Η αξιολόγηση της μετάφρασης και η λειτουργικότητα στην ελληνική ενός μεταφρασμένου διαγνωστικού εργαλείου εκτίμησης νοητικού λεξικού: Η περίπτωση του SLDT.

Παρουσίαση με θέμα: "Η αξιολόγηση της μετάφρασης και η λειτουργικότητα στην ελληνική ενός μεταφρασμένου διαγνωστικού εργαλείου εκτίμησης νοητικού λεξικού: Η περίπτωση του SLDT."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η αξιολόγηση της μετάφρασης και η λειτουργικότητα στην ελληνική ενός μεταφρασμένου διαγνωστικού εργαλείου εκτίμησης νοητικού λεξικού: Η περίπτωση του SLDT σε ελληνικό πληθυσμό Ελισάβετ Νεοφυτίδου & Ελένη Κασάπη Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης Α.Π.Θ Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Α.Π.Θ

2 Εισαγωγή-Στόχος της έρευνας Σκοπός: ήταν η περιγραφή διαδικασίας και περιεχομένου αξιολόγησης. Ως διαδικασία ακολουθήσαμε διαδικασία στάθμισης με βάση την κοινωνιολογική και ψυχολογική προσέγγιση, δηλαδή η στάθμιση για τους ψυχολόγους- νευρολόγους: δοκιμάσαμε ένα εργαλείο μετάφρασης και το δοκιμάσαμε σε πραγματικό πληθυσμό (οι εξεταζόμενοι σε πλαίσια νευροψυχολογικής εκτίμησης ήταν οι αναγνώστες της μετάφρασής μας).

3 Εισαγωγή Η προσέγγισή μας είναι κοινωνιογλωσσολογική προσέγγιση: από τη μια είχαμε να κάνουμε με λέξεις μεσαίας συχνότητας (ΕΘΕΓ, αποδελτίωση γραπτού λόγου, το κριτήριο επιλογής ήταν αποδελτιωμένες λέξεις μεσαίας συχνότητας) και από την άλλη ξαναμετρούσαμε τη συχνότητα αυτή από τις απαντήσεις των υποκειμένων που εξετάσαμε.

4 Εισαγωγή Ξαναθέταμε τη μετάφραση σε κοινωνιογλωσσολογικό έλεγχο που ήταν response-oriented (οι αναγνώστες της μετάφρασης που αξιολογούσαμε ήταν τα ίδια τα υποκείμενα που εξετάζαμε για την προνοσηρότητα). Δεν είχαμε καμία προγνωστική υπόθεση για το πως θα συμπεριφερθούν τα υποκείμενα [οι απαντήσεις τους δεν ήταν ελεγχόμενες και προκαθορισμένες]-

5 Εισαγωγή Διατήρηση των αρχών δεοντολογίας αξιολόγησης της μετάφρασης [οι αξιολογητές δε συμμετείχαν στη μεταφραστική διαδικασία και μεθοδολογία] Στην περίπτωση αυτή βάσει της κοινωνιολογικής προσέγγισης δε μιλούμε για φύλο και ηλικία [διότι δεν επηρέασαν τις απαντήσεις των αναγνωστών] αλλά κυρίως για την εκπαίδευση και τη διάγνωση που φάνηκαν να επηρεάζουν τις προσλήψεις των αναγνωστών μας [θα συζητηθεί παρακάτω].

6 Οι μεταφραστές ως πολιτισμικοί διαμεσολαβητές του Taft- στη φάση αυτή το ενδιαφέρον τίθεται στους αναγνώστες και όχι στους συγγραφείς και μεταφραστές Γνώση της κοινωνίας Κανάλια επικοινωνίας Τεχνικά κανάλιαΚοινωνικά Κανάλια π.χ. η κοινωνική ομάδα των υποκειμένων π.χ. συγγραφέων1/αναγνω στών1-συγγραφέων2- μεταφραστών/συγγρα φέων 2- αναγνωστών2/αναγνω στών3/αναγνωστών ν π.χ. επαγγελματικά/ μεθοδολογικά/θεωρητι κά π.χ. κοινωνικές νόρμες/ικανότητες γλωσσικές και συναισθηματικές ικανότητες π.χ. αξίες/συνήθειες/απαγο ρεύσεις/σημαντικοί άλλοι π.χ μετάφραση/στάθμιση/ ποστ μεταφραστική χρήση π.χ. νευροψυχογλωσσο- λογία/στάθμιση/ θεωρία της μετάφρασης π.χ. ερωτηματολόγιο και διαδικασία στάθμισης ή διάγνωσης στον νευροψυχολογικό τοπικό πολιτισμό

7 Ερευνητικό εργαλείο: Η σουηδική έκδοση Το σουηδικό διαγνωστικό εργαλείο με την ονοματολογία > εξέταζε την προνοσηρή ευφυία μέσω ελέγχου της ικανότητας των υποκειμένων να αναγνωρίσουν φωνολογικά, μορφολογικά και σημασιολογικά το λεξιλόγιο σε γραπτή μορφή. Στην πρωτότυπη μορφή του αποτελείται από 58 λέξεις (33 λέξεις και 25 ψευδολέξεις) βασισμένες σε συγκεκριμένα μορφολογικά κριτήρια: όχι μονοσύλλαβες λέξεις, λέξεις από 3 ως 15 γράμματα, όχι σύνθετες λέξεις, όχι λέξεις ίδιου θέματος, λέξεις διαβαθμισμένης δυσκολίας- δεν έβαζαν περιορισμούς στη μετάφραση.

8 Ερευνητικό εργαλείο-Η ελληνική έκδοση Η μετάφρασή του στα ελληνικά (λόγω της γλωσσικής ασυμμετρίας των δύο γλωσσικών συστημάτων) δε βασίστηκε στο πρωτότυπο κείμενο του διαγνωστικού εργαλείου: αλλά σε γλωσσικούς κανόνες, που καθόριζαν τη μορφή και το περιεχόμενο του πρωτογενούς κειμένου, καθώς και στη μεταφραστική μέθοδο της διαγλωσσικής προσαρμογής στην ελληνική γλωσσική κοινότητα ακολουθώντας τις αρχές κατασκευής και επεξεργασίας του SLDT [π.χ. όχι σύνθετα από δύο λέξεις στη σουηδική που δηλώνουν συγγένεια, όπως το morfar, farfar, ενώ δεν υπάρχουν στην ελληνική τέτοιες σύνθετες λέξεις, υπάρχουν όμως λέξεις σύνθετες με πρόθημα και ένα λεξιλογικό θέμα].

9 Ερευνητικό εργαλείο-Περιγραφή Το μεταφρασμένο SLDT στα ελληνικά περιέχει: 56 ελέγχους νοητικού λεξικού (28 υπαρκτές λέξεις και 28 ψευδολέξεις) και την κατηγοριοποίηση των απαντήσεων σε 3βαθμη κλίμακα:, για τις λέξεις και τις ψευδολέξεις καθώς και τη δυνατότητα υιοθέτησης επιλογής ανοιχτού απαντητικού τύπου

10 Ερευνητικό εργαλείο-Περιγραφή Το δεν ξέρω είναι μια επιλογή που δεν υπήρχε στη σουηδική έκδοση, είναι η δική μας προσθήκη στη διαδικασία της στάθμισης του ερωτηματολογίου [στο εξής ονομάζεται αξιολόγηση ποιότητας] για να κινητοποιήσει τη μεταφραστική ομάδα, ώστε να δουν οι μεταφραστές τα ερεθίσματα των αναγνωστών απο την μετάφραση, [σημαντική η αναμενόμενη πληροφορία που παρέχει το καθότι δηλωτική πως είναι ο αναγνώστης μετέωρος, σε άμυνα: κάτι που χρειάζεται να αξιολογηθεί για ποιο λόγο συμβαίνει].

11 Ερευνητικές υποθέσεις Δύο βασικές υποθέσεις απασχόλησαν την παρούσα εργασία: 1. Αν στη μετάφραση το επίπεδο εκπαίδευσης και οι επιδόσεις των εξεταζόμενων σε δοκιμασίες ελέγχου νοητικού λεξικού εμφανίζουν διαφορετικές αναγνωστικές προσλήψεις από τα υποκείμενα. 2. Αν στη μετάφραση οι διαφορετικές διαγνώσεις νοσηρότητας [ήπια γνωστική έκπτωση, άγχος, κατάθλιψη] εξηγούν τις διαφορετικές επιδόσεις των υποκειμένων και σχετίζονται με ιδιοσυγκρασικές δυσκολίες ανάγνωσης.

12 Περιγραφή δείγματος -Δημογραφικά στοιχεία Το δείγμα της έρευνας αποτελείται από 60 άτομα [κατόπιν αφαίρεσης ενός υποκειμένου από δείγμα 61 ατόμων] που εξετάστηκαν σε κέντρα ημέρας για την άνοια και σε νοσοκομειακές κλινικές. Ηλικία: Μ.Ο = 64,93 Τ. Α= 8,96 έτη (με εύρος από 44 έως τα 86 έτη), Αδιάφορη όπως φάνηκε Φύλο: 19 (31,67%) 41 (68,33%) γυναίκες Αδιάφορο όπως φάνηκε

13 Περιγραφή δείγματος- Δημογραφικά Εκπαίδευση: Μ.Ο= 10,45 Τ.Α=4,87 0-6 έτη= 21 (35%) 7-12=16 (26,67%) 13+= 23 (38, 33%) Ενδιαφέρει όπως φάνηκε Διάγνωση : Ήπια γνωστική έκπτωση (MCI)= 28 άτομα (46,67%) MCI και ψυχοσυναισθηματικές διατ.= 13 άτομα (21,67%) Άνοια= 10 (16,67%) Άλλες ασθένειες (κατάθλιψη, εγκεφαλικό, επιληψία) = 9 (15%) Ενδιαφέρει όπως φάνηκε

14 Αξιολόγηση της μετάφρασης Στην έρευνα εξετάστηκαν οι επιδόσεις των υποκειμένων σε δύο τεστ νοητικής εκτίμησης: 1. Το Mini Mental State Examination: Σύντομη εξέταση νοητικής κατάστασης, ως εργαλείο ανίχνευσης των νοητικών λειτουργιών σε ηλικιωμένο πληθυσμό. Εξετάζει ικανότητες προσανατολισμού, μνήμης, προσοχής, κατονομασίας, εκτέλεσης προφορικών και γραπτών εντολών, αυθόρμητης γραφής και ευπραξίας. Η μέγιστη επίδοση είναι 30 βαθμοί, φυσιολογικό >24-23 σε ηλικία κάτω των 75. Είναι αυτοτελές, ενιαίο, σύντομο, αποδεκτό στον ιατρικό και ψυχολογικό κόσμο. 2. Η μεταφρασμένη Δοκιμασία Προνοσηρής Νοημοσύνης, ως εργαλείο ανίχνευσης της προνοσηρής γνωστικής κατάστασης και νοημοσύνης [με συνολική επίδοση σωστών απαντήσεων 58, με υποτιθέμενο φυσιολογικό όριο 53-54 βαθμοί και άνω, χωρίς να έχει σταθμιστεί ακόμα].

15 Αξιολόγηση της μετάφρασης Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων στην παρούσα έρευνα η δοκιμασία Mini Mental [με μέσο όρο επίδοσης στο φυσιολογικό (Μ.Ο=26,10)] ανίχνευσε στο συγκεκριμένο δείγμα κυρίως την ήπια νοητική διαταραχή. Ενώ η μεταφρασμένη στα ελληνικά δοκιμασία ανέδειξε επίπεδο κάτω του φυσιολογικού ορίου προνοσηρής νοημοσύνης (Μ.Ο= 42,13). Επομένως έκανε ό,τι το ΜMSE και κάτι παραπάνω, λειτούργησε προληπτικά, όπως το σουηδικό πρωτότυπο.

16 Μικροαξιολόγηση μετάφρασης Το μετάφρασμα μακροαξιολογικά είναι διεισδυτικό και λειτουργικό ως προς την εκτίμηση νοητικών λειτουργιών. Δεν είναι διεισδυτικό για όλες τις λεξιλογικές μορφολογικές μονάδες του, για όλους [π.χ. προσπέραση-απαντήθηκε από όλους]. Άρα επιμένουμε στο μικροαξιολογικό έλεγχο. Σε μακροεπίπεδο εκπληρώνεται η υπόθεση της βιομετάφρασης [για ανθρώπους], θέλουμε τη βέλτιστη εκδοχή του μαζί με το έγκαιρο και έγκυρο της διάγνωσης, άρα έχουμε να παρατηρήσουμε τα ακόλουθα:

17 Αξιολόγηση της μετάφρασης Στην περίπτωσή μας δε μιλούμε για το φύλο και την ηλικία διότι απο τα στοιχεία που συνέλεξε η μετάφραση, δεν επηρέασαν τις απαντήσεις των υποκειμένων, και έτσι δεν λαμβάνονται υπόψη στη διαδικασία αξιολόγησης της ποιότητας της μετάφρασης. Τα αποτελέσματα των στοιχείων που συνέλεξε η μετάφραση έδειξαν ότι η εκπαίδευση επιδρά στην αναγνωστική και αναγνωριστική ικανότητα των υποκειμένων, και αλλάζει ανάλογα με το επίπεδο της εκπαίδευσής τους, αυξάνει δηλαδή ανάλογα με τα χρόνια της εκπαίδευσης]: Εκπαίδευση ΜΜΣΕ SLDT [μετάφραση] 0-6 έτη 24,14 34,19 7-12 26,75 41,31 13+ 27,43 49,96

18 Αξιολόγηση Η μεταφρασιμότητα του σουηδικού πρωτοτύπου τεστ με τις οδηγίες που έδωσε η Σουηδική ομάδα του πρωτοτύπου δε φαίνεται να ισχύει για το ελληνικό μετάφρασμα με βάση τους κανόνες παραγωγής του πρωτοτύπου και τα [εκπαιδευτικά] δεδομένα της χώρας -προέλευσης. Δεν υπήρχε από τους σουηδούς τέτοια οδηγία, προσαρμοσμένη για το εκπαιδευτικό επίπεδο των υποκειμένων. Ισχύει η αρχή της προσληψιμότητας της δεδομένης μετάφρασης από όλα τα υποκείμενα; [έλεγχος της προσληψιμότητας της μετάφρασης από όλα τα υποκείμενα]. Το πλαίσιο μετάφρασης στην Ελλάδα αλλάζει, δεν έχουν εδώ όλοι την ίδια εκπαίδευση.

19 Αξιολόγηση μετάφρασης Ακόμη οι διάφορες κατηγορίες ταξινόμησης υποκειμένων με βάση τη διάγνωση έχουν διαφορετική αναγνωστική και αναγνωριστική ικανότητα: δηλαδή οι υψηλότερες επιδόσεις συμβαδίζουν με ήπια νοητική έκπτωση/διαταραχή, εύρημα που δείχνει ότι η μετάφραση αυτού είναι καλή, δηλαδή όπως ήδη είπαμε πως μακροκειμενικά ο λειτουργικός σκοπός της μετάφρασης καλύπτεται (βλ. πίνακα) ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΜΜΣΕ SLDT 'Ηπια γνωσ.διατ 26,68 45,07 'Ηπια γνωστ.δ & ψυχοσυν. Δ. 28,38 46,92 Άνοια 20,6 36,7 Άλλες Ασθένειες 27,11 32,11

20 Αξιολόγηση Στο open ended [απο την θεωρία των παιγνίων μέχρι την μετάφραση όταν κάτι επιδέχεται βελτιώσεις, προσκαλεί νέους παίκτες για να διεκδικήσουν το τέλος του παιχνιδιού] διαδικαστικό θέμα της ποιότητας της μετάφρασης θεωρούμε ότι μένει ανοιχτή η διαδικασία της μετάφρασης μέχρι να βεβαιωθούμε ότι οι μεταφράσεις καλύπτουν μικροκειμενικά 100%, σαν πρόληψη, και τον γενικό μη χαρακτηρισμένο ως νοσούντα πληθυσμό [οικονομία πόρων, προσληψιμότητα, διαφορικότητα].

21 Αξιολόγηση Δεν μπορεί το μετάφρασμα να έχει λέξεις που δεν προσλαμβάνονται το ίδιο από όλα τα υποκείμενα ή δεν τα διαφοροποιεί. Μακροκειμενικά η μετάφραση είναι σωστή διότι παρακολουθεί το Mini Mental αλλά μικροκειμενικά (ως προς ορισμένες λέξεις) το διαγνωστικό εργαλείο αυτό έχει ανάγκη αναθεωρήσεων μεταφραστικών επιλογών κάτι που αποτελεί νεοτερικό δεδομένο με βάση τη δεοντολογία χρήσης διαγνωστικών εργαλείων που μέχρι τώρα εφαρμόζονται το ίδιο σε όλα τα υποκείμενα χωρίς αποκλίσεις.

22 Ενδεικτική περιγραφική ανάλυση λέξεων της μεταφρασμένης δοκιμασίας Λέξεις (υπαρκτές και μη) Υπάρχει Δεν υπάρχει Δεν ξέρω 1. ιδεαλιστής 48 (80%) 2 (3,33%) 10 (16,67 %) 2. προσπέραση 60 (100%) 3. ενδελεχώς 33 (55%) 13 (21,67%) 14 (23,33%) 4. σύντμηση 31 (51, 67%) 8 (13,33%) 21 (35%) 5. επιμερισμός 41 (68,33%) 5 (8,33%) 14 (23,33%) 6. περίοπτη 35 (58,33%) 13 (21,67%) 12 (20%) 7. εργαλείο 60 (100%) 8. αφηρημάδα 60 (100%) 9. συσσίτιο 59 (98,33%) 10. πρόσνηψη 5 (8,33%) 28 (46,6%) 26 (43,33%) 11. αλανέωση 15 (25%) 34 (56,6%) 16 (26,6%) 12. σύγμαντα 11 (18,33%) 36 (60%) 13 (21,67%) 13. πληογώ 16 (26,67%) 30 (50%) 13 (21,67%) 14. σύνδραμο 23 (38,33%) 27 (45%) 10 (16,67%) 15. αναμέστρηση 10 (16,67%) 32 (53, 33) 18 (30%)

23 Αξιολόγηση-ανάλυση λέξεων 1. ιδεαλιστής: η λέξη είναι δάνεια, η μη οικειοποίησή της στο γλωσσικό υποσυνείδητο της πολιτισμικής μας κοινότητας φέρνει δυσκολίες στην αναγνωριστική της πρόσληψη. 2. προσπέραση: παραβιάζεται ο λειτουργικός σκοπός της μετάφρασης. Το πρωτότυπο έχει ως λειτουργικό σκοπό τη χρήση της δοκιμασίας στο γενικό πληθυσμό [για την πρόληψη]-αξίωμα αναπτύσσει συμμετρικά μακροκειμενικά με το Μινιμενταλ αλλά μικροκειμενικά έχουμε πρόβλημα 3. ενδελεχώς: είναι λόγια λέξη, καθαρεύουσα, μη οικειοποίηση, και για αυτό παραβιάζει το λειτουργικό σκοπό της μετάφρασης [πολλά “δεν ξέρω”] 4. σύντμηση: ό,τι και το 3 [πολλά “δεν ξέρω”] 5. επιμερισμός: επίσης λόγια [πολλά “δεν ξέρω”] ότι και το 3 6. περίοπτη: είναι λόγια από την καθαρεύουσα, ό,τι και το 3

24 Αξιολόγηση-Ανάλυση λέξεων 7. εργαλείο: απαντήθηκε σωστά από το σύνολο του δείγματος, παραβίαση του λειτουργικού σκοπού της πρόληψης [ανίχνευσης της προνοσηρής νοητικής κατάστασης] 8. αφηρημάδα: ό,τι και το 7 [απαντήθηκε σωστά από τα υποκείμενα, παραβίαση του λειτουργικού σκοπού της μετάφρασης (πρόληψη), μη διεισδυτικότητα] 9. συσσίτιο: ό,τι και το 7 10. πρόσνηψη: είναι λέξη λόγιας βάσης [πολλά “δεν ξέρω”], αντιοικονομικό - 11. σύνδραμο: λόγιας βάσης [πολλά “δεν ξέρω” και “υπάρχει”] 12. πληογώ: λόγιας βάσης [πολλά “δεν ξέρω” και “υπάρχει”] 13. αναμέστρηση: λόγιας βάσης [πολλά “δεν ξέρω” και “υπάρχει”] 14. σύγμαντα: λόγιας βάσης [πολλά “δεν ξέρω” και “υπάρχει”] 15. αλανέωση: λόγιας βάσης [πολλά “δεν ξέρω” και “υπάρχει”]

25 Επίλογος Επόμενη Φάση αξιολόγησης της ποιότητας της μετάφρασης: Προχωρούμε σε ένα νέο τρόπο οργάνωσης της έρευνας, όπως είναι η αποδελτίωση του προφορικού λόγου. Δε φθάνει η αποδελτίωση γραπτού λόγου παρα την σοβαρότητα ΕΘΕΓ. Επιστροφή στη μετάφραση του τεστ, η οποία δεν τελείωσε.