ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΙΤΙΩΔΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ & ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΑΙΤΙΩΝ

Παρουσίαση με θέμα: "ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΙΤΙΩΔΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ & ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΑΙΤΙΩΝ"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΙΤΙΩΔΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ & ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΑΙΤΙΩΝ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΙΤΙΩΔΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ & ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΑΙΤΙΩΝ Σάββατο 21/11/2015 Επίκουρος καθηγητής Αθανάσιος Ν. Σαμαράς Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστήμιο Πειραιώς

2 ΜΕΡΟΣ 1: ΑΙΤΙΩΔΗΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΗΣ
ECREA 2010_3rd European Communication Conference ΜΕΡΟΣ 1: ΑΙΤΙΩΔΗΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ – ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΗΣ

3 Σε ορισμένες περιπτώσεις η καταγραφή της αλληλουχίας είναι σωστή αλλά ο ορισμός των μεταβλητών δεν έχει την απαιτούμενη ευκρίνεια. Σε αυτές τις περιπτώσεις η ταυτοποίηση της θεωρία μπορεί να είναι λάθος. Το δεύτερο είναι ότι και εγώ επειδή ξεκίνησα τη δουλειά πριν από 27 χρόνια, σε αυτή την 30ετία έχουν γίνει τεκτονικές αλλαγές, χρειάστηκε και εγώ και να εκπαιδευτώ στη νέα κατάσταση, εννοώ τα νέα Μέσα και στο διαδίκτυο και την τηλεόραση και καθημερινά αισθάνομαι την πίεση να είμαι έγκυρα πληροφορημένη ώστε να μπορώ και εγώ να πληροφορήσω έγκυρα. ΑΜ: σε αυτή την 30ετία έχουν γίνει τεκτονικές αλλαγές ΠΜ: χρειάστηκε και εγώ και να εκπαιδευτώ στη νέα κατάσταση, εννοώ τα νέα Μέσα και στο και την τηλεόραση και καθημερινά αισθάνομαι την πίεση να είμαι έγκυρα πληροφορημένη ΕΜ: ώστε να μπορώ και εγώ να πληροφορήσω έγκυρα

4 Ταυτοποίηση Θεωρίας από φοιτητή: Η επιρροή της οικονομικής κρίσης στο συγκεκριμένο δημοσιογράφο. ΜΕΣΟΚΕΝΤΡΙΚΗ Το δεύτερο είναι ότι και εγώ επειδή ξεκίνησα τη δουλειά πριν από 27 χρόνια, σε αυτή την 30ετία έχουν γίνει τεκτονικές αλλαγές, χρειάστηκε και εγώ και να εκπαιδευτώ στη νέα κατάσταση, εννοώ τα νέα Μέσα και στο διαδίκτυο και την τηλεόραση και καθημερινά αισθάνομαι την πίεση να είμαι έγκυρα πληροφορημένη ώστε να μπορώ και εγώ να πληροφορήσω έγκυρα. ΑΜ: Μεταβολή στην τεχνολογία με άνοδο του διαδικτύου  ΠΜ: Ανάγκη εκπαίδευσης στις νέες τεχνολογίες  ΕΜ: επαγγελματική επάρκεια Σωστή Ταυτοποίηση: Τεχνολογική Αιτιοκρατία. Η ανεξάρτητη μεταβλητή είναι η τεχνολογία που μεταβάλει το επαγγελματικό πεδίο για τον δημοσιογράφο και παράγει ανάγκη επανεκπαίδευσης

5 Και σε αυτό το παράδειγμα βλέπετε πως ο εγκλωβισμός του αναλυτή στο λεκτικό του υποκειμένου υπονομεύει την αποτελεσματική ταυτοποίηση της θεωρίας Εγώ νομίζω ότι πολλές φορές οι δημοσιογράφοι ζώντας υπό την πίεση των απαιτήσεων της δουλειάς και του δικού μας μικρόκοσμου χάνουμε λίγο την επαφή με την κοινωνία Ταυτοποίηση θεωρίας φοιτητή: Οι δημοσιογράφοι χάνουν την επαφή με την κοινωνία. ΚΟΙΝΩΝΙΟΚΕΝΤΡΙΚΗ Σωστή ταυτοποίηση: Η κρίση δεν παράγεται από την κοινωνία αλλά από το μέσω επικοινωνίας. ΜΕΣΟΚΕΝΤΡΙΚΗ χωρίς τεχνολογική αιτιοκρατία ΑΜ: πολλές φορές οι δημοσιογράφοι ζώντας υπό την πίεση ΠΜ: των απαιτήσεων της δουλειάς και του δικού μας μικρόκοσμου ΕΜ: χάνουμε λίγο την επαφή με την κοινωνία Α.Μ.: Συνθήκες εργασίας Π.Μ. Παράγουν εγκλωβισμό δημοσιογράφου στο πεδίο του Π.Μ.2: Χάνεται η επαφή με κοινωνία και ανάγκες πολίτη Ε.Μ.: Κρίση δημοσιογραφίας

6 Δήλωση δημοσιογράφου Εγώ την θεωρώ σεβαστή και τη δημοσιογραφία των πολιτών γιατί κομίζει κάτι αξιοπρόσεκτο ή συμπληρώνει μια εικόνα την οποία δεν έχει προλάβει να καταγράψει ένα μέσο. Και με αυτή την έννοια είναι κάτι πολύ καλό. Και υπάρχουν και λαμπρά δείγματα, ιδίως στο εξωτερικό, αλλά και στην Ελλάδα, πολιτών που ανεβάζουν πολίτες τη δική τους ματιά. Εγώ νομίζω ότι πολλές φορές οι δημοσιογράφοι ζώντας υπό την πίεση των απαιτήσεων της δουλειάς και του δικού μας μικρόκοσμου χάνουμε λίγο την επαφή με την κοινωνία. Και νομίζω ότι η ματιά ενός πολίτη-δημοσιογράφου να βοηθήσει στο να καταλάβουμε περισσότερα. Θεωρώ ότι λειτουργεί συμπληρωματικά.

7 Αιτιώδης Συσχέτιση & Ταυτοποίηση θεωρίας
ΑΜ: Τεχνολογία, Τεχνολογική Μεταβολή από την μαζική επικοινωνία στην κοινωνία του δικτύου ΠΜ1:Επικοινωνιακό περιβάλλον. Μεταβολή: εμφάνιση Πολίτη-Δημοσιογράφου   ΠΜ 2: Τρόπος άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Μεταβολή: εμπλουτισμός δημοσιογραφικής εμπειρίας από τις απόψεις του πολίτη δημοσιογράφο   ΠΜ 3: Σχέση δημοσιογράφου – αναγνώστη. Ο απεγκλωβισμός του δημοσιογράφου από τα στενά επαγγελματικά όρια τον φέρνει πιο κοντά στον αναγνώστη:   Ε.Μ.: Αποκαθίσταται η σχέση δημοσιογράφου πολίτη= Απομειώνεται ένας παράγοντας κρίσης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος Ε.Μ2: Θετική στάση δημοσιογράφου απέναντι στην δημοσιογραφία των πολιτών = Τεχνοφιλική θεώρηση. Ταυτοποίηση Θεωρίας: Τεχνολογική αιτιοκρατία

8 Παράδειγμα 3 Εσφαλμένη αιτιώδης συσχέτιση ΑΜ: κρίση(στα ΜΜΕ) ΠΜ: οικονομική κρίση ΕΜ: αναγκάζει τον κόσμο να επανατοποθετηθεί στα νέα δεδομένα ΠΣ: οικονομική κρίση Αντιρρήσεις: Α. Δεν μπορώ να δω την οικονομική κρίση στο κείμενο Β. Δεν μπορεί η ίδια μεταβλητή να είναι και προϋποτιθέμενη συνθήκη και παρεμβαίνουσα μεταβλητή Ταυτοποίηση Θεωρίας: Κοινωνιοκεντρική θεώρηση Και όταν λέω κρίση εννοώ ότι μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και ο έντυπος Τύπος και ο ηλεκτρονικός δέχτηκαν ανταγωνιστικές πιέσεις. Οι εφημερίδες από την τηλεόραση, η τηλεόραση από το διαδίκτυο. Αυτό σαφέστατα, αναγκάζει και τον κόσμο που δουλεύει να επανατοποθετηθεί στα νέα δεδομένα, αλλάζει η φόρμα της γραφής, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, πληθαίνει το πληροφοριακό υλικό που θα πρέπει να διαχειριστούμε.

9 Παράδειγμα 3 Αιτιώδης συσχέτιση
ΑΜ: Επικοινωνιακό περιβάλλον. Μεταβολή: (α) ενδυνάμωση υφιστάμενων μέσων (τηλεόραση) εμφάνιση νέων μέσων (διαδίκτυο)   Π.Μ.: Συνθήκες ανταγωνισμού των μέσων ενημέρωσης = Κρίση  Ε.Μ.: Τρόπος άσκησης δημοσιογραφικού επαγγέλματος Στο κείμενο δεν υπάρχει αναφορά στην οικονομική κρίση: Ταυτοποίηση θεωρίας: Μεσοκεντρική. Η αιτία είναι τα ίδια τα μέσα. Ελέγχεται εάν είναι τεχνολογική αιτιοκρατία: από τι εξαρτάται η ανεξάρτητη μεταβλητή; Και όταν λέω κρίση εννοώ ότι μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και ο έντυπος Τύπος και ο ηλεκτρονικός δέχτηκαν ανταγωνιστικές πιέσεις. Οι εφημερίδες από την τηλεόραση, η τηλεόραση από το διαδίκτυο. Αυτό σαφέστατα, αναγκάζει και τον κόσμο που δουλεύει να επανατοποθετηθεί στα νέα δεδομένα, αλλάζει η φόρμα της γραφής, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, πληθαίνει το πληροφοριακό υλικό που θα πρέπει να διαχειριστούμε.

10 Παράδειγμα 3 – Ας ξαναδούμε με την πρηγούμενη πρόταση
Αιτιώδης συσχέτιση ΑΜ: Επικοινωνιακό περιβάλλον. Μεταβολή: (α) ενδυνάμωση υφιστάμενων μέσων (τηλεόραση) εμφάνιση νέων μέσων (διαδίκτυο)   Π.Μ.: Συνθήκες ανταγωνισμού των μέσων ενημέρωσης = Κρίση  Ε.Μ.: Τρόπος άσκησης δημοσιογραφικού επαγγέλματος Προϋποτιθέμενη Συνθήκη: Οικονομική κρίση Νομίζω ότι προϋπήρχε της κρίσης της οικονομικής, χρειαζόταν ένας επαναπροσανατολισμός στα ελληνικά Μέσα και ήρθε η οικονομική κρίση και την ανέδειξε και τη βάθυνε. Και όταν λέω κρίση εννοώ ότι μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και ο έντυπος Τύπος και ο ηλεκτρονικός δέχτηκαν ανταγωνιστικές πιέσεις. Οι εφημερίδες από την τηλεόραση, η τηλεόραση από το διαδίκτυο.

11 ΜΕΡΟΣ 2: ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΑΙΤΙΩΝ
ECREA 2010_3rd European Communication Conference ΜΕΡΟΣ 2: ΘΕΩΡΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΑΙΤΙΩΝ

12 Θεωρία Παραγωγικών Αιτιών
Οι αξιολογήσεις και οι εξηγήσεις των συμπεριφορικών αποτελεσμάτων (τα παραγωγικά αίτια) είναι ένα από τα πιο ισχυρά γνωσιακά εργαλεία που έχουμε διαθέσιμα για να κατανοήσουμε την κοινωνική πραγματικότητα. Εάν οι άνθρωποι απλά κατέγραφαν τα γεγονότα που προκλήθηκαν από την συμπεριφορά τους χωρίς να ξέρουν τι νόημα έχουν και γιατί προκλήθηκαν, θα σχηματίσουν την εντύπωση ότι δεν έχουν κατανοήσει αυτά τα γεγονότα. Για να κατανοήσουμε το «τι» συνέβη θέτουμε άμεσα την ερώτηση «γιατί» συνέβη. Κατανοούμε την ουσία μίας κατάστασης μέσα από την κατανόηση των παραγωγικών αιτιών της. Αυτό συμβαίνει ακόμα πιο έντονα με συμπεριφορές οι οποίες θεωρούνται επιτυχημένες ή αποτυχημένες, οι οποίες προκαλούν τον έπαινο ή τον ψόγο. (Γεώργας 1990)

13 Θεωρία Παραγωγικών Αιτιών ή Ψυχολογία του Αφελούς
Θεωρία Παραγωγικών Αιτιών ή Ψυχολογία του Αφελούς Ερώτηση 1: Ποια είναι η φύση της αιτιακής εξήγησης; Ερώτηση 2: Πώς η απόδοση αιτιότητας για τις πράξεις των άλλων επηρεάζουν την συμπεριφορά μας απέναντί τους και πώς λειτουργούν αυτές οι διαδικασίες στο επίπεδο των σχέσεων ανάμεσα σε ομάδες; Haider (1958) θεωρία παραγωγικών αιτιών ή «ψυχολογία του αφελούς» (naïve psychology) Περιγράφει την τάση του μέσου ανθρώπου να εξηγήσει την συμπεριφορά του άλλου, να τον «ψυχολογήσει» χρησιμοποιώντας την κοινή λογική. Η θεωρία εξετάζει την λειτουργική θεωρία την οποία ακούσια χρησιμοποιεί ο καθένας μας για να ψυχολογήσει τους άλλους και να ερμηνεύσει το κοινωνικό περιβάλλον καθώς και τις εγγενείς γνωσιακές μεροληψίες, τις ιδιαιτερότητες στον τρόπο σκέψης του ανθρώπου από τις οποίες προκύπτουν αυτές οι θεωρήσεις. (Γεώργας 1990)

14 Θεωρία Παραγωγικών Αιτιών ή Ψυχολογία του Αφελούς
Θεωρία Παραγωγικών Αιτιών ή Ψυχολογία του Αφελούς Σύμφωνα με τον Heider (1958) τάση του ανθρώπου για φαινομενολογική ερμηνεία της αιτιότητας σχετίζεται με την ανθρώπινη οντολογία Α. με την έμφυτη ανάγκη να κατανοήσουμε τους νόμους οι οποίοι διέπουν τα φαινόμενα περιβάλλοντος ως προϋπόθεση για να Β. Ελέγξουμε τα φαινόμενα αυτά. Ανάγκη κατανόησης φυσικών φαινομένων για να τα προβλέψουμε και να τα διαχειριστούμε αποτελεσματικά. Το ίδιο ισχύει και για τα κοινωνικά φαινόμενα. Το ίδιο ισχύει και για τον «άλλο». Σημαντικά δύο κριτήρια της αντίληψης: Συνοχή και Σταθερότητα Συνοχή: Υπάρχει κάποια συνέπεια στην συμπεριφορά του άλλου και αυτή μπορεί να γίνει κατανοητή από εμάς. Υπάρχει μία σταθερότητα στην συμπεριφορά κι έτσι μπορούμε να προβλέψουμε πως θα συμπεριφερθεί. (Γεώργας 1990)

15 Θεωρία Παραγωγικών Αιτιών ή Ψυχολογία του Αφελούς
Θεωρία Παραγωγικών Αιτιών ή Ψυχολογία του Αφελούς Το αξίωμα του αμετάβλητου Στην ανάλυση των παραγωγικών αιτιών της συμπεριφοράς χρησιμοποιούμε τις ίδιες γνωστικές διαδικασίες που χρησιμοποιεί ο επιστήμονας στην έρευνα, αλλά όχι συστηματικά: 1. Παρατηρούμε την συμπεριφορά του άλλου 2. Προσπαθούμε να ανάγουμε στις όμοιες εμπειρίες που υπάρχουν 3. Απορρίπτουμε περιστατικά που συνέβησαν μόνο μία φορά 4. Επισημαίνουμε όμοια περιστατικά 5. Καταλήγουμε στον εντοπισμό του πιο πιθανού αιτίου. Οι κλασσικές θεωρίες απόδοσης αιτιών αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο ως ένα έλλογο ον και παρομοιάζουν τις διαδικασίες που ακολουθεί με αυτές ενός επιστήμονα. Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος έχει στην διάθεσή του λίγο χρόνο και περιορισμένες πληροφορίες για να εξηγήσει γεγονότα και συμπεριφορές

16 Μεροληψία ή Σφάλμα στην Απόδοση Αιτιότητας
 Τείνουν να χρησιμοποιούν σε μεγαλύτερο βαθμό συγκεκριμένο είδος αποδόσεων αιτιότητας. Όταν μία κατά τα άλλα σωστή διαδικασία απόδοσης αιτιότητας χρησιμοποιείται υπερβολικά έχουμε το φαινόμενο της μεροληψίας ή σφάλματος στην απόδοση αιτιότητας. Η θεωρία των παραγωγικών αιτιών ενδιαφέρεται περισσότερο για τις γνωστικές λειτουργίες που χαρακτηρίζουν την ανάλυση των παραγωγικών αιτιών της συμπεριφοράς (γνωσιακές μεροληψίες – cognitive biases) παρά για την ορθότητα των πορισμάτων στα οποία καταλήγει η ανάλυση.

17 Τυπολογία παραγωγικών αιτιών
Η επιτυχία και η αποτυχία μπορούν να αποδοθούν είτε σε εσωτερικούς στο άτομο παράγοντες (όπως τα κίνητρα και οι ικανότητες) είτε σε εξωτερικούς – περιβαλλοντικούς παράγοντες (όπως το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον). Παράδειγμα: Ερμηνεία της αποτυχίας στις εξετάσεις: Εξωτερικός παράγοντας – Φυσικό Περιβάλλον: Η Μαρία διάβασε αλλά δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί γιατί είχε χαλάσει το κλιματιστικό στην τάξη κι έκανε πολύ ζέστη. Εξωτερικός παράγοντας – κοινωνικό περιβάλλον: Είχε διαβάσει αλλά ο καθηγητής ήταν πολύ αυστηρός, τους έκοψε όλους. Εσωτερικός παράγοντας – Ικανότητες: Δεν της κόβει της κοπέλας, απορώ πως μπήκε στο πανεπιστήμιο. Εσωτερικός παράγοντας – κίνητρα: Άστα, άρχισε η Μαρία να τσιλιμπουρδίζει και δεν ανοίγει βιβλίο (Γεώργας 1990)

18 Τυπολογία παραγωγικών αιτιών
Σχετικά με την χρονική υφή των παραγωγικών αιτίων, αυτά διακρίνονται σε μόνιμα ή «σταθερά» και σε μεταβαλλόμενα ή «ασταθή». Τα σταθερά αίτια αφορούν συνήθως τα κίνητρα και τις ικανότητες που θεωρούμε ότι είναι σταθερά στοιχεία της προσωπικότητας: «φταίει ο χαρακτήρας του».

19 Τυπολογία παραγωγικών αιτιών
Παραγωγικά Αίτια Εξωτερικά Αίτια Φυσικό Περιβάλλον Κοινωνικό Περιβάλλον Εσωτερικά Αίτια Ικανότητες Κίνητρα

20 Τυπολογία παραγωγικών αιτιών Απόδοση αιτιότητας για μία ξένη χώρα
Τυπολογία παραγωγικών αιτιών Απόδοση αιτιότητας για μία ξένη χώρα Οι θέσεις σε ζητήματα πολιτικής και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που αντιπροσωπεύουν λειτουργικές αξίες, μπορούν να χαρακτηριστούν ως εσωτερικοί και σταθεροί παράγοντες απόδοσης αιτιότητας. Στρατηγικές και η συμπεριφορά (όπως η προγενέστερη ή η αναμενόμενη διαχείριση ενός θέματος) αποτελούν τους εσωτερικούς και ασταθείς παράγοντες. Οι εξωτερικές αποδόσεις αιτιότητας τείνουν να αφορούν παράγοντες που σχετίζονται με την δεδομένη συγκυρία και με τις εξελίξεις στο κοινωνικό επίπεδο (π.χ. δημογραφικές αλλαγές) καθώς και τις επιδράσεις άλλων δρώντων όπως οι πολιτικοί και τα μέσα ενημέρωσης. (Γεώργας 1990)

21 Θεμελιώδες Σφάλμα Απόδοσης
Η τάση των ατόμων να υπερεκτιμούν την συμβολή των εσωτερικών αιτιών και να υποτιμούν την συμβολή των εξωτερικών αιτιών κατά την ερμηνεία των γεγονότων. Έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι η συμπεριφορά των άλλων είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής που αντανακλά τα σταθερά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας , αγνοώντας σε μεγάλο βαθμό την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων όπως οι κοινωνικοί ρόλοι και νόρμες. (Ξενικού 2008) Ερώτηση: Γιατί συμβαίνει αυτό; Heider (1958): Αυτόματο αποτέλεσμα της αντιληπτικής εμπειρίας. Όταν παρατηρούμε ένα άτομο, αυτό που κυριαρχεί και τραβά την προσοχή μας είναι το πώς συμπεριφέρεται. Το κοινωνικό πλαίσιο, οι ρόλοι, οι πιέσεις κλπ που πιθανώς προκαλούν την συμπεριφορά είναι λιγότερο εξέχοντες και δεν τραβούν την προσοχή μας.

22 Διαφορά παρατηρητή – παρατηρούμενου Αυτο-απόδοση και Ετερο-απόδοση
Αυτο-απόδοση: Ο παρατηρητής της συμπεριφοράς του άλλου τείνει να καταλογίζει τα παραγωγικά αίτια ως εσωτερικά (Ο ποδοσφαιριστής έχασε το πέναλτι γιατί είναι ανεπαρκής) Ετερο-απόδοση: Ο παρατηρούμενος τείνει να καταλογίζει τα παραγωγικά αίτια ως εξωτερικά (έχασα το πέναλτι κ. προπονητά γιατί είχε υγρασία και γλίστραγε το γκαζόν) (Jones & Nisbet 1972) Ερώτηση: Γιατί συμβαίνει αυτό; 1. Ως δράστης ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να δει τον εαυτό του να συμπεριφέρεται, με αποτέλεσμα ο ίδιος να μην συνιστά εξέχον ερέθισμα οπότε και επιλέγει εξωτερικά αίτια για να εξηγήσει την συμπεριφορά του. Ως παρατηρητής το αντιληπτικό του πεδίο κυριαρχείται από την συμπεριφορά του δράστη. 2. Ο δράσης και ο παρατηρητής έχουν στην διάθεσή τους διαφορετικού είδους πληροφορίες.(Γεώργας 1990, Ξενικού 2008)

23 Αυτοεξυπηρετική Μεροληψία
Διαφορά αποτελέσματος Όταν επιτυγχάνουμε τείνουμε να καταλογίζουμε τα παραγωγικά αίτια ως εσωτερικά (πέρασα τις εξετάσεις στην πολιτιστική διπλωματία γιατί είμαι ‘γάτος’!!!) Όταν αποτυγχάνουμε τείνουμε να καταλογίζουμε τα παραγωγικά αίτια ως εξωτερικά (μα θέματα είναι αυτά που πήγε κι έβαλε;;;) Αυτοεξυπηρετική Μεροληψία: Η τάση να αποδίδουμε την επιτυχία σε εσωτερικά αίτια και να αρνούμαστε την ευθύνη για την αποτυχία Διακρίνεται σε Αυτοεξυψωτική μεροληψία: Η τάση να αναλαμβάνουμε την ευθύνη για την επιτυχία Αυτοπροστατευτική μεροληψία: Η τάση να αρνούμαστε την ευθύνη για την αποτυχία (Γεώργας 1990, Ξενικού 2008)

24 Αυτοεξυπηρετική Vs. Eγωκεντρική Mεροληψία
Με βάση αυτή την ταξινόμηση γίνεται κατανοητό ότι η διαδικασία απόδοσης αιτιότητας επιτελεί την λειτουργία μηχανισμού προστασίας του «εγώ» και διαφύλαξης του γοήτρου μίας και που η αποτυχία αποδίδεται σε εξωτερικούς παράγοντες, δηλαδή στο περιβάλλον, ενώ η επιτυχία σε εσωτερικούς, δηλαδή στο άτομο. Διαφοροποίηση αυτοεξυπηρετικής από εγωκεντρική μεροληψία Εγωκεντρική μεροληψία: Όταν δύο άνθρωποί συνεργάζονται για να φέρουν σε πέρας ένα έργο, τότε ο καθένας έχει την τάση να θεωρεί ότι συνέβαλε περισσότερο στην περάτωσή του. Γιατί; Είναι πιο εύκολο να παρατηρήσουμε και να ανακαλέσουμε από την μνήμη την δικιά μας συνεισφορά από την συνεισφορά του άλλου  Οδηγούμαστε στην πεποίθηση ότι έχουμε προσφέρει περισσότερο. (Ξενικού 2008)

25 Μετάβαση στο Διομαδικό Επίπεδο Ανάλυσης
Αυτής της μορφής η «αυτοεξυπηρετική μεροληψία» (self-serving bias) λειτουργεί και στο επίπεδο των σχέσεων ανάμεσα σε ομάδες. Σε όρους επιπέδου ανάλυσης Μετάβαση από την ενδοατομικό και διατομικό στο  διομαδικό Σε όρους γνωσιακής μεροληψίας Μετάβαση από την αυτό- στην  ομαδο-εξυπηρετική μεροληψία Διομαδικό Επίπεδο Ανάλυσης: Αφορά την διαδικασία απόδοσης υπαιτιότητας όταν η υπαγωγή του ατόμου σε κάποια ομάδα (έσω- ομάδα) γίνεται σημαντική και το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως διαφορετικό από τα μέλη μίας έξω-ομάδας. Διομαδικό Επίπεδο Ανάλυσης  Διομαδική Απόδοση Αιτιότητας (Ξενικού 2008)

26 Διομαδική Απόδοση Υπαιτιότητας
Διομαδική Απόδοση: Ο τρόπος με τον οποίο τα μέλη διαφορετικών κοινωνικών ομάδων επιλέγουν να εξηγήσουν την συμπεριφορά των μελών της δικής τους ομάδας και των μελών άλλων ομάδων. Το άτομο αποδίδει την συμπεριφορά ενός άλλου όχι μόνον σε προσωπικά χαρακτηριστικά αλλά και σε χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκει ο άλλος. Παράδειγμα: Ένας Έλληνας ερμηνεύει την συμπεριφορά ενός Γερμανού υπό συνθήκες που τονίζουν την εθνική του ταυτότητα και τα αίτια που επιλέγονται αφορούν όχι μόνον τα προσωπικά χαρακτηριστικά του δράστη αλλά και τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται στην εθνική ομάδα των Γερμανών. Για άσκηση: Αναζητείστε τέτοιες περιπτώσεις στην ειδησεογραφική κάλυψη των Γερμανικών εκλογών ή/και του μνημονίου. (Ξενικού 2008)

27 Διομαδική Απόδοση Υπαιτιότητας Παράδειγμα
Πείραμα στην Νότια Ινδία: Σύγκρουση Ινδουιστών – Μουσουλμάνων Συμμετέχοντες στην έρευνα: Ινδουιστές Διαδικασία Πειράματος: Τους ζήτησαν να φανταστούν τον εαυτό τους σε μία σειρά από σενάρια όπου έρχονται σε επαφή με Ινδουιστές (έσω ομάδα) και Μουσουλμάνους (έξω ομάδα) Ο «άλλος» σε άλλα σενάρια συμπεριφερόταν με κοινωνικά επιθυμητό και σε άλλα με μη-επιθυμητό τρόπο. Οι συμμετέχοντες έπρεπε να εξηγήσουν την συμπεριφορά του άλλου με βάση μία λίστα κριτηρίων που τους έδιναν οι ερευνητές. Κύρια Υπόθεση Έρευνας: Όταν ο δράστης είναι μέλος της έσω-ομάδας οι συμμετέχοντες θα απέδιδαν σε εσωτερικά αίτια τις κοινωνικά επιθυμητές ενέργειες και σε εξωτερικά αίτια τις μη-επιθυμητές Η συσχέτιση επιβεβαιώθηκε για Ινδουιστές όχι για Μουσουλμάνους. (Ξενικού 2008)

28 Εθνοκεντρική ή Ομαδοεξυπηρετική Μεροληψία
Τα μέλη μίας ομάδας εισπράττουν το όφελος από τις επιτυχίες της ομάδας τους αποδίδοντάς τες σε εσωτερικά και σταθερά παραγωγικά αίτια: τις στάσεις, ικανότητες και κλίσεις που είναι εγγενείς στην ομάδα. Αντίστοιχα τείνουν να αποστασιοποιούνται από την ευθύνη των αποτυχιών της ομάδας τους αποδίδοντάς τες σε εξωγενή παραγωγικά αίτια, στην τύχη ή σε ασταθή, και γι αυτό υποκείμενα σε μεταβολή, παραγωγικά αίτια. Η αντίστροφη διαδικασία απόδοσης αιτιότητας ισχύει για τις έξω-ομάδες: οι αποτυχίες τους τείνουν να θεωρούνται εγγενείς - οι επιτυχίες τους συγκυριακές.

29 Εθνοκεντρική ή Ομαδοεξυπηρετική Μεροληψία Ερμηνεία Φαινομένου – Διαδικασία Ανάδυσης
Η υπαγωγή του ατόμου σε κάποια κοινωνική ομάδα αναδύεται και καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση στο γνωστικό σύστημα του ατόμου  Ενεργοποιούνται μία σειρά από προσδοκίες και σχήματα που συνδέονται με τις κοινωνικές κατηγορίες (στερεότυπα)  Οι προδιαθέσεις του δράστη προκύπτουν εύκολα από τα χαρακτηριστικά της ομάδας του δράστη που εμπεριέχονται στο στερεότυπο   Όταν το άτομο πρέπει να εξηγήσει μία συμπεριφορά που είναι σύμφωνη με το υπάρχον στερεότυπο, την αποδίδει στις προδιαθέσεις του δράστη. * Όταν όμως η συμπεριφορά είναι ασύμφωνη με το στερεότυπο, τότε η απόδοση αιτιότητας γίνεται με μεγαλύτερη επιμέλεια και επιλέγονται περισσότερο εξωτερικοί παράγοντες ως εξηγήσεις. (Ξενικού 2008)

30 Εθνοκεντρική ή Ομαδοεξυπηρετική Μεροληψία Ερμηνεία Φαινομένου – Θεωρία Κοινωνικής Ταυτότητας
Η εθνοκεντρική απόδοση αιτιότητας αντιμετωπίζεται ως μέρος της προσπάθειας του ατόμου να αποκτήσει ή να ενισχύσει μία θετική κοινωνική ταυτότητα. Προβαίνει σε διομαδικές συγκρίσεις που στοχεύουν να καταστήσουν την έσω-ομάδα ανώτερη από την έξω-ομάδα ως προς κάποια χαρακτηριστικά χρησιμοποιώντας την διαδικασία απόδοσης αιτιών. Αποδίδει θετικές ενέργειες της εσω-ομάδας και αρνητικές ενέργειες της εξω-ομάδας σε εσωτερικά, σταθερά ή/και ελεγχόμενα αίτια και αντίστροφα. Χρησιμοποιείτεαι από το άτομο για να προφυλάξει την κοινωνική του ταυτότητα αποδίδοντας την αρνητική συμπεριφορά της έσω-ομάδας σε εξωτερικά, ασταθή και μη-ελεγχόμενα αίτια. (Ξενικού 2008)

31 Θεωρία Παραγωγικών Αιτιών
Απόδοση Αιτιότητας για: Επιτυχία Αποτυχία Έσω Ομάδα Εσωτερική + σταθερή: θέσεις σε ζητήματα πολιτικής χαρακτηριστικά της προσωπικότητας Εσωτερική + ασταθής: Συμπεριφορά & στρατηγικές Εξωτερική + σταθερή/ ασταθής: Κοινωνικές δυναμικές / συγκυριακοί παράγοντες Έξω-Ομάδα Εσωτερική + ασταθής: Συμπεριφορά&στρατηγικές Εξωτερική + σταθερή/ασταθής: Κοινωνικές δυναμικές/ συγκυριακοί παράγοντες Εσωτερική + σταθερή: θέσεις σε ζητήματα πολιτικής χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (λειτουργικές αξίες)

32 Αναστοχασμός Αναζητείστε στην κοινοβουλευτική συζήτηση για το δεύτερο μνημόνιο από ένα τουλάχιστον χαρακτηριστικό παράδειγμα από τα κάτωθι, μαζί με την ανάλυση η οποία να τεκμηριώνει την επιλογή σας: 1. Έσω ομάδα - Έξω ομάδα 2. Εθνοκεντρική αναφορά Συνταύτισης κράτους με έσω-ομάδα 4. Απόδοση αποτυχίας ή επιτυχίας σε: Εξωτερικό παράγοντα: Φυσικό – Κοινωνικό περιβάλλον Εσωτερικό παράγοντα – Ικανότητες – κίνητρα Μόνιμα ή «σταθερά» παραγωγικά αίτια Μεταβαλλόμενα ή «ασταθή» παραγωγικά αίτια. Για την κοινοβουλευτική συζήτηση για το δεύτερο μνημόνιο πατήστε αυτόν τον υπερσύνδεσμο

33 Αναστοχασμός 5. Γνωσιακές Μεροληψίες: Θεμελιώδες Σφάλμα Απόδοσης
Αυτό-απόδοση Ετερο-απόδοση Αυτό-εξυπηρετική μεροληψία Αυτό-προστατευτική μεροληψία Εθνοκεντρική ή Ομαδοεξυπηρετική Μεροληψία Συμπληρώστε τα ευρήματα σας στην κλείδα παρατηρήσεων που υπάρχει στο google.documents προσθέτοντας το όνομα σας: Θα βρείτε το google document κάνοντας κλικ ΕΔΩ

34 Λέξεις Κλειδιά 1. Αξίωμα του Αμετάβλητου 2. Αυτο-απόδοση 3. Αυτοεξυπηρετική Μεροληψία 4. Αυτοεξυψωτική Μεροληψία 5. Αυτοπροστατευτική Μεροληψία 6. Διομαδική Απόδοση Αιτιότητας 7. Διομαδικό Επίπεδο Ανάλυσης 8. Eγωκεντρική Mεροληψία 9. Εθνοκεντρική Μεροληψία 10. Εθνοκεντρισμός 11. Έξω-ομάδα 12. Έσω-ομάδα 13. Ετερο-απόδοση 14. Ηθικός Αποκλεισμός 15. Θεμελιώδες Σφάλμα Απόδοσης 16. Θεωρία Παραγωγικών Αιτιών 17. Ικανότητες 18. Κοινωνικό Περιβάλλον 19. Κίνητρα 20. Μεταβαλλόμενα ή Ασταθή Αίτια 21. Μόνιμα ή Σταθερά Αίτια 22. Ομαδοεξυπηρετική Μεροληψία 23. Πολωμένη Επικοινωνία 24. Συνοχή 25. Σταθερότητα 26. Φυσικό Περιβάλλον 27. Ψυχολογία του Αφελούς

35 Παραπομπές Παρουσιάσης
Υλικό για τις διαφάνειες στο δεύτερο μέρος της παρουσίασης αντλήθηκε από τα κείμενα: Γεώργας Δ. (1990) Κοινωνική Ψυχολογία - Τόμος Α. σελ (για θεωρία παραγωγικών αιτιών) Ξενικού Α. (2008) Η Κοινωνική Απόδοση σελ στο Παπαστάμου Σ. (Επιμ.) Εισαγωγή στην Κοινωνική Ψυχολογία – Τόμος Β, Η Παράδοση, Αθήνα: Εκδ. Πεδίο Για το ζήτημα του εθνοκεντρισμού δείτε σελ. 3-7 στο Σαμαράς Αθ.Ν. (2007) “Εθνοκεντρισμός και Ευρωκεντρισμός στις Αναπαραστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Ζητήματα Πολιτικής Επικοινωνίας” στο Παπαθανασόπουλος Σ. (Επιμ.) Ανάλεκτα 2007, Αθήνα: Εκδ. Παπαζήση και Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων (σελ ) ttp:// Κείμενα στα οποία γίνονται παραπομπές στις διαφάνειες: Heider, Fritz The psychology of interpersonal relations. New York: Wiley. Jones E.S and Nisbet R.E The actor and the Observer: Divergent Perceptions of the Causes of Behavior, Attribution: Perceiving the Causes of Behavior, Morriston, N.J.: General Learning Press Weiner, Bernard An attributional theory of motivation and emotion. New York: Springer.

36 Βιβλιογραφία Μαθήματος
Υποχρεωτική Βιβλιογραφία: Τάκας E. (2015) Τις Πταιει; Γνωσιακές Μεροληψίες στην Απόδοση Αιτιότητας: Οι Στρεβλώσεις στην Ακούσια Χρήση της Αιτιώδους Συσχέτισης. Επισκόπηση Θεωρίας. Occasional Paper No 1, Λευκωσία: Advanced Media Institute, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Συμπληρωματική Βιβλιογραφία Takas, E. & Samaras, Ath.Ν. (2015). «The Rhetoric of Blame for the Greek Financial Crisis and Parliamentary Discussions». Παρουσίαση στο διεθνές συνέδριο «Narratives of the Crisis: Myths and Realities» (Θεσσαλονίκη Ιουνίου). Morris, M. W., & Peng, K. (1994). Culture and Cause: American and Chinese Attributions for Social and Physical Events. Journal of Personality and Social Psychology, 67(6):949. Khan, S. S., & Liu, J. H. (2008). Intergroup Attributions and Ethnocentrism in the Indian Subcontinent The Ultimate Attribution Error Revisited. Journal of Cross-Cultural Psychology, 39(1): Bilali, R. (2013). National Narrative and Social Psychological Influences in Turks’ Denial of the Mass Killings of Armenians as Genocide. Journal of Social Issues, 69(1): Melischek, G., & Seethaler, J. (2008). Media and Ιnternational Ρelations: An Αttributional Αnalysis of Ιn-group and Οut-group Perceptions in European Press Coverage of the 2004 Presidential Election. American Journal of Media Psychology, 1, (ελληνική μετάφραση)