Αριστοτέλης Μαρτίνης Ph. D Καθηγητής Εφαρμογών Τμήμα Τεχνολογιών Περιβάλλοντος SWOT ανάλυση - Δείκτες.

Παρουσίαση με θέμα: "Αριστοτέλης Μαρτίνης Ph. D Καθηγητής Εφαρμογών Τμήμα Τεχνολογιών Περιβάλλοντος SWOT ανάλυση - Δείκτες."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Αριστοτέλης Μαρτίνης Ph. D Καθηγητής Εφαρμογών Τμήμα Τεχνολογιών Περιβάλλοντος SWOT ανάλυση - Δείκτες

2 SWOT ανάλυση Η ανάλυση SWOT είναι ένα εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού το οποίο χρησιμοποιείται για την ανάλυση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος μίας επιχείρησης ή μιας περιοχής, όταν οι ιθύνοντες της επιχείρησης ή της περιοχής πρέπει να λάβουν μία απόφαση σε σχέση με τους στόχους που έχουν θέσει ή με σκοπό την επίτευξή τους. Το αρκτικόλεξο SWOT προκύπτει από τις αγγλικές λέξεις: Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats (αντίστοιχα στα ελληνικά: Πλεονεκτήματα, Μειονεκτήματα, Ευκαιρίες, Απειλές).

3 Κατά την ανάλυση SWOT μελετώνται τα πλεονεκτήματα (Strengths) και τα μειονεκτήματα (Weaknesses) μίας περιοχής, καθώς και οι ευκαιρίες (Opportunities) και οι απειλές (Threats) που υπάρχουν.

4 Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αφορούν το εσωτερικό περιβάλλον της περιοχής καθώς προκύπτουν από τους εσωτερικούς πόρους που αυτή κατέχει (π.χ. πλούσιο φυσικό περιβάλλον, παραγωγή τοπικών προϊόντων, τοπίο, γεωγραφική θέση, κλπ.).

5 Αντιθέτως οι ευκαιρίες και οι απειλές αντανακλούν μεταβλητές του εξωτερικού περιβάλλοντος της περιοχής οι οποίες θα πρέπει να εντοπιστούν, να προσαρμοστούν σε αυτές ή ακόμα και να τις προσαρμόσουν όπου κάτι τέτοιο είναι εφικτό (π.χ. προγράμματα χρηματοδότησης, εναλλακτικές μορφές τουρισμού, κλπ.).

6 Πλεονεκτήματα: •Ποια είναι τα πλεονεκτήματα; • Ποιοι είναι οι διαθέσιμοι πόροι που είναι μοναδικοί ή έχουν το μικρότερο συγκριτικά κόστος; • Τι θεωρούν οι τοπικοί οικονομικοί παράγοντες ως ενδογενή δύναμη της περιοχής

7 Μειονεκτήματα: •Τι θα μπορούσε να βελτιωθεί • Τι θα έπρεπε να αποφευχθεί • Τι θεωρούν οι τοπικοί οικονομικοί παράγοντες ως ενδογενή αδυναμία ;

8 Ευκαιρίες: •Ποιες είναι οι καλές ευκαιρίες που προβάλλουν; • Ποιες είναι οι ενδιαφέρουσες τάσεις που αφορούν την περιοχή;

9 Απειλές: • Ποια εμπόδια εμφανίζονται συνήθως; •Εμφανίζονται αλλαγές στις προδιαγραφές για τα παραδοσιακά προϊόντα; • Υπάρχουν χρηματοδοτικά προβλήματα; •Αποτελεί κάποια από τις Αδυναμίες πραγματική απειλή για την περιοχή;

10 SWOT Analysis – Υγρότοποι Ρόδου Δυνατά Σημεία (Strengths)  Πλούσια βιοποικιλότητα χλωρίδας και πανίδας  Η παρουσία του ενδημικού ελαφιού της Ρόδου (Dama dama)  Η παρουσία του ενδημικού Γκιζανίου, μικρό ψαράκι που εντοπίζεται σε τρεχούμενα νερά της Ρόδου  Πολλοί υγρότοποι βρίσκονται μέσα σε όρια προστατευόμενων περιοχών  Η σημασία των υγροτόπων για τα μεταναστευτικά πουλιά και η παρουσία σημαντικών ειδών πουλιών που αναπαράγονται σε αυτούς Δυνατά Σημεία (Strengths)  Πλούσια βιοποικιλότητα χλωρίδας και πανίδας  Η παρουσία του ενδημικού ελαφιού της Ρόδου (Dama dama)  Η παρουσία του ενδημικού Γκιζανίου, μικρό ψαράκι που εντοπίζεται σε τρεχούμενα νερά της Ρόδου  Πολλοί υγρότοποι βρίσκονται μέσα σε όρια προστατευόμενων περιοχών  Η σημασία των υγροτόπων για τα μεταναστευτικά πουλιά και η παρουσία σημαντικών ειδών πουλιών που αναπαράγονται σε αυτούς Αδύνατα σημεία (Weaknesses)  Παρατηρείται έλλειψη ενημέρωσης της σημασίας τους με τις αξίες και λειτουργίες που μας προσφέρουν  Καταγράφεται έλλειψη πραγματοποίησης προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα πλαίσια σχολικών προγραμμάτων  Δεν προστατεύονται ικανοποιητικά ακόμα και οι υγρότοποι που βρίσκονται μέσα σε όρια προστατευόμενων περιοχών Αδύνατα σημεία (Weaknesses)  Παρατηρείται έλλειψη ενημέρωσης της σημασίας τους με τις αξίες και λειτουργίες που μας προσφέρουν  Καταγράφεται έλλειψη πραγματοποίησης προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα πλαίσια σχολικών προγραμμάτων  Δεν προστατεύονται ικανοποιητικά ακόμα και οι υγρότοποι που βρίσκονται μέσα σε όρια προστατευόμενων περιοχών Ευκαιρίες (Opportunities)  Σχολικές εκδρομές παρατήρησης βιοποικιλότητας χλωρίδας και πανίδας  Υλοποίηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης  Προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού και ήπια ανάπτυξη περιοχών (Οικοτουρισμός, Αγροτουρισμός)  Παρατήρηση πουλιών και επιστημονική έρευνα Ευκαιρίες (Opportunities)  Σχολικές εκδρομές παρατήρησης βιοποικιλότητας χλωρίδας και πανίδας  Υλοποίηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης  Προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού και ήπια ανάπτυξη περιοχών (Οικοτουρισμός, Αγροτουρισμός)  Παρατήρηση πουλιών και επιστημονική έρευνα Απειλές (Threats)  Η υποβάθμισή τους κυρίως λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και του τουρισμού  Η ρύπανση των υγροτόπων από τουριστικές μονάδες και οικισμούς  Ρίψη υγρών και στερεών αποβλήτων  Αμμοληψίες  Κατασκευή μικρών φραγμάτων στις εκβολές  Δόμηση Απειλές (Threats)  Η υποβάθμισή τους κυρίως λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και του τουρισμού  Η ρύπανση των υγροτόπων από τουριστικές μονάδες και οικισμούς  Ρίψη υγρών και στερεών αποβλήτων  Αμμοληψίες  Κατασκευή μικρών φραγμάτων στις εκβολές  Δόμηση O T SW

11

12 Δείκτες Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν δείκτες στην καθημερινή τους ζωή συνήθως για να αντιληφθούν κάποια αλλαγή σε μία «φυσιολογική» ή επιθυμητή κατάσταση. Έτσι, για παράδειγμα, ο πυρετός είναι μία ένδειξη απειλής της καλής υγείας, το κόκκινο φωτάκι στο αυτοκίνητο είναι ένδειξη ότι τελειώνουν τα καύσιμα κοκ. Στην επιστήμη οι δείκτες χρησιμοποιούνται συνήθως για να παράσχουν πληροφορίες σχετικά με προκαθορισμένους στόχους. Η πληροφορία είναι σημαντική τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στην επιστήμη και τη χάραξη πολιτικής ώστε να μπορεί να γίνει ακριβής και έγκαιρη αξιολόγηση μίας κατάστασης και να ληφθούν οι απαιτούμενες αποφάσεις.

13 Αριθμός ή λόγος (μια αξία σε μια κλίμακα μέτρησης) ή σειρά τιμών προερχόμενη από σειρά παρατηρήσεων που χρησιμοποιείται στην παρακολούθηση και τον έλεγχο της λειτουργίας ενός φυσικού συστήματος, αποκαλύπτει αλλαγές στο χρόνο ή/και μεταβλητή που χρησιμοποιείται για να προβλέψει την τιμή ή την αλλαγή στην τιμή μιας άλλης μεταβλητής.

14 Πιο συγκεκριμένα, οι δείκτες αειφόρου ανάπτυξης αφορούν πληροφορίες σχετικά με: − Την κατάσταση του περιβάλλοντος, της οικονομίας και της κοινωνίας, περιγράφουν δηλαδή μία κατάσταση − Τις ελλείψεις, τις αδυναμίες και τα πιθανά προβλήματα, προειδοποιούν δηλαδή για θέματα που πρέπει να υπάρξει αντιμετώπιση − Τις επιδόσεις και την αποτελεσματικότητα δράσεων και μέτρων, είναι δηλαδή εργαλείο αξιολόγησης επιδόσεων(performance assessment tools) (Hardi & Barg, 1997; World Bank, 1997; U.N., 1998) το οποίο ελέγχει κατά πόσο ήταν επιτυχείς αναπτυξιακές επιλογές και κατ’ επέκταση ποια είναι οι επίδοση των ανθρώπινων κοινωνιών στην πορεία για την αειφορία − Σε σχέση και με τα παραπάνω, οι δείκτες προσφέρουν υποστήριξη στη χάραξη στρατηγικών και πολιτικών, είναι δηλαδή εργαλείο σχεδιασμού (planning tools) (Hardi & Barg, 1997) το οποίο βοηθά στη λήψη αποφάσεων και την επιλογή μεταξύ εναλλακτικών πολιτικών

15 Ακόμη, οι δείκτες: − Βοηθούν να αποσαφηνιστούν οι στόχοι και οι προτεραιότητες της αειφόρου ανάπτυξης κι επομένως των απαιτούμενων στρατηγικών, είναι δηλαδή επεξηγηματικό εργαλείο (explanatory tools) (Hardi & Barg, 1997; World Bank, 1997) το οποίο βοηθά στη μετάφραση της έννοιας της αειφόρου ανάπτυξης σε πρακτικούς όρους − Ενημερώνουν και ευαισθητοποιούν το κοινό για τη σημασία της αειφόρου ανάπτυξης και των μέτρων που πρέπει να ληφθούν (Hardi & Barg, 1997) − Βοηθούν στην αναγνώριση ελλείψεων στα υπάρχοντα δεδομένα και στο να δημιουργηθεί το απαραίτητο θαωρητικό πλαίσιο για τη συλλογή τους (Hardi & Barg, 1997) − Πέρα από την περιγραφή των επιμέρους πεδίων της αειφορίας – της οικονομίας, του περιβάλλοντος και της κοινωνίας- αντικατοπτρίζουν και τις μεταξύ τους σχέσεις λαμβάνοντας υπόψη τις δυναμικές που αναπτύσσονται σε περίπλοκα συστήματα όπως αυτό του ανθρώπου και του περιβάλλοντος (IISD, 2000).

16 ΧρησιμοποιούνταιΑξιολογούνΠαραδείγματα ΕκμεταλλεύσειςΚατάσταση του περιβάλλοντος - Περιβαλλοντικές επιδόσεις Αγροπεριβαλλοντικά Πολλαπλή συμμόρφωση Πιστοποίηση περιβαλλοντικής διαχείρισης. Περιοχής (Τοπικό – Νομαρχιακό – Περιφερειακό …..) Κατάσταση του περιβάλλοντος - Περιβαλλοντικές επιδόσεις Σχεδιασμός προγραμμάτων Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Στρατηγική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Πολιτικός απολογισμός

17 ΧρησιμοποιούνταιΑξιολογούνΠαραδείγματα Έργου ή/και δραστηριότητας Περιβαλλοντικές επιδράσεις Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Πιστοποίηση περιβαλλοντικής διαχείρισης. Μέτρων και προγραμμάτων Περιβαλλοντικές επιδράσεις Παρακολούθηση – αξιολόγηση μέτρων και προγραμμάτων. Στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων ΠολιτικώνΠεριβαλλοντικές επιδράσεις Διεθνείς διαπραγματεύσεις Πολιτικός απολογισμός

18 Μοντέλα PSR, DSR και DPSIR Έχοντας ως στόχο τη μελέτη των πιέσεων που τίθενται στον άνθρωπο από το περιβάλλον, τα μοντέλα αυτά βασίζονται στην προσπάθεια που έγινε να οργανωθούν τα στατιστικά δεδομένα, που σχετίζονται με το περιβάλλον, σε τέσσερις κατηγορίες: - Ένταση δραστηριοτήτων - Περιβαλλοντική πίεση - Περιβαλλοντική απόκριση - Συλλογική και ατομική ανθρώπινη απόκριση.

19 ΟΟΣΑ Πίεση – Κατάσταση – Απόκριση PSR Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος D P S I R Κατηγορίες Δεικτών ΟΟΣΑ (1)

20 Συστήματα δεικτών ΟΟΣΑ (1) DSR Driving force – State – Response (DSR) Κινητήρια δύναμη : Κινητήρια δύναμη : Αιτία αλλαγών στις περιβαλλοντικές συνθήκες στη γεωργία (αλλαγές πρακτικών, χρήση εισροών) Κατάσταση : Κατάσταση : Επίδραση της γεωργίας στο περιβάλλον (στο έδαφος, νερό, βιοποικιλότητα) Απόκριση : Απόκριση : Ενέργειες που γίνονται ως απάντηση στις αλλαγές της κατάστασης του περιβάλλοντος.

21 PSR Έτσι προέκυψε το μοντέλο PSR: Pressure – State – Response (Πίεση – Κατάσταση – Απόκριση ή Αντίδραση) του OECD (ΟΟΣΑ) και το πιο πρόσφατο μοντέλο DSR: Driving Forces – State – Response (Κινητήριες Δυνάμεις – Κατάσταση – Απόκριση) του Παραρτήματος Συντονισμού Πολιτικής και Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Το μοντέλο PSR βασίζεται στην έννοια της αιτιότητας: οι ανθρώπινες δραστηριότητες δημιουργούν πιέσεις (pressures) στο περιβάλλον και μεταβάλλουν την ποιότητά του, αλλά και την ποσότητα των φυσικών πόρων (κατάσταση – state). Η κοινωνία ανταποκρίνεται σε αυτές τις αλλαγές με ανάλογες πολιτικές (κοινωνική απόκριση – societal response) και περιορίζει τις πιέσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων Το μοντέλο αυτό υπογραμμίζει τις σχέσεις αιτίας – αποτελέσματος και βοηθά, ώστε να δουν και αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις και το κοινό τις συνδέσεις ανάμεσα σε περιβαλλοντικά και οικονομικά θέματα. Μέσω αυτού επιλέγονται και οργανώνονται οι τρεις τύποι δεικτών (πίεσης – κατάστασης – απόκρισης) που δίνουν μια συνολική άποψη της κατάστασης, όσον αφορά το περιβάλλον και την ανάπτυξή του διαχρονικά (για παράδειγμα συγκέντρωση ρύπων στους αποδέκτες, έκθεση πληθυσμού σε επίπεδα ρύπανσης, επιδράσεις στην υγεία, κατάσταση αποθεμάτων φυσικών πόρων κ.α.). Στο βασικό αυτό μοντέλο ένα πρόβλημα αποτελεί η δυσκολία διάκρισης των δεικτών πίεσης από τους δείκτες κατάστασης. Το κύριο πλεονέκτημά του είναι ότι είναι εύκολο να κατανοηθεί και να εφαρμοστεί.

22

23 Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος συνέπτυξε τα δυο συστήματα PSR και DSR και δημιούργησε το μοντέλο DPSIR (Κινητήριες Δυνάμεις – Πιέσεις – Κατάσταση – Επιπτώσεις – Απόκριση), λαμβάνοντας υπόψη και τις επιπτώσεις (Julie C., 2001) Σύμφωνα με το πλαίσιο αυτό οι κινητήριες δυνάμεις (driving forces - ανθρώπινες δραστηριότητες), δημιουργούν πιέσεις (pressures) στο περιβάλλον, οι οποίες μεταβάλλουν τη κατάσταση (state) του περιβάλλοντος, κάτι το οποίο στη συνέχεια έχει επιπτώσεις (impacts) στην ανθρώπινη υγεία και στα οικοσυστήματα, γεγονός που αναγκάζει την κοινωνία να ανταποκριθεί (response) με διάφορα μέτρα πολιτικής για την αντιμετώπιση των προβλημάτων (European Commission, 1999).

24

25 Κινητήρια δύναμη Πίεση Κατάσταση Επίδραση Απόκριση

26 Μέθοδος Οικολογικού Αποτυπώματος Στόχος της μεθόδου του οικολογικού αποτυπώματος είναι η ποσοτικοποίηση της ανθρώπινης χρήσης της φύσης, ώστε να υπάρξει ενημέρωση/ευαισθητοποίηση, αλλά και υλοποίηση της μείωσης της ανθρώπινης επίπτωσης (Van Kooten and Bulte, 2000). Μετρά δε την έκταση γης που απαιτείται ανά άτομο ή πληθυσμό και όχι τον πληθυσμό ανά μονάδα έκτασης γης (όπως κάνει η κλασική φέρουσα ικανότητα).

27 Οικονομική βιωσιμότητα Ανάλυση κόστους – οφέλους ή κόστους – αποτελεσματικότητας, που χρησιμοποιείται για να προσδιοριστεί ο πιο φθηνός τρόπος επίτευξης ενός στόχου. Το όφελος δε δεν αποτιμάται σε χρηματικούς όρους, όπως το κόστος, αλλά σαν «μέτρα αποτελεσματικότητας» - Δείκτης Βιώσιμης Οικονομικής Ευημερίας. Μετρά τους οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που οδηγούν σε πραγματική πρόοδο και βασίζεται σε ιδιωτικές δαπάνες κατανάλωσης που οδηγούν σε ένα σύνθετο δείκτη ευημερίας (Daly and Cobb, 1990) - Οικονομικά μοντέλα, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατανόηση των επιπτώσεων μιας σχεδιασμένης οικονομικής δραστηριότητας στη χρήση των πόρων (παρέχουν εργαλεία ποσοτικοποίησης των επιπτώσεων)

28 Κοινωνική βιωσιμότητα Η μέτρηση της ποιότητας της ζωής περιλαμβάνει διάφορες διαστάσεις της ευημερίας (well-being). Αντικειμενικά μέτρα της ποιότητας ζωής αποτελούν κυρίως: οι δείκτες ποιότητας ζωής του UNDP (Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης, ο Δείκτης Ανάπτυξης των Φύλων και ο Δείκτης Ανθρώπινης Φτώχειας), οι δείκτες της κοινωνικής ποιότητας ζωής της Παγκόσμιας Τράπεζας, ο σταθμικός δείκτης της Κοινωνικής Προόδου κ.α. Όλοι αυτοί οι δείκτες θεωρούν την ποιότητα ζωής μιας χώρας ως παράγοντα που μπορεί να διακριθεί σε 4 διαστάσεις ευημερίας: οικονομική, κοινωνική, σχετιζόμενη με τον καταναλωτή και την υγεία. Στα πλαίσια της κοινωνικής βιωσιμότητας ενσωματώνεται τις περισσότερες φορές και η ικανότητα των θεσμών και οργανισμών να αντεπεξέλθουν στους στόχους που έχουν θέσει και να οδηγήσουν τις περιοχές σε μια βιώσιμη πορεία ανάπτυξης.

29

30 Αρχές Βιωσιμότητας στα πλαίσια της μεθόδου SQM

31 Εννοιολογικό υπόδειγμα εκτίμησης και βελτίωσης της βιωσιμότητας μιας περιοχής

32 Για να εκτιμηθεί η κατάσταση της περιοχής θα ασχοληθούμε με του κρίσιμους παράγοντες: Α) της Οικονομίας, που είναι: Η απασχόληση, η οικονομική απόδοση των επιχειρήσεων, το Παραγόμενο Προϊόν και οι Εξαγωγές. Β) της Κοινωνίας, που είναι: Πληθυσμός, Ενεργός πληθυσμός, Άνεργοι, Θέση στο επάγγελμα, Εισόδημα και κατανομή και Κοινωνικό κεφάλαιο και θεσμοί. Γ) του Περιβάλλοντος. Με βάση την ανάλυση της περιοχής μελέτης μας θα εντοπιστούν οι σημαντικοί τομείς του περιβάλλοντος που επηρεάζονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Έχοντας υπόψη το χωρικό επίπεδο της περιοχής μελέτης (τοπικό επίπεδο), την κλιματική ζώνη (μεσογειακή), τον τύπο του οικοσυστήματος (θαλάσσιο) και εξετάζοντας ποιοι είναι οι δυναμικότεροι κλάδοι της οικονομίας της περιοχής (ο τουρισμός) προκύπτουν 5 κρίσιμοι περιβαλλοντικοί παράγοντες: Η βιοποικιλότητα, οι χρήσεις γης, η ποιότητα και η ποσότητα των υδάτων, η ποιότητα και η ποσότητα του εδάφους και το δομημένο περιβάλλον.

33

34

35

36 1. Kατάσταση του γεωργικού περιβάλλοντος και οι μεταβολές που έχει υποστεί με την πάροδο του χρόνου. 2. Eντοπισμός των πιέσεων που οδήγησαν στις ανεπιθύμητες μεταβολές. 3. Εντοπισμός επιπτώσεων στο περιβάλλον. 4. Σύνδεση των πιέσεων και των διαδικασιών αυτών με τις κίνητήριες δυνάμεις. 5. Απόκριση του κοινού. DPSIR Driving force Pressure State Impact Response

37 Κατανάλωση Ν χημικών λιπασμάτων Περίσσεια Ν στην Εκμ. Αποτελεσματικότητα χρήσης Ν Περιεκτικότητα υπογείων νερών σε ΝΟ 3 Περιφερειακή εφαρμογή ΟΓΠ

38 Κινητήρια δύναμη Πίεση Κατάσταση Επίδραση Απόκριση Κατανάλωση Ν χημικών λιπασμάτων Περίσσεια Ν στην Εκμ. Αποτελεσματικότητα χρήσης Ν Περιεκτικότητα υπογείων νερών σε ΝΟ 3 Περιφερειακή εφαρμογή ΟΓΠ Συνολική αρδεύσιμη έκταση Αντλούμενες ποσότητες νερού Βάθος γεωτρήσεων Συχνότητα υφαλμύρωσης Έκταση σε αγροπεριβαλλοντικά

39 Επίδοση Αποτέλεσμα Κατανάλωση Ν χημικών λιπασμάτων Περιεκτικότητα υπογείων νερών σε ΝΟ3 Συνολική αρδευόμενη έκταση Αντλούμενες ποσότητες νερού Επίδοση Αποτέλεσμα Αγορές φυτοφαρμάκων Αριθμός ωφελίμων ανά δέντρο Επίδοση Αποτέλεσμα

40 Νερό Αέρας Βιοποικιλότητα Έδαφος Περιεκτικότη τα υπογείων νερών σε ΝΟ3 Συνολική αρδευόμενη έκταση Βάθος γεωτρήσεων Αλλαγές στις χρήσεις γης Αμειψισπορές Οργανική ουσία Γεωσκώληκες Ετήσια χρήση ενέργειας στην Εκμ. ανά πηγή. Ενέργεια απαιτούμενη για την παρασκευή των χημικών λιπασμάτων που χρησιμοποιήθηκ αν Αμειψισπορές Γεωσκώληκες Αριθμός ωφελίμων Αριθμός καλλιεργούμενων ειδών Μήκος – Πλάτος περιθωρίων

41 Ρύπανση Εξάντληση φυσικών πόρων Μείωση βιοποικιλότητας …….

42 Καλλιέργεια Διαχείριση εδάφους Λίπανση Άρδευση Φυτοπροστασία Κατανάλωση ενέργειας ……. Εκτροφή Βόσκηση Διατροφή Διαχείριση αποβλήτων …… Υποδομή Φυτοφράκτες Υδατοσυλλογές Αναβαθμίδες ….

43 Να βρούμε ποιες είναι οι επιδράσεις επιλεγμένων δραστηριοτήτων/τομέων στα συγκεκριμένα ζητήματα βιωσιμότητας που έχουν αναγνωριστεί ως σημαντικά.

44 Εκμετάλλευση Τοπικό Διοικητικά κριτήρια  Δήμος - ι  Νομαρχία (Περιφερειακή ενότητα)  Περιφέρεια Περιβαλλοντικά κριτήρια  Λεκάνη απορροής  Τοπίο Εθνικό – Κοινοτικό – Ηπειρωτικό ….

45 Κλίμακα  Συνεχής αριθμητική  Τακτική  Διωνυμική Σύγκριση με τι; Τιμή αναφοράς  Προηγούμενη χρονικά επίδοση  Μέσος όρος ευρύτερου συνόλου  Κάποιο νομικό ή φυσικό κατώφλι  Σύγκριση με καλύτερη - χειρότερη περίπτωση Κατασκευή κλίμακας;

46 Δείκτες Επίπεδο μέτρησης Μονάδες Περίσσεια αζώτου στην Εκμ. Εκμ.kg/ha Αποτελεσματικότητα χρήσης αζώτου Εκμ.% Κίνδυνος έκπλυσης Εκμ.0-10 κλίμακα Έκταση σε αγροπεριβαλλοντικά Τοπικό, Εκμ. Περιφερειακή εφαρμογή ΟΓΠ Τοπικό Προστατευόμενες εκτάσεις Τοπικό, Εκμ. Ποσοστό βιολογικής παραγωγής Εκμ. Ποσοστό βιολογικής κατανάλωσης Εκμ. Επίπεδα κατάρτισης παραγωγών Εκμ. Εκτάσεις βιολογικής παραγωγής Εκμ.ha/farm Κατανάλωση χημικών λιπασμάτων (Ν και Ρ) Τοπικό, Εκμ. Κατανάλωση φυτοφαρμάκων Τοπικό, Εκμ.kg /ha Πωλήσεις φυτοφαρμάκων Τοπικό, Εκμ. Συνολική αρδεύσιμη έκταση Εκμ. Συνολική αρδευθείσα έκταση (έστω άπαξ ετησίως) Εκμ. Ετήσια χρήση ενέργειας στην Εκμ. ανά πηγή. Εκμ.(GJ/ha), Ενέργεια απαιτούμενη για την παρασκευή των χημικών λιπασμάτων που χρησιμοποιήθηκαν Εκμ.(GJ/ha) Αλλαγές στις χρήσεις γης Τοπικό, Εκμ.

47 Εκθέσεις ΟΟΣΑ ΕΕΑ Το περιβάλλον στην Ευρώπη Ευρωπαϊκή Επιτροπή ELISA PAIS Desertlinks Agrienvironmental footprint

48 ΓΔ Γεωργίας Κατευθυντήριες γραμμές για την αξιολόγηση σε ενδιάμεσο στάδιο των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης 2000-2006 (05/2002) "Κοινά ερωτήματα αξιολόγησης με κριτήρια και δείκτες" (12/2000) http://europa.eu.int/comm/agriculture/rur/eval/evalqu est/contents_el.pdf Κάθε ένα από τα κεφάλαια του Καν. 1257/99 δηλαδή του πυλώνα 2, αξιολογείται βάσει και αγροπεριβαλλοντικών δεικτών. Εγκάρσια ερωτήματα περιβάλλον, ισότητα ευκαιριών, απασχόληση, αποκλεισμένες ομάδες. Με τον ίδιο τρόπο αξιολογούνται και τα αγροπεριβαλλοντικά

49 ΕΡΩΤΗΜΑΚΡΙΤΗΡΙΟΔΕΙΚΤΗΣ ΜΕΤΡΟ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟ ΖΕΤΑΙ Σε ποιο βαθμό προστατεύθηκαν οι φυσικοί πόροι όσον αφορά στην ποιότητα του εδάφους, όπως επηρεάζεται από τα γεωργοπεριβαλλο ντικά μέτρα; Μειώθηκε η διάβρωση του εδάφους; 1) Σύνολο γεωργικών εκτάσεων που υπάγονται σε συμφωνίες για την αποτροπή / μείωση της απώλειας του εδάφους -Αριθμός δικαιούχων -Αριθμός εκταρίων 3.4, 3.5, 3.12 Αποτράπηκε ή μειώθηκε η χημική ρύπανση των εδαφών; 1)Σύνολο γεωργικών εκτάσεων που υπάγονται σε συμφωνίες για μείωση χημικών ουσιών (φυτοφαρμάκων) 2)Σύνολο γεωργικών εκτάσεων που υπάγονται σε συμφωνίες για μείωση θρεπτικών (Ν, Ρ) 3.1, 3.2, 3.5, 3.6, 3.9, 3.10, 3.13

50 ΕΡΩΤΗΜΑΚΡΙΤΗΡΙΟΔΕΙΚΤΗΣΜΕΤΡΟ Σε ποιο βαθμό προστατεύθηκαν οι φυσικοί πόροι όσον αφορά στην ποιότητα των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων, όπως επηρεάζεται από τα γεωργοπεριβαλλοντικ ά μέτρα; Μειώθηκαν οι γεωργικές εισροές που δυνητικά ρυπαίνουν τον υδροφορέα; 1)Σύνολο γεωργικών εκτάσεων που υπάγονται σε συμφωνίες για μείωση εισροών - Αριθμός δικαιούχων 1)Ισοζύγιο αζώτου (kg/Ha/a) 3.1, 3.5, 3.6, 3.9, 3.10, 3.13 Σε ποιο βαθμό προστατεύθηκαν οι φυσικοί πόροι όσον αφορά στην ποσότητα των υδατικών πόρων, όπως επηρεάζονται από τα γεωργοπεριβαλλοντικ ά μέτρα; Μείωση χρήσης νερού 1. Μη αρδευόμενη έκταση χάρη συμφωνίας (δικαιούχοι, δεσμεύσεις) 2. Χρήση νερού ανά εκμετάλλευση 3.5, 3.6, 3.9, 3.10

51 Κοινό πλαίσιο παρακολούθησης και αξιολόγησης Common Monitoring and Evaluation Framework (CMEF)

52 Κριτήρια επιλογής  Σχέση με την αντίστοιχη πολιτική – αντιμετώπιση των κύριων περιβαλλοντικών θεμάτων  Ικανότητα ανταπόκρισης – επαρκώς ταχεία μεταβολή ως ανταπόκριση σε ενέργεια  Αναλυτική πληρότητα – επιστημονική εγκυρότητα  Δυνατότητα μέτρησης – σκοπιμότητα εφαρμογής σε σχέση με τα ήδη διαθέσιμα στοιχεία  Ευχέρεια ερμηνείας – κοινοποίηση ουσιωδών πληροφοριών κατά τρόπο σαφή και εύληπτο  Σχέση κόστους αποτελεσματικότητας – κόστος σε σχέση με την αξία των συναγόμενων πληροφοριών

53 Εργαστήριο 3 ο Αξιολόγηση Αγροπεριβαλλοντικών Δεικτών Ομάδα:Ημερομηνία:Δείκτης: Σχέση με την αντίστοιχη πολιτική – αντιμετώπιση των κύριων περιβαλλοντικών θεμάτων Ικανότητα ανταπόκρισης – επαρκώς ταχεία μεταβολή ως ανταπόκριση σε ενέργεια Αναλυτική πληρότητα – επιστημονική εγκυρότητα Δυνατότητα μέτρησης – σκοπιμότητα εφαρμογής σε σχέση με τα ήδη διαθέσιμα στοιχεία Ευχέρεια ερμηνείας – κοινοποίηση ουσιωδών πληροφοριών κατά τρόπο σαφή και εύληπτο Σχέση κόστους αποτελεσματικότητας – κόστος σε σχέση με την αξία των συναγόμενων πληροφοριών

54 ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΓΡΟΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ Ομάδα: Πολι3Ημερομηνία:Δείκτης 8: Ποσότητες χρησιμοποιούμενων αζωτούχων (N) και φωσφορούχων (P) λιπασμάτων ανά καλλιέργεια και ανά περιφέρεια. Σχέση με την αντίστοιχη πολιτική – αντιμετώπιση των κύριων περιβαλλοντικών θεμάτων Ανταποκρίνεται σε πολύ καλό βαθμό γιατί στην περιοχή το πρόβλημα της ρύπανσης των υπόγειων νερών είναι έντονο. Ικανότητα ανταπόκρισης – επαρκώς ταχεία μεταβολή ως ανταπόκριση σε ενέργεια Υπάρχει δυνατότητα άμεσης ανταπόκρισης αφού μπορεί να καταγραφεί αμέσως η αλλαγή της πρακτικής. Αναλυτική πληρότητα – επιστημονική εγκυρότητα Πολύ περιορισμένη αφού υπάρχουν πολλοί παράγοντες που υπεισέρχονται για να καταλήξουμε στο αν η αυξημένη ή μειωμένη ποσότητα Ν ή Ρ που χρησιμοποιείται προκαλεί πρόβλημα στο περιβάλλον. Είδος Καλλιέργειας, περίοδος και δόσεις εφαρμογής, είδος και σύσταση του εδάφους, κλίση, καιρικές συνθήκες κ.α.. Δυνατότητα μέτρησης – σκοπιμότητα εφαρμογής σε σχέση με τα ήδη διαθέσιμα στοιχεία Εύκολο. Καταγραφή ενός στοιχείου. Ευχέρεια ερμηνείας – κοινοποίηση ουσιωδών πληροφοριών κατά τρόπο σαφή και εύληπτο Σαφέστατος και εύληπτος. Ο οποιοσδήποτε κατανοεί τόσο τον δείκτη όσο και τη σκοπιμότητα μέτρησής του. Σχέση κόστους αποτελεσματικότητας – κόστος σε σχέση με την αξία των συναγόμενων πληροφοριών Αρκετά φτηνός αφού απαιτεί μία απλή καταγραφή.

55 Δείκτης 10: Ένταση χρήσης ύδατος Έννοια: Σε χώρες στις οποίες σημειώνονται όλο και μεγαλύτερες περίοδοι ξηρασίας, η χρήση ύδατος για άρδευση μπορεί να επιβαρύνει τις περιορισμένες πηγές ύδατος. Η ανάπτυξη των καλλιεργειών πρέπει να συνάδει με το κλίμα και τη διαθεσιμότητα ύδατος, ενώ πρέπει να χρησιμοποιούνται κατάλληλες τεχνικές άρδευσης (π.χ. στάγδην άρδευση) με στόχο την αύξηση της αποτελεσματικότητας της άρδευσης και την ελαχιστοποίηση της απώλειας ύδατος. Δείκτης: Χρήση ύδατος ανά 1.000 € παραγωγής αρδευόμενων καλλιεργειών. Δείκτης 22: Άντληση υπόγειων υδάτων Έννοια: Η άμεση άντληση υπόγειων υδάτων από τους γεωργούς δεν καταγράφεται γενικώς, αλλά πιστεύεται ευρύτατα ότι τούτο αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες υποχώρησης του ορίζονται της στάθμης των υδάτων. Δείκτης: Ετήσια ποσότητα υπόγειων υδάτων που αντλούν άμεσα οι γεωργοί από πηγές υπόγειων υδάτων.

56 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

57 Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC- ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανσηΣυνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

58 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

59 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.