ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 2η Εκπαιδευτική Ενότητα Για ΠΜΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Παπαδοπούλου Δέσποινα.

Παρουσίαση με θέμα: "ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 2η Εκπαιδευτική Ενότητα Για ΠΜΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Παπαδοπούλου Δέσποινα."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 2η Εκπαιδευτική Ενότητα Για ΠΜΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Παπαδοπούλου Δέσποινα

2 Σκοπός της 2 ης διάλεξης Μεταναστευτικές Πολιτικές και Καλές Πρακτικές Το δεύτερο σεμινάριο επικεντρώνει στο περιεχόμενο της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, των κυριότερων εθνικών μοντέλων που επηρέασαν τις εθνικές μεταναστευτικές πολιτικές των κρατών- μελών της ευρωπαϊκής ένωσης και τέλος της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής σε επίπεδο μεταπολιτευτικών νόμων και διοικητικών εφαρμογών.

3 Σκοπός της 2 ης διάλεξης Μεταναστευτικές Πολιτικές και Καλές Πρακτικές Επίσης για να γίνουν κατανοητές οι πολιτικές αυτές σε επίπεδο κυρίως εφαρμογών, ένα μέρος του σεμιναρίου αφορά στις καλές πρακτικές που ακολουθούν κάποιες χώρες της Ευρώπης σε σχέση με την υποδοχή και ενσωμάτωση των μεταναστών και στις κοινωνικές συνέπειες που παράγουν αυτές οι πρακτικές..

4 Ειδικότερα, η ενότητα αυτή επιδιώκει Να προσεγγίσει τις νομοθετικές διεργασίας που εμποδίζουν την πλήρη ενσωμάτωση των μεταναστών και των οικογενειών τους Να περιγράψει και να αξιολογήσει την εξέλιξη της σύγχρονης μετανάστευσης στην Ευρώπη και την Ελλάδα την περίοδο 1990-2008 Να παρουσιάσει τους άξονες πάνω στους οποίους στηρίζεται η πολιτική-νομοθετική ρύθμιση του μεταναστευτικού φαινομένου

5 I. Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Α. Η ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ α) Η μετανάστευση προς την Ελλάδα στο πέρασμα του χρόνου β)Η έκταση της σύγχρονης παρουσίας των μεταναστών στην χώρα γ)Οι διαγραφόμενες τάσεις του φαινομένου

6 α ) Η μετανάστευση προς την Ελλάδα στο πέρασμα του χρόνου Τρία είναι τα βασικά ρεύματα εισροής ελλήνων μεταναστών στο έδαφος της χώρας:  Το πρώτο μεγάλο ρεύμα σημειώθηκε το 1922 με την Μικρασιατική Καταστροφή συνολικά περίπου 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα.  Το δεύτερο κύμα αναγκαστικών μετακινήσεων ελλήνων προς τον ελλαδικό χώρο εκδηλώθηκε κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1950 (350.000 έλληνες της Κωνσταντινούπολης 300.000 έλληνες της Αιγύπτου)  Η τρίτη περίοδος εισροής ελλήνων μεταναστών στο τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα αφορά σε εκδιωχθέντες κατά την διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου προς τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και ιδιαίτερα την πρώην Σοβιετική Ένωση.

7 Κατά την διάρκεια της εικοσαετίας 1970-1980, δεκάδες χιλιάδες αλλοδαποί εργάτες από το Πακιστάν, τις Φιλιππίνες ή την Πολωνία εγκαταστάθηκαν στην χώρα, στην βάση διμερών συμβάσεων οργανωμένης μετακίνησης εργαζομένων, Σήμερα η μεγάλη πλειοψηφία των αλλοδαπών πολιτών: εγκαταστάθηκε στην χώρα μετά το 1990 και κατά κύριο λόγο στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ’90, και μετεγκαταστάθηκε αυθόρμητα και αρρύθμιστα σε ατομική βάση ή σε μικρές ομάδες, τις περισσότερες φορές χωρίς να ακολουθείται η νόμιμη οδός εισόδου.

8 β. Η έκταση της σύγχρονης παρουσίας των μεταναστών στην χώρα Στο σύνολό τους οι επιστημονικές καταγραφές που αφορούν στην πρόσφατη μετανάστευση στην Ελλάδα συγκλίνουν σε ορισμένα βασικά συμπεράσματα. Κάποια από αυτά καθιστούν την ελληνική περίπτωση ιδιαίτερα ξεχωριστή: Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα, η οποία μέχρι πολύ πρόσφατα, δεν συνόρευε με κανένα άλλο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Οι μετανάστες προέρχονται κατά κύριο λόγο από τρεις γειτονικές χώρες της βαλκανικής χερσονήσου, την Αλβανία, την Ρουμανία και την Βουλγαρία, Πολλοί περισσότεροι από τους μισούς εγκατεστημένους μετανάστες κατάγονται από μια και μόνο χώρα, την Αλβανία,

9 Η μετανάστευση στην Ελλάδα εμπεριέχει έντονα δομικά στοιχεία Η Ελλάδα αποτέλεσε εξ’ αρχής και συνειδητά την πρώτη επιλογή ως προς την εγκατάσταση των μεταναστών, Οι μετανάστες στην πλειοψηφία τους είναι εγκατεστημένοι για πολλά χρόνια στην Ελλάδα, η διαμονή στην χώρα είναι αδιάλειπτη και όταν διακόπτεται, αυτό συμβαίνει για μικρά χρονικά διαστήματα, η πρόθεση μόνιμης διαμονής στην Ελλάδα σημειώνεται, ήδη, σημαντική.

10 Εργασιακή διάσταση Πάνω από τους μισούς μετανάστες δήλωσαν ότι εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα με σκοπό την αναζήτηση εργασίας Πριν από την κρίση πάνω από το ήμισυ των μεταναστών είναι ενταγμένο στην οικονομική ζωή της χώρας, εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία είναι απασχολούμενοι Η μεγάλη πλειοψηφία των αλλοδαπών βρίσκεται σε παραγωγικές ηλικίες

11 Απορρόφηση στην αγορά εργασίας Ο μεταναστευτικός πληθυσμός εμφανίζει πολύ υψηλά ποσοστά απασχόλησης τα ποσοστά ανεργίας των μεταναστών είναι χαμηλότερα από τα αντίστοιχα των ελλήνων (πριν από την κρίση) αλλά και υποχωρούν με ταχύτερους ρυθμούς από ό,τι ισχύει για τον ρυθμό μείωσης της ανεργίας των ελλήνων Το ποσοστό συμμετοχής των μεταναστών στο εργατικό δυναμικό της χώρας είναι χαμηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό συμμετοχής τους στο σύνολο του άνεργου πληθυσμού.

12 Οι ιδιαιτερότητες αυτές της μετανάστευσης στην Ελλάδα ερμηνεύονται από πολλούς επιμέρους παράγοντες Η ταχύτητα και η πρακτική ευκολία μετακίνησης των νέων μεταναστών από την χώρα καταγωγής στην Ελλάδα αποτέλεσε σίγουρα ένα παράγοντα που «εγγυήθηκε» εκ των προτέρων την αυξημένη πιθανότητα πρόσβασης σε ένα ορισμένο κλάδο απασχόλησης η γεωγραφική εγγύτητα των χωρών αποστολής λειτούργησε και λειτουργεί έως σήμερα ευεργετικά ως προς την επιλογή ανεπίσημων οδών εποχικής ή ακόμη και κυκλικής μετανάστευσης η αυξημένη ζήτηση σε ανειδίκευτα χειρονακτικά επαγγέλματα, είχε σαν αποτέλεσμα την εύκολη πρόσβαση σε μια θέση εργασίας στα πλαίσια συγκεκριμένων κλάδων και επαγγελμάτων. Οι κλάδοι στους οποίους απασχολούνται ως επί το πλείστον οι μετανάστες, είναι οι κατασκευές, η μεταποίηση, ο τουρισμός- επισιτισμός και η γεωργία, ενώ ειδικά για την κατηγορία των μεταναστριών προστίθεται ο κλάδος της κατ’ οίκον εργασίας.

13 γ. Οι διαγραφόμενες τάσεις του φαινομένου Η Απογραφή του 2011 πράγματι κατέδειξε ότι σχεδόν οι μισοί μετανάστες ήταν πλέον και στην περίπτωση της χώρας μας γυναίκες. Η μόνιμη και μακροχρόνια παραμονή των μεταναστών στην Ελλάδα, είχε αναμφίβολα ως αποτέλεσμα την γέννηση παιδιών. Ο παράγοντας αυτός, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι περισσότεροι μετανάστες εγκαταστάθηκαν στην χώρα, κυρίως, έως το 1995 συνεπάγεται δύο βασικά συμπεράσματα :

14 Δύο βασικά συμπεράσματα Το πρώτο αφορά στην καθαρή μεταναστευτική εισροή στην Ελλάδα την δεκαετία 1991-2010. Στην Ελλάδα το 97% της αύξησης του πληθυσμού της χώρας τη δεκαετία 1991-2010 οφείλεται στους αλλοδαπούς. Σύμφωνα με το δεύτερο συμπέρασμα και με βάσει δημογραφικές εκτιμήσεις ανεξάρτητων επιστημονικών καταγραφών οι οποίες αξιοποιούν τα επίσημα στατιστικά δεδομένα, αυξανόμαστε μόνο χάρη στις γεννήσεις από αλλοδαπές μητέρες.

15 Μέση μεταναστευτική εισροή Συνολικά για την Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 τη δεκαετία 2000-2010 ανέρχεται σε 1.8 εκ. μετανάστες ετησίως ή 3.94 άτομα ανά χίλιους κατοίκους. Για την περίπτωση της Ελλάδας, η μέση μεταναστευτική εισροή εκτιμάται από την Eurostat ότι ήταν 3.3 άτομα ανά χιλίους κάτοικους οι «εισερχόμενοι» μετανάστες στην Ελλάδα μειώνονται διαρκώς, ενώ σύμφωνα με το βασικό σενάριο της Eurostat μετά το 2010 στην Ευρώπη των 27 η σταδιακή πτώση της μεταναστευτικής εισροής διαμορφώθηκε από 3.94 σε 1.7 μετανάστες ανά χίλιους κατοίκους

16 Β. ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ α. Οι επιπτώσεις της μετανάστευσης στα οικονομικά μεγέθη της χώρας β. Η επίδραση των μεταναστών στην ανεργία και στην απασχόληση γ. Οι επιπτώσεις της εργασίας των μεταναστών στην ποιότητα της εργασίας και των εργασιακών σχέσεων

17 α. Οι επιπτώσεις της μετανάστευσης στα οικονομικά μεγέθη της χώρας Θετική είναι η επίδραση στην διαμόρφωση του πληθωρισμού Η συμμετοχή της στην διαμόρφωση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος είναι καθοριστική και συνίσταται συνολικά σε τουλάχιστον 0.5 μονάδες. Συνεισφέρει στη μεγέθυνση της συνολικής κατανάλωσης Επιβραδύνει τη διαδικασία μείωσης της ανταγωνιστικότητας των παραγωγικών μονάδων σε κλάδους παραγωγής που είναι εκτεθειμένοι στον έντονο ανταγωνισμό Εξασφαλίζει ομαλή και ταχεία ανάπτυξή σε κλάδους, οι οποίοι δεν αντιμετώπιζαν ανταγωνιστικές πιέσεις με την συγκράτηση του εργατικού κόστους (άποψη της εργοδοτικής πλευράς)

18 β. Η επίδραση των μεταναστών στην ανεργία και στην απασχόληση Εχει αποδειχθεί από έρευνες ότι τουλάχιστον πριν από την κρίση, η εργασία των μεταναστών δημιουργεί θέσεις εργασίας για έλληνες, οι οποίες είναι περισσότερες από αυτές που μετατοπίζει.

19 Δύο κατηγορίες εργασιών, τις οποίες ανέλαβαν οι μετανάστες από τα πρώτα στάδια της εγκατάστασής τους στην χώρα:  Η πρώτη κατηγορία αφορά σε εργασίες, τις οποίες υπό κανονικές συνθήκες θα καταλάμβαναν έλληνες εργαζόμενοι η περίπτωση του κατασκευαστικού τομέα, και το παράδειγμα της κλωστοϋφαντουργίας.  Η δεύτερη κατηγορία αφορά σε θέσεις εργασίας για τις οποίες οι έλληνες δεν έδειχναν ενδιαφέρον ή απέφευγαν συστηματικά να αναλάβουν.

20 ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Α. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ ΚΕΚΤΗΜΕΝΟ α. Οι προσπάθειες προς μια κοινή μεταναστευτική πολιτική β. Τρία βασικά κοινοτικά νομικά κείμενα

21 α. Οι προσπάθειες προς μια κοινή μεταναστευτική πολιτική Η Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 Συμπεράσματα Συμβουλίου-Βαρκελώνη 1995 Η Συνθήκη του Άμστερνταμ 1997 Συμπεράσματα Συμβουλίου-Τάμπερε 1999 Η Συνθήκη της Λισσαβόνας 2000 Συμπεράσματα Συμβουλίου-Σεβίλλη 2000 Συμπεράσματα Συμβουλίου-Λάακεν 2001 Συμπεράσματα Συμβουλίου-Θεσσαλονίκη 2003 Πράσινη βίβλος της Επιτροπής σχετικά με μια κοινή πολιτική επιστροφής των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών (2002)

22 Η προτεραιότητα της ευρωπαϊκής πολιτικής Εντείνεται σταδιακά στους αρχικούς στόχους της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης, της φύλαξης των συνόρων και των κοινών ρυθμίσεων για την υποδοχή των μεταναστών. Η πολιτική πρωτοβουλία αφορά, πλέον, κατά κύριο λόγο, μια προσέγγιση βασισμένη στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών, στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και στην προσπάθεια διαχείρισης των οικονομικών μεταναστεύσεων.

23 Τρεις βασικές κοινοτικές αρχές για τη μετανάστευση α) Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέλαβε πρωτοβουλία με απώτερο σκοπό την προώθηση της κοινωνικής συνοχής στα κράτη-μέλη λαμβάνοντας υπόψη: β) την μονιμότητα του μεταναστευτικού φαινομένου σε ευρωπαϊκή διάσταση και την ομοιότητα των χαρακτηριστικών αυτού μεταξύ των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών υποδοχής υπηκόων τρίτων χωρών, και γ) τις γενικευμένες κοινωνικές δυσλειτουργίες που προκάλεσε η παράβλεψη εκ μέρους πολλών κρατών- μελών αυτής της νέας πραγματικότητας στο εσωτερικό τους.

24 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ α. Το προϊσχύον δίκαιο β. Το ισχύον δίκαιο

25 α. Το προϊσχύον δίκαιο  Ο Ν. 3275/1927 ο πρώτος Νόμος "περί εγκαταστάσεως και κινήσεως αλλοδαπών εν Ελλάδι",  Ο Νόμος 4310/1929 "περί εγκαταστάσεως και κινήσεως αλλοδαπών εν Ελλάδι, αστυνομικού ελέγχου, διαβατηρίων, απελάσεων και εκτοπίσεων",  ο Νόμος 1975/1991 με τίτλο "Αστυνομικός έλεγχος των μεθοριακών διαβάσεων, είσοδος, παραμονή, εργασία και απελάσεις αλλοδαπών και διαδικασία αναγνώρισης αλλοδαπών προσφύγων».

26  π.δ. (358/1997) ρύθμιζε τα εξής θέματα: αυτούς που αφορούσε η καταγραφή, τον τρόπο χορήγησης της Κάρτας Προσωρινής Άδειας Παραμονής Αλλοδαπού και την υποχρέωση των εργοδοτών να δηλώσουν "τους αλλοδαπούς που απασχολούν παράνομα".  π.δ. (359/1997) αναφέρονταν στα εξής: ποιοι μετανάστες και με ποιο τρόπο δικαιούνται τη Κάρτα Περιορισμένης Χρονικής Διάρκειας η οποία λειτουργούσε, αν και δεν ορίζεται ρητά, και ως κάρτα εργασίας και τη χρονική διάρκεια αυτής  Νόμο 2910/2001, με τίτλο: "Είσοδος και παραμονή αλλοδαπών στην Ελληνική Επικράτεια. Κτήση της Ελληνικής ιθαγένειας με πολιτογράφηση και άλλες διατάξεις".

27 β. Το ισχύον δίκαιο: Ο Νόμος 3386/2005, με τίτλο «Είσοδος, διαμονή και κοινωνική ένταξη υπακοών τρίτων χωρών στην Ελληνική Επικράτεια» Επιδιώκεται η κάλυψη των κενών, τα οποία δημιουργήθηκαν από την προ τετραετίας αναποτελεσματική και δυσλειτουργική νομοθετική παρέμβαση. Μεταξύ άλλων επιδιώξεων τονίζονται, ιδίως: η ανάληψη μιας "στρατηγικής πρωτοβουλίας ως προς την διαχείριση της μεταναστευτικής ροής", η θεσμοθέτηση των κατάλληλων εγγυήσεων "ώστε ν’ αποφευχθούν τα φαινόμενα ανεξέλεγκτης εισόδου και εξόδου αλλοδαπών στην Χώρα", μέσα από την εντατικοποίηση των ελέγχων, η χορήγηση της δυνατότητας οριστικής καταγραφής των παρανόμως διαμενόντων αλλοδαπών "προς οριστική εκκαθάριση του χρόνιου σχετικού προβλήματος" και η πρόβλεψη βασικών αρχών για την κοινωνική ένταξη των μεταναστών.

28 Η κατηγοριοποίηση των αλλοδαπών Για τους ανεπίσημους και τους μετανάστες σε διαδικασία ανανέωσης των αδειών οι σχετικές διατάξεις επιχειρούν να ρυθμίσουν ένα από τα τέσσερα κεντρικά θέματα του Νόμου, τα οποία είναι τα εξής: α) Η ολοκλήρωση των διαδικασιών ανανέωσης όσων αδειών εργασίας και διαμονής είχαν λήξει πριν την ψήφιση του Νόμου β) Η νομιμοποίηση των ανεπισήμων μεταναστών γ) Η ενσωμάτωση των κοινοτικών οδηγιών 2003/86 και 2003/109 δ) Η εισαγωγή ενός διαφορετικού διοικητικού μοντέλου. Για τους μελλοντικούς αλλοδαπούς (ό,τι προβλέφθηκε στον Ν.2910/2001, αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε σε απόλυτο βαθμό, δηλ. η συστηματική νομιμοποίησή τους)

29 Πεδία εφαρμογής όλων των εθνικών νόμων στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο η εκπαίδευση οι κοινωνικές παροχές η κοινωνική προστασία η περίθαλψη. Παρόλα αυτά, ο τομέας στον οποίο οι διακρίσεις αποκτούν μια ιδιαίτερη σπουδαιότητα, είναι αυτός της εργασίας

30 Το νομικό πλαίσιο καταπολέμησης των διακρίσεων και του κοινωνικού αποκλεισμού για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες Στη Σύνοδο κορυφής της Λισσαβόνας τι 2000 αποφασίστηκε ότι η μάχη ενάντια στην φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό θα επιτευχθεί αποτελεσματικά μέσα από μια μέθοδο ανοιχτού συντονισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο. στην Νίκαια της Γαλλίας, τον Δεκέμβρη του 2000, αλλά και στη Στοκχόλμη τον Ιούνιο του 2001, επιβεβαιώθηκε: αφενός, η ομόφωνη επιλογή για μια συνολική μελέτη και προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης, αφετέρου δε κατοχυρώθηκε η κοινή δέσμευση για την προώθηση μιας βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και μιας πολιτικής απασχόλησης, για το χρονικό διάστημα 2001-2010, με απώτερο στόχο την επίτευξη της "κοινωνικής συνοχής" στην Ένωση.

31 Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Λάακεν τον Δεκέμβρη του 2001 υιοθέτησε 18 κοινούς στατιστικούς δείκτες (indicators) για την κοινωνική ενσωμάτωση, έτσι ώστε να είναι εφικτή η διακρατική αποτίμηση των αντίστοιχων εθνικών πολιτικών. Οι 18 αυτοί κοινοί δείκτες αντιστοιχούν σε τέσσερις βασικούς τομείς της κοινωνικής ενσωμάτωσης, οι οποίοι είναι οι εξής: η φτώχεια (financial poverty), η απασχόληση, η εκπαίδευση και η υγεία.

32 Κοινοτικές και εθνικές πολιτικές ενσωμάτωσης των μεταναστών Τα παραδείγματα καλών πρακτικών αφορούν θεσμικές ρυθμίσεις καθώς και ενεργητικά και προληπτικά μέτρα πολιτικής μετατρέποντας τους κοινούς στόχους της ΕΕ σε εθνικές στρατηγικές για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Για την περίοδο 2000 – 2010 εμφανίζονται στην κορυφή των τομέων τους οποίους αφορούν οι νέες εμπειρίες «καλών πρακτικών» της εισόδου σε μια θέση εργασίας των ατόμων που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες όπως είναι η περίπτωση των μεταναστών.

33 Η ενσωμάτωση των μεταναστών στα κράτη-μέλη Η μετανάστευση θεωρείται από τα περισσότερα κράτη μέλη ως σημαντική πηγή πρόσθετου εργατικού δυναμικού αλλά μόνο για επαγγέλματα ή τομείς στους οποίους υπάρχουν δυσκολίες εξεύρεσης εργαζομένων. Αρκετά κράτη μέλη πριν από την κρίση επεδίωκαν να απλουστεύσουν το σύστημα χορήγησης αδειών εργασίας και τις ρυθμίσεις που διέπουν την πρόσληψη μεταναστών, καθώς και να διευκολύνουν τη μετανάστευση από τις υπό προσχώρηση χώρες.(π.χ. Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία)

34 Η ευρωπαϊκή ειδική ομάδα (Taskforce) για την Απασχόληση υπογραμμίζει ότι τα κράτη μέλη και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να προωθήσουν μια πολυδιάστατη πολιτική ενσωμάτωσης των μεταναστών καθώς και των υπηκόων τρίτων χωρών η οποία : να διευκολύνει τη συμμετοχή στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, να αντιμετωπίσει τις διακρίσεις στο χώρο εργασίας, να καλύπτει τις ειδικές ανάγκες των γυναικών μεταναστριών, να προωθεί τη δημιουργία επιχειρήσεων από μετανάστες και να βελτιώνει την αναγνώριση των προσόντων και των ικανοτήτων που αποκτώνται στο εξωτερικό.

35 Οι τομείς πολιτικών όπου επικεντρώθηκε η διερεύνηση της ενσωμάτωσης ήταν η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση οι πολιτικές απασχόλησης και ένταξης στην αγορά εργασίας οι πολιτικές για την προώθηση των ίσων ευκαιριών και την καταπολέμηση των διακρίσεων οι πολιτικές για την τόνωση της κοινωνικής συνοχής.

36 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΧΩΡΩΝ ΜΕΛΩΝ ΚΑΙ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Ενσωμάτωση των μεταναστών : Η περίπτωση της Γερμανίας Το Νοέμβριο του 2001 κατατέθηκε ο νέος μεταναστευτικός νόμος, ο οποίος βασίζεται σε διάφορες συστάσεις μιας ανεξάρτητης επιτροπής όπως αυτές παρουσιάστηκαν στην έκθεση με τίτλο : «Οργανώνοντας τη μετανάστευση, προωθώντας την ένταξη»

37 οι προτάσεις της επιτροπής για την εκπαίδευση και αγορά εργασίας οι νέοι μετανάστες και οι γονείς τους θα πρέπει να ενημερώνονται για τη σημασία του σχολείου και της επαγγελματικής εκπαίδευσης για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία στη Γερμανία μαθήματα γερμανικών σχεδιασμένα αποκλειστικά για μητέρες που έχουν μεταναστεύσει στη Γερμανία άμεση και απεριόριστη πρόσβαση στην αγορά εργασίας καθώς και θα πρέπει να προαχθεί η επαγγελματική εκπαίδευση και απασχόληση τους στις δημόσιες υπηρεσίες. συμβουλευτικές υπηρεσίες και προγράμματα υποστήριξης για την προώθηση της αυτοαπασχόλησης.

38 Για την καταγραφή των αναγκών στην αγορά εργασίας, η μεταναστευτική επιτροπή προτείνει δύο διαδικασίες : την περαιτέρω ανάπτυξη των μέσων της στατιστικής παρατήρησης, που χρησιμοποιούνται από το Ομοσπονδιακό Γραφείο Απασχόλησης η απόδειξη των ελλείψεων μπορεί να γίνει με την επιβολή φόρου στις επιχειρήσεις. Ο φόρος αυτός δεν εξυπηρετεί δημοσιονομικές ανάγκες αλλά λειτουργεί αποδεικτά ως προς την πραγματική ύπαρξη κάποιων ελλείψεων στην αγορά εργασίας.

39 Ενσωμάτωση των μεταναστών : Η περίπτωση της Γαλλίας Η γαλλική μεταναστευτική πολιτική είχε δύο στόχους  να ικανοποιήσει τις ανάγκες της αγοράς εργασίας με μετανάστες  να αντισταθμίσει τα γαλλικά δημογραφικά ελλείμματα ευνοώντας τη μόνιμη εγκατάσταση ξένων οικογενειών και εξασφαλίζοντας την ενσωμάτωσή τους στη γαλλική κοινωνία και τη διαμόρφωση ενός εθνικού πληθυσμού.

40 Tο γαλλικό μέτρο «Ενσωμάτωση νεοαφιχθέντων μεταναστών» Στηρίζεται στη δημιουργία κοινωφελούς υπηρεσίας για ξένους που ζουν νόμιμα στην επικράτεια για μακρό χρονικό διάστημα. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα διυπουργικής δράσης και περιλαμβάνει : τη δημιουργία πλατφόρμων υποδοχής τις οποίες διαχειρίζεται το Διεθνές Γραφείο Μετανάστευσης την καθοδήγηση και στήριξη των νεοαφιχθέντων τις συμβάσεις ένταξης την παροχή υπηρεσιών

41 Η περίπτωση της αυτοαπασχόλησης Η αυτοαπασχόληση μπορεί να αποτελέσει λύση στις δυσκολίες πρόσβασης στη γαλλική αγορά εργασίας για τους Ρουμάνους, Μαροκινούς, Ινδούς και Πακιστανούς. Παρόλο που φαίνεται ότι η αυτοπασχόληση είναι η ύστατη λύση για τους Μαροκινούς και τους Ρουμάνους, οι οποίοι δημιουργούν μικρές επιχειρήσεις με ελάχιστους εργαζόμενους είναι μια πραγματική φιλοδοξία για τους Πακιστανούς και τους Ινδούς οι οποίοι δημιουργούν μεγαλύτερες επιχειρήσεις χάρη στα διεθνή εθνικά τους δίκτυα.

42 οι ξένοι οι οποίοι έχουν το δικαίωμα να εργαστούν στη Γαλλία χωρίς ειδική άδεια είναι οι εξής : πολίτες από τα κράτη μέλη της Ανδόρας και του Μονακό όσοι κατέχουν άδεια παραμονής (ένα δεκαετές πιστοποιητικό για τους Αλγερινούς) προσωρινή άδεια παραμονής με την παρατήρηση της οικογενειακής ζωής εργαζόμενοι σε προξενεία και πρεσβείες ξένοι εργαζόμενοι σε διεθνείς οργανισμούς, κ.α

43 Ο θεσμός του «αναδόχου» Ο θεσμός του «αναδόχου» ως προς την εξεύρεση εργασίας, μια εξατομικευμένη υποστήριξη που αποδεικνύεται αποτελεσματική, με στόχο τη βοήθεια των νέων μεταναστών που δυσκολεύονται να ενταχθούν επαγγελματικά. Οι δράσεις αυτές ευνοούν την ένταξη των νέων πτυχιούχων, οι οποίοι συχνά βρίσκονται στη δυσάρεστη θέση να αποδέχονται υποβαθμισμένη εργασία προκειμένου να εισχωρήσουν στην αγορά εργασίας.

44 Ενσωμάτωση των μεταναστών : Η περίπτωση του Βρετανίας Οι αιτούντες άδειας εργασίας υπόκεινται σε ένα τεστ δεξιοτήτων. Όταν εγκριθεί η άδεια εργασίας, ο νέος εργαζόμενος δεν δύναται να μεταφέρει τη συγκεκριμένη άδεια εργασίας σε άλλη θέση εργασίας και ως εκ τούτου σε νέο εργοδότη χωρίς την έγκριση της Βρετανικής Υπηρεσίας αρμόδιας για την έκδοση των παραπάνω αδειών.

45 Οι αιτούντες με σκοπό την αυτο – απασχόληση πρέπει να αποδεικνύουν τα εξής : ένα κεφάλαιο τουλάχιστον 200.000 £ το οποίο θα τοποθετηθεί στην επιχείρηση θα πρέπει να αποδεικνύεται ότι ο αιτών θα εργάζεται με πλήρη απασχόληση τη δημιουργία 2 τουλάχιστον θέσεων για 2 άτομα που ήδη διαμένουν στο Β. ότι διαθέτουν επιπλέον κεφάλαιο για τη συντήρηση και στήριξη των ιδίων και της οικογένειάς τους μέχρι ότου η επιχείρηση να είναι επικερδής.

46 Ένα «καινοτομικό σχέδιο» Το συγκεκριμένο πρόγραμμα επιτρέπει  σε «ταλαντούχους» επιχειρηματίες να στήσουν την επιχείρησή τους χωρίς το minimum προαπαιτούμενο κεφάλαιο επένδυσης  επιτρέπει τη χρηματοδότηση από τρίτους και οι αιτήσεις εκτιμώνται χάρη σε ένα σύστημα συγκεντρωτικής βαθμολογίας (point system).  η προτεινόμενη επιχείρηση να έχει ευεργετικό αποτέλεσμα στην οικονομία της Αγγλίας.

47 Ειδική Επιτροπή σε θέματα φυλετικής ισότητας μια οργάνωση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα χρηματοδοτείται από το δημόσιο τομέα στοχεύει στην καταπολέμηση των φυλετικών διακρίσεων παρέχοντας πληροφόρηση και νομικές πληροφορίες στα θύματα ευαισθητοποιώντας τα παράλληλα στους σχετικούς κανόνες. Το σημαντικό στοιχείο της δράσης αυτής είναι η συνέργεια με τη Συνομοσπονδία βρετανικών βιομηχανιών (CBI) με σκοπό την ευαισθητοποίηση των μικρών επιχειρήσεων στα ζητήματα της πολιτισμικής ετερότητας.

48 Ενσωμάτωση των μεταναστών : Η περίπτωση της Ολλανδίας Η Ολλανδική κυβέρνηση υιοθέτησε διάφορες πολιτικές για την απορρόφηση των μεταναστών στην αγορά εργασίας.  1980, ένα ποσοστό θέσεων στον δημόσιο τομέα δεσμεύτηκε για μετανάστες από τα νησιά Μολούκα  το 1993 τον νόμο για την προώθηση της ίσης συμμετοχής των ξένων στην απασχόληση που όριζε ότι όλες οι ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις με 35 ή περισσότερους υπαλλήλους έπρεπε να δηλώνουν την εθνικότητα των υπαλλήλων τους και να καταβάλουν προσπάθειες έτσι ώστε η σύνθεση του εργατικού δυναμικού να αντιπροσωπεύει τη σύνθεση του πληθυσμού της χώρας.

49 Άδεια εργασίας ο εργοδότης που του προσφέρει θέση εργασίας πρέπει να αποδείξει ότι η θέση κοινοποιήθηκε στην ανοιχτή αγορά εργασίας στην Ολλανδία και ότι κανένας Ολλανδός πολίτης ή άλλος νόμιμα εγκατεστημένος κάτοικος ή πολίτης της Ε.Ε. δεν ήταν διαθέσιμος για εργασία στη συγκεκριμένη θέση

50 Ενσωμάτωση των μεταναστών : Οι περιπτώσεις της Ιταλίας και Πορτογαλίας Στην Ιταλία, οι νομιμοποιήσεις αποτελούσαν ανέκαθεν μέτρο μεταναστευτικής πολιτικής Στον τομέα της αυτοαπασχόλησης, επιτρέπεται όταν μπορεί να αποδείξει ο υποψήφιος ότι  κατέχει τους "ικανοποιητικούς πόρους",  έχει τα απαραίτητα προσόντα,  μπορεί να καταδείξει ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο πρέπει να αμφισβητηθεί η έγκριση ή το δικαίωμα να διευθύνει μια τέτοια επαρκή κατοικία.

51 Ο μεταναστευτικός νόμος 286/1998 § 43 – 44 ενσωματώνει την έννοια των διακρίσεων λόγω εθνοτικής ή φυλετικής καταγωγής και προβλέπει την προσφυγή στη δικαιοσύνη

52 Μέτρα κοινωνικής ενσωμάτωσης πραγματοποιούνται από τις περιφέρειες και τους τοπικούς φορείς και προβλέπουν τις εξής παρεμβάσεις : προώθηση προγραμμάτων μόρφωσης υποστήριξη στη στέγαση ανάπτυξη της πολιτισμικής διαμεσολάβησης για το χειρισμό πολιτισμικών συγκρούσεων και στους εργασιακούς χώρους, την πληροφόρηση σε θέματα νομοθεσίας κ.α προώθηση των δικαιωμάτων των πολιτών χωρών εκτός της ΕΕ.

53 Ο Πορτογαλικός νόμος 20/98 12 Ενα σημαντικό θετικό βήμα στην κατεύθυνση της ισότητας των δικαιωμάτων, καθώς αφήρεσε μερικούς περιορισμούς στις δραστηριότητες εκείνες που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν από τους αλλοδαπούς, επέβαλε στους εργοδότες την πρόσληψη συγκεκριμένου αριθμού αλλοδαπών στις επιχειρήσεις τους

54 Ενσωμάτωση των μεταναστών : η περίπτωση της Ελλάδας Στην Ελλάδα συγκεκριμένες διατάξεις του νόμου προβλέπουν το πλαίσιο της επαγγελματικής κατάρτισης το Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Δράσης στοχεύοντας την κοινωνική ενσωμάτωση αυτών των ομάδων και την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας σε σχέση με την αγορά εργασίας.

55 Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Στόχοι πιστοποιημένη γνώση της ελληνικής γλώσσας επιτυχή παρακολούθηση εισαγωγικών μαθημάτων σχετικά με την ιστορία, τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής της ελληνικής κοινωνίας ένταξη στην αγορά εργασίας και ενεργό κοινωνική συμμετοχή

56 Δράσεις για την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας σε σχέση με την πρόσβαση στην αγορά εργασίας προβλέπονται μέσα από την υλοποίηση κοινοτικών πρωτοβουλιών (EQUAL) : Δημιουργία ανοιχτής γραμμής τηλεπληροφόρησης και τηλεσυμβουλευτικής για την κοινωνική υποστήριξη των ομάδων στόχου Δημιουργία κέντρου μεταπληροφόρησης (ανταλλαγή πληροφοριών όσον αφορά τη ζήτηση στην αγορά εργασίας Ανίχνευση, αξιολόγηση και αντιστοίχηση των επαγγελματικών δεξιοτήτων των ομάδων στόχου στα τεχνικά επαγγέλματα και τη μετέπειτα προώθησή τους στην αγορά εργασίας με τη σωστή αξιοποίηση των προσόντων τους Όσον αφορά τους αιτούντες άσυλο δημιουργείται για πρώτη φορά μέσω της βάσης δεδομένων ένα ενιαίο δίκτυο καταγραφής της ομάδας στόχου και επιχειρείται συντονισμένη προσπάθεια προώθησης στην αγορά εργασίας από τους φορείς που έχουν άμεση επαφή με τους αιτούντες άσυλο.

57 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ α. Ο ρόλος του συνδικαλιστικού κινήματος β. Ο ρόλος των συλλόγων των μεταναστών και των ΜΚΟ

58 α) Ο ρόλος του συνδικαλιστικού κινήματος Η ΓΣΕΕ θεωρεί ότι πράγματι τα συνδικάτα των εργαζομένων συμβάλλουν αποφασιστικά στην επίτευξη της ένταξης των μεταναστών στην κοινωνία υποδοχής. Αυτό επιτυγχάνεται με δύο τρόπους: μέσα από την αποδοχή και την ενεργό συμμετοχή των μεταναστών στις δομές και στις διεργασίες ενός ζωντανού κοινωνικού χώρου, όπως είναι ο εσωτερικός "κόσμος" της εργασίας και των συνδικάτων, μέσα από την άμεση εμπλοκή και την ουσιαστική συνδρομή των οργανώσεων του συνδικαλιστικού κινήματος, ως ισότιμων κοινωνικών συνομιλητών.

59 Η υποδοχή των μεταναστών από τα συνδικάτα ως παράγοντας που προωθεί την ενσωμάτωσή τους Τα συνδικάτα κλήθηκαν εκ των πραγμάτων να τοποθετηθούν απέναντι σε δύο προκλήσεις. Η πρώτη πρόκληση αφορούσε στο ζήτημα της ρύθμισης της ποσοτικής διάστασης της μετανάστευσης. δεύτερη πρόκληση αφορούσε στην προάσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών και στην υλοποίηση δράσεων για την ισότιμη ένταξη τους στις τάξεις των συνδικάτων.

60 Τα ποσοστά συμμετοχής των μεταναστών στα συνδικάτα και στις διοικήσεις τους κρίνονται ικανοποιητικά, ιδιαίτερα, εάν ληφθούν υπόψη δύο σημαντικοί παράγοντες: Το γεγονός ότι η ελληνική νομοθεσία μπορεί να προκαλεί, ακόμη και σήμερα, σύγχυση σχετικά με το δικαίωμα συμμετοχής αλλοδαπού στην διοίκηση ενός σωματείου ή σχετικά με το δικαίωμα του συνδικαλίζεσαι για την κατηγορία των ανεπίσημων μεταναστών. Όλες οι νομοθετικές παρεμβάσεις από το 1990 έως σήμερα είχαν σαν αποτέλεσμα η πλειοψηφία των μεταναστών να τελεί σε ανεπίσημο ή ημι-επίσημο καθεστώς, παρεμποδίζοντας την ενασχόλησή των μεταναστών αυτών με τις συλλογικές κοινωνικές δράσεις και τροφοδοτώντας, έτσι, διαδικασίες κοινωνικού αποκλεισμού.

61 Η ουσιαστική συμμετοχή των συνδικάτων στην χάραξη της μεταναστευτικής πολιτικής Μόλις το 1991, 12 χρόνια πριν την υιοθέτηση της κοινοτικής Οδηγίας 2003/86, τα ελληνικά συνδικάτα προτείνουν στην Πολιτεία να επιτρέπεται η οικογενειακή συνένωση 6 χρόνια πριν την έκδοση της κοινοτικής οδηγίας 2003/109 για τους επί μακρόν διαμένοντες μετανάστες, με αφορμή τον σχολιασμό των δύο Προεδρικών Διαταγμάτων του 1997 τα συνδικάτα διεκδικούν: "για μετανάστες που αποδεδειγμένα διαμένουν στην Ελλάδα πάνω από 5 χρόνια, να τους χορηγείται κάρτα παραμονής αορίστου διάρκειας" Τέλος, το ίδιο ισχύει και με το δικαίωμα ψήφου στις δημοτικές εκλογές για τους μετανάστες, το οποίο αποτελεί αίτημα των ελληνικών συνδικάτων από το 1997

62 Β. Ο Ρόλος των ΜΚΟ στην ενσωμάτωση Μια σύγχρονη μεταναστευτική πολιτική ενσωμάτωσης που υιοθετεί την προοπτική της Συνέργειας και της Ενεργούς Συμμετοχής πρέπει να επιδιώκει ένα σύνολο στόχων σε διαφορετικά επίπεδα : στο επίπεδο της συμμετοχής ατόμων που αναζητούν εργασία στην υλοποίηση σχεδίων στο επίπεδο της επανόδου στην αγορά εργασίας ή διευθέτησης ζητημάτων εργασίας ομάδων που αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες στο επίπεδο της διαχείρισης σχεδίων στο επίπεδο των τοπικών συστημάτων και δομών που επηρεάζουν την πορεία προς την απασχόληση και την κοινωνική ενσωμάτωση.

63 Η Ενδυνάμωση σε ατομικό, συλλογικό και κοινωνικό επίπεδο Οι στόχοι σε ατομικό επίπεδο : πρόσβαση σε ζωτικούς πόρους για καλύτερη ποιότητα ζωής πρόσβαση σε ευκαιρίες / πόρους που συνδέονται με την απασχόληση : πληροφόρηση, παροχή συμβουλών, συμβουλευτική βοήθεια, βοήθεια αναζήτησης εργασίας κ.α προσωπική εξέλιξη : αυτοπεποίθηση, αυτογνωσία, απόκτηση κινήτρων, επίλυση προβλημάτων.

64 Οι στόχοι σε συλλογικό επίπεδο : ευκαιρία των ομάδων να επιφέρουν την αλλαγή κατανόηση της δυναμικής των προβλημάτων σε ένα τοπικό πλαίσιο, καθορισμός αρχών και στόχων ομαδική διαχειριστική ικανότητα : καθορισμός στόχων και προτεραιοτήτων, σχεδίων δράσης, συστημάτων υποστήριξης, παροχή υπηρεσιών και άλλων οργανωτικών και διαχειριστικών ικανοτήτων.

65 Οι στόχοι της Ενδυνάμωσης σε κοινωνικό επίπεδο ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών παροχή γνώσεων και πληροφοριών δημιουργία σχέσεων με τις οργανώσεις της ομάδας – στόχου και διόδων επικοινωνίας με τους αρμόδιους δημόσιους οργανισμούς, τους εργοδότες και τις συνδικαλιστικές οργανώσεις δράσεις που να λαμβάνουν υπόψη τα δικαιώματα και τις γνώμες της ομάδας – στόχου στα πλαίσια της αλλαγής των διαδικασιών λήψης αποφάσεων προώθηση της ίσης μεταχείρισης της ομάδας – στόχου από τους δημόσιους οργανισμούς και τους εργοδότες αναγωγή της κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης σε πολιτική προτεραιότητα.