5ο Πανελλήνιο Συνέδριο e-Θέμις: Innovation Law – Δίκαιο & Καινοτομία 7-8 Φεβρουαρίου 2014 Αράχωβα – «Anemolia» Η προστασία των βιομηχανικών σχεδίων και.

Παρουσίαση με θέμα: "5ο Πανελλήνιο Συνέδριο e-Θέμις: Innovation Law – Δίκαιο & Καινοτομία 7-8 Φεβρουαρίου 2014 Αράχωβα – «Anemolia» Η προστασία των βιομηχανικών σχεδίων και."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο e-Θέμις: Innovation Law – Δίκαιο & Καινοτομία 7-8 Φεβρουαρίου 2014 Αράχωβα – «Anemolia» Η προστασία των βιομηχανικών σχεδίων και υποδειγμάτων Αριστέα Σινανιώτη-Μαρούδη Καθηγήτρια Εμπορικού Δικαίου Πανεπιστημίου Πειραιώς

2 Σύμφωνα με τον ορισμό της καινοτομίας, που προτείνει ο ΟΟΣΑ στο «εγχειρίδιο Frascati», πρόκειται για την μετατροπή μιας ιδέας σε εμπορεύσιμο προϊόν ή υπηρεσία, λειτουργική μέθοδο παραγωγής ή διανομής.

3  «Σχέδιο ή υπόδειγμα» είναι: η εξωτερικά ορατή εικόνα του συνόλου η μέρους ενός προιόντος, η οποία προκύπτει από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει, ιδίως, η γραμμή, το περίγραμμα, το χρώμα, το σχήμα, η μορφή και/ή τα υλικά του ίδιου του προϊόντος και/ή της διακόσμησης που φέρει (άρθρο 2 π.δ. 259/1997 και άρθρο 3 παρ. 1α Ν. 2417/96 «Κύρωση του Διακανονισμού της Χάγης», άρθρο 1 Οδηγίας 98/71/ΕΚ).  Ενδιάμεση κατηγορία δικαιωμάτων μεταξύ των τεχνικών δημιουργιών και των έργων τέχνης.

4  Νομοθετικό Πλαίσιο:  ν. 2417/1996 «Κύρωση Διακανονισμού της Χάγης»  π.δ. 259/1997  Οδηγία 98/71/ΕΚ  Κανονισμός (ΕΚ) 6/2002  Κανονισμός (ΕΚ) 245/2002

5 Προστασία βάσει του π.δ. 259/1997  Περιεχόμενο του δικαιώματος (άρθρο 26)  Έκταση της προστασίας (άρθρο 27)  Παραγραφή (άρθρο 28)

6  Άρθρο 29 :  Διάρκεια προστασίας του σχεδίου και υποδείγματος: 5 έτη από την ημερομηνία κανονικής κατάθεσης στον Ο.Β.Ι.  Δυνατότητα ανανέωσης ανά 5ετία και συνολικά μέχρι 25 έτη  Άρθρο 30 : Το σχέδιο ή υπόδειγμα που έχει καταχωρισθεί είναι επίσης δεκτικό προστασίας βάσει της νομοθεσίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας από τον χρόνο κατά τον οποίο δημιουργήθηκε ή αποτυπώθηκε με οποιαδήποτε μορφή, «Σύστημα συρροής υπό όρους».

7 Προστασία ως έργα εφαρμοσμένων τεχνών  Προϋπόθεση: Να έχουν δημιουργικό ύψος, που δεν απαιτείται για την προστασία των σχεδίων και υποδειγμάτων κατά το π.δ. 259/1997.  Τα έργα των εφαρμοσμένων τεχνών βρίσκονται σε ανώτερη βαθμίδα δημιουργικότητας και προστατεύονται βάσει του ν. 2121/1993.

8  Μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις θα υπαχθούν στην έννοια των έργων εφαρμοσμένων τεχνών τα βιομηχανικά σχέδια καθημερινής χρήσης όπως π.χ. κοσμήματα, design αυτοκινήτου, οικιακές συσκευές, είδη φωτισμού, είδη γραφείου, ενδύματα κ.α.  Όσον αφορά στις δημιουργίες μόδας αποκλείεται η προστασία με τον ν. 2121/1993 αν δεν υπάρχει κάποιος έστω χαλαρός σύνδεσμος μεταξύ του χρηστικού αντικειμένου και της δημιουργικής προσωπικότητας.

9 Προστασία των σχεδίων και υποδειγμάτων κατά το δίκαιο περί αθεμίτου ανταγωνισμού  Βάσει της γενικής ρήτρας του άρθρου 1 ν.146/1914 εφόσον συντρέχουν οι σχετικές προϋποθέσεις.  Βάσει των άρθρων 13-15 περί διακριτικών γνωρισμάτων.  Βάσει του άρθρου 17 που αναφέρεται στα εμπορικά και βιομηχανικά απόρρητα, εφόσον τα σχέδια και υποδείγματα είναι «εμπιστευθέντα».

10 Η συμβολή της Νομολογίας Α. Προστασία κατά το Δίκαιο της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας και το Δίκαιο κατά του Αθέμιτου Ανταγωνισμού 1.Προϋποθέσεις προστασίας κατά το Π.Δ. 259/1997 α. Εξωτερική διαμόρφωση  Η ορατή και μάλιστα «με γυμνό μάτι» μορφή τους (ΕφΘεσσ 1044/2011, ΕπισκΕμπΔ 2012, 412επ., ΠολΠρωτΘεσσ 19827/2010, ΔΕΕ 2010, 1041)

11 β. Βιομηχανική ή βιοτεχνική αξιοποίηση  Αρκεί τα σχέδια και υποδείγματα να είναι επιδεκτικά βιομηχανικής εφαρμογής και δεν απαιτείται να χρησιμοποιούνται στην πραγματικότητα (ΕφΘεσσ 1044/2011, ΕπισκΕμπΔ 2012, 412επ., ΠολΠρωτΘεσσ 42143/2007, ΕλλΔνη 2008, 308).

12 γ. Το στοιχείο του «νέου»  Η διαπίστωση του «νέου» προκύπτει μετά από τη σύγκριση δύο προϊόντων. Ειδικότερα, συγκρίνεται η συνολική εντύπωση του ελεγχόμενου σχεδίου ή υποδείγματος με τη συνολική εντύπωση που προκαλεί κάθε ένα ξεχωριστά από τα ήδη γνωστά και παρεμφερή σχέδια ή υποδείγματα (ΕφΠειρ 220/2004, ΔΕΕ 2004, 748, ΠολΠρωτΘεσσ 42143/2007).

13 δ. Ατομικός Χαρακτήρας  Ενημερωμένος χρήστης θεωρείται ο τελικός καταναλωτής, δηλ. ο τελικός αποδέκτης του προϊόντος, ο οποίος έχει επαρκή ενημέρωση για την υφιστάμενη μορφολογία των προϊόντων, στα οποία εφαρμόζεται το εξεταζόμενο βιομηχανικό σχέδιο (ΕφΑθ 2542/2009, ΔΕΕ 2009, 928).

14 δ. Ατομικός Χαρακτήρας  Το βιομηχανικό σχέδιο ή υπόδειγμα έχει κάποιο βαθμό δημιουργικότητας, τον οποίο να μην μπορεί να επιτύχει ο οποιοσδήποτε μέσος άνθρωπος, ώστε να μην περνάει απαρατήρητη από τον αγοραστή του προϊόντος (ΜονΠρΚιλκ 266/1999, ΔΕΕ 1999, 1280).

15 δ. Ατομικός Χαρακτήρας  Τα σχέδια και τα υποδείγματα διαθέτουν «ατομικό χαρακτήρα», όταν συντελούν στην επαρκή διαφοροποίηση των αντιστοίχων προϊόντων, στα οποία εφαρμόζονται, με περαιτέρω συνέπεια να αυξάνεται η ελκυστικότητα και ο κύκλος των πωλήσεων τους (Εφ Θεσσ 1044/2011, ΕπισκΕΔ 2012, 412επ., 420, ΠολΠρωτΘεσσ 42143/2007, ΕλλΔνη 2008, 308).

16  Η ΠολΠρωτΘεσσαλ 42143/2007 κήρυξε άκυρο πιστοποιητικό καταχώρισης σχεδίου ή υποδείγματος που αφορούσε σε πλάκες επίστρωσης εξωτερικού χώρου, διότι δεν ετηρούντο οι ουσιαστικές προϋποθέσεις του νέου και του ατομικού χαρακτήρα.  Επίσης, έχει κριθεί από το ΜονΠρωτΑθ ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νέου και του ατομικού χαρακτήρα στην περίπτωση σχεδίου μεταλλικού πτυσσόμενου κάγκελου ασφαλείας για πόρτες, τζαμαρίες, παράθυρα.

17 ε. Καταχώριση και έκδοση πιστοποιητικού από τον Ο.Β.Ι.  Η έλλειψη ελέγχου των ουσιαστικών προϋποθέσεων για την έκδοση του σχετικού πιστοποιητικού αντισταθμίζεται με τη δυνατότητα της δικαστικής αναγνώρισής του ως άκυρου (ΕφΘεσσαλ 1044/2011, ΕπισκΕμπΔ 2012, 412 και ΕφΠειρ 484/2008, ΔΕΕ 2009, 322).

18  Τη σχετική αγωγή ακυρώσεως ενώπιον του αρμοδίου πολιτικού δικαστηρίου νομιμοποιούνται να ασκήσουν (άρθρο 16 π.δ. 259/1997):  Ο δημιουργός ή ο διάδοχος του, αν ο κάτοχος του καταχωρημένου σχεδίου ή υποδείγματος δεν είναι ο δημιουργός ή ο διάδοχός του ή ο δικαιούχος του σύμφωνα με το άρθρο 17 π.δ. 259/1997.  Όταν το προστατευόμενο σχέδιο ή υπόδειγμα δεν πληροί τις προϋποθέσεις των άρθρων 12 και 13 π.δ. 259/1997, οποιοσδήποτε έχει έννομο συμφέρον.

19  Η ΜονΠρωτΑθ 1486/2007, έκρινε ότι η διάταξη της ύλης σε στήλες σε λεξικά ή άλλα σχολικά συγγράμματα δεν είναι νέα και δεν έχει ατομικό χαρακτήρα, δεν παρουσιάζει έντονη πρωτοτυπία με την έννοια ότι αυτή συναντάται και σε έργα άλλων δημιουργών. Μάλιστα, το γεγονός ότι οι αιτούντες είχαν λάβει πιστοποιητικό καταχώρισης από τον Ο.Β.Ι. δεν αναιρεί τα ανωτέρω.

20 2. Προϋποθέσεις προστασίας κατά τον Ν.146/1914  Άρθρο 1 ν.146/1914:  Οι πράξεις αφορούν σε εμπορικές, βιομηχανικές ή γεωργικές συναλλαγές,  Έγιναν με πρόθεση ανταγωνισμού  Είναι αντικειμενικά ικανές να επιφέρουν το αποτέλεσμα αυτό,  Αντίκεινται στα χρηστά ήθη

21  Για να γίνει δεκτό το αθέμιτο της απομίμησης μιας ξένης παροχής θα πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά:  Ανταγωνιστική πρωτοτυπία (ΠΠρΑθ 6898/1997 EEμπΔ 1998,637, ΠΠρΘεσ 4098/1995 EπισκΕΔ 1996,658, ΜΠρΑθ 1456/2000 NoB 2000,1150).  Κίνδυνος σύγχυσης του καταναλωτικού κοινού (AΠ 241/1991 EλλΔνη 1993,560, ΠΠρΑθ 6898/1997 EEμπΔ 1998, 637).  Πρόσθετες ειδικές αθέμιτες περιστάσεις της υπό κρίση περίπτωσης (AΠ 1409/1980 EEμπΔ 1981,451).

22  Άρθρα 13-15 ν.146/1914 περί διακριτικών γνωρισμάτων:  Έχουν διατυπωθεί επιφυλάξεις με το σκεπτικό ότι προσκρούει στην αρχή του πως ο,τιδήποτε συνιστά την ουσία και την αξία του προϊόντος δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο διακριτικού γνωρίσματος είτε κατά το ουσιαστικό είτε κατά το τυπικό σύστημα (ΕφΘεσσαλ 1044/2011, ΕπισκΕΔ 2012, 412).

23  Κατά την ΕφΘεσσαλ 1044/2011, σε περίπτωση που μία πράξη παραβιάζει ταυτόχρονα τον ν. 146/1914 και τις γενικές διατάξεις περί αδικοπραξιών 914επ.ΑΚ, εφαρμόζεται μόνο η παραγραφή του άρθρου 19 ν. 146/1914 ως εξαιρετική ρύθμιση και όχι η παραγραφή του άρθρου 937 ΑΚ, διότι η σύντομη παραγραφή των έξι μηνών που ορίζεται στο άρθρο 19 είναι ειδικότερου χαρακτήρα και αποσκοπεί στην ταχεία εκκαθάριση των διαφορών που πηγάζουν από τις διατάξεις του ανταγωνισμού.

24  Κατά την ΠολΠρωτΑθ 7518/2000, στην περίπτωση καταστάσεων διαρκούς προσβολής ή διαρκώς επαναλαμβανόμενων ομοειδών πράξεων που γίνονται προς τον σκοπό ανταγωνισμού η παραγραφή κατά τον ν.146/1914 αρχίζει από το χρονικό σημείο της γνώσης του υπεύθυνου προσώπου και της πράξης, δηλ. από οποιοδήποτε χρονικό σημείο συνέτρεξαν τα γεγονότα αυτά και όχι από κάθε μία από τις διαρκώς επαναλαμβανόμενες κατ΄ιδίαν ομοειδείς πράξεις, διότι κάτι τέτοιο οδηγεί στο απαράγραπτο της αξίωσης.

25 Β. Προϋποθέσεις προστασίας κατά το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας  Πνευματικό δημιούργημα τέχνης είναι μόνο εκείνο που παρουσιάζει ορισμένη ατομικότητα, που οφείλεται στη δημιουργική πνευματική εργασία του δημιουργού του και η οποία του προσδίδει πρωτοτυπία, κατά τρόπο που να διακρίνεται από άλλα υπάρχοντα δημιουργήματα και να ανάγεται σε ξεχωριστό έργο άξιο προστασίας, άρθρα 2, 3, 4, 5, 64 και 65 ν.2121/1993 (ΕφΑθ 2398/2008, ΔΕΕ 2009, 572επ. και ΜονΠρωτΑθ 1486/2007, ΔΙΜΕΕ 2007, 257).

26 Β. Προϋποθέσεις προστασίας κατά το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας  Εννοιολογικό στοιχείο του έργου, ως αντικειμένου πνευματικής ιδιοκτησίας, είναι η πρωτοτυπία του, ήτοι η στατιστική του μοναδικότητα, η οποία αποτελεί έκφραση της προσωπικότητας του δημιουργού (ΕφΑθ 7909/2002 ΕλλΔνη 2004,239, ΕφΑθ 3252/2002 ΧρΙΔ 2003,465, ΕφΑθ 5138/2000 ΔΕΕ 2001,60, ΠολΠρωτΑθ 7518/2000, ΕΕμπΔ 2001,367, ΠολΠρωτΑθ 5235/1992, ΕΕμπΔ 1992,676, ΜονΠρωτΘεσ 1571/1989, Αρμ 1990, 643, ΜονΠρωτΑθ 7475/2008, ΧρΙΔ 2009,162).

27 Β. Προϋποθέσεις προστασίας κατά το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας  Η εφαρμογή ή όχι του ν. 2121/1993, δεν επηρεάζεται από το εάν το έργο προορίζεται αποκλειστικά για την ικανοποίηση πνευματικών αναγκών ή επιτελεί ταυτόχρονα και άλλες χρηστικές ανάγκες. Σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για «έργα εφαρμοσμένων τεχνών» (άρθρο 2 παρ.1), δηλαδή έργα τέχνης που μπορεί κανείς να πει ότι ισοδύναμα παρουσιάζουν και πρακτική χρησιμότητα, π.χ. κηροπήγια, βάζα, σερβίτσια, κοσμήματα, τυπογραφικά στοιχεία, έπιπλα, λάμπες, χαλιά κτλ.

28 B. Προϋποθέσεις προστασίας κατά το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας  Για τον χαρακτηρισμό ως έργων εφαρμοσμένης τέχνης ή πνευματικής δημιουργίας προϊόντων, όπως ρούχα, κοσμήματα, σχέδια ραφής ή κατασκευής ειδών ενδύσεως, πρέπει να διαπιστώνεται ότι δεν στερούνται πρωτοτυπίας και αποκλειστικού καλλιτεχνικού και δημιουργικού ύψους, (ΑΠ 446/1999, ΝοΒ 1999, 1184, ΕφΑθ 2398/2008, ΔΕΕ 2009, 572επ., ΕφΑθ 1445/2006, ΔΕΕ 2007, 49επ.).

29  Η ΜονΠρωτΑθ 6489/1999, έκρινε ότι τα σχέδια κύβων, συρταριών, κυψελών και κουτιών από χαρτόνι δεν είναι πρωτότυπα και έτσι δεν μπορούν να τύχουν προστασίας ως πνευματικές δημιουργίες κατά τον ν. 2121/1993.

30  Η ΕφΑθ 1445/2006 έκρινε ότι δεν υπάρχει πρωτοτυπία και ως εκ τούτου δεν προστατεύεται με βάση τον ν.2121/1993 σειρά εικαστικών κοσμημάτων το σχέδιο της οποίας συνίσταται σε σύρμα ή έλασμα ελισσόμενο σαν σπειροειδές ελατήριο, συνεπτυμένο ή μη σε διάφορους βαθμούς και συνήθως συνδυαζόμενο με πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους.

31  Αντίθετα, κατά τις ΕφΑθ 2398/2008 και ΕφΑθ 4109/2008 η καρφίτσα σε σχήμα ιπτάμενου δράκου (Λιβελλούλα) του Οίκου Van Cleef & Arpels διακρίνεται για την πρωτοτυπία και ιδιομορφία της, που επικεντρώνεται στην απόδοση του χαρακτηριστικού του εντόμου και στην κίνησή του, η οποία δημιουργεί μοναδική αισθητική εμφάνιση αυτού κατά την επιθυμία και τον στοχασμό του κατασκευαστή του.

32  Η ΕφΘεσσαλ 2015/2010, έκρινε ότι δεν είναι πρωτότυπα, διότι στερούνται του στοιχείου της μοναδικότητας και ως εκ τούτου δεν προστατεύονται κατά τον ν. 2121/1993, οι ιδιότυπες και πρωτότυπες ραφές, το σχήμα και οι θέσεις των τσεπών, οι ενισχύσεις σε καίρια σημεία, το μέγεθος, το σχήμα και η θέση των κουμπιών και των θηλών της ζώνης.

33 B. Προϋποθέσεις προστασίας κατά το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας  Σε περίπτωση υπαίτιας προσβολής της πνευματικής ιδιοκτησίας, η οποία μπορεί να γίνει είτε με πιστή (δουλική) αντιγραφή είτε με διασκευή (αρκεί να υπάρχει ομοιότητα των δύο έργων κατά το κύριο περιεχόμενό τους), παρέχεται στον δικαιούχο της πνευματικής ιδιοκτησίας (άρθρο 65 ν.2121/1993) αξίωση αποζημιώσεως και ικανοποιήσεως της ηθικής βλάβης (ΑΠ 537/2010 ΝΟΜΟΣ, ΕφΑθ 5863/2008 ΕλλΔνη 2009, 585).

34 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:  Κατά τη νομολογία μας στη σημερινή εσωτερική έννομη τάξη ισχύει το σύστημα της «μερικώς σωρευτικής προστασίας» των σχεδίων και υποδειγμάτων.  Ισχύει η αρχή της προστασίας από τυπική προτεραιότητα, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του π.δ. 259/1997. Ισχύει όμως σωρευτικά αλλά και αυτόνομα και η ισχυρότερη προστασία των διατάξεων του ν.2121/1993, αν συντρέχουν οι διαφορετικές προϋποθέσεις του νόμου αυτού, οι οποίες καθιστούν ένα σχέδιο ή υπόδειγμα έργο τέχνης.  Τα βιομηχανικά σχέδια και υποδείγματα μπορούν επίσης να προστατευθούν με βάση τη γενική ρήτρα του άρθρου 1 ν.146/1914.

35 «Τέχνη – Αν ήξερα τι είναι θα το κρατούσα για τον εαυτό μου» Πάμπλο Πικάσο

36 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο e-Θέμις: Innovation Law – Δίκαιο & Καινοτομία 7-8 Φεβρουαρίου 2014 Αράχωβα – «Anemolia» Η προστασία των βιομηχανικών σχεδίων και υποδειγμάτων Αριστέα Σινανιώτη-Μαρούδη Καθηγήτρια Εμπορικού Δικαίου Πανεπιστημίου Πειραιώς