ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΦΩΝΗΤΙΚΗ - 1η Διάλεξη - Ανθή Χαϊδά (Δεκέμβριος 2016)

Παρουσίαση με θέμα: "ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΦΩΝΗΤΙΚΗ - 1η Διάλεξη - Ανθή Χαϊδά (Δεκέμβριος 2016)"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΦΩΝΗΤΙΚΗ - 1η Διάλεξη - Ανθή Χαϊδά (Δεκέμβριος 2016)

2 Γενικό περιεχόμενο μαθήματος
1. Εισαγωγή στην Πειραματική Φωνητική – Πειραματική Μεθοδολογία 2. Ιδιότητες ήχων: Ακουστική ανάλυση φωνηέντων Ακουστική ανάλυση συμφώνων 3. Προσωδία: - Συλλαβή - Λεξικός τόνος - Επιτονισμός - Κειμενική προσωδία 4. Εισαγωγή στη χρήση του Praat 5. Εξάσκηση στην ακουστική ανάλυση φθόγγων 6. Εξάσκηση στην ακουστική ανάλυση προσωδιακών χαρακτηριστικών 7. Βασική στατιστική επεξεργασία και παρουσίαση πειραματικών ευρημάτων

3 Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Μποτίνης, Α. (2011) Φωνητική της Ελληνικής. Εκδόσεις ISEL. Ladefoged, P. (2007). Εισαγωγή στη Φωνητική. Μτφρ. Μ. Μπαλταζάνη. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκης. Clark, J. & Yallop, C. (2007). An Introduction to Phonetics and Phonology. 3rd Edition. Blackwell. Ashby, Μ. & Maidment, J. (2005). Introducing Phonetic Science. Cambridge: Cambridge University Press.

4 Περιεχόμενο – στόχοι της διάλεξης
Φωνολογία – Φωνητική Αντικείμενο Φωνητικής Κλάδοι Φωνητικής Πειραματικη Φωνητική Πειραματική Μεθοδολογία Φωνητικής Πώς δομούμε ένα πέιραμα

5 Φωνολογία - Φωνητική Η Φωνολογία είναι συγγενές γνωστικό αντικείμενο με τη Φωνητική, το οποίο όμως εστιάζεται στη μελέτη της λειτουργίας της φωνής σε αφηρημένο επίπεδο  όπως οι διακρίσεις και οι σχέσεις μεταξύ φωνητικών κατηγοριών  Η Φωνολογία εξετάζει ποικίλες φωνητικές κατηγορίες (όπως φωνήεντα, σύμφωνα και τόνους) στο πλαίσιο του λειτουργικού συστήματος της γλώσσας ενώ η Φωνητική εξετάζει τους τρόπους κατά τους οποίους καθορίζεται το λειτουργικό σύστημα της γλώσσας από τις παραμέτρους της φωνής  Η Φωνολογία, δηλαδή, δεν έχει ως αντικείμενο το τι ήχους παράγει και προσλαμβάνει ο άνθρωπος, αλλά το ποιοι ήχοι έχουν διακριτική-διαφοροποιητική λειτουργία για το νόημα του φωνητικού σήματος

6 Φωνητική  Η Φωνητική είναι ένα πειραματικό αντικείμενο, το οποίο μελετά τη δημιουργία, τη μετάδοση και την κατανόηση της προφορικής γλώσσας από ομιλητή σε ακροατή  μελετά την ανθρώπινη ομιλία  Αναφέρεται σε 3 επιμέρους τομείς: την παραγωγή, την ακουστική και την αντίληψη του λόγου  Κάθε γλώσσα χρησιμοποιεί ένα σύνολο φωνητικών κατηγοριών και διακρίσεων, οι οποίες αποτελούν το φωνητικό σύστημά της  Φωνητικά συστήματα διαφορετικών γλωσσών έχουν κοινές, αλλά και ίδιες φωνητικές κατηγορίες και διακρίσεις, οι οποίες συνιστούν τη φωνητική ιδιομορφία της κάθε γλώσσας

7 Φωνητική  Αναλόγως με το συγκεκριμένο πεδίο της ομιλίας που μελετά, η Φωνητική διακρίνεται σε 3 επιμέρους κλάδους: Αρθρωτική Φωνητική (Articulatory Phonetics)  μελετά την ανατομία και φυσιολογία της ομιλίας  ασχολείται με την παραγωγή, αναγνώριση και κατηγοριοποίηση των ήχων της ομιλίας Ακουστική Φωνητική (Acoustic Phonetics)  μελετά τη μετάδοση της ομιλίας  ασχολείται με τη φυσική υπόσταση των ήχων της ομιλίας Αντιληπτική Φωνητική (Auditory or perceptual Phonetics)  ασχολείται με τους τρόπους με τους οποίους η ομιλία γίνεται αντιληπτή από τον ακροατή

8 Κλάδοι της Φωνητικής - Παραγωγή της ομιλίας -
Κλάδοι της Φωνητικής - Παραγωγή της ομιλίας -  Η παραγωγή της ομιλίας (speech production – ή φυσιολογία της φωνής, speech physiology) αναφέρεται στη διοχέτευση νευρικών σημάτων από το κεντρικό σύστημα του εγκεφάλου στα περιφερειακά όργανα ομιλίας, που αποτελούνται από: το θωρακικό σύστημα (ή υπογλωττιδικό ή πνευμονικό σύστημα) με τους μηχανισμούς αναπνοής το λαρυγγικό σύστημα με τους μηχανισμούς φώνησης το στοματικό σύστημα (ή υπεργλωττιδικό ή υπερλαρυγγικό σύστημα) με τους μηχανισμούς άρθρωσης  Η παραγωγή της φωνής έχει επικαλύψεις με ποικίλους γνωστικούς χώρους, όπως η νευρογλωσσολογία και η ανατομία

9 Κλάδοι της Φωνητικής - Ακουστική της ομιλίας -
Κλάδοι της Φωνητικής - Ακουστική της ομιλίας -  Η ακουστική της φωνής (speech acoustics) αναφέρεται στις ακουστικές παραμέτρους και στους συνδυασμούς ακουστικών στοιχείων που αποτελούν φωνητικές κατηγορίες και δομές με διακριτική λειτουργία στη γλώσσα  Η ακουστική της φωνής έχει, επίσης, επικαλύψεις με άλλους γνωστικούς χώρους, όπως η φυσική και τα μαθηματικά

10 Κλάδοι της Φωνητικής - Αντίληψη της ομιλίας -
Κλάδοι της Φωνητικής - Αντίληψη της ομιλίας -  Η αντίληψη της φωνής (speech perception) αναφέρεται σε ακουολογικούς μηχανισμούς επεξεργασίας των ακουστικών παραμέτρων της φωνής από τα περιφερειακά όργανα ακοής (ουσιαστικά το αυτί), καθώς και ψυχοακουστικές παραμέτρους της φωνής που καθορίζουν τις διακριτικές λειτουργίες της ως φωνητικές ενότητες και νοήματα  Η αντίληψη της φωνής έχει, συνεπώς, επικαλύψεις με γνωστικούς χώρους όπως η ακουολογία, η ψυχοακουστική και η ψυχογλωσσολογία

11 Κλάδοι της Φωνητικής Η Φωνητική εξετάζει τις παραμέτρους της παραγωγής, της ακουστικής και της αντίληψης της φωνής ως προς ένα ευρύ φάσμα διακρίσεων και δομών της προφορικής γλώσσας  από τους φθόγγους και τις λέξεις ως τις προτάσεις και τα κείμενα Αντικείμενο μελέτης της φωνητικής είναι, επίσης, η σχέση και η αλληλεξάρτηση τόσο μεταξύ παραγωγής και ακουστικής όσο και μεταξύ ακουστικής και αντίληψης  ως προς τις φωνητικές διακρίσεις και τις κατηγορίες της γλώσσας  υπάρχουν πολύπλοκες αντιστοιχίες μεταξύ τους Η σχέση μεταξύ παραγωγής και ακουστικής από την πλευρά του ομιλητή αναφέρεται συνήθως ως κωδικοποίηση της ομιλίας (speech encoding) ενώ η σχέση μεταξύ ακουστικής και αντίληψης από την πλευρά του ακροατή αναφέρεται συνήθως ως αποκωδικοποίηση της ομιλίας (speech decoding)

12 Γλωσσική επικοινωνία Αποκωδικο- ποίηση Αντίληψη Σκέψεις Κωδικοποίηση Κανάλι επικοινωνίας (δίαυλος: αέρας) Κοινή γλώσσα ΟΜΙΛΗΤΗΣ (πομπός) ΑΚΡΟΑΤΗΣ (δέκτης)  Ο ομιλητής κωδικοποιεί γλωσσολογικά το μήνυμα, το μεταδίδει (ΠΑΡΑΓΩΓΗ) και ο ακροατής το αποκωδικοποιεί και το κατανοεί (ΑΝΤΙΛΗΨΗ)

13 Σχέση Φωνητικής - Γλωσσολογίας
 Το φάσμα της Φωνητικής εκτείνεται στη μελέτη του συνόλου της προφορικής γλώσσας  τόσο διακριτικές (γλωσσικές) λειτουργίες της φωνής όσο και παραγλωσσικές και εξωγλωσσικές λειτουργίες της φωνής  Η Φωνητική αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό των κατηγοριών και των δομών της γλώσσας + λεξικό και γραμματική Η γλώσσα λειτουργεί ουσιαστικά βάσει διαφορετικών επιπέδων αφαιρετικότητας  από το πλέον συγκεκριμένο επίπεδο, όπως η ακουστική της φωνής, η οποία έχει κατεξοχήν μετρήσιμα χαρακτηριστικά ως το πλέον αφηρημένο επίπεδο, όπως η έννοια, η οποία έχει κατεξοχήν σημασιολογικά χαρακτηριστικά

14 Σχέση Φωνητικής – Γλωσσολογίας - Λεξικό -
 Η Φωνητική σχετίζεται με το λεξικό της γλώσσας, το οποίο αποτελείται από το συνδυασμό ελάχιστων φωνητικών κατηγοριών με διακριτική λειτουργία, όπως τα φωνήεντα και τα σύμφωνα. Τόσο τα κλιτά όσο και τα άκλιτα συστατικά του λεξικού, τα οποία είναι αλληλένδετα με τη γραμματική της γλώσσας, όπως προσφύματα (προθήματα και επιθήματα) και ρίζες, συνδυάζονται ποικιλοτρόπως και αποτελούν τη μορφολογία της γλώσσας. Το λεξικό, ωστόσο, τόσο σε απομονωμένο όσο και σε ευρύτερο γλωσσικό περιβάλλον, υπόκειται σε φωνητικούς κανόνες, οι οποίοι καθορίζουν την τελική μορφή του.  Το λεξικό φέρει, κατά κανόνα, και τόνους σε διάφορα συστατικά του, οι οποίοι καθορίζονται τόσο από το ίδιο το λεξικό όσο και από τη μορφολογία και τη γραμματική γενικά. Ιδιαίτερα σημαντικός για την ελληνική γλώσσα (αρχαία και νέα) είναι ο κανόνας της τρισυλλαβίας. Κατά τον κανόνα αυτόν ο τόνος δεν μπορεί ποτέ να αναβιβαστεί πριν την τρίτη από το τέλος συλλαβή μιας λέξης ή, με άλλη διατύπωση, δεν μπορούν και οι τρεις τελευταίες συλλαβές μιας λέξεις να είναι άτονες. Π.χ. διαμέρισμα  διαμερίσματος - διαμερίσματα

15 Σχέση Φωνητικής – Γλωσσολογίας - Σύνταξη -
Σχέση Φωνητικής – Γλωσσολογίας - Σύνταξη -  Η Φωνητική σχετίζεται με τη σύνταξη, καθώς λεξικές κατηγορίες, όπως ονομαστική και γενική, ενικός και πληθυντικός, ενεστώτας και αόριστος, δεν αποτελούν απλή παράταξη του λεξικού, αλλά δομικά σχήματα, σύμφωνα με τη σύνταξη της γλώσσας. Βασικές δομές της σύνταξης, όπως η σειρά λεξικών κατηγοριών (σειρά των όρων της πρότασης) και η μεταξύ τους σχέση, συνδέονται ποικιλοτρόπως με τη φωνητική, και ειδικότερα με την προσωδία της φωνής, η οποία αποτελεί ένα ενιαίο δομικό σύνολο μαζί με τη σύνταξη.  Εξάλλου, βασικές δομές της προσωδίας της φωνής, όπως ο επιτονισμός και οι παύσεις, ομαδοποιούν ποικίλες γλωσσικές ενότητες, εντός των οποίων λειτουργεί η σύνταξη.

16 Σχέση Φωνητικής – Γλωσσολογίας - Σημασιολογία -
Σχέση Φωνητικής – Γλωσσολογίας - Σημασιολογία -  Η Φωνητική σχετίζεται με τη σημασιολογία, καθώς λεξικές κατηγορίες μπορούν να φέρουν διακριτικό σημασιολογικό βάρος, όπως η έμφαση, ανεξαρτήτως σημασιολογικών διακρίσεων λεξικού χαρακτήρα.  Αν και άλλοι γλωσσικοί παράγοντες, όπως η μορφολογία και η σύνταξη, σχετίζονται με την διάκριση της έμφασης, η φωνητική, και ειδικότερα η προσωδία της φωνής, είναι εντούτοις καθοριστικός παράγοντας προσδιορισμού της έμφασης. Η προσωδία της φωνής αποτελεί καθοριστικό παράγοντα σημασιολογικών διακρίσεων της πρότασης, καθώς αποτελεί τον κατεξοχήν διακριτικό παράγοντα μεταξύ διαφορετικών τύπων προτάσεων, όπως μεταξύ της απόφανσης και της ερώτησης ολικής άγνοιας, οι οποίες διαφέρουν συχνά μόνο ως προς την προσωδία στην Ελληνική.

17 Σχέση Φωνητικής – Γλωσσολογίας - Πραγματολογία -
Σχέση Φωνητικής – Γλωσσολογίας - Πραγματολογία -  Η Φωνητική σχετίζεται με την πραγματολογία, καθώς μία γλωσσική ενότητα, όπως η πρόταση, μπορεί να ερμηνεύεται κατά ποικίλους τρόπους και να έχει διαφορετικές έννοιες σε διαφορετικά περιβάλλοντα, τα οποία προσδιορίζουν την πραγματολογική διάσταση της δεδομένης πρότασης.  Έτσι, μία πρόταση μπορεί να φέρει σημασιολογικές διακρίσεις, αν και η σύνθεσή της αποτελείται από πανομοιότυπα συστατικά της καθιερωμένης γραμματικής, όπως το λεξικό και η σύνταξη.  Εντούτοις, η Φωνητική, και ειδικότερα η προσωδία της φωνής, μπορεί να έχει διακριτική λειτουργία και να επιφέρει τις αντίστοιχες σημασιολογικές διακρίσεις.

18 Σχέση Φωνητικής – Γλωσσολογίας - Κειμενογλωσσολογία -
Σχέση Φωνητικής – Γλωσσολογίας - Κειμενογλωσσολογία -  Η Φωνητική σχετίζεται και με την κειμενογλωσσολογία, καθώς αποτελεί βασικό γλωσσικό παράγοντα καθορισμού, κατάτμησης και σχέσης ποικίλων θεματικών ενοτήτων.  Τα προφορικά κείμενα, περιλαμβανομένων των διαλόγων μεταξύ διαφορετικών ομιλητών κατά τη διεξαγωγή διαφορετικών τύπων διαλόγων, δεν αποτελούν απλή παράταξη λεξικών και συντακτικών ενοτήτων, αλλά δομούνται σε ευρύτερες θεματικές ενότητες με διακριτικές λειτουργίες, όπως η συνοχή, η αναφορά και η εναλλαγή του κειμένου.  Παράμετροι της Φωνητικής, και ειδικότερα της προσωδίας, όπως ο επιτονισμός και οι παύσεις, λειτουργούν μαζί με ποικίλους κειμενικούς δείκτες, όπως το λεξικό και η σύνταξη, σε ένα ενιαίο πλαίσιο της γλώσσας, το οποίο καθορίζει τη δομή και την λειτουργία του κειμένου.

19 Εφαρμογές της Φωνητικής - Γλωσσική εκπαίδευση -
 Η Φωνητική έχει ουσιαστική σημασία στην ανάπτυξη ενός ευρέος φάσματος εφαρμογών με διεπιστημονικό χαρακτήρα, όπως η γλωσσική εκπαίδευση, η λογοθεραπεία και η γλωσσική τεχνολογία. Οι φωνητικές εφαρμογές στη γλωσσική εκπαίδευση καταγράφονται από αρχαιοτάτων χρόνων  η κατανόηση φωνητικών κατηγοριών και φωνητικών διακρίσεων της γλώσσας επέφεραν την επινόηση της αλφαβητικής γραφής  Η καθιέρωση της αλφαβητικής γραφής αποτελεί κοσμοϊστορική εφαρμογή της Φωνητικής, καθώς το εκπαιδευτικό μας σύστημα και ο σύγχρονος πολιτισμός μας είναι αλληλένδετα με τη χρήση της γραπτής γλώσσας. Επιπρόσθετα, η εμπεριστατωμένη γνώση της Φωνητικής αποτελεί βασική προϋπόθεση για την εις βάθος γνώση και όχι την απλή απομνημόνευση της ορθογραφίας και της χρήσης της γραπτής γλώσσας.

20 Εφαρμογές της Φωνητικής - Λογοθεραπεία -
Εφαρμογές της Φωνητικής - Λογοθεραπεία - Οι φωνητικές εφαρμογές στην λογοθεραπεία και στη γλωσσική παθολογία παρουσιάζουν τεράστια ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, με καταλυτικά αποτελέσματα στην ποιότητα ζωής του ανθρώπου.  Για τις σχετικά απλές περιπτώσεις παθολογίας του λόγου εφαρμόζονται ποικίλα προγράμματα εξάσκησης και φωνητικής επανάκτησης, ενώ για βαριές περιπτώσεις, οι οποίες μπορεί π.χ. να συνδέονται με μετεγχειρητικές καταστάσεις, η λογοθεραπεία σε συνδυασμό με την ιατρική και τη γλωσσική τεχνολογία επιφέρουν συνήθως ικανοποιητικά αποτελέσματα στην επανάκτηση φωνητικής επικοινωνίας.

21 Εφαρμογές της Φωνητικής - Γλωσσική τεχνολογία -
Εφαρμογές της Φωνητικής - Γλωσσική τεχνολογία - Οι φωνητικές εφαρμογές στη γλωσσική τεχνολογία, με ιστορικό ορόσημο την ανακάλυψη του τηλεφώνου και την εξ αποστάσεως φωνητική επικοινωνία, ενέκυψαν από βασικές ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας για πολλαπλή και αποτελεσματική επικοινωνία.  Η ανάπτυξη της συνθετικής φωνής, η οποία στις μέρες μας προσομοιάζει την ανθρώπινη φωνή και η αυτόματη μετατροπή του κειμένου σε φωνή καθώς και η αυτόματη αναγνώριση της φωνής και η αυτόματη μετάφραση της γλώσσας αποτελούν ορισμένους μόνο από τους σύγχρονους τομείς φωνητικών και γενικότερων γλωσσικών εφαρμογών στο πλαίσιο της γλωσσικής τεχνολογίας.

22 Πειραματική Μεθοδολογία
~ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ~

23 Πειραματική Φωνητική Η φωνητική είναι μία κατεξοχήν πειραματική επιστήμη Η μελέτη της φωνητικής με τη χρήση τεχνολογικών συστημάτων και την ανάπτυξη πειραματικών μεθοδολογιών καταγράφεται ήδη εδώ και 2 αιώνες  Κάθε τεχνολογική εξέλιξη έχει τη σημασία της στην ανάπτυξη της φωνητικής  η δεκαετία του 1940 αποτελεί ιστορικό ορόσημο  ανακαλύπτεται ο φασματογράφος  αξιόπιστη ακουστική ανάλυση των παραμέτρων της φωνής  Η ταχεία εξέλιξη των τεχνολογικών συστημάτων έχει ως αποτέλεσμα τη ραγδαία ώθηση της έρευνας και της παραγωγής πολύπλευρης γνώσης σε σημαντικούς χώρους της φωνητικής  ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια με την ελεύθερη πρόσβαση σε λογισμικά ανάλυσης και επεξεργασίας της φωνής

24 Πειραματική Φωνητική Η πρωταρχική γνώση της φωνητικής αντλείται βασικά από τη διερεύνηση θεωρητικών υποθέσεων με αντίστοιχες πειραματικές μεθοδολογίες στο πλαίσιο τεχνολογικών συστημάτων ανάλυσης και επεξεργασίας της φωνής  ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΦΩΝΗΤΙΚΗ  Η πειραματική φωνητική χρησιμοποιεί μεθόδους έρευνας που χρησιμοποιούνται και σε άλλες επιστήμες, όπως: η φυσική η φυσιολογία η ψυχολογία  για τη μέτρηση των φυσικών και φυσιολογικών διαστάσεων των ήχων του λόγου και των αντιληπτικών τους χαρακτηριστικών

25 Πειραματική Φωνητική  Τεχνικές και τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στη φωνητική: φασματογράφος  γραφική αναπαράσταση ήχων με ανάλυση της συχνότητας, της διάρκειας και των διαμορφωτών των φθόγγων Φασματογράφημα

26 Πειραματική Φωνητική  Τεχνικές και τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στη φωνητική: φασματογράφος  γραφική αναπαράσταση ήχων με ανάλυση της συχνότητας, της διάρκειας και των διαμορφωτών των φθόγγων συνθέτης φωνής  παραγωγή ήχων βάσει συγκεκριμένων ακουστικών χαρακτηριστικών – συνθετική φωνή - text-to-speech

27 Πειραματική Φωνητική  Τεχνικές και τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στη φωνητική: φασματογράφος  γραφική αναπαράσταση ήχων με ανάλυση της συχνότητας, της διάρκειας και των διαμορφωτών των φθόγγων συνθέτης φωνής  παραγωγή ήχων βάσει συγκεκριμένων ακουστικών χαρακτηριστικών – συνθετική φωνή ακτινογραφία  φωτογράφιση με χρήση ακτινών Χ της φωνητικής οδού ή τμημάτων αυτής

28 Πειραματική Φωνητική  Τεχνικές και τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στη φωνητική: φασματογράφος  γραφική αναπαράσταση ήχων με ανάλυση της συχνότητας, της διάρκειας και των διαμορφωτών των φθόγγων συνθέτης φωνής  παραγωγή ήχων βάσει συγκεκριμένων ακουστικών χαρακτηριστικών – συνθετική φωνή ακτινογραφία  φωτογράφιση με χρήση ακτινών Χ της φωνητικής οδού ή τμημάτων αυτής παλατογραφία-ηλεκτροπαλατογραφία  μέθοδος καταγραφής των επαφών μεταξύ της γλώσσας και της υπερώας

29 Πειραματική Φωνητική  Η έρευνα στην πειραματική φωνητική στοχεύει:
στην ανακάλυψη των εγκεφαλικών και νοητικών διεργασιών που σχετίζονται με την ομιλία στην ακριβή περιγραφή των ήχων που χαρακτηρίζουν τις διάφορες γλώσσες στον προσδιορισμό των διακριτικών λειτουργιών των ήχων στη γλώσσα στoν προσδιορισμό των φωνητικών κατηγοριών που σχετίζονται με την περιγραφή των γλωσσών  Η έρευνα της φωνητικής αναφέρεται: αφενός στην παραδοσιακή περιγραφή φωνητικών κατηγοριών της φθογγολογίας και της προσωδίας αφετέρου σε εξειδικευμένες αναλύσεις πειραματικών δεδομένων, σε σχέση με μηχανισμούς παραγωγής και διακριτικά στοιχεία ακουστικής και αντίληψης  που αποτελούν τη συστηματική μελέτη της φωνητικής

30 Πειραματική μεθοδολογία φωνητικής
 BHMA 1 1. Ηχογράφηση ή καταγραφή ηχητικού αρχείο  Μικρόφωνο-ηλεκτρονικός υπολογιστής ή ψηφιακό μαγνητόφωνο ή εξαγωγή ήχου από ηλεκτρονικό αρχείο (π.χ. τηλεόραση ή ραδιόφωνο)  Πρώτη ύλη στη μεθοδολογία των πειραμάτων φωνητικής αποτελούν τα ηχητικά αρχεία λόγου  ηχογραφήσεις  Οι ηχογραφήσεις είναι απαραίτητες: για ανάλυση μετά το πέρας του γεγονότος της ομιλίας για ποσοτικές μετρήσεις των ιδιοτήτων του φωνητικού σήματος για τη διατήρηση ενός μόνιμου αρχείου, ώστε να μπορεί να γίνει ανάλυση μεταγενέστερα, π.χ. πριν και μετά από μία θεραπεία για την αναπαραγωγή ενός αρχείου ήχου σε περισσότερους ακροατές, για τη διερεύνηση της αντίληψης του λόγου  πειράματα αντίληψης

31 Ηχογράφηση  Τι χρειάζεται για να κάνουμε ηχογράφηση για ένα πείραμα:
1. Επιλογή ομιλητών  φύλο, ηλικία, καταγωγή, εκπαίδευση φυσιολογικός/διαταραγμένος λόγος κ.λπ. 2. Επιλογή υλικού  αυθόρμητος λόγος/ανάγνωση, μονόλογος/διάλογος, ελεύθερος/ελεγχόμενος λόγος 3. Επιλογή περιβάλλοντος  ήσυχος – μικρός χώρος  ιδανικά θάλαμος ηχογράφησης 4. Επιλογή εξοπλισμού  εξωτερικό μικρόφωνο, ηλεκτρονικός υπολογιστής ή καλής ποιότητας μαγνητόφωνο (ψηφιακό) 5. Χειρισμός  σωστή απόσταση από τον ομιλητή, επίπεδα ήχου ηχογράφησης, ησυχία 6. Διαχείριση-Διατήρηση  σώσιμο των αρχείων στον υπολογιστή ή/και σε άλλο μέσο(!), πλήρης καταγραφή στοιχείων ηχογράφησης

32 Πειραματική μεθοδολογία φωνητικής
 BHMA 2 2. Aκουστική ανάλυση Λογισμικό ανάλυσης ήχου-φωνής (π.χ. Praat, Wavesurfer, CoolEdit κ.ά.) σε ηλεκτρονικό υπολογιστή Παρατήρηση Μετρήσεις σε κυματομορφή – φασματογράφημα – επιτονική δομή Π.χ. διάρκεια - ρυθμό - παύσεις (σε sec ή ms) συχνότητα (F0) - ύψος φωνής (pitch) – επιτονισμό (σε Hz) έντaση (σε dB) Καταγραφή μετρήσεων (συνήθως σε αρχείο Excel)

33 Πειραματική μεθοδολογία φωνητικής
 BHMA 3 3. Στατιστική ανάλυση Λογισμικό στατιστικής ανάλυσης (π.χ. Excel, SPSS, StatView κ.ά.) -- δημιουργία πινάκων και γραφημάτων (περιγραφική στατιστική) -- στατιστικός έλεγχος αποτελεσμάτων (επαγωγική στατιστική)  BHMA 4 4. Ανάλυση-ερμηνεία ευρημάτων Συζήτηση

34 Πώς δομούμε ένα πείραμα;
 Συνήθως ένα πείραμα ερευνά πώς οι μετρήσεις κάποιου φυσικού γεγονότος διαφοροποιούνται ανάλογα με τις συνθήκες, κατά τις οποίες αυτό το γεγονός συμβαίνει  Ένα πείραμα μετρά πώς μια εξαρτημένη μεταβλητή (dependent variable) επηρεάζεται από το περιβάλλον που ορίζεται από μία ή περισσότερες ανεξάρτητες μεταβλητές (independent variables)

35 Πώς δομούμε ένα πείραμα; Πείραμα με ελεγχόμενες συνθήκες
 Σε ένα τυπικό πείραμα, δημιουργούμε συνθήκες, όπου οι ανεξάρτητες μεταβλητές ορίζονται σε ένα εύρος τιμών και μετράμε τις επιδράσεις στην εξαρτημένη μεταβλητή π.χ. Ηχογραφούμε άτομα να μιλούν με διαφορετική ταχύτητα (αργό και γρήγορο ρυθμό) και μελετάμε τις επιδράσεις της ταχύτητας ομιλίας στη διάρκεια των τονισμένων και των άτονων συλλαβών  Προσέχουμε να μην υπάρχουν και άλλες ανεξάρτητες μεταβλητές που να επηρεάζουν την εξαρτημένη μεταβλητή  ελεγχόμενες συνθήκες (controlled conditions) π.χ. Πρέπει οι ομιλητές να διαβάσουν το ίδιο κείμενο με δύο διαφορετικές ταχύτητες ομιλίας

36 Πώς δομούμε ένα πείραμα; Πείραμα με διαχειριζόμενες συνθήκες
 Σε πειράματα με διαχειριζόμενες συνθήκες (manipulated conditions)  κανονίζουμε τις ανεξάρτητες μεταβλητές να αλλάζουν υπό ελεγχόμενες συνθήκες και μετράμε τις επιδράσεις στην εξαρτημένη μεταβλητή π.χ. Ηχογραφούμε ένα φωνήεν με διαφορετικά περικείμενα από τον ίδιο ομιλητή και στην ίδια θέση μέσα στη φράση

37 Πώς δομούμε ένα πείραμα; Χαρακτηριστικά κακής μεθοδολογίας
 Είναι πιο εύκολο να γίνει ανάλυση σε ένα πείραμα, όταν υπάρχει μικρός αριθμός ανεξάρτητων μεταβλητών  Τα πειράματα με μεγάλο αριθμό ανεξάρτητων μεταβλητών δείχνουν ανεπαρκή σχεδιασμό και έλεγχο  Άλλα δείγματα κακής μεθοδολογίας είναι: η έλλειψη συνθήκης ελέγχου οι ανεξέλεγκτες επιδράσεις στις εξαρτημένες μεταβλητές η ύπαρξη διαφορών με την επίδραση άλλων ανεξάρτητων μεταβλητών η προκατάληψη απέναντι στα φαινόμενα υπό έρευνα η ύπαρξη πολύ λίγων συμμετεχόντων (ομιλητών ή/και ακροατών) η ύπαρξη πολύ λίγων επαναλήψεων η έλλειψη στατιστικού ελέγχου

38 Αυτά για σήμερα...