Εκπαίδευση και κοινωνική ευπάθεια : διερευνώντας το πλαίσιο μιας ρηξικέλευθης εκπαιδευτικής πολιτικής Νίκος Φωτόπουλος Επικ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτ.

Παρουσίαση με θέμα: "Εκπαίδευση και κοινωνική ευπάθεια : διερευνώντας το πλαίσιο μιας ρηξικέλευθης εκπαιδευτικής πολιτικής Νίκος Φωτόπουλος Επικ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτ."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Εκπαίδευση και κοινωνική ευπάθεια : διερευνώντας το πλαίσιο μιας ρηξικέλευθης εκπαιδευτικής πολιτικής Νίκος Φωτόπουλος Επικ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας Νίκος Φωτόπουλος Επικ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας

2 αφετηριακό πλαίσιο και περίγραμμα της συλλογιστικής η εισήγηση μας αποσκοπεί:  στην ανάδειξη της προβληματικής ανάμεσα στη σχέση εκπαίδευσης και κοινωνικής ευπάθειας  στη διατύπωση ενός σχεδίου διερεύνησης μιας ρηξικέλευθης εκπαιδευτικής πολιτικής η εισήγηση μας αποσκοπεί:  στην ανάδειξη της προβληματικής ανάμεσα στη σχέση εκπαίδευσης και κοινωνικής ευπάθειας  στη διατύπωση ενός σχεδίου διερεύνησης μιας ρηξικέλευθης εκπαιδευτικής πολιτικής

3 κοινωνική ευπάθεια: περίγραμμα ενός εννοιολογικού πλαισίου  η έκθεση σε κινδύνους η οποία οδηγεί σε μη αποδεκτές συνθήκες διαβίωσης  ο βαθμός κινδύνου από την επίδραση ενός βιοφυσικού ή κοινωνικού ή οικονομικού παράγοντα (ή ο συνδυασμός παραγόντων)  οι δυσάρεστες συνέπειες που πρόκειται να προκληθούν εξαιτίας της επενέργειας παραγόντων που θα δρομολογήσουν στο μέλλον αρνητικές καταστάσεις ή θα επιδεινώσουν ήδη υπάρχουσες  η έκθεση σε κινδύνους η οποία οδηγεί σε μη αποδεκτές συνθήκες διαβίωσης  ο βαθμός κινδύνου από την επίδραση ενός βιοφυσικού ή κοινωνικού ή οικονομικού παράγοντα (ή ο συνδυασμός παραγόντων)  οι δυσάρεστες συνέπειες που πρόκειται να προκληθούν εξαιτίας της επενέργειας παραγόντων που θα δρομολογήσουν στο μέλλον αρνητικές καταστάσεις ή θα επιδεινώσουν ήδη υπάρχουσες

4 κοινωνική ευπάθεια: εννοιολογικό πλαίσιο  σχετίζεται με την έννοια της διακινδύνευσης (μέγεθος κινδύνου - έκθεση σε κίνδυνο)  αποτελεί ένα κοινωνικό διακύβευμα το οποίο σχετίζεται με την κοινωνική μειονεξία και τη βάρβαρη κοινωνική ανισότητα  σηματοδοτεί όχι μόνο ως υπαρκτό φαινόμενο την αποτυχία του κυρίαρχου κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου αλλά κυρίως τη δυσοίωνη προοπτική μιας κοινωνίας που συνεχίζει να πορεύεται με γνώμονα τα λογιστικά μεγέθη πάνω από τις ανάγκες των ανθρώπων  σχετίζεται με την έννοια της διακινδύνευσης (μέγεθος κινδύνου - έκθεση σε κίνδυνο)  αποτελεί ένα κοινωνικό διακύβευμα το οποίο σχετίζεται με την κοινωνική μειονεξία και τη βάρβαρη κοινωνική ανισότητα  σηματοδοτεί όχι μόνο ως υπαρκτό φαινόμενο την αποτυχία του κυρίαρχου κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου αλλά κυρίως τη δυσοίωνη προοπτική μιας κοινωνίας που συνεχίζει να πορεύεται με γνώμονα τα λογιστικά μεγέθη πάνω από τις ανάγκες των ανθρώπων

5 η θέωρηση της κοινωνικής ευπάθειας: «δύο ασύμπτωτα ιδεολογικά σύμπαντα»  λογιστικό ζήτημα; (ως ζήτημα μιας ποσοτικής διευθέτησης η οποία εδράζεται στο επαναπροσδιορισμό των κονδυλίων με στόχο την εφήμερη και ad hoc αντιμετώπιση κοινωνικών μορφών παθογένειας) ή  κοινωνικό ζήτημα; (ως ζήτημα που εδράζεται σε δομικούς παράγοντες συγκρότησης και λειτουργίας της κοινωνικής πραγματικότητας μέσω βασικών θεσμικών χώρων οι οποίοι νοσούν με συνέπεια την αναπαραγωγή φαινομένων εκμετάλλευσης, φτώχειας, δομικού κοινωνικού αποκλεισμού)  λογιστικό ζήτημα; (ως ζήτημα μιας ποσοτικής διευθέτησης η οποία εδράζεται στο επαναπροσδιορισμό των κονδυλίων με στόχο την εφήμερη και ad hoc αντιμετώπιση κοινωνικών μορφών παθογένειας) ή  κοινωνικό ζήτημα; (ως ζήτημα που εδράζεται σε δομικούς παράγοντες συγκρότησης και λειτουργίας της κοινωνικής πραγματικότητας μέσω βασικών θεσμικών χώρων οι οποίοι νοσούν με συνέπεια την αναπαραγωγή φαινομένων εκμετάλλευσης, φτώχειας, δομικού κοινωνικού αποκλεισμού)

6 στρατηγικές επιλογές αντιμετώπισης της κοινωνικής ευπάθειας  λογιστικό ζήτημα ( επαναπροσδιορισμός της χρηματοδότησης με στόχο την εφήμερη αντιμετώπιση του συμπτώματος )  κοινωνικό ζήτημα ( αξιακός και δομικός επαναπροσδιορισμός των κοινωνικών ιεραρχήσεων - ριζική επαναθεμελίωση των κοινωνικών πρακτικών με στόχο την αντιμετώπιση της γενεσιουργού αιτίας πρόκλησης της κοινωνικής παθολογίας)  λογιστικό ζήτημα ( επαναπροσδιορισμός της χρηματοδότησης με στόχο την εφήμερη αντιμετώπιση του συμπτώματος )  κοινωνικό ζήτημα ( αξιακός και δομικός επαναπροσδιορισμός των κοινωνικών ιεραρχήσεων - ριζική επαναθεμελίωση των κοινωνικών πρακτικών με στόχο την αντιμετώπιση της γενεσιουργού αιτίας πρόκλησης της κοινωνικής παθολογίας)

7 εν κατακλείδι αναφερόμενοι στην κοινωνική ευπάθεια εστιάζουμε σε υπαρκτά ή δυνάμει υπαρκτά φαινόμενα:  ανισοτήτων (ταξικών, φυλετικών, πολιτισμικών, γεωγραφικών κ.α)  φτώχειας και υλικής αποστέρησης  ανεργίας  εκμετάλλευσης  κοινωνικού αποκλεισμού (κοινωνικές υπηρεσίες υγείας πρόνοιας - εκπαιδευτικά αγαθά και υπηρεσίες, ευκαιρίες πρόσβασης, θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα κ.ο.κ αναφερόμενοι στην κοινωνική ευπάθεια εστιάζουμε σε υπαρκτά ή δυνάμει υπαρκτά φαινόμενα:  ανισοτήτων (ταξικών, φυλετικών, πολιτισμικών, γεωγραφικών κ.α)  φτώχειας και υλικής αποστέρησης  ανεργίας  εκμετάλλευσης  κοινωνικού αποκλεισμού (κοινωνικές υπηρεσίες υγείας πρόνοιας - εκπαιδευτικά αγαθά και υπηρεσίες, ευκαιρίες πρόσβασης, θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα κ.ο.κ

8 ειδικότερα στη μνημονιακή Ελλάδα το ζήτημα της κοινωνικής ευπάθειας:  αναδείχθηκε έντονα όχι μόνο ως θεωρητικό ζήτημα/ διακύβευμα αλλά ως νέα υλική πραγματικότητα:  φτώχεια  ανεργία και ανεργία νέων  μετανάστευση νέων (brain drain)  ανθρωπιστική κρίση  σχολική διαρροή  Νeets το ζήτημα της κοινωνικής ευπάθειας:  αναδείχθηκε έντονα όχι μόνο ως θεωρητικό ζήτημα/ διακύβευμα αλλά ως νέα υλική πραγματικότητα:  φτώχεια  ανεργία και ανεργία νέων  μετανάστευση νέων (brain drain)  ανθρωπιστική κρίση  σχολική διαρροή  Νeets

9 το Ελληνικό «πείραμα»  στην περίπτωση της Ελλάδας το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής τεκμηριώθηκε στις διαρθρωτικές αδυναμίες και χρόνιες παθογένειες του συστήματος με στρατηγικό στόχο την επιβολή θεσμικών ανατροπών, οι οποίες σε συνάρτηση με την ισχνή και άνευρη παρουσία αναπτυξιακών πολιτικών, επιδείνωσαν δραματικά το βιοτικό επίπεδο μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας.  με τον τρόπο αυτό οξύνθηκαν ακόμη περισσότερο τα ήδη υπαρκτά προβλήματα της ανεργίας, της φτώχειας και του διαρκώς διευρυνόμενου χάσματος των κοινωνικών ανισοτήτων.

10 ( Μακρο)οικονομική και κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα ΜΕΓΕΘΗΕΤΗΜΕΤΑΒΟΛΗ/ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΕΠ2008-13-25% Ακαθάριστες Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου2007-13-62% Όγκος Παραγωγής2008-13-23,5% Εγχώρια Ζήτηση2009-13-31,3% Αγοραστική Δύναμη Μισθωτών2009-13-37,2% Ιδιωτική Κατανάλωση2008-13-30% Δείκτης Τιμών Καταναλωτή2009-13+7,60% Δείκτης Πραγματικής Σύγκλισης2009-13 90%(2009) – 83,2%(2013) Απώλεια 19,7 εκατ. μονάδες «Λουκέτα» 2010-12100.000 επιχειρήσεις Καθαρά Κέρδη Εμπορικών Επιχειρήσεων2009-13-86%

11 (Μακρο)οικονομική και κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα ΜΕΓΕΘΗΕΤΗΜΕΤΑΒΟΛΗ/ΕΞΕΛΙΞΗ Κοινωνικές Δαπάνες2009-13-26,99% Αγοραστική Δύναμη Μισθωτών2009-13-37,2% Φτώχεια201130,9% Άστεγοι2009-11+25% Δείκτης Τιμών Καταναλωτή2009-13+7,60% Μη εξυπηρετούμενα (κόκκινα) δάνεια 2013 (1 ο Τριμ)29%

12 γιατί η εκπαίδευση ;  θεμελιώδες ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα  βασικό εργαλείο κοινωνικοποίησης  βασικός μοχλός κοινωνικής ενσωμάτωσης και κοινωνικής συνοχής  μηχανισμός (ανοδικής) επαγγελματικής και κοινωνικής κινητικότητας  συνδέεται με το αξίωμα της αυτοπραγμάτωσης (θεμελιακή ανάγκη)  θεμελιώδες ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα  βασικό εργαλείο κοινωνικοποίησης  βασικός μοχλός κοινωνικής ενσωμάτωσης και κοινωνικής συνοχής  μηχανισμός (ανοδικής) επαγγελματικής και κοινωνικής κινητικότητας  συνδέεται με το αξίωμα της αυτοπραγμάτωσης (θεμελιακή ανάγκη)

13 η εκπαίδευση ως «κοινωνική πολιτική» ;  θεμελιώδες και αδιαμφισβήτητο δικαίωμα ή παροχή αντισταθμιστική;  κοινωνικό και δημόσιο αγαθό (δημόσια πολιτική) ή εξατομικευμένη ευθύνη αποσπασμένη από το κοινωνικό σύνολο  κοινωνικό αγαθό παρεχόμενο ελεύθερα και ανεμπόδιστα (δημόσια και δωρεάν) ή ανάλογα με το οικονομικό - κοινωνικό υπόβαθρο του καθενός;  θεμελιώδες και αδιαμφισβήτητο δικαίωμα ή παροχή αντισταθμιστική;  κοινωνικό και δημόσιο αγαθό (δημόσια πολιτική) ή εξατομικευμένη ευθύνη αποσπασμένη από το κοινωνικό σύνολο  κοινωνικό αγαθό παρεχόμενο ελεύθερα και ανεμπόδιστα (δημόσια και δωρεάν) ή ανάλογα με το οικονομικό - κοινωνικό υπόβαθρο του καθενός;

14 μελέτη περίπτωσης: η σχολική διαρροή ως μορφή κοινωνικής ευπάθειας στοιχειοθετείται:  στην αδυναμία του υποκειμένου να ενταχθεί ομαλά εντός του εκπαιδευτικού συστήματος  στη παθογένεια του εκπαιδευτικού συστήματος να διαμορφώσει ευνοϊκούς όρους ανάπτυξης των ατομικών δυνατοτήτων εντός του εκπαιδευτικού πλαισίου  στην αδυναμία/αναλγησία του συστήματος να υποστηρίξει και να συγκρατήσει τους κοινωνικά και εκπαιδευτικά αδύναμους  στην εξατομίκευση της ευθύνης αυτού που εγκαταλείπει (ως διαρκές κοινωνικό στίγμα) στοιχειοθετείται:  στην αδυναμία του υποκειμένου να ενταχθεί ομαλά εντός του εκπαιδευτικού συστήματος  στη παθογένεια του εκπαιδευτικού συστήματος να διαμορφώσει ευνοϊκούς όρους ανάπτυξης των ατομικών δυνατοτήτων εντός του εκπαιδευτικού πλαισίου  στην αδυναμία/αναλγησία του συστήματος να υποστηρίξει και να συγκρατήσει τους κοινωνικά και εκπαιδευτικά αδύναμους  στην εξατομίκευση της ευθύνης αυτού που εγκαταλείπει (ως διαρκές κοινωνικό στίγμα)

15

16 η σχολική διαρροή εκτός των άλλων συμβάλει στην εδραίωση και αναπαραγωγή:  των υφιστάμενων κοινωνικών ιεραρχήσεων,  του κυρίαρχου κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας  των κοινωνικών διακρίσεων και στερεοτύπων  στην ανατροφοδότηση του σύγχρονου περιθωρίου συμβάλει στην εδραίωση και αναπαραγωγή:  των υφιστάμενων κοινωνικών ιεραρχήσεων,  του κυρίαρχου κοινωνικού καταμερισμού της εργασίας  των κοινωνικών διακρίσεων και στερεοτύπων  στην ανατροφοδότηση του σύγχρονου περιθωρίου

17 στην Ελλάδα  το δημόσιο και δωρεάν αγαθό της παιδείας χάνει το κύρος και την αξιοπιστία του, σε μια κοινωνική και ιστορική συγκυρία που η γνώση αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ο βασικός μοχλός κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής ανάπτυξης.  οι εκπαιδευτικές ανισότητες εξακολουθούν να διευρύνονται προκαλώντας αποκλεισμούς ευρύτερων κοινωνικών κατηγοριών και το χάσμα ανάμεσα σε προνομιούχους και μη, όχι μόνο εξακολουθεί να υφίσταται, αλλά βαθαίνει με γεωμετρική πρόοδο ναρκοθετώντας το μέλλον της κοινωνικής ισορροπίας και συνοχής.

18  το εκπαιδευτικό ζήτημα στην Ελλάδα είναι βαθύτατα πολιτικό και η καθυστέρηση αντιμετώπισής του επιτείνει την κοινωνική και πολιτισμική παθολογία της χώρας.  βασικό προαπαιτούμενο μιας επιτυχούς εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης η οποία θα απαλύνει σημαντικά τόσο το πρόβλημα της ανεργίας όσο και την κοινωνική παθογένεια που προκαλεί η εγκατάλειψη του σχολείου είναι η κοινωνική συναίνεση στη βάση ενός κοινωνικά διευρυμένου, αυτο- κριτικού διαλόγου

19 σε σχέση με την ελληνική περίπτωση η αλλαγή φιλοσοφίας προσέγγισης της εκπαίδευσης και η αντιμετώπισή της ως ολιστικού συστήματος που αρχίζει από την προσχολική ηλικία και προχωράει μέχρι την τρίτη ηλικία. (τυπική, μη τυπική, άτυπη). με τον τρόπο αυτό οι παρεμβάσεις στον τρόπο αντιμετώπισης και πρόσληψης του σχολείου δεν μπορεί να είναι αποσπασματικές και αποκομμένες από την ολότητα του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά να αποβλέπουν στη συνολική βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητάς του.

20 είναι αναγκαίο το σχολείο να καταστεί ένας χώρος φιλικός, φιλόξενος και απόλυτα ταυτόσημος με την κοινωνική ζωή των νέων ανθρώπων, με τρόπο που η παραμονή και η εξέλιξη μέσα στο μαθησιακά περιβάλλοντα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης να αποτελούν ένα δεδομένο σταθερό και ακλόνητο. Στόχος : η συγκράτηση του μαθητικού πληθυσμού στην εκπαιδευτική διαδικασία.

21 αλλαγή εκπαιδευτικού μοντέλου  αλλαγή της κυρίαρχης εξετασιοκεντρικής φιλοσοφίας που πνίγει τη δημιουργικότητα και την δυναμική της εκπαίδευσης με στόχο την απελευθέρωση των αναλυτικών προγραμμάτων από τη ψυχαναγκαστική πειθαρχία της εξεταστικής προετοιμασίας και του μονόδρομου του Πανεπιστημίου.  το σχολείο να καταστεί ένας φιλικός και ενδιαφέρων χώρος για τους μαθητές και για τους νέους συνολικότερα αφού η συγκράτηση του μαθητικού πληθυσμού στις τάξεις, συνδέεται ευθέως με την περιστολή φαινομένων όπως η τροφοδότηση της νεανικής παραβατικότητας, η βία και η εγκληματικότητα των νέων.

22  το σχολείο οφείλει να αναπτυχθεί προς την προοπτική ενός πολύπλευρου και πολυδιάστατου κοινωνικού και πολιτιστικού μαθησιακού περιβάλλοντος το οποίο να αναδεικνύει την αξία της προσωπικότητας και της δημιουργικής ανάπτυξής των ατόμων.  κι αυτό δεν μπορεί να συμβεί μέσα σε ένα μονοδιάστατο σχολείο το οποίο συνθλίβει και περιθωριοποιεί τις προσωπικές, επαγγελματικές και κοινωνικές αναζητήσεις των νέων.  το σχολείο οφείλει να αναπτυχθεί προς την προοπτική ενός πολύπλευρου και πολυδιάστατου κοινωνικού και πολιτιστικού μαθησιακού περιβάλλοντος το οποίο να αναδεικνύει την αξία της προσωπικότητας και της δημιουργικής ανάπτυξής των ατόμων.  κι αυτό δεν μπορεί να συμβεί μέσα σε ένα μονοδιάστατο σχολείο το οποίο συνθλίβει και περιθωριοποιεί τις προσωπικές, επαγγελματικές και κοινωνικές αναζητήσεις των νέων.

23 ζώνες κοινωνικής και εκπαιδευτικής προτεραιότητας  θεσμική αναγνώριση ζωνών κοινωνικής και εκπαιδευτικής προτεραιότητας σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας, προκειμένου να ενισχυθούν οι παρεμβάσεις στις περιοχές που οι εκπαιδευτικοί δείκτες είναι χαμηλοί.  η δράση θα συμβάλει στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων στο σύνολο της χώρας και θα ανακουφίσει περιοχές που πλήττονται διαχρονικά από την καθυστέρηση και την υπανάπτυξη.

24 αποσκοπεί στην ενίσχυση των περιοχών και των κοινωνικών ομάδων με χαμηλούς δείκτες εκπαίδευσης, παρέχοντας χρηματοδότηση για υποδομές, εκπαιδευτικό προσωπικό και προγράμματα αντιμετώπισης της σχολικής διαρροής, των χαμηλών επιδόσεων, της σχολικής βίας και παραβατικότητας, της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών των κρουσμάτων ξενοφοβίας και ρατσισμού

25 εξορθολογισμός του μοντέλου κατανομής των πόρων για την εκπαίδευση η αύξηση των δημοσίων δαπανών για την εκπαίδευση και την κατάρτιση καθώς και ο εξορθολογισμός του μοντέλου κατανομής των πόρων για την εκπαίδευση με την υιοθέτηση ενός «άνισα» διαφοροποιημένου συστήματος χρηματοδότησης των περιοχών εκείνων που αποδεδειγμένα πλήττονται από τον κοινωνικό και εκπαιδευτικό και πολιτιστικό αποκλεισμό

26 επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση η ενίσχυση της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης σε υλικοτεχνικές υποδομές, ανθρώπινο δυναμικό και αναλυτικά προγράμματα με στόχο την αναβάθμιση της εικόνας και της εκπαιδευτικής αποτελεσματικότητας στα Τεχνικά Λύκεια και τις επαγγελματικές σχολές. στρατηγική θα πρέπει να αποτελεί το γεγονός ότι απαιτείται να διαλυθεί το κοινωνικό στερεότυπο της θεώρησης της επαγγελματικής εκπαίδευσης ως υποδεέστερης και κοινωνικά απαξιωμένης.

27 ο ρόλος της δια βίου εκπαίδευσης  η ενίσχυση της δια βίου εκπαίδευσης σε ολόκληρο το εργασιακό φάσμα και η σύνδεση του κόσμου της εργασίας με τη δια βίου μάθηση ως ενεργητική πολιτική αντίστασης στην κοινωνία της ημιμάθειας, της τηλεοπτικής δημοκρατίας, της απάθειας για τα κοινά και τα δημόσια τεκταινόμενα.  η δια βίου εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει το κρίσιμο εργαλείο για τη σύνδεση της εκπαίδευσης και κατάρτισης με την απασχόληση με στρατηγικό στόχο τη μείωση της ανεργίας και την πολύπλευρη στήριξη των τοπικών οικονομιών με κριτήριο αιχμής τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

28 επιτελικός συντονισμός δράσεων: εκπαίδευση-κατάρτιση- προσόντα-απασχόληση η δημιουργία ενός επιτελικού, αξιόπιστου και θεσμικά έγκριτου συστήματος διερεύνησης των αναγκών της ελληνικής οικονομίας σε εθνικό και τοπικό επίπεδο για τον εναρμονισμό προσφοράς και ζήτησης ειδικοτήτων και επαγγελμάτων με στόχο την ασφαλή μετάβαση στην απασχόληση, σε συνδυασμό με τη λειτουργία ενός εθνικού συστήματος πιστοποίησης των επαγγελματικών προσόντων.

29 ο επιτελικός συντονισμός και η συμπληρωματικότητα των δράσεων που αναλαμβάνουν τα επιμέρους συστήματα εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης απαιτούν την ισότιμη συνεννόηση και συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων, σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο (αρμόδια υπουργεία, κοινωνικοί εταίροι, παραγωγικοί φορείς, εκπαιδευτική κοινότητα, τοπικοί φορείς, συνδικάτα και εργατικά κέντρα) προκειμένου να δύνανται όλοι οι εργαζόμενοι να πιστοποιούν τις επαγγελματικές ικανότητες, γνώσεις και εμπειρίες που απέκτησαν καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ανεξάρτητα από τον τρόπο απόκτησης και την επαγγελματική ή εκπαιδευτική τους διαδρομή.

30 ανοικτή πρόσβαση στη μάθηση απαιτείται η έμφαση στην παροχή εκπαιδευτικών ευκαιριών σε κοινωνικές κατηγορίες που τις χρειάζονται, με στόχο την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής  Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο  Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (Γυμνάσιο –Λύκειο)  Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης  Θεσμοί του Εθνικού Συστήματος Δια Βίου Εκπαίδευσης πρόσβαση από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως οι παλιννοστούντες, οι μετανάστες, οι λειτουργικά και τεχνολογικά αναλφάβητοι, οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι φυλακισμένοι, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι (πρώην) χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, οι εθνικές – πολιτισμικές μειονότητες κ.ά.

31 κοινωνική ευπάθεια και εκπαίδευση το πολυπαραγοντικό ζήτημα της κοινωνικής ευπάθειας δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μονομερώς από την εκπαίδευση και την εκπαιδευτική πολιτική οι εκπαιδευτικοί μηχανισμοί υπό συγκεκριμένες συνθήκες και σε ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό πλαίσιο μπορούν να συμβάλλουν ενεργητικά στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της κοινωνικής ευπάθειας η εκπαίδευση ως θεμελιώδες κοινωνικό αξίωμα μπορεί να συμβάλλει μακροπρόθεσμα στη δρομολόγηση θετικών εξελίξεων οι οποίες σφυρηλατούν την κοινωνική συνοχή και ανάπτυξη του τόπου

32 ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας