 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ

7 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ CPD  ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ Τα προϊόντα του τομέα των δομικών κατασκευών πρέπει να είναι κατάλληλα για δομικά έργα τα οποία (και στο σύνολό τους και στα χωριστά μέρη) εξυπηρετούν τη χρήση για την οποία προορίζονται, παραμένοντας συνάμα οικονομικά και, στη συνάρτηση αυτή, πληρούν τις ακόλουθες βασικές απαιτήσεις, όπου αυτές προβλέπονται. Οι απαιτήσεις αυτές πρέπει, υπό κανονικές συνθήκες συνάρτησης του έργου, να πληρούνται επί μια οικονομικώς αποδεκτή διάρκεια ζωής. Οι απαιτήσεις, κατά κανόνα, προϋποθέτουν προβλεπτές ενέργειες επί του έργου.  1. Μηχανική αντοχή και ευστάθεια.Το έργο πρέπει να σχεδιάζεται κα να κατασκευάζεται κατά τρόπο ώστε οι μηχανικές φορτίσεις που ενδέχεται να ασκηθούν κατά την κατασκευή και τη χρήση του να μην προκαλούν κανένα από τα ακόλουθα περιστατικά:  α) κατάρρευση της όλης κατασκευής ή μέρους της  β) μείζονες παραμορφώσεις σε απαράδεκτο βαθμό  γ) φθορά σε άλλα μέρη του έργου ή σε εξαρτήματα ή σε εγκατεστημένο εξοπλισμό ως αποτέλεσμα σημαντικής παραμόρφωσης της φέρουσας κατασκευής  δ) φθορά, λόγω κάποιου γεγονότος, η οποία είναι δυσανάλογη σε σχέση με το γενεσιουργό αίτιο  2. ΠυρασφάλειαΤο δομικό έργο πρέπει να σχεδιάζεται και να κατασκευάζεται κατά τρόπο ώστε σε περίπτωση πυρκαγιάς:- να θεωρείται ότι διατηρείται, για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, η στατική αντοχή του κτίσματος,- η γένεση και η εξάπλωση της φωτιάς και του καπνού στο εσωτερικό του έργου να είναι περιορισμένες,- η εξάπλωση της φωτιάς σε γειτονικά κατασκευαστικά έργα να είναι περιορισμένη,- να είναι δυνατόν οι ένοικοι να εγκαταλείψουν το έργο ή να διασωθούν με άλλους τρόπους,- να λαμβάνεται υπόψη η ασφάλεια των ομάδων διάσωσης.

8 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ CPD  3. Υγιεινή, υγεία και περιβάλλονΤο δομικό έργο πρέπει να σχεδιάζεται και να κατασκευάζεται κατά τρόπο ώστε η χρήση του να μη συνιστά κίνδυνο για την υγιεινή ή την υγεία των ενοίκων ή των γειτόνων, ιδιαίτερα για έναν από τους ακόλουθους λόγους:- έκλυση τοξικού αερίου,- παρουσία επικινδύνων αιωρούμενων σωματιδίων, ή αερίων στον αέρα,- εκπομπή επικινδύνων ακτινοβολιών,- ρύπανση ή δηλητήριαση του νερού ή του εδάφους,- πλημμελής διάθεση των λυμάτων, των καυσαερίων και των στερεών ή υγρών αποβλήτων,- εμφάνιση υγρασίας σε μέρη του έργου ή σε επιφάνειες στο εσωτερικό του έργου.  4. Ασφάλεια χρήσηςΤο δομικό έργο πρέπει να σχεδιάζεται και να κατασκευάζεται κατά τρόπο ώστε η χρήση του να μη συνεπάγεται απαράδεκτους κινδύνους ατυχημάτων κατά το χειρισμό ή τη λειτουργία του, όπως γλίστρημα, πτώση σύγκρουση, έγκαυμα, ηλεκτροπληξία, τραυματισμός από έκρηξη .5. Προστασία κατά του θορύβου Το δομικό έργο πρέπει να σχεδιάζεται και να κατασκευάζεται κατά τρόπο ώστε ο θόρυβος που γίνεται αισθητός από τους ενοίκους ή τους γείτονες να διατηρείται σε επίπεδο που να μη θέτει σε κίνδυνο την υγεία και που να επιτρέπει τον ύπνο, την ανάπαυση και την εργασία των προσώπων αυτών υπό ικανοποιητικές συνθήκες.  6. Εξοικονόμηση ενέργειας και συγκράτηση θερμότητας Το δομικό έργο, καθώς και οι εγκαταστάσεις θέρμανσης, ψύξης και αερισμού, πρέπει να σχεδιάζονται και να κατασκευάζονται κατά τρόπο ώστε η απαιτούμενη κατανάλωση ενέργειας κατά τη χρησιμοποίηση του έργου να είναι χαμηλή, ανάλογα με τα κλιματικά δεδομένα του τόπου αλλά και τους χρήστες.

9 ΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ CPD  Αξιοσημείωτο είναι ότι παρ’ ότι η Οδηγία αναφέρεται στα κατασκευαστικά προϊόντα, τελικά θέτει ποιοτικούς στόχους στις κατασκευές.  Είναι η πρώτη που αδιαφορεί για τα μέσα και προδιαγράφει απλώς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. (performance oriented).  Ο τρόπος επίτευξης των στόχων της Οδηγίας και των Βασικών Απαιτήσεων σε επίπεδο σχεδιασμού των κατασκευών είναι ασφαλώς η εφαρμογή των Ευρωκωδίκων και η ευθύνη του μηχανικού κατά τον σχεδιασμό θα πρέπει να κρίνεται από αυτή.  Οι βασικές απαιτήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω αποτελούν εύλογες απαιτήσεις για τις κατασκευές που από χρόνια θα έλεγε κανείς ότι έχουν ενσωματωθεί στην καθημερινή πρακτική των κατασκευών.  Δεν είναι ωστόσο νομικά αδιάφορο ότι για πρώτη φορά διατυπώνονται σε νομικό κείμενο της Κοινότητας και μάλιστα θέτοντας ένα καθήκον αποτελέσματος. (duty of result)  Η σχέση ανάμεσα στην οικονομικώς αποδεκτή διάρκεια ζωής για την οποία θα πρέπει να πληρούνται οι βασικές Απαιτήσεις και τους διάφορους χρόνους ευθύνης για σοβαρές και ελαφρές ζημίες που εμφανίζονται στα Νομικά συστήματα των κρατών μελών είναι προς διερεύνηση και βεβαίως οι νομικές πλευρές της ζημίας που συνεπάγεται αυξημένο επίπεδο θορύβου είτε αυξημένη ενεργειακή κατανάλωση σε ένα κτήριο δεν είναι κάτι που μας είναι οικείο.  Τέλος για τις χώρες με αυξημένο σεισμικό κίνδυνο θα πρέπει να μας απασχολήσει ιδιαίτερα η εκπλήρωση της προϋπόθεσης που θέτουν οι βασικές απαιτήσεις δηλαδή ότι οι επί του έργου δράσεις πρέπει να είναι προβλεπτές.

10 3.3 Η ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΑ ΚΙΝΗΤΑ ΕΡΓΟΤΑΞΙΑ  Οι διατάξεις της οδηγίας 92/57/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 24ης Ιουνίου 1992 (ΕΕL 245/26892) "Σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια" προφανώς ενέχουν θέματα τα οποία σχετίζονται με τις ευθύνες στον κατασκευαστικό τομέα και τις ευθύνες των μηχανικών.  ΟΙ ορισμοί των ρόλων και των ευθυνών δεν είναι τόσο ξεκάθαροι στην Οδηγία, βασικά δημιουργεί μια σειρά από αλληλέγγυα υπεύθυνους και θεσπίζει δύο υπεύθυνους για τον σχεδιασμό και την επίβλεψη της τήρησης των μέτρων ασφαλείας οι οποίοι δεν κατονομάζονται ούτε ως μηχανικοί, ούτε ως επιβλέποντες.  8. Συντονιστής για θέματα ασφάλειας και υγείας κατά την εκπόνηση της μελέτης του έργου: Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο οποίο ο εργολάβος ολόκληρου του έργου και εάν δεν υπάρχει ο κύριος του έργου αναθέτει την εκτέλεση των καθηκόντων που προβλέπονται στη παράγραφο 2 του άρθρου 5.  9. Συντονιστής για θέματα ασφάλειας και υγείας κατά την εκτέλεση του έργου: Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο οποίο ο εργολάβος ολόκληρου του έργου και εάν δεν υπάρχει ο κύριος του έργου, αναθέτει τα καθήκοντα που προβλέπονται στη παράγραφο 3 του άρθρου 6.

11 4. ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΜΙΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ  Η προσοχή μας πρέπει να στραφεί στην αντιμετώπιση του μηχανικού στην επαγγελματική του υπόσταση σαν μελετητή και επιβλέποντα μιας κατασκευής και όχι σε άλλες ιδιότητες που μπορεί να έχει στην κατασκευαστική διαδικασία. ( π.χ. να είναι ο ανάδοχος κατασκευαστής γιατί τότε υπέχει ευθύνες αναδόχου και τις υποχρεώσεις του συμβολαίου.)  Όποια πλευρά όμως και να δούμε το επάγγελμα του μηχανικού είναι ένα πολύ υπεύθυνο επάγγελμα, και ανεξάρτητα από την νομική αντιμετώπιση, ο μηχανικός αναλαμβάνει συνεχώς την τεχνική και συχνά την διοικητική ευθύνη των επιλογών του, δεν νοείται μηχανικός χωρίς ανάληψη ευθυνών. Όσο η κλίμακα των έργων αυξάνει, όσο η επιστημονική και τεχνολογική δυσκολία των έργων μεγαλώνει, όσο οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων και οι συνέπειες μιας πιθανής αστοχίας αυξάνουν, τόσο η ανάγκη για υψηλού επιπέδου υπεύθυνους μηχανικούς θα γίνεται πιο επιτακτική για τις κοινωνίες μας.  Είναι αξιοπερίεργο το ότι σε πλήρη αντίθεση με τις ανάγκες της εποχής υπάρχουν προσπάθειες που τείνουν να υποβιβάσουν τον πήχη του επιπέδου σπουδών, του ρόλου και του κοινωνικού στάτους των μηχανικών.  Μια συνόψιση του καθεστώτος που ισχύει στις διάφορες χώρες της Κοινότητας σε ότι αφορά το ευρύτερο πεδίο των ευθυνών και της ασφαλιστικής κάλυψης είναι οι απαντήσεις των οργανώσεων των μηχανικών όπως καταχωρήθηκαν στα πλαίσια της εργασίας που εκπόνησε η ECCE, Civil Engineering profession in Europe 2005

12  Croatia  Regulation of activity  Company responsibility is regulated by the Building Law and the Civil Law. The contractor is responsible for all damage made to the client, public property and individuals during construction work and within the subsequent guarantee period. If human lives are endangered or if great material damage occurs, criminal prosecution may also take place in accordance with the Penal Code. In this case, contractor's employees responsible for damage, structural collapse or loss of human life or injuries may be prosecuted.  Personal liability  Personal responsibility for services offered lies with designers, supervision engineers and project control engineers who are members of the Chamber. They have an individual insurance policy which covers individual responsibility for errors committed during professional work. The annual fee is dependant on the size and complexity of work in which they are involved.  Cyprus  Legal restrictions to the functions and regulation of activity  There are legal restrictions to the functions in Cyprus. The building and construction laws are enforced by the local authorities (municipalities or district offices) and the Department of Town Planning of the Ministry of Interior.  Personal liability  The design engineers have personal liability for damages, defects etc.

13  Czech Republic  Legal restrictions to the functions  Civil engineers are generally governed by the same law as those for other people. Construction activity is also governed by building law. Selected activities may be performed only by the persons who have a proven professional qualification.  Regulation of activity  Building and construction laws are regulated by law.  Personal liability  Liability for defects in construction or damage caused thereby is governed by common law.  Estonia  Legal restrictions to the functions  All companies should have a licence in order to carry out design and construction work.  Regulation of activity  In Estonia there are two laws for regulating the building and construction process: The Planning Law and The Construction Law. All companies should have a licence in order to carry out design and construction work.  Personal liability  Responsibility for damage and defects is regulated by contract agreement and by insurance agreement.

14  Finland  Legal restrictions to the functions  Certain functions e.g. designing and engineering of load bearing structures have minimum educational requirements and minimum working experience requirements.  Regulation of activity  The Ministry of Environment regulates all building and construction laws, except electrical works, which are regulated by the Ministry of Industry.  Personal liability for damage, defects, etc.  Liability in the event of damage or defect or equal is usually not personal. The company where the person is working normally accepts this kind of liability (i.e. professional liabilities) according to insurance agreements. In cases of accidents or damages due to e.g. personal negligence, according to the law the liability can also be personal.

15  France  Legal background to the profession  The general rules in France are the “Code Civil” and “Code Pénal” which apply to everyone including Engineers.  Regulation of activity  There are many rules and regulations governing construction. If infringed, these may contain sanctions which may require proofs in the Courts. Professional engineers and construction firms must know these Rules and Regulations though they never supplant Civil Law for construction work.  Personal liability for damage, defects etc.  Generally, damages are decided under the “Code Civil”. However, in special instances (public and workers’ safety, fire protection, special dangers and risks, etc.), the rules and regulations contain sanctions other than damages.  The contractor is liable to the owner for the quality of the construction and any defects that may become apparent over the first 10 years. He, in turn, can claim that the fault lies with the architect or the consulting engineer. The Court will then decide.  Employers are always responsible for all consequences of their work and can not lodge any claim against any employee. The employer shall be insured during construction for any damage caused by the client, third parties or his own employee. This applies to engineering and consulting firms provided they have not entered into a contract appointing him or them personally.  In this event, claims and charges of offence can be lodged against him or them as individuals. As such, engineers are responsible in cases of  infringement of construction codes and if at fault. They are then liable to the other party to the contract. They shall be insured for any liability other than those accepted contractually by the other party. However, there is no obligation to engage a civil engineer.

16  Germany  Legal restrictions to the functions  Yes, there are legal restrictions, for example the State Building Law and that of the Federal States.  Regulation of activity  Building and construction laws are regulated by the supervision of building by the state, federal state and the local authority area.  Personal liability  Yes, there is personal liability for damage, defects etc – it is regulated by common law.

17  Greece  The civil engineering profession, as dealing with public interest and safety matters, is fully regulated and protected. Both in private and public design and construction, the civil engineer is subject to very strict legal and administrative regulations, his responsibility is practically unlimited, and besides he is subject to the rules of professional conduct set by the Technical Chamber of Greece (C.T.G.) and the Association of Civil Engineers.  2. Responsibility of function  - Article 286 of the Penal Code mainly establishes his responsibility.  Civil Code also applies.  3. Building by laws/responsibilities  Building activity is regulated:  by the G.O.K. (General Building Regulations) of the State (1985) and its late amendments (2000)  - by the Town-Planning Act;  - by the Penal Code.  - by the code which refers to the Design and Execution of Reinforced  Structures and which is a Presidential Decree.  - by the Anti-Seismic Code which stands as a Presidential Decree.  - by the Public Works Execution law 1418/1984 relating to the Contractor’s responsibilities.  - by the law which refers to the responsibilities of the persons involved in the construction works, i. e. the owner, contractor, sub-contractor and engineer.  - by the law relating to the security precautions to be taken during the execution of engineering works.  There is provision for sanctions:  - in the case of accident, or of giving wrong details of the project in progress, or violation of the building permission, or faulty execution, or violation of the articles of the G.O.K.;  - in the case of breach of safety precautions during the execution, of legal violating, or breach of the Town Planning legislation or of the G.O.K.  The sanctions are imposed statutorily and ordinarily by the C.T.G. (Disciplinary Council) and the discipline administered by the Tribunal.  3 Code of professional conduct  The code of the profession in cases of breach of discipline is under the authority of the disciplinary council of the C.T.G. (Moral sanctions are also imposed by the administrative council of the A.C.E.G). In the C.T.G. there is a Code of professional conduct for all qualified engineers. The disciplinary sanctions imposed, after complaint from another engineer or a citizen; vary from reprimand to a suspension of licence to practice the profession for a period of time.

18  Hungary  Legal restrictions to the function  There are legal restrictions to the function.  Regulation of activity  Building and construction laws are regulated by the law on building and the defence of the environment.  Liability  There is personal liability for damage and defects.  Ireland  Legal restrictions to the functions  There are legal restrictions.  Regulation of activity  Regulation is by Statutory Bodies and Local Authorities.  Liability  This depends on case and circumstance

19  Italy  Legal restrictions to the functions  Some engineering activities are reserved by law (Article 2229 of the Civil Code) to safeguard, in particular, the safety and the health of citizens. To pursue them, engineers shall have successfully passed the State Exam and be enrolled in the ‘Albo’.  As there are many provisions relevant to the reserved activities, it is not possible to list them in this publication. They may be consulted in the web site of the Consiglio Nazionale degli Ingegnere (CNI) www.tuttoigegnere.itwww.tuttoigegnere.it  Regulation of activity  Private contracts are ruled by the Codice Civile (Civil Code) - Article 1655 and the following ones. Public contracts are ruled by law 11 February 1994, n. 109, as modified by law 2 June 1995, n. 216, concerning the implementation of public works.  D.P.R. 328/2001 (Decreto del Presidente della Repubblica 5 giugno 2001 – Decree of the President of the (Italian) Republic of 5th June 2001), introduced modifications to requirements for admission to State examinations relating to the exercise of certain professions. Beyond specifying sectoral activities, this decree provides for the competences required to pursue specific activities.  Liability  Civil and environmental engineers are, presently, not obliged to take out an insurance policy covering the risks resulting from their professional activity.  Engineers pursuing their designing activity as an employee of the public administration as well as free professionals shall take out an insurance policy only in relation to public works, governed by Law 109/1994.

20  Latvia  Legal restrictions  All the companies taking part in tendering (Law on State and municipality procurement) of design and construction works shall have a licence. To obtain a licence, a company, depending on its profile, specifications and scope of work, should employ at least one engineer who is certified in a defined field of activity.  Regulation of activity  There are different laws (for example: Building Law, Law on Roads, Law on Railways, Law on road traffic, Law on State and Municipality Procurement, Civil Law ect); different regulations of the Cabinet of Ministers; designing, construction, materials, testing etc. standards; national and international contract onditions and agreement; quality assessment system, etc., regulating all the building process.  Personal liability  Personal liability for damage and defects is regulated by contract agreement and by insurance agreement. In serious cases (expertise decision) engineer’s Certificate can be revoked.  Lithuania  Legal background to the profession  Building activities are regulated by the Building Law.  Regulation of activity  All companies should have a licence for design and construction works.  Liability  Responsibility for damage and defects is regulated by contract agreement and by insurance agreement.

21  Poland  Legal restrictions to the functions  Individual building authorisation for civil engineers, obligatory membership in Polish Chamber of Civil Engineers for engineers in charge of independent technical activity.  Regulation of building and construction activity  This is carried out by means of the Polish Building Law and state authority represented by Main Office for Building Superintendence on local (district, region) and state level.  There is personal liability for damage, defects, etc.  Portugal  Legal restrictions to the functions  Yes, there are legal restrictions to the functions.  Regulation of building and construction activity  Building and construction activities are regulated by law.  Personal liability for damage, defects etc.  There is personal liability for damage, defects, etc. in relation to design and construction. Engineers should have a professional insurance.

22  Romania  Legal restrictions to the functions  The only recognised qualifying bodies for the profession are the Universities. There is no legal code governing the protection of the profession. There are no legal restrictions on what functions may be performed by civil engineers.  Regulation of the sector  Construction activity is regulated by the Law of Quality in Constructions (Law No. 10 of 18 January 1995) and by a large number of technical Rules and Regulations.  Liability  There is a personal liability for damages.  Russia  Legal restrictions to the functions  ll companies should have a licence in order to carry out design and construction work.  Regulation of activity  There are laws for regulating the building and construction process which are controlled by municipal and state authorities.  Personal liability  Responsibility for damage and defects is regulated by contract agreement and by insurance agreement

23  Slovak Republic  Legal Restrictions to the Functions  The Slovak legislation determines the general rules for civil engineers (as natural and legal persons). Civil engineers are generally governed by the Civil Code, the Trade Code and Act No. 455/2001 Coll. on Small Businesses (Small Business Act) as amended by subsequent regulations.  Regulation of Activity  Activities in this field are regulated by law, e.g.:  -Building Act No. 50/1996 Coll. as amended by subsequent regulations (in this act the Council Directive No. 89/106/EEC on Construction Products is implemented),  -Act No. 138/1992 Coll. on Authorised Architects and Authorised Civil  Engineers as amended by subsequent regulations,  -Act No. 608/2003 Coll. on State Administration for Territorial Planning, the  Construction Code and Housing,  - Act No. 330/1996 Coll. on Safety and Health Protection at Work,  -Act No. 95/2000 Coll. on Labour Inspection as amended by subsequent regulations, etc.  Furthermore, the members of the Slovak Chamber of Civil Engineers must comply with the Statute of the Slovak Chamber of Civil Engineers.  Personal Liability  According to the Act No. 138/1992 Coll. on Authorised Architects and Authorised Civil Engineers as amended by subsequent regulations, authorised engineers are obliged to take out liability insurance regarding the damage that may arise in connection with their activities and the activities of their employees. They are obliged to insure themselves within 10 days following their registration in the Register of Authorised Civil Engineers and notify the Slovak Chamber of Civil Engineers of doing so.  Furthermore, liability arises also from the Labour Code.

24  Slovenia  Legal restrictions to the function  Company and personal responsibility is regulated by the Construction Act and Obligatory Act. The contractor is responsible for all damage to the client, public property and individuals during construction work and within the subsequent guarantee period (up to 10 years). If human lives are endangered or if major material damage occurs, criminal prosecution may take place.  Building and construction regulations  The ZGO (Zakon o graditvi objektov - Law on Building Construction) is the basic law which regulates the responsibilities and prosecutions for false professional actions in the design and construction phase of the project.  Personal liability  Personal liability is clearly defined by the same act.  Spain  Legal restrictions  In order to practise as a civil engineer it is necessary to prove that you are the owner of the corresponding official degree and a member of the Colegio de Ingenieros de Caminos, Canales y Puertos.  Regulation of activity  In Spain these activities are ruled by law. At national level the two most important are the ‘Ley de Contratos con las Administraciones Publicas’ (lawon contracting with public administration) which regulates the contracts with the public administration and the ‘Ley de Ordenación de Edificacion’ (building  law) which regulates the requirements of the buildings. Furthermore, each autonomous region has numerous rules and regulations which regulates the construction activity.  Personal liability  Liability for defectsin construction or damage causedthereby is regulated by common law.

25  Turkey  The legislation system  on Civil Engineering profession in Turkey has flawed applications and regulations. There are various legal arrangements for civil engineering functions, but most of the control issues are omitted from these legislations.  Building and construction regulations  are handled by Ministry of Prosperity. Although TCCE is a body which has an effect on legal regulations, the general unstable political situation of Turkey leads to unstable applications of legislation. Recent advances in construction regulations are not enough certainly, but feature a step forward in the government’s long-term inert knowledge.  Liability  is thus an unsolved problem for the Turkish Civil Engineering sector. Personal liabilities are bounded but not well defined officially. The results of this problem are seen clearly after earthquakes, and encountered often as Turkey is a seismic region.  New legislative arrangements and studies of regulations, which are held related to the EU legal framework, will possibly occur soon. Within the meetings held by our Chamber and the Ministry, legal penalties are handled related to service areas and duration of liability issues. The results of these meetings indicate that the duration of personal liability would probably be  15 years. These studies and improvements enable personal liability regulations in Turkey to be based on an understanding of the issue and thus more specific and valid for progress in the short-term.  Insurance is an important part of the legal aspects of civil engineering, and studies are ongoing. Earthquake-related problems have clearly illustrated the lack of specific insurance stability. This issue is handled in Chapter 11.

26  United Kingdom  There are no legal restrictions as such to the functions that can be carried out by engineers. However, many aspects of English and Scottish law have an impact on professional practice.  Regulations  With regard to building activities, there are separate Building Regulations for Scotland and England/Wales, which state that certain design calculations have to be certified by a person who is "authorised by the appropriate designated authority in accordance with the European Communities (Recognition of Professional Qualifications) Regulations 1991 to practice the profession of chartered civil engineer or chartered structural engineer in the United Kingdom". This normally applies to larger public projects.  Liability  According to the current legislation on Health and Safety at Work, liability is absolute and rests with whoever is responsible for the breach.

27 4.ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ  ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ  Σύμφωνα με το άρθρο 286 του Ποινικού Κώδικα περί παραβίασης κανόνων οικοδομικής, όπως αυτό τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε από το άρθρο 20 παρ. 4 του Ν. 2331/95 “όποιος κατά την εκπόνηση μελέτης ή τη διεύθυνση ή την εκτέλεση οικοδομικού ή άλλου ανάλογου έργου ή μιας κατεδάφισης, με πρόθεση ή με αμέλεια ενεργεί παρά τους κοινώς αναγνωρισμένους τεχνικούς κανόνες και έτσι προξενεί κίνδυνο για τη ζωή ή την υγεία ανθρώπου, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. Η παραγραφή της άνω πράξης αρχίζει από την ημέρα επέλευσης του αποτελέσματος της παραβίασης”.  Ρυθμίζει, δηλαδή, η πιο πάνω διάταξη μόνο την ευθύνη εκείνου που εκπονεί την μελέτη, διευθύνει ή εκτελεί ένα έργο, αφήνοντας αρρύθμιστες τις υπόλοιπες κατηγορίες υπευθύνων.  Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή, σε περίπτωση παραβίασης κοινώς αναγνωρισμένων τεχνικών κανόνων, ευθύνεται εκείνος που προξένησε κίνδυνο για τη ζωή ή την υγεία ανθρώπου όχι από την ημέρα τέλεσης της πράξης, αλλά από το χρονικό εκείνο σημείο που επήλθε η ζημιογόνος πράξη..  Κοινώς αναγνωρισμένοι τεχνικοί κανόνες θεωρούνται ο Γ.Ο.Κ., οι κτιριοδομικοί κανονισμοί, καθώς και κάθε άλλος κανονισμός ή πράξεις που θα αποδειχτούν ως τέτοιες στο δικαστήριο.  Ειδικότερα, σύμφωνα με πάγια νομολογία των Ελληνικών δικαστηρίων, όπως ρητά διατυπώνεται και στο κείμενο της με αρ. 1769/1997 απόφασης του Αρείου Πάγου, αλλά και σε άλλες αποφάσεις που παρατίθενται στο Κεφάλαιο ΙΧ της παρούσας μελέτης, “κοινώς αναγνωρισμένοι τεχνικοί κανόνες νοούνται εκείνοι, οι οποίοι είναι γενικά γνωστοί, γιατί εφαρμόζονται κατά την εκτέλεση τέτοιου έργου από προπαιδευμένους έμπειρους τεχνικούς, οι οποίοι έχουν πρακτική ενασχόληση σε τέτοια έργα”.

28 ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ (ΣΥΝΕΧΕΙΑ)  Παρόλ’ αυτά και μολονότι τα δικαστήρια επανειλημμένως έχουν κληθεί να προσδιορίσουν την πιο πάνω έννοια των “κοινώς αναγνωρισμένων τεχνικών κανόνων”, κρίνεται τελικά κάθε φορά ad hoc, αν η παραβίαση συγκεκριμένου κανόνα της οικοδομικής συνιστά παραβίαση κοινώς αναγνωρισμένου τεχνικού κανόνα, σύμφωνα με το άρθρο 286 ΠΚ, αν τελικά ήταν κοινή πρακτική κατά το χρόνο εκπόνησης της μελέτης ή εκτέλεσης του έργου ή όχι.  Στην τελευταία αυτή περίπτωση, όπου δηλαδή αποδεικνύεται ότι κατά τον κρίσιμο χρόνο οι πράξεις του μηχανικού ήταν σύμφωνες με την πρακτική που ίσχυε κατά το χρόνο εκτέλεσής τους και ο ίδιος κατέβαλε την προσοχή και επιμέλεια που όφειλε κατά τις περιστάσεις, ο μηχανικός απαλλάσσεται της ευθύνης του.  Άρθρο 28 Π.Κ. Αμέλεια  Από αμέλεια πράττει όποιος από έλλειψη της προσοχής την οποία όφειλε κατά τις περιστάσεις και μπορούσε να καταβάλει είτε δεν προέβλεψε το αξιόποινο αποτέλεσμα που προκάλεσε η πράξη του, είτε το προέβλεψε ως δυνατό, πίστεψε όμως ότι δεν θα επέρχονταν.  Άρθρο 434 Π.Κ. Παράβαση Οικοδομικών Διατάξεων  Με κράτηση η με πρόστιμο, αν άλλη διάταξη δεν επιβάλλει βαρύτερη ποινή, τιμωρείται όποιος:  Α) παραβαίνει τις διατάξεις που εκδίδει η αρμόδια αρχή, και ιδίως η αστυνομική, για την ασφάλεια η την υγιεινή των οικοδομών η γενικά την ρύθμιση της τάξης κατά την οικοδόμηση η την αποτροπή των κινδύνων που μπορούν να προκύψουν από αυτή  Β) κατά την οικοδόμηση γίνεται υπαίτιος οποιασδήποτε αμελείας από την οποία μπορεί να προκύψει βλάβη σε άνθρωπο η σε ξένο πράγμα  Γ) γίνεται υπαίτιος μιάς από τις πράξεις που αναφέρονται στα στοιχεία α και β κατά την εκτέλεση κάποιου άλλου ανάλογου έργου η κατεδάφισης.

29  Ο ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ  Έτσι ήδη με το Νομοθετικό Διάταγμα του 1923 συναντάμε τις πρώτες διατάξεις, για τον υποχρεωτικό ορισμό επιβλέποντος σε κάθε έργο, τα προσόντα των αναλαμβανόντων επιβλέψεις, τις δηλώσεις ανάθεσης και ανάληψης, τα περί παραίτησης και αντικατάστασης η ορισμού αναπληρωτή επιβλέποντα.  Άρθρο 338 : Επίβλεψη οικοδομικών εργασιών (άρθ. 55 και 56 ν.δ. 17.7/16.8.23)  1. Όποιος εκτελεί τα προβλεπόμενα από την οικοδομι­κή άδεια έργα οφείλει να ορίζει τον αναλαμβάνοντα την ε­πίβλεψη της εκτέλεσης τους, ο οποίος, πριν από οποιαδήποτε έναρξη του έργου, πρέπει να υποβάλει στην κατά το άρθ. 330 αρμόδια για τη χορήγηση της άδειας υπη­ρεσία έγγραφη δήλωση ότι αποδέχεται την επίβλεψη αυτή.  2. Σε περίπτωση αποχής του επιβλέποντος, κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του έργου, απαιτείται η άμεση αντικατάσταση του που εκτελείται κατά τον ίδιο, όπως παραπάνω, τρόπο.  3. Δεν επιτρέπεται σε οποιαδήποτε περίπτωση η εκτέλεση έργου από τα προβλεπόμενα στο παρόν κεφάλαιο χωρίς προηγουμένως να οριστεί ο επιβλέπων εκτέλεσης του έργου ή ο αντικαταστάτης του, σε περίπτωση αποχής του. Παράβαση της διάταξης αυτής συνεπάγεται, εκτός των άλλων, την αναγκαστική διακοπή των εργασιών, εκτός εάν η αρμόδια υπηρεσία κρίνει σκόπιμο το διορισμό επιβλέποντα εκτέλεσης του έργου. Στην τελευταία περίπτωση η αμοιβή του επιβλέποντος καθορίζεται από την υπηρεσία σε βάρος του εκτελούντος τα έργα, ο οποίος δεν έχει δικαίωμα αποζημίωσης για την παρέμβαση αυτή της υπηρεσίας.  4. Για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος κεφαλαίου ως εκτελών τα έργα θεωρείται εκείνος που ζήτησε και έλαβε στο όνομα του τη σχετική άδεια για την εκτέλεση των εργασιών, ο οποίος και σε περίπτωση μεταβίβασης των δικαιωμάτων του που απορρέουν από την άδεια δεν απαλλάσσεται της ευθύνης που προκύπτει από τις διατάξεις του παρόντος κεφαλαίου, αν δεν προβεί στη μεταβίβαση αυτή με επίσημη πράξη και δεν την κοινοποιήσει στην αρμόδια για τη χορήγηση της άδειας υπηρεσία.  5. Τα σχετικά με τον ορισμό και την αντικατάσταση αυ­τού που αναλαμβάνει την επίβλεψη του έργου και τον τρόπο βεβαίωσης της αποχής του από την επίβλεψη ρυθμίζονται με π. δ/τα.  6. Οι διατάξεις του παρόντος άρθ. τίθενται σε ισχύ ιδιαιτέρως για κάθε πόλη, κώμη κτλ ή και περιφέρεια με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων.  Ενώ δεν προσδιορίζονται πουθενά τα καθήκοντα του το Ν.Δ. φροντίζει να του προσδώσει ορισμένες τυπικές ευθύνες περισσότερο για να εξασφαλίσει ότι δεν θα υπάρχει «κενό» ευθύνης καθ’ όλη την διάρκεια της κατασκευής του έργου.

30  Άρθρο 341 : Ευθύνες επιβλεπόντων  (άρθ. 1 και 2 β.δ. 15.12.23/21.1.24)  1. Το ονοματεπώνυμο, η διεύθυνση και η επαγγελματι­κή ειδικότητα (αρχιτέκτονας, μηχανικός, εμπειροτέχνης κτλ) του σύμφωνα με το άρθ. 338 αναλαμβάνοντας την επίβλεψη της εκτέλεσης εργασιών δόμησης καθορίζονται απαραίτητα στην αίτηση που υποβάλλεται για τη χορήγηση της απαιτούμενης για την εκτέλεση των εργα­σιών άδειας. Τα (δια στοιχεία περιλαμβάνονται και στη σύμφωνα με το ίδιο άρθ. 338 δήλωση του αναλαμβάνοντας την επίβλεψη αυτή.  2. Εάν οι επιβλέποντες την εκτέλεση ενός έργου είναι περισσότεροι από ένας, ο καθένας από αυτούς οφείλει να ορίζει στην κατά τα παραπάνω δήλωση του σαφώς τις εργασίες, την επίβλεψη των οποίων αναλαμβάνει. Στην περίπτωση αυτή η αρμόδια υπηρεσία για τη χορήγηση της απαιτούμενης άδειας εκτέλεσης των παραπάνω εργα­ σιών, καθορίζει εγγράφως τις ευθύνες του κάθε επιβλέποντος ανάλογα με τη φύση των εργασιών, των οποίων την επίβλεψη αυτός αναλαμβάνει. Πάντως ο αναλαμβάνων την επίβλεψη της αρχιτεκτονικής και κτιριολογικής διάταξης της οικοδομής είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή του σχεδίου και την τήρηση των περιορισμών που επιβάλλονται για λόγους υγιεινής και αισθητικής και των υπόλοιπων όρων σύμφωνα με τους οποίους χορηγήθηκε η άδεια. Ο αναλαμβάνων την επίβλεψη της δόμησης των μεταλλικών και από οπλισμένο σκυρόδεμα ή και από άλλα υλικά μερών της οικοδομής είναι υπεύθυνος για τη στερεότητα τους.  3. Ο επιβλέπων οφείλει μετά την αποπεράτωση των εργασιών δόμησης να το αναφέρει εγγράφως στην υπηρεσία που χορήγησε τη σχετική άδεια, η οποία τότε οφείλει να προβαίνει στον έλεγχο των εργασιών που εκτελέστηκαν.  4. Εάν ο αναλαμβάνων την επίβλεψη μέρους μόνο των εργασιών που απαιτούνται για την κατασκευή ενός έργου, δεν αναφέρει εγγράφως στην αρμόδια υπηρεσία την τυχόν έναρξη εκτέλεσης των υπόλοιπων εργασιών, ή δεν καθορίσει τον αναλαμβάνοντα την επίβλεψη τους, θεωρείται αυτοδικαίως ότι αποδέχεται την επίβλεψη και των τελευταίων αυτών εργασιών.  Με τις πρώτες διατάξεις λοιπόν η Πολιτεία υποχρεώνει τον οικοδομούντα να αναθέσει την εποπτεία των εργασιών σε άτομα έχοντα τα σχετικά προσόντα, αναγνωρίζοντας προφανώς την δημόσια ωφέλεια που προκύπτει από την κατασκευή καλύτερων και ασφαλέστερων κτηρίων. Η εξουσία που προσδίδεται στον επιβλέποντα είναι η δυνατότητα διακοπής των εργασιών σε περίπτωση διαφωνίας του η μη συμμόρφωσης προς τις εντολές του. Αντιμετωπίζεται λίγο πολύ ως ασκών δημόσια εξουσία και ως υπεύθυνος όχι μόνο να εξασφαλίσει το έντεχνο αλλά και το νόμιμο της οικοδόμησης. Η δεύτερη αυτή υποχρέωση επιβεβαιώθηκε στην συνέχεια από πλήθος διατάξεων μεταγενέστερων νόμων. Αναφέρω ενδεικτικά

31  ΝΟΜΟΣ 410/1968 Αρθρον 4. 1. "Οι κύριοι, συγκύριοι, νομείς, κάτοχοι ή αυτογνωμόνως επιλαμβανόμενοι των, εντός ή εκτός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων ή κωμών, ακινήτων, εφ' ών ανεγείρονται υπό τούτων ή τη εντολή των πάσης φύσεως κτίσματα κατά παράβασιν των πολεοδομικών διατάξεων ή καθ' υπέρβασιν οικοδομικής αδείας ή άνευ τοιαύτης αδείας, ή τοποθετούνται μονίμως ή προσωρινώς περίπτερα, λυόμενα, παραπήγματα και οιαιδήποτε παρεμφερείς καταστευαί, οι εποπτεύοντες τας εργασίας ταύτας τεχνικοί, οιασδήποτε κατηγορίας και οι αναλαβόντες την εκτέλεσιν τούτων ή μέρους αυτών εργολάβοι κάτοχοι πτυχίου δημοσίων έργων ή μη, τιμωρούνται διαφυλακίσεως μέχρις ενός έτους και δια χρηματικής ποινής. Ομοίως τιμωρούνται και οι εκπονούντες μελέτας αντικειμένας προς τας ισχυούσας πολεοδομικάς διατάξεις και εφαρμοζομένας δια την εκτέλεσιν τοιούτων εργασιών. Εν περιπτώσει της δια του συστήματος της αντιπαροχής οικοδομήσεως, αντί των κυρίων των ακινήτων τιμωρούνται οι επί αντιπαροχής κατασκευασταί". ***Η παρ. 1 του άρθρου 4 αντικαταστάθηκε ως άνω με το άρθρο 2 του Ν. 651/1977 (ΦΕΚ Α' 207).  ΝΟΜΟΣ 1337/1983*** Οι παρ.8 και 9 αντικαταστάθηκαν ως άνω με την παρ. 4 άρθρ.5 Ν.3212/2003,ΦΕΚ Α 308/31.12.2003. Με το άρθρο 24 του αυτού νόμου, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 24 Ν.3242/2004,ορίζεται ότι η ισχύς της παρ.4 άρθρ.5 αναστέλλεται μέχρι 31.12.2004.  «8. Οι ιδιοκτήτες ή εντολείς κατασκευής αυθαιρέτων και οι εργολάβοι κατασκευής του τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον έξι (6) μηνών και με χρηματική ποινή από πέντε χιλιάδες (5.000) ευρώ μέχρι πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ, ανάλογα με την αξία του αυθαίρετου έργου και το βαθμό υποβάθμισης του φυσικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος. Με την ίδια ποινή τιμωρούνται και οι μηχανικοί που εκπόνησαν τις μελέτες ή έχουν την επίβλεψη του έργου, αν διαπιστωθεί ότι οι μελέτες δεν εκπονήθηκαν σύμφωνα με τις διατάξεις που διέπουν την εκπόνησή τους ή σύμφωνα με τα εγκεκριμένα στοιχεία του τοπογραφικού διαγράμματος και του διαγράμματος κάλυψης ή αν διαπιστωθεί ότι οι εργασίες δόμησης δεν εκτελέστηκαν σύμφωνα με τις μελέτες που υποβλήθηκαν ή σύμφωνα με τα εγκεκριμένα στοιχεία του τοπογραφικού διαγράμματος και του διαγράμματος κάλυψης. Αν η πιο πάνω πράξη έχει γίνει από αμέλεια, τιμωρούνται με ποινή φυλάκισης μέχρι ένα (1) έτος και με χρηματική ποινή από δύο χιλιάδες (2.000) ευρώ μέχρι δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ. Για απλές υπερβάσεις άδειας κατασκευής μπορεί να επιβληθεί ποινή μειωμένη.  Ας αναρωτηθούμε εδώ πόσο ρεαλιστική η ακόμα πόσο έντιμη είναι η απαίτηση από τον επιβλέποντα να έχει ευθύνες ελεγκτικού μηχανισμού με δεδομένη την οικονομική εξάρτηση από τον πελάτη του σε μια αγορά που διαθέτει τους περισσότερους αναλογικά μηχανικούς σε σχέση με όλη την Ευρώπη, μεσούσης μάλιστα της οικονομικής και κυρίως της οικοδομικής κρίσης. Ευνόητο είναι ότι η συχνή χρήση του δικαιώματος της παραίτησης ισοδυναμεί με επαγγελματική αυτοκτονία.

32  Η πιο ουσιαστική προσπάθεια ορισμού του περιεχομένου της επίβλεψης γίνεται εμμέσως μέσω του Κώδικα Αμοιβών που προσδιορίζει τι περιλαμβάνεται στην αμοιβή της επίβλεψης.:  ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 696/77  Περιεχόμενον αμοιβής επιβλέψεως Αρθρο 91.  1. Εις την αμοιβήν επιβλέψεως περιλαμβάνεται αποζημίωσις δια τηναπασχόλησιν και πάσα κατά τας διατάξεις του παρόντος δαπάνη δια την υπεύθυνον παρακολούθησιν των εκτελουμένων έργων, την χορήγησιν πλήρων και λεπτομερών οδηγιών εις τον κατασκευαστήν του έργου δια την κατά τα συμβατικά στοιχεία, την επιστήμην και τους κανόνας της τέχνης έντεχνον, εμπρόθεσμον, και οικονομικήν εκτέλεσιν των εργασιών, την μέριμναν δια την συμμόρφωσιν του αναδόχου προς τας συμβατικάς του υποχρεώσεις και την περιφρούρησιν των συμφερόντων του Εργοδότου, την εργασίαν μικροτροποιποιήσεων της αρχικής μελέτης, την σύνταξιν λογαριασμών και συγκριτικών πινάκων, την έγκαιρον σύνταξιν των πρωτοκόλλων αφανών εργασιών, την ζύγισιν και παραλαβήν υλικών, την φροντίδα λήψεως απαιτουμένων δοκιμίων, τας μερικάς και την τελικήν επιμέτρησιν, την εισήγησιν επί αιτήσεως παρατάσεως των συμβατικών προθεσμιών, την εμπρόθεσμον απάντησιν και αντίκρουσιν εις αιτήσεις και ενστάσεις του αναδόχου του έργου, την παράστασιν και την παραλαβήν των εργασιών και τον δέοντα χειρισμόν και απάντησιν επί τυχόν ενστάσεων του αναδόχου κατά του πρωτοκόλλου παραλαβής ως και την εις τα δικαστήρια παράστασιν επί προσφυγών του αναδόχου, εάν ήθελε δοθή προς τούτο εντολή υπό του Εργοδότου, καταβαλλομένης εν τη τελευταία ταύτη περιπτώσει ιδιαιτέρας αμοιβής κατά το άρθρ. 102 του παρόντος. 2. Δεν περιλαμβάνεται εις την αμοιβήν επιβλέψεως: α) Η δαπάνη λήψεως και δοκιμασίας δοκιμίων και εκτελέσεως πάσης φύσεως δοκιμών βαρύνουσαι αναλόγως προς την οικείαν σύμβασιν, τον ανάδοχον του έργου ή τον Εργοδότην. β) Η αμοιβή δια την σύνταξιν μελέτης τροποποιήσεως της αρχικής μελέτης είτε εν όλω είτε κατά μέρος αυτής. Εάν δοθή παρά του Εργοδότου τοιαύτη εντολή, καταβάλλεται ιδιαιτέρα αμοιβή εις τον επιβλέποντα δια την σύνταξιν των τροποποιητικών μελετών, υπολογιζομένη κατά τας οικείας διατάξεις. γ) Η αμοιβή δια την σύνταξιν πρωτοκόλλων κανονισμού νέων τιμών μονάδος καταβαλλομένη ιδιαιτέρως, κατά τα ανωτέρω ειδικώτερον οριζόμενα.

33  Σημαντικός από πλευράς ορισμών αλλά και οριοθέτησης των ευθυνών του επιβλέποντος μηχανικού σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας κατά την εκτέλεση των εργασιών είναι ο Νόμος 1396 της 15/15.9.83: Υποχρεώσεις λήψης και τήρησης των μέτρων ασφαλείας στις οικοδομές και λοιπά ιδιωτικά τεχνικά έργα.- (Α' 126).  Ν. 1396/83 Άρθρο 2  Εννοιολογικοί προσδιορισμοί.  Για την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου αυτού θεωρούνται :  1. Τεχνικό Έργο : Κάθε οικοδομή ή άλλη εργοταξιακή κατασκευή χρονικής διαρκείας, όπως ανέγερση, προσθήκη, επισκευή, καθαίρεση και ηλεκτρομηχανολογική εγκατάσταση.  2. Μέτρα ασφαλείας: Όλα τα μέτρα που αφορούν σε τεχνικά έργα και προβλέπονται από τις διατάξεις που ισχύουν εκάστοτε για την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας.  3. Κύριος του έργου: Ο κύριος, ο νομέας ή ο κάτοχος του ακίνητου στο οποίο εκτελείται, ύστερα από εντολή του και για λογαριασμό του, τεχνικό έργο.  4. Εργολάβος: Πρόσωπο που συμβάλλεται με μίσθωση έργου με τον κύριο του έργου και αναλαμβάνει την εκτέλεση ολόκληρου τεχνικού έργου ή τμήματος του, ανεξάρτητα από την ιδιότητα με την οποία φέρεται ασφαλισμένος σε ασφαλιστικό οργανισμό.  5. Υπεργολάβος: πρόσωπο που συμβάλλεται με μίσθωση έργου με τον εργολάβο και αναλαμβάνει την εκτέλεση ολόκληρου τεχνικού έργου ή τμήματός του, ανεξάρτητα από την ιδιότητα με την οποία φέρεται ασφαλισμένος σε ασφαλιστικό οργανισμό. Ως υπεργολάβος θεωρείται επίσης και το πρόσωπο που συμβάλλεται με μίσθωση έργου με άλλον εργολάβο και αναλαμβάνει, σύμφωνα με τα παραπάνω την εκτέλεση τεχνικού έργου ή τμήματος του.  6. Μελετητής: Πρόσωπο που με σύμβαση με τον κύριο του έργου έχει εκπονήσει τη μελέτη του τεχνικού έργου, η οποία έχει εγκριθεί από την αρμόδια αρχή.  7. Επιβλέπων: Πρόσωπο που με σύμβαση με τον κύριο του έργου και σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις αναλαμβάνει την επίβλεψη της εφαρμογής της μελέτης και της εκτέλεσης τεχνικού έργου ή τμήματός του, σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης.  Είναι το πρώτο νομικό κείμενο που απ’ όσο γνωρίζω προβαίνει σε αυτούς τους βασικούς για τον χώρο των κατασκευών ορισμούς και επιμερίζει ακριβώς υπευθυνότητες.

34  Άρθρο 7  Υποχρεώσεις επιβλέποντος.  Ο επιβλέπων, εκτός από τις υποχρεώσεις που πηγάζουν από άλλες διατάξεις έχει και τις ακόλουθες :  1. Να δίνει οδηγίες κατασκευής, σύμφωνες με τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης, για την εκτέλεση εργασιών αντιστηρίξεων, σταθερών ικριωμάτων και πίνακα διανομής ηλεκτρικού ρεύματος. Να επιβλέπει την τήρηση των οδηγιών αυτών πριν από την έναρξη των εργασιών και περιοδικά κατά την εκτέλεσή τους.  2. Να δίνει οδηγίες σύμφωνες με τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης, για τη λήψη μέτρων ασφαλείας από κινδύνους που προέρχονται από εναέριους και υπόγειους αγωγούς της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) και να επιβλέπει την τήρησή τους.  3. Να επιβλέπει την εφαρμογή της μελέτης μέτρων ασφαλείας που αναφέρεται στο άρθρο 6 του νόμου αυτού και να δίνει τις σχετικές οδηγίες.  4. Να δίνει οδηγίες σε περίπτωση σοβαρών ή επικίνδυνων έργων και εάν χρειάζεται να συντάσσει μελέτη για την προσαρμογή των προδιαγραφών των μέτρων ασφαλείας που προβλέπονται.  5. Να υποδεικνύει εγγράφως στον κύριο του έργου, στην περίπτωση του άρθρου 4 & 1 και 2 του παρόντος, τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας κατά περίπτωση και φάση του έργου.  Ας παρατηρήσουμε εδώ ότι οι υποχρεώσεις που απορρέουν για τον επιβλέποντα σχετικά με τα μέτρα ασφαλείας δεν περιλαμβάνονται στον Κώδικα Αμοιβών, άρα δεν αμείβονται, και προϋποθέτουν σύναψη σύμβασης με αυτό το περιεχόμενο με τον κύριο του έργου, και κακώς ταυτίστηκε με τον επιβλέποντα κατά τις Πολεοδομικές διατάξεις. Νομίζω ότι η σιωπηρή εκ μέρους μας αποδοχή αυτής της ταύτισης, χωρίς συμβατική υποχρέωση και χωρίς ιδιαίτερη αμοιβή είναι βασικό επαγγελματικό λάθος.

35  Προς την παραπάνω άποψη έρχεται νομίζω να συνηγορήσει το Π.Δ. 305 /1996 για την η προσαρμογή της Ελληνικής νομοθεσίας περί υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων προς τις διατάξεις της οδηγίας 92/57/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 24ης Ιουνίου 1992 (ΕΕL 245/26892) "Σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλεια και υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια"  Π.Δ. 305/1996 Άρθρο 2 Ορισμοί  Για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος νοούνται ως:  1. Προσωρινό ή κινητό εργοτάξιο, που στο εξής αποκαλείται "εργοτάξιο": Κάθε εργοτάξιο όπου πραγματοποιούνται εργασίες οικοδομικές ή/και πολιτικού μηχανικού και γενικά εκτελείται τεχνικό έργο. Στο παράρτημα Ι του άρθρου 12 περιλαμβάνεται ενδεικτικός κατάλογος τέτοιων εργασιών.  2. Κύριος του έργου: Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο για λογαριασμό του οποίου πραγματοποιείται ένα έργο.  3. Ανάδοχος: Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο οποίο έχει ανατεθεί η μελέτη ή/και η εκτέλεση ή/και η επίβλεψη της εκτέλεσης του έργου για λογαριασμό του κυρίου του έργου ορισμός του αναδόχου εξειδικεύεται για τις ανάγκες του παρόντος διατάγματος μεταξύ ενός ή περισσοτέρων παραγόντων του έργου κατά περίπτωση ως εξής:  α. Εργολάβος: Πρόσωπο που συμβάλλεται με τον κύριο του έργου και αναλαμβάνει την εκτέλεση ολόκληρου του έργου ή τμήματός του, ανεξάρτητα από την ιδιότητα με την οποία φέρεται ασφαλισμένος σε ασφαλιστικό οργανισμό και προκειμένου για δημόσια έργα ο ανάδοχος, όπως αυτός ορίζεται στο άρθρο 3 του Ν. 1418/84.  β. Υπεργολάβος: Πρόσωπο που συμβάλλεται με εργολάβο και αναλαμβάνει την εκτέλεση ολόκληρου του έργου ή τμήματός του, ανεξάρτητα από την ιδιότητα με την οποία φέρεται ασφαλισμένος σε ασφαλιστικό οργανισμό. Ως υπεργολάβος θεωρείται επίσης και το πρόσωπο που συμβάλλεται με άλλον υπεργολάβο και αναλαμβάνει σύμφωνα με τα παραπάνω την εκτέλεση ολόκληρου του έργου ή τμήματός του.  γ. Μελετητής: Πρόσωπο που συμβάλλεται με τον κύριο του έργου ή τον εργολάβο και εκπονεί τη μελέτη του έργου.

36  4. Εργοδότης: Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο το οποίο συνδέεται με σχέση εργασίας με τον εργαζόμενο και εν προκειμένω οι παράγοντες του έργου που αναφέρονται στα εδάφια (α) και (β) της προηγουμένης παραγράφου, μη αποκλειομένου και του κυρίου του έργου όταν αυτός συνδέεται απευθείας με σχέση εργασίας με τον εργαζόμενο.  5. Εργαζόμενος: Κάθε πρόσωπο που απασχολείται από έναν εργοδότη με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ασκουμένων και των μαθητευομένων.  6. Εκπρόσωπος των εργαζομένων: Κάθε εκλεγμένο άτομο, με ειδική αρμοδιότητα σε θέματα προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων σύμφωνα με τα άρθρα 2 και 3 του Ν.1568/85, το Π.Δ. 315/87 "Σύσταση ΕΥΑΕ σε εργοτάξια οικοδομών και εν γένει τεχνικών έργων", τα άρθρα 1, 2, 3, 4 και 5 του Ν. 1767/88 "Συμβούλια εργαζομένων και άλλες εργατικές διατάξεις κύρωση της 135 Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας" (63/Α), και τα άρθρα 2 (παράγραφος 4) και 3 του Π.Δ. 17/96 "Μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία σε συμμόρφωση με τις οδηγίες 89/391/ΕΟΚ και 91/383/ΕΟΚ" (11/Α), για να εκπροσωπεί τους εργαζόμενους, όσον αφορά τα ζητήματα προστασίας της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία.  7. Αυτοαπασχολούμενος: Κάθε άτομο, εκτός εργοδοτών και εργαζομένων όπως αυτοί ορίζονται στο άρθρο 2 (παράγραφοι 4 και 5) του Π.Δ. 17/96, το οποίο με την επαγγελματική του δραστηριότητα συμβάλλει στην εκτέλεση του έργου.  8. Συντονιστής για θέματα ασφάλειας και υγείας κατά την εκπόνηση της μελέτης του έργου: Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο οποίο ο εργολάβος ολόκληρου του έργου και εάν δεν υπάρχει ο κύριος του έργου αναθέτει την εκτέλεση των καθηκόντων που προβλέπονται στη παράγραφο 2 του άρθρου 5.  9. Συντονιστής για θέματα ασφάλειας και υγείας κατά την εκτέλεση του έργου: Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο οποίο ο εργολάβος ολόκληρου του έργου και εάν δεν υπάρχει ο κύριος του έργου, αναθέτει τα καθήκοντα που προβλέπονται στη παράγραφο 3 του άρθρου 6.  Όπως βλέπουμε στους τελευταίους ορισμούς απουσιάζει η έννοια επιβλέπων ενώ προφανώς δεν προκύπτει ότι τα καθήκοντα που το Διάταγμα επιφυλάσσει στον Συντονιστή για θέματα ασφαλείας θεωρούνται, αν από ρητή Σύμβαση δεν προκύπτει διαφορετικά, ότι περιλαμβάνονται στα καθήκοντα του επιβλέποντος η ότι ο συντονιστής και ο επιβλέπων είναι το ίδιο πρόσωπο.

37  Τέλος για λόγους πληρότητας θα αναφέρουμε τις υποχρεώσεις που προκύπτουν για τον επιβλέποντα από τον Κανονισμό Τεχνολογίας Σκυροδέματος και τον πρόσφατο Κανονισμό Τεχνολογίας Χαλύβων.  ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ  'Αρθρ. 15. Υποχρεώσεις.  15.1. Για τα έργα των φορέων του Δημοσίου τομέα, οι υποχρεώσεις και οι ευθύνες του επιβλέποντα και του κατασκευαστή προκύπτουν από τις ισχύουσες διατάξεις και τη Σύμβαση του έργου.  15.2. Για τα ιδιωτικά έργα ισχύουν οι ακόλουθες παράγραφοι:  15.2.1. Ο επιβλέπων μηχανικός είναι υπεύθυνος για τη διενέργεια όλων των ελέγχων και διαδικασιών που αναφέρονται σ' αυτόν τον Κανονισμό. Οι δειγματοληψίες των υλικών και του σκυροδέματος και η αποστολή των δειγμάτων και των δοκιμίων στο Εργαστήριο σκυροδέματος γίνονται με τη μέριμνα και την επίβλεψή του, από προσωπικό και μέσα που διαθέτει ο κατασκευαστής του έργου μετά από γραπτή εντολή του επιβλέποντα. Οι επί τόπου έλεγχοι, όπως ο προσδιορισμός της υγρασίας των αδρανών και η μέτρηση της εργασιμότητας, γίνονται με τη μέριμνα και την επίβλεψη του επιβλέποντα, από προσωπικό και μέσα που διαθέτει ο κατασκευαστής του έργου. Στις δειγματοληψίες αδρανών ή έτοιμου σκυροδέματος στο εργοτάξιο μπορεί να παρίσταται εκπρόσωπος του λατομείου ή του εργοστασίου έτοιμου σκυροδέματος.  15.2.2. Αν δεν προβλέπεται διαφορετικά στη Σύμβαση ο κύριος του 'Έργου προκαταβάλλει τις δαπάνες όλων των ελέγχων και τη δαπάνη των εργαστηριακών επανελέγχων που προδιαγράφονται στην παράγραφο 13.7.  15.2.3. Ο επιβλέπων μηχανικός έχει το δικαίωμα να απαιτήσει την λήψη δοκιμίων για τον έλεγχο της αντοχής σε μικρές ηλικίες.  15.2.4. Αν από υπαιτιότητα του κυρίου του έργου ή του κατασκευαστή δεν διενεργούνται οι έλεγχοι και επανέλεγχοι, ο επιβλέπων έχει το δικαίωμα να ζητήσει από την Αστυνομική Αρχή τη διακοπή του έργου, γνωρίζοντας συγχρόνως με αναφορά του στην αρμόδια υπηρεσία του Υ.Δ.Ε. τους λόγους αυτής της διακοπής.

38  ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΧΑΛΥΒΩΝ  6.7 Έλεγχος και παραλαβή οπλισμού στο έργο  Κατά την παράδοση των χαλύβων οπλισμού στο έργο, ο επιβλέπων μηχανικός θα ελέγχει, με βάση το τεχνικό δελτίο παραγγελίας και το τεχνικό δελτίο παράδοσης της μονάδας διάθεσης η διαμόρφωσης, αν οι παραλαμβανόμενοι οπλισμοί καλύπτουν τις βασικές απαιτήσεις ως προς:  Την κατηγορία του χάλυβα.  Τη συμμόρφωση των εργασιών διαμόρφωσης με τις απαιτήσεις των Κανονισμών η/και των ειδικών απαιτήσεων του έργου και  Την προέλευση του χάλυβα, όπως και ότι έχει ζητηθεί από το Τεχνικό Δελτίο Παραγγελίας.  Σε περίπτωση διαπίστωσης μη συμμόρφωσης, απαγορεύεται η ενσωμάτωση των χαλύβων στο έργο, εκτός αν γίνουν πρόσθετοι κατάλληλοι έλεγχοι.  7.5 Έλεγχος και παραλαβή τοποθετημένου οπλισμού  Ο επιβλέπων μηχανικός υποχρεούται να ελέγχει πριν την σκυροδέτηση την ακριβή τήρηση των διατάξεων του παρόντος Κανονισμού και του ΕΚΩΣ.  Αναλυτικές οδηγίες για την διαδικασία παραλαβής του τοποθετημένου οπλισμού δίνονται στο Παράρτημα Π6 του Κανονισμού.

39  Ας προσπαθήσουμε τώρα με βάση τα παραπάνω νομικά κείμενα να ορίσουμε τον επιβλέποντα μηχανικό:  Επιβλέπων μηχανικός : Πρόσωπο που διαθέτει τα κατά νόμον προσόντα που με προβλεπόμενη από τον νόμο σύμβαση με τον κύριο του έργου, που γνωστοποιείται υποχρεωτικά στο αρμόδιο Πολεοδομικό γραφείο, και σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις αναλαμβάνει την επίβλεψη της εφαρμογής της εγκεκριμένης μελέτης και της εκτέλεσης τεχνικού έργου ή τμήματός του, σύμφωνα με τους Πολεοδομικούς Κανόνες, τα συμβατικά στοιχεία της μεταξύ του κυρίου του έργου και του αναδόχου συμφωνίας και τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης .Αναλυτικότερα στα καθήκοντα του περιλαμβάνεται η υπεύθυνη παρακολούθηση των εκτελουμένων εργασιών, η χορήγηση οδηγιών και διευκρινήσεων στον ανάδοχο του έργου για την εμπρόθεσμη έντεχνη και σύμφωνη με τα οικονομικά στοιχεία της συμβάσεως εκτέλεση των εργασιών.  Η αξιολόγηση των επί τόπου δεδομένων και η σύνταξη μικροτροποποιήσεων της αρχικής μελέτης η η κοινοποίηση στον μελετητή των αντιρρήσεων του εφ’ όσον κρίνει ότι επιβάλλεται επανεκτίμηση ορισμένων δεδομένων του έργου.  Η ποιοτική παρακολούθηση της ενσωμάτωσης των υλικών εις το έργο και ιδίως του σκυροδέματος και των οπλισμών σύμφωνα με τις διατάξεις των Κ.Τ. Σκυροδέματος και Χαλύβων.  Η έντιμη, αμερόληπτη και σύμφωνη με τον Κώδικα δεοντολογίας υπεράσπιση των συμφερόντων του εργοδότη του σε κάθε διαφωνία που μπορεί να προκύψει κατά την εκτέλεση της συμβάσεως μισθώσεως έργου με τον ανάδοχο.

40  Ακόμα στα καθήκοντα του περιλαμβάνονται, αν από την σύμβαση προβλέπεται ρητά και αμείβονται πέραν της αμοιβής κατά το 696/77, και τα παρακάτω.  Να επιβλέπει την εφαρμογή της μελέτης μέτρων ασφαλείας και να δίνει σχετικές οδηγίες. σύμφωνες με τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης, για την εκτέλεση εργασιών αντιστηρίξεων, σταθερών ικριωμάτων και πίνακα διανομής ηλεκτρικού ρεύματος.  Να επιβλέπει την τήρηση των οδηγιών αυτών πριν από την έναρξη των εργασιών και περιοδικά κατά την εκτέλεσή τους.  Να δίνει οδηγίες σύμφωνες με τους κανόνες της επιστήμης και της τέχνης, για τη λήψη μέτρων ασφαλείας από κινδύνους που προέρχονται από εναέριους και υπόγειους αγωγούς της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) και να επιβλέπει την τήρησή τους.  Να δίνει οδηγίες σε περίπτωση σοβαρών ή επικίνδυνων έργων και εάν χρειάζεται να συντάσσει μελέτη για την προσαρμογή των προδιαγραφών των μέτρων ασφαλείας που προβλέπονται..  Να υποδεικνύει εγγράφως στον κύριο του έργου, τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας κατά περίπτωση και φάση του έργου.  Τέλος να παρίσταται και να γνωμοδοτεί κατά τις επί μέρους και την τελική παραλαβή των εργασιών.  Πιστεύω ότι με τα παραπάνω συνοψίζονται όσα αφορούν τον ορισμό του Επιβλέποντα και προκύπτουν από ρητές αναφορές της Νομοθεσίας.  ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΜΙΑ ΣΚΟΠΙΜΗ ΑΣΑΦΕΙΑ . Όπως προκύπτει από το σύνολο των παρατεθεισών διατάξεων εκάστη εξ αυτών προβλέπει για τον ‘’επιβλέποντα’’ μηχανικό εντελώς διαφορετικά καθήκοντα επιμελείας, η δε έννοια της επίβλεψης ως υπηρεσία μηχανικού επ’ ουδενί μπορεί να χαρακτηριστεί ως ενιαία. Ως εκ τούτου οφείλεται σε κάθε περίπτωση ο σαφής προσδιορισμός του ρυθμιστικού πλαισίου που καλύπτει την συμβατική υποχρέωση που έχει αναλάβει ο μηχανικός έναντι του εργοδότη του, ώστε κατ΄επέκταση να δύναται να διαγνωστεί επακριβώς με τι είδους επίβλεψη είναι επιφορτισμένος, ποια δηλ, είναι κατ’ ουσίαν τα οφειλόμενα από το Μηχανικό καθήκοντα επιμελείας του.  Η αναγόρευση δηλαδή του Μηχανικού ως ‘’επιβλέποντος’' ενός τεχνικού έργου δεν συνεπάγεται άνευ ετέρου την καθολική του ευθύνη για την ορθή εκτέλεση του έργου, πολλώ δε μάλλον ουδόλως σημαίνει ότι είναι υπαίτιος για οποιαδήποτε συλήβδην άδικη πράξη που συνέβη κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του τεχνικού έργου εκ μόνου του γεγονότος ότι αυτός υπήρξε επιβλέπων μηχανικός.  Πρέπει, επομένως, οπωσδήποτε να αναζητείται βάσει της συμβατικής σχέσης και της ρυθμιστικής αυτής νομοθεσίας, εάν ο υπό κρίση εκάστοτε επιβλέπων μηχανικός ήταν επιφορτισμένος με την τήρηση εκείνου του καθήκοντος επιμελείας, η παράβαση του οποίου προκάλεσε αιτιωδώς το συγκεκριμένο εκάστοτε, αρνητικό (άδικο κτλ) αποτέλεσμα.

41  Βασική αρχή για την βελτιστοποίηση κάθε παραγωγικής διαδικασίας είναι ασφαλώς ο ορισμός του ρόλου και της ευθύνης κάθε παράγοντα που συμμετέχει στην διαδικασία αυτή. Έτσι ο στόχος της βελτίωσης της ποιότητας των κατασκευών και αναβάθμισης της επίβλεψης δεν είναι δυνατόν να εκπληρωθεί αν δεν οριστούν με σαφήνεια και εφικτό στην πραγματοποίηση του τρόπο τα καθήκοντα οι υποχρεώσεις και οι μεταξύ των εμπλεκομένων συμβατικές σχέσεις, καθώς και η κατανομή των ευθυνών τους.  Η ασάφεια στον ορισμό των ρόλων στην παραγωγή των ιδιωτικών έργων λειτουργεί σαφώς εις βάρος των μηχανικών και η δικαιοσύνη φαίνεται να ασπάζεται ακόμη την αντίληψη ενός απροστάτευτου και αδαούς ιδιοκτήτη ( ο οποίος όμως κατά περίεργη σύμπτωση ωφελείται από όλες τις τυχόν παραβιάσεις που συνήθως συμβαίνουν) και εμπειροτεχνών εργολάβων που δικαιούνται να αγνοούν ακόμα και τους κανόνες της τέχνης τους και παρά oλα αυτά ( τυχαίνει επίσης) να προσπορίζουν όφελος από την παραβίαση των κανόνων.  Είναι γνωστό ότι στα πλαίσια της επεξεργασίας του Μητρώου Κατασκευαστών Ιδιωτικών Έργων καταβλήθηκε στα πλαίσια του Ι.Ο.Κ. αρκετή προσπάθεια στην κατεύθυνση του ορισμού ρόλων και ευθυνών στην κατασκευαστική διαδικασία, έτσι ώστε αν υπάρχει πραγματική βούληση είναι ήδη έτοιμο ένα καλό πλαίσιο αφετηρίας για επεξεργασία και νομοθέτηση. Η μόρφωση του βασικού και απαραίτητου αυτού Νομοθετικού πλαισίου είναι ευθύνη της Πολιτείας και παραμένει σε αναγνωρισμένη νομοθετική εκκρεμότητα από τον Ν. 2831/2000.  Χρειάζεται νομίζουμε μια αντιδιαστολή της επίβλεψης από την διεύθυνση του έργου. Είναι μια συχνή σύγχυση ρόλων που έχει σοβαρές ποινικές συνέπειες για τον επιβλέποντα και είναι τρέχουσα στην πρακτική των δικαστηρίων.  Ήδη με το Β.Δ. 13/27.06.1924 «περί καθορισμού των εις τους ιδιώτας πολιτικούς μηχανικούς, αρχιτέκτονας μηχανολόγους, ηλεκτρολόγους και τοπογράφους χορηγουμένων αμοιβών». προβλέπεται στην σχετική κατηγορία αμοιβής η «επίβλεψις περιλαμβάνουσα την φροντίδα της εντέχνου εκτελέσεως του έργου, μη συμπεριλαμβανομένων των έργων της οργανώσεως της εκτελέσεως και της επιστασίας.

42 ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ  Μέχρι τώρα αναφερθήκαμε σε δύο Συμβάσεις που αναφέρονται στην Επίβλεψη και την Διεύθυνση Έργου. Και οι δύο είναι συμβάσεις Έργου κατά τον Αστικό Κώδικα, με την διαφορά ότι κατά κανόνα η πρώτη υπονοείται και συνήθως υποκαθίσταται από τις υπογραφές ανάθεσης- ανάληψης του εντύπου της Πολεοδομίας, ενώ η δεύτερη κατά κανόνα διατυπώνεται ρητά.  Θεωρούμε βασική συνδικαλιστική και επαγγελματική μας αμέλεια την μη σύνταξη μέχρι τώρα τυπικών συμφωνητικών που να διέπουν τις βασικές μας επαγγελματικές λειτουργίες δηλαδή την ανάληψη μιας μελέτης η μιας επίβλεψης τεχνικού έργου, τις σχέσεις μας με τον εργοδότη αλλά και τους λοιπούς συμβαλλόμενους με αυτόν για την εκτέλεση ενός έργου.  Η μακρόχρονη πείρα αυτής της κατ’ έθιμο λειτουργίας των υπονοούμενων συμβατικών σχέσεων απέδειξε ότι λειτουργεί μονίμως εις βάρος των μηχανικών. Τόσο εις βάρος των αμοιβών τους αφού στην πράξη εκτελούν εργασίες για τις οποίες δεν πληρώνονται, όσο κυρίως γιατί εκτίθενται σε πλήθος ποινικών ευθυνών που δεν τους ανήκουν, η τουλάχιστον στον βαθμό που η τρέχουσα δικαστική πρακτική τους καταλογίζει.  Τέτοια πρότυπα συμφωνητικά κυκλοφορούν με ευθύνη των οργανώσεων των μηχανικών σε άλλες χώρες και είναι εν χρήσει εδώ και πολλά χρόνια. Μπορεί να τα αγοράσει κανείς από τα sites των οργανώσεων αυτών, αναφέρω ενδεικτικά την ASCE και το ICE.  Βεβαίως είναι προσαρμοσμένα στο όλο νομικό και πραγματικό πλαίσιο άσκησης του επαγγέλματος, όπου οι ρόλοι και οι ευθύνες είναι ξεκαθαρισμένες σε όλη την αλυσίδα των εμπλεκομένων.  Θεωρώ λοιπόν επιτακτική την ανάγκη το Τεχνικό Επιμελητήριο να προχωρήσει άμεσα στην σύνταξη τέτοιων Πρότυπων Συμφωνητικών και να τα καθιερώσει με το κύρος και την νομική εξουσιοδότηση που έχει.

43 ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ  Τέλος θα ήθελα να θίξω αυτό που νομίζω ότι μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας, οι φορείς των μηχανικών με επικεφαλής το Τεχνικό Επιμελητήριο. Μπορούμε να συντάξουμε και να καθιερώσουμε Κώδικες Καλής Επαγγελματικής Πρακτικής σε όλες τις βασικές επαγγελματικές δραστηριότητες των μηχανικών.  Οι κώδικες αυτοί θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν το βασικό νομικό πλαίσιο που διέπει την αντίστοιχη επαγγελματική δραστηριότητα, τις σχέσεις και την τυπική διαδικασία διασφάλισης των ενεργειών κάθε συμβαλλομένου, μνημόνιο βασικών ενεργειών και ελέγχων για κάθε δραστηριότητα, δεοντολογικούς κανόνες επαγγελματικής συμπεριφοράς, και τέλος μια σύνοψη των βασικών κανόνων της επιστήμης και της τέχνης που η καλή πρακτική επιβάλλει να εφαρμόζονται σε κάθε περίπτωση.  Ένα τελευταίο σημείο που θα ήθελα να θίξω είναι τα προσόντα του επιβλέποντα. Η νομοθεσία όπως ξέρετε επιβάλλει την άσκηση της επίβλεψης από κατάλληλα καταρτισμένα πρόσωπα. Και εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα ακόμη απαράδεκτο διαχρονικό παράδοξο της στάσης της Πολιτείας απέναντι στο θέμα. Όσο αυξάνεται η επιστημονική γνώση, όσο πιο περίπλοκες και απαιτητικές γίνονται οι σύγχρονες κατασκευές, όσο γιγαντώνονται οι ανθρώπινες υλικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις μίας πιθανής αστοχίας, τόσο η Πολιτεία προσπαθεί να χαμηλώσει την στάθμη εκπαίδευσης και επαγγελματικών προσόντων αυτών που καλούνται να διαχειριστούν την συνθετότητα των σημερινών έργων. Αυτών που κατά νόμον θεωρεί ικανούς να διεκπεραιώσουν αυτά τα καθήκοντα.  Παρ’ όλο που το νομικό μας σύστημα θέτει προϋποθέσεις εμπειρίας μόνο για τα Δημόσια Έργα θα μπορούσε νομίζουμε το Τεχνικό Επιμελητήριο, στα πλαίσια της προσπάθειας ουσιαστικοποίησης του επιβλέποντα, να συστήσει σε πρώτη φάση την απαίτηση αποδεδειγμένης εμπειρίας για την επίβλεψη σύνθετων και πολύπλοκων ιδιωτικών έργων, όπως οι επεμβάσεις σε υπάρχοντα κτήρια, όπου δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η αναγκαιότητα της επαγγελματικής πείρας.  Νομίζω ότι αν σκεφτούμε ότι όλη η νομοθεσία που διέπει το επάγγελμα του μηχανικού αλλά και την σύσταση του Επιμελητηρίου θεμελιώνεται νομικά αλλά και ηθικά στην προστασία του επιτακτικού Δημοσίου Συμφέροντος της κατασκευής ασφαλών και λειτουργικών κατασκευών, η εξασφάλιση της υψηλής επαγγελματικής στάθμης και καλής πρακτικής των Ελλήνων μηχανικών είναι όχι δυνατότητα αλλά καθήκον.  ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

44 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Liability and Insurance regimes in the Construction Sector  GAIPEC The Coordinators Repoprt 1992  Construction Liability Text  Section A  Definitions  1. Owner any natural or legal person, public or private, who has for the time being, whether permanently or temporarily, legal title to the Building or who is legally responsible for its care and maintenance. "Owner" shall also include "Client" save where the context does not permit.  2. Client any natural or legal person, public or private, who orders and/or pays for the works that are the object of a contract.  3. Participant any natural or legal person, public or private, who performs, or has performed on his behalf, in whole or in part, any of the tasks defined below, or producers or suppliers of construction materials as defined in the Products Liability Directive (85/374).  The client shall be deemed to be a participant in cases where he performs or contributes to the performance of a task defined below or if he supplies a construction product.  4. Contractor any participant who agrees to carry out the physical execution of the works that are  the object of a contract.  5. Tasks are defined as follows:  a) Design and design development  It consists of establishing the complete plans for the project on the basis of the brief determined by the Client, including in particular the preliminary studies and the plan as such, with the corresponding documentation including the maintenance handbook of the building.  b) Works as defined in "6. Works"  c) Monitoring This task includes:  aa) Monitoring of the Works on behalf of the client needed to execute the project including technical decision making and the introduction of modifications -if any- during the carrying-out of the Works.  bb) Establishing that the project is in accordance with the legal and administrative requirements and with the plans and technical specifications.  cc) Checking materials and supplies of all kinds as well as their incorporation in the Works.  dd) Verification by the competent authorities that the Works conform to the statutory and administrative requirements.  6. Works The construction, extension, enlargement, refurbishment or repair of any building  (including integrated technical installations) together with building and civil engineering works ancillary to this Building.  7. Building Result of the works that are object to the contract.  8. Essential Requirements are defined by the Construction Products Directive (89/106).  9. Defect Any failure to comply with those written technical standards relating to the Essential Requirements whether mandatory or based on Industry Codes of Practice applicable on the  date of construction.

45  10. Material Damage shall mean:  1. Any direct physical damage to the Building caused by a defect; or  2. A defect which has not caused direct physical damage but which  (a) Presents the imminent risk of doing so or  (b) Has a significant and adverse effect on the health or safety of the occupants of the Building.  11. Personal Injury shall mean injury or death to the Beneficiary or any occupant of the Building directly and solely caused by Material Damage.  12. Commencement Date shall be as defined in Article 6.1.  13. Warranty A written contract in the favour of the Beneficiary in order to compensate the latter against financial loss caused by Material Damage and/or Personal Injury.  14. Warrantor Any natural or legal person providing the Warranty who shall be a person approved for that purpose by any Member State and regulated under EC law and shall include but not be limited to any insurance company, bank or other financial institution.  15. Beneficiary Any natural or legal person entitled to benefit under the Warranty who shall be the owner and where stated any occupant of the Building.  16. Occupant any person legally entitled to be in the Building at the relevant time.  Section B  Scope1)  1. This text applies to public and private residential and non-residential buildings.1)  2. This text is concerned with all participants involved in the tasks of new and existing  construction.  3. Except where expressly provided herein, this text only applies to contractual relationships.  Transfer of rights  4. If all or part of a Building is legally transferred by a Client to an Owner or from an Owner to a successive Owner, the rights conferred by this text on the Client shall automatically pass to each  successive Owner without need for assignment.  1) See, however, point C.II. of the Coordinator's report  Section C  Acceptance  Article 1  Definition  1. Acceptance is the single act by which Works are accepted by the Client.  2. It takes place at the request of one or other of the parties and is declared by the Client.  3. In default of express acceptance it may take place either by virtue of a court ruling or according to the rules set out in Article 4.  4. It may be with or without reservations.  5. It may concern the whole or part of the Works.  6. Where Works are undertaken by a subcontractor in contract with a Contractor, acceptance by the contractor of those Works shall be subject to the provisions of Articles 1 to 4 as if the Contractor were the "Client" and the subcontractor were the "contractor" throughout.

46  Article 2  The Acceptance Certificate  1. The act of acceptance must be recorded in a certificate signed by the Client.  2. The acceptance certificate must specify, inter alia;  a. the details necessary to identify the contract  b. the contracting parties  c. the date of completion of the works and, if different, the date of acceptance  d. the names and functions ofall the signatories  e. the statement of acceptance  f. the reservations held by the Client  g. the date by which these reservations must be discharged in accordance with the contract or within a reasonable time.  3. The giving of an acceptance certificate is without prejudice to the obligation to provide certificates required by national or European regulations in force. .  Article 3  Procedures for Acceptance1)  1. The Client must invite the Contractor to be present at any inspection of the Works undertaken for the purposes of acceptance. The failure of the contractor to attend shall not invalidate such inspection.  2. Where the acceptance date is mentioned in the contract, the parties must comply with it. If the Works are completed early, the Client and the Contractor may agree to early acceptance of the Works.  3. In the absence of an acceptance date in the contract, the Client will proceed to acceptance when  the whole of the Works has been completed  4. The Client and Contractor may at any time agree that those parts of the Works which are separable either by location or by function shall be the subject of individual acceptance according to the provisions of the text.  1) In the last coordination meeting, it was suggested to add that acceptance shall also be deemed to have taken place if the Client has begun to use the complete Building or part of it.  5. Following the issue of the acceptance certificate, the Contractor must attend to the reservations listed before the agreed deadline under penalty of sanctions prescribed in the contract or in  law.

47  Article 4  Refusal of acceptance and  Client's Inaction  1. The Client may refuse to proceed to acceptance either by reason of:  a) non-completion of the Works,  b) Works departing from the stipulations of the contract. Such refusal must be made in writing, giving explanations, and shall be neither unreasonable nor vexatious.  2. If the Client fails either to accept or to refuse the Works following an initial request of the contractor to proceed to acceptance other than for reasons in Article 4.1 the Contractor may give formal notice to the Client to proceed to acceptance within a specified period of time, in default of which, acceptance shall be deemed to have taken place for all purposes of the contract on the date of the contractor's formal notice.  3. It shall not be possible to obtain such tacit acceptance under Article 4.2:  a) until the period of the contract has expired  b) before the completion of the works  c) without issue of the initial request to proceed to acceptance  d) without issue of the formal notice referred to in Article 4.2 and without the expiry of the specified period of time stipulated therein which shall not be less than one month.  Article 5  Significance of Acceptance  Acceptance in all cases signifies the following:  1. the Works have apparently been completed according to the obligations of the contract, save for the reservations, if any, expressed by the Client in the acceptance certificate, and the Building is ready for use or occupation.  2. the custody of the Building passes from the Contractor to the Client.  3. the Contractor's responsibility for damages for delay in completion ceases  4. the Contractor is released from any obligations in relation to the security of the site or for the safety of persons thereon.  5. the Client becomes responsible for all risks of loss or damage to the Building.  Article 6  Commencement of Liability  and Warranty Periods  1. The commencement of liability and warranty periods shall be the date of acceptance of the Works shown on the acceptance certificate, or, where there are a series of certificates, shall be the date on the acceptance certificate last given, or, where there is no such certificate, the date established in accordance with the articles 1.3 or 4.2.  2. The commencement date defined in Article 6.1 shall be binding on all Participants.  3. When a Client is also a Contractor he shall predetermine with all Participants a single and  unique date for the purposes of Article 6.1.

48  Section D  Liability  Article 7  Liability of Participants  1. Each Participant is liable for the performance of his legal and contractual obligations.  2. The duty imposed on Participants is one of due skill, care and diligence.  3. Any current Owner must ensure an appropriate use and maintenance as detailed in the maintenance handbook of the Building.  Article 8  Proof of Fault  Any person having a right to claim must prove fault or breach of contract by the defendant(s) unless  otherwise stipulated in the contract.[1])  Article 9  Individual liability  1. Each Participant is liable only for his own acts, omissions, decisions and lack of diligence as well as for those of his employees and/or for sub-contractors freely chosen and/or accepted by him, even if they have been approved by the Client or by other Participants.  2. Each participant is also responsible for any Defect caused by the unsuitability of construction products he has freely chosen or accepted.  3. The liability of each Participant is always individual. In the case where more than one Participant is  liable for the same Defect or Damage, the liability of each individual Participant will have to be established, if necessary by an independent expert evaluation involving all parties concerned.  4. This applies in particular to a Participant who, during the course of the work, has had the right, the obligation and the opportunity to check the work performed by another before accepting it.  In those circumstances he becomes liable, proportionally to his fault, for the then apparent or immediately verifiable Defects.  Article 10  Exclusion of Liability  Grounds for the exclusion of liability are:  1. force majeure  2. acts of third;  3. fault of the claimant, in particular in cases of lack of maintenance and improper use, as stablished by general practice and the specificities of each project.  4. Failure to make the notification required in Article 12.  5. technical or technological innovations required or explicitly accepted by the client, in particular when he seeks to save cost;  6. the existence of latent defects in pre.existing buildings or civil engineering works;  7. compliance with a mandatory standard, or with a statutory or administrative requirement;  8. compliance with the state of the art recognised during a project's design or construction including when damage is the outcome of the facts exceeding the probabilities on which the technical standards were based.

49  Article 11  Repairs and damages  1. A Participant who is responsible for a Defect has the right and the obligation to repair it in a reasonable time or pay damages according to the stipulations of the contract or of this text.  2. Such Participant is also obliged to compensate the claimant for all costs directly and necessarily incurred as a consequence of a Defect, including loss of rent when a binding lease was in existence when the Damage was discovered.  Article 12  Notification  1. Discovered Defects must be notified to the person who has the obligation to repair such defects within a reasonable time or a period stipulated by national law.  2. Any failure to notify or mitigate does not increase the liability of the person responsible for the repairs.  3. The person discovering the Defect must mitigate damage as soon as possible, even prior to notification. If this obligation is not fulfilled, an obligation to repair is not enlarged by any Damage  subsequent to discovery.  Article 13  Time Periods  1. Action based on liability is subject to a period of limitation of one year from the time the Defect was notified or ought to have been notified.  2. An action must be brought within a period of (five) years after the Commencement  Date as defined in Article 6.1.

50  Section E  The Warranty  Article 14  Obligation to obtain a Warranty  The obligation to ensure that any Warranty is obtained shall be that of the Client.  Article 15  Threshold  Subject to Article 16 below, a Warranty shall be obtained in respect of any Building where its total cost at the date that a contract is entered into for its provision exceeds the lower of:  (a) the sum of 20,000 ECU or  (b) a sum prescribed by the Member State where the Building is located.  Article 16  Client's right to elect not to obtain Warranty  Except in the case of dwellings, and subject to Articles 17 and 18 below, the Client may, before the works relating to the Building commence, elect not to obtain a Warranty.  Article 17  Duty to disclose existence or otherwise of a Warranty  1. When inviting offers, the Client shall advise all Participants in writing whether a Warranty is to be obtained;  2. The Client/ Owner shall have a continuing duty to declare in writing the existence or otherwise of any Warranty in any written contract or instrument which transfers any legal interest in the Building, whether by way of sale, lease or in any other way recognised by law.  3. The duty under Article 17.2 shall continue from the date of any transfer of any legal interest until a date (five) years after the Commencement Date as defined in Article 6.1.  Article 18  Consequences of breach of duty  Breach of the duty imposed under Article 14 and/or 17 shall by virtue of this text impose on the Client or Owner the same liability to any subsequent Owner as though the Client were the Warrantor and the subsequent Owner were the Beneficiary under a Warranty.  Article 19  Automatic Transfer of Warranty  The Warranty shall be automatically transferred to each Beneficiary for the time being by virtue of this text without need for assignment.  Article 20  What the Warranty covers.  The Warranty shall compensate the Beneficiary against financial loss caused by Material Damage  irrespective of any fault on the part of any Participant.

51  Article 21  Scope of Financial Loss covered  1. Financial loss caused by Material Damage shall include only :  (a) The cost of repairing any Material Damage to the Building;  (b) the cost of alternative accommodation or loss of rent together with the cost of removal to the extent that it has necessarily incurred as a result of such Material Damage.  (c) a sum, to be prescribed by the Member State where the Building is located, in respect of Personal Injury. The Warrantor shall have equivalent rights of recourse in cases of Personal Injury as in the case of Material Damage.  2. Save that as an alternative to paying the cost of repair under Article 21.1 (a) above, the Warrantor shall have the right to pay a lesser sum equivalent to any diminution in value to the Building caused  by the Material Damage if the cost of repair is seriously disproportionate to the dimunition in value of the Building.  Article 22  What the Warranty does not cover.  For the avoidance of doubt, financial loss caused by Material Damage shall not include any loss consequent upon:  1. Damage to any adjoining or adjacent building.  2. Damage to any moveables contained within the Building.  3. Any material alteration to the Building or to its change of use carried out after the date of acceptance.  4. Any failure to properly maintain the Building.  5. Any repair to any engineering equipment or plant which is defective but which has caused no damage to any other part of the Building.  6. Any failure of the Beneficiary to notify the Warrantor in due time of Material Damage (see Article  26.1).  7. Abnormal use of the Building.  8. Any other indirect economic loss suffered by the Beneficiary.  9. Any loss which is covered by other insurance providing cover in respect of Material Damage.

52  Article 23  Duration  The Warranty shall run for a period of (five) years from the Commencement Date as defined in Article 6.1; this period may be extended by agreement of the Client, Beneficiary and Warrantor as the case may be.1)  1) There was agreement that there should be a harmonized length of the warranty periods in the Member States in order to achieve the objectives of the internal market, in particular the lower insurance costs which are ultimately paid by the consumer.  Article 24  Condition precedent to Warrantor's liability  The Warrantor may provide that the warranty shall be subject to a deductible payable by the Beneficiary in respect of each and every claim arising in any one year commencing from the  anniversary at the date of Acceptance of the Building provided that such deductible does not exceed the lower of either a sum to be prescribed by the Member State where the Building is located or [xyz] ECU.  Article 25  Limit on Warrantor's liability  The Warrantor's total liability in respect of all claims arising under the Warranty shall be limited to a sum not less than the cost of the Works as determined at the Commencement date of the Building increased to its equivalent value at the date of claim.  Article 26  Rights and Obligations of the Beneficiary and the Warrantor  1. The Beneficiary shall be obliged to notify the Warrantor as soon as possible of any damage likely to lead to a claim under the Warranty.  2. For the purposes of this text the Beneficiary shall be required to show only prima facie evidence of Personal Injury and/or Material Damage to put the Warrantor on proof of the claim.  3. Upon acceptance of any claim under the Warranty, the Warrantor shall acquire the legal rights of recourse of the Beneficiary against the Participant(s) to the extent of the payment made under the  Warranty, and, in particular, any rights of recourse conferred by this text.  4. Before pursuing any rights of recovery against any Participant, the Warrantor must give that Participant the opportunity to repair the Material Damage as a condition precedent to the Warrantor's right of recovery.  5. The Warrantor's rights of recovery against any Participant shall arise only on proof of fault or breach of contract, in accordance with Section D of this text.  ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ