«Η σημειολογία της βίας και της τυραννικής συμπεριφοράς στην Ἀ ντιγόνη του Σοφοκλέους και στον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου» Εισηγήτρια: Έφη Καφρίτσα,

Παρουσίαση με θέμα: "«Η σημειολογία της βίας και της τυραννικής συμπεριφοράς στην Ἀ ντιγόνη του Σοφοκλέους και στον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου» Εισηγήτρια: Έφη Καφρίτσα,"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 «Η σημειολογία της βίας και της τυραννικής συμπεριφοράς στην Ἀ ντιγόνη του Σοφοκλέους και στον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου» Εισηγήτρια: Έφη Καφρίτσα, Δρ Κλασικής φιλολογίας, Σύμβουλος Ι.Ε.Π. Σεμινάριο Φιλολόγων Ευβοίας Χαλκίδα, 30 Απριλίου 2015.

2 Σύμφωνα με το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών (ΦΕΚ,156/α/22-01-2015), στη Β΄ Λυκείου η τραγική ποίηση διδάσκεται, ως μάθημα Γενικής Παιδείας, επί δυο (2) ώρες την εβδομάδα καθ ’όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους. Συγκεκριμένα διδάσκονται οι τραγωδίες: -Σοφοκλέους Αντιγόνη (από το πρωτότυπο και από μετάφραση), -Αισχύλου Προμηθεύς Δεσμώτης (από μετάφραση, για συγκριτική ανάγνωση). ΣΚΟΠΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Με τη διδασκαλία της τραγωδίας στο Λύκειο επιδιώκεται οι μαθητές: να ανανεώσουν -ερχόμενοι σε επαφή για πρώτη φορά με το πρωτότυπο κείμενο- τη γνωριμία τους με ένα ξεχωριστό και συναρπαστικό γραμματειακό είδος της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, ένα σύνθετο καλλιτέχνημα, που συνδυάζει ποικίλες τέχνες του λόγου, τη μουσική, την όρχηση και τη σκηνογραφία με τη δράση επί σκηνής των υποκριτών· να επισημάνουν το ιστορικό και κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο γεννήθηκε η τραγωδία, το γεγονός ότι είναι «παιδί της δημοκρατίας»· να κατανοήσουν τις διδασκόμενες τραγωδίες και να αντιληφθούν τις συμβάσεις του είδους· να αντιληφθούν βασικές έννοιες του τραγικού λόγου (ύβρις, άτη, νέμεσις, τραγική ειρωνεία κ.λπ.)·

3 να αντιληφθούν τη σχέση της αρχαίας τραγωδίας με τη δομή, την έκφραση και το περιεχόμενο των σύγχρονων θεατρικών έργων και τις επιδράσεις που άσκησε το αρχαίο ελληνικό δράμα σε μεταγενέστερους δραματουργούς, αξιοποιώντας τη «συνανάγνωση» παράλληλων κειμένων και παραστάσεων νεότερων και σύγχρονων έργων· να συλλάβουν τα παιδευτικά μηνύματα της τραγωδίας, εντοπίζοντας τις διαχρονικές ανθρωπιστικές αξίες· να γνωρίσουν τους ήρωες όχι ως αμετακίνητα στατικά πρότυπα αισθητικών και ηθικών αξιών, αλλά ως «τραγικές μορφές που βρίσκονται μέσα σε τραγικές καταστάσεις»· να διαμορφώσουν θετική στάση απέναντι στο αρχαίο θέατρο και να απολαύσουν αισθητικά την τραγωδία ως σύνθετο καλλιτέχνημα, συνδέοντάς την και με άλλες μορφές τέχνης της εποχής της.

4 ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΣΤΟΧΟΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Α. Γνωστικοί Με τη διδασκαλία της τραγωδίας επιδιώκεται οι μαθητές: να γνωρίσουν τα κύρια χαρακτηριστικά της σοφόκλειας τραγωδίας και τη συμβολή του τραγικού ποιητή στην εξέλιξη του είδους· να κατανοήσουν ότι η Αντιγόνη είναι ένα πολυεπίπεδο έργο· να αντιληφθούν τους ποικίλους συμβολισμούς του έργου και να βιώσουν τη σύγκρουση Αντιγόνης και Κρέοντα ως έκφραση μιας σειράς θεμελιακών αντινομιών (π.χ. οικογενειακοί δεσμοί - καθήκον προς την πόλη, άγραφοι νόμοι - γραπτοί νόμοι)· να αντιληφθούν τον ρόλο του Χορού και τη συνθετική και θεματική σπουδαιότητα των λυρικών στοιχείων της τραγωδίας· να κατανοήσουν τη λειτουργία των μονολόγων, των στιχομυθιών και των αγώνων λόγου που απηχούν τη διαπάλη των ιδεών, τη σοφιστική, τα αθηναϊκά δικαστήρια και την Εκκλησία του Δήμου·

5 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ Κατά τη διδασκαλία της Αντιγόνης, και της Δραματικής Ποίησης γενικότερα, στο Λύκειο μεταξύ άλλων που αναφέρονται στο ΝΠΣ: συνδυάζονται οι παραδοσιακοί τρόποι διδασκαλίας με την ομαδοσυνεργατική, τη βιωματική και τη διερευνητική/ανακαλυπτική εργασία. Οι διδακτικές πρακτικές πρέπει να χαρακτηρίζονται από ποικιλία και ευρηματικότητα και να ευνοούν την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και έκφρασης, όπως η υιοθέτηση διαφορετικής οπτικής γωνίας, η υποστήριξη ή ανασκευή των απόψεων των τραγικών ηρώων (παιχνίδι ρόλων, αγώνας λόγων), η επαλήθευση μιας άποψης για το έργο του Σοφοκλή, η διαθεματική προσέγγιση, η θεατρική απόδοση του έργου από τους μαθητές κ.ά.· ακολουθείται η δομολειτουργική προσέγγιση του κειμένου, για την ανάδειξη των υφολογικών επιλογών του ποιητή· ενισχύονται η συγκριτική προσέγγιση, οι γλωσσικοί παραλληλισμοί, οι ομοιότητες και διαφορές των δύο μορφών της γλώσσας με ασκήσεις ετυμολογίας, μορφολογίας, παραγωγής ή σύνθεσης, αξιοποιώντας έγκυρα λεξικά της Αρχαίας Ελληνικής· υιοθετούνται καινοτόμες διδακτικές πρακτικές με τη χρήση Τ.Π.Ε. ως μέσων κατάκτησης και μετάδοσης της γνώσης (συνδρομή μουσικής και εικόνας)· προτείνονται η κατασκευή εννοιολογικού χάρτη, το θεατρικό δρώμενο και η βιντεοσκόπησή του, η αξιοποίηση αγγειογραφιών, η εικονογράφηση του δράματος, η χρήση διαδραστικού πίνακα, η ηλεκτρονική συζήτηση, η σύνθεση μικροσεναρίων που υλοποιούνται με Τ.Π.Ε. κ.λπ.

6 ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΕ ΤΡΙΑ ΩΡΙΑΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΦΟΡΜΗΣΗ Ο διδάσκων κάνοντας γενική επισκόπηση στα βασικά σημεία της Αντιγόνης προτείνει στους μαθητές τη συγκριτική ανάγνωση αυτής με τον Προμηθέα Δεσμώτη του Αισχύλου. Οι μαθητές εργάζονται με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας βασιζόμενοι στους τομείς που έχουν επιμεριστεί σε συνεργασία με τον διδάσκοντα, οι οποίοι περιλαμβάνουν επιλεγμένα μέρη από τα δυο κείμενα των τραγωδιών. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΚΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΟ

7 ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Η τυραννική συμπεριφορά του Κρέοντα ΠΑΡΟΔΟΣ (στ. 155-160) «ἀλλ’ ὅδε γὰρ δὴ βασιλεὺς χώρας, /Κρέων ὁ Μενοικέως … νεοχμός» Α΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ α΄ σκηνή (στ. 162-222):οι προγραμματικές διακηρύξεις του Κρέοντα Ο αυταρχισμός του Κρέοντα: χρήση α΄/πρόσωπης αντωνυμίας: Στ. 173:«Έγώ κράτη δὴ πάντα καὶ θρόνους ἔχω» Στ. 178: «Ἐμοὶ γὰρ ὅστις πᾶσαν εὐθύνων πόλιν» Στ.184-7: «Ἐγὼ γάρ, /οὔτ’ ἄν σιωπήσαιμι τὴν ἄτην ὁρῶν/…/ οὔτ’ ἄν φίλον ποτ’ ἄνδρα δυσμενῆ χθονός» Στ. 191: «τοιοῖσδε ἐγὼ νόμοισι τήνδ’ αὔξω πόλιν»

8 Η ὕ βρις του Κρέοντα Η αποτρόπαιη ποινή του Πολυνείκη Στ. 205-206:« ἐᾶ ν ἄ θαπτον κα ὶ πρ ὸ ς ο ἰ ων ῶ ν δέμας/ κα ὶ πρ ὸ ς κυν ῶ ν ἐ δεστ ὸ ν α ἰ κισθ ὲ ν τ’ ἰ δε ῖ ν.» Στ. 208-209:«Τοιόνδ’ ἐ μ ὸ ν φρόνημα, κο ὔ ποτ’ ἔ κ γ’ ἐ μο ῦ /τιμ ὴ ν προέξουσ’ ο ἱ κακο ὶ τ ῶ ν ἐ νδίκων» β΄ σκηνή (στ. 223-331) στ. 248:«Τι φ ῄ ς; τίς ἀ νδρ ῶ ν ἦ ν ὁ τολμήσας τάδε»  π λ ά ν η, τ ρ α γ ι κ ή ε ι ρ ω ν ε ί α στ. 278: «μή τι κα ὶ θεήλατον» στ. 280: «Πα ῦ σαι, πρ ὶ ν ὀ ργ ῆ ς κ ἀ μ ὲ μεστ ῶ σαι λέγων»  αυταρχισμός στ. 282-283 : «λέγεις γ ὰ ρ ο ὐ κ ἀ νεκτά, δαίμονας λέγων/πρόνοιαν ἴ σχειν το ῦ δε το ῦ νεκρο ῦ πέρι.»  ασέβεια στ. 291-292: «κρυφ ῇ, κάρα σείοντες, ο ὐ δ’ ὑ π ὸ ζυγ ῷ / λόφον δικαίως ε ἶ χον, ὡ ς στέργειν ἐ μέ.  καχυποψία πολιτικής συνωμοσίας

9 Η καχυποψία του τυράννου: απειλές κατά των φυλάκων για χρηματισμό στ. 293-296: « Ἐ κ τ ῶ νδε τούτους ἐ ξεπίσταμαι καλ ῶ ς /παρηγμένους μισθο ῖ σιν ε ἰ ργάσθαι τάδε. /Ο ὐ δ ὲ ν γ ὰ ρ ἀ νθρώποισιν ο ἷ ον ἄ ργυρος/κακ ὸ ν νόμισμ’ ἔ βλαστε·»  αποφθεγματικός υποκριτικός λόγος στ.304-312: « Ἀ λλ’ ε ἴ περ ἴ σχει Ζεύς ἔ τ’ ἐ ξ ἐ μο ῦ σέβας, /ε ὖ το ῦ τ’ ἐ πίστασ’, ὅ ρκιος δ ὲ σοι λέγω,/ε ἰ μ ὴ τ ὸ ν α ὐ τόχειρα το ῦ δε το ῦ τάφου/ε ὑ ρόντες ἐ κφανε ῖ τ’ ἐ ς ὀ φθαλμο ὺ ς ἐ μούς,/ ο ὐ χ ὑ μ ὶ ν Ἅ ιδης μο ῦ νος ἀ ρκέσει, πρ ὶ ν ἄ ν/ ζ ῶ ντες κρεμαστο ὶ τήνδε δηλώσησθ’ ὕ βριν, / ἵ ν’ ε ἰ δότες τ ὸ κέρδος ἔ νθεν ο ἰ στέον/τ ὸ λοιπ ὸ ν ἁ ρπάζητε κα ὶ μάθηθ’, ὅ τι/ο ὐ κ ἐ ξ ἅ παντος δε ῖ τ ὸ κερδαίνειν φιλε ῖ ν.»  ωμή λεκτική βία

10 Β΄ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (στ.376-581) Σύγκρουση Αντιγόνης – Κρέοντα Διαφορετικά κίνητρα-θεμελιώδεις αντινομίες στ.391 «τα ῖ ς σα ῖ ς ἀ πειλα ῖ ς, α ἷ ς ἐ χειμάσθην τότε» στ. 407-408: « ὅ πως γ ὰ ρ ἥ κομεν, /πρ ὸ ς σο ῦ τ ὰ δείν’ ἐ κε ῖ ν’ ἐ πηπειλημένοι»  βάναυσες απειλές στους φύλακες στ. 432: «θηρώμεθ’ ε ὐ θ ὺ ς ο ὐ δέν ἐ κπεπληγμένην»  η ατρόμητη Αντιγόνη στ. 449: «Κα ὶ δ ῆ τ’ ἐ τόλμας τούσδ’ ὑ περβαίνειν νόμους;»  αλαζονεία στ. 453-457: «ο ὐ δ ὲ σθένειν τοσο ῦ τον ᾠ όμην τ ὰ σ ὰ / κηρύγμαθ’ ὥ στ’ ἄ γραπτα κ ἀ σφαλ ῆ θε ῶ ν /νόμιμα δύνασθαι θνητ ὸ ν ὄ νθ’ ὑ περδραμε ῖ ν./ Ο ὐ γ ὰ ρ τι ν ῦ ν γε κ ἀ χθές, ἀ λλ’ ἀ εί ποτε/ζ ῇ τα ῦ τα, κο ὐ δε ὶ ς ο ἶ δεν ἐ ξ ὅ του ‘φάνη.» Αντιγόνη: ηθική κοινού αίματος  οικογένεια, συγγένεια Κρέων: υπέρμαχος πόλεως – κράτους (σύνθεση γενών)

11 Το μένος του τυράννου: ο πληγωμένος του ανδρικός εγωισμός στ.478-79: «ο ὐ γ ὰ ρ ἐ κπέλει/φρονε ῖ ν μέγ’ ὅ στις δο ῦ λός ἐ στι τ ῶ ν πέλας»  η άστοργη περιφρόνηση του Κρέοντα για την Αντιγόνη στ.480-485: «Α ὕ τη δ’ ὑ βρίζειν μ ὲ ν τότ΄ ἐ ξηπίστατο, /νόμους ὑ περβαίνουσα το ὺ ς προκειμένους· / ὕ βρις δ’, ἐ πε ὶ δέδρακεν, ἥ δε δευτέρα,/ τούτοις ἐ παυχε ῖ ν κα ὶ δεδρακυ ῖ αν γελ ᾶ ν./ Ἦ ν ῦ ν ἐ γ ὼ μ ὲ ν ο ὐ κ ἀ νήρ, α ὕ τη δ’ ἀ νήρ,/ ε ἰ τα ῦ τ΄ ἀ νατ ὶ τ ῇ δε κείσεται κράτη».  η τιμωρία της Αντιγόνης ως αποκατάσταση της ανδρικής τιμής στ. 486-496: καχυποψία για τη συνενοχή της Ισμήνης  τραγική ειρωνεία στ. 504-507): «Τούτοις το ῦ το π ᾶ σιν ἁ νδάνειν/λέγοιτ’ ἄ ν, ε ἰ μ ὴ γλ ῶ σσαν ἐ γκλ ῄ ει φόβος./ Ἀ λλ’ ἡ τυρανν ὶ ς πολλά τ’ ἄ λλ’ ε ὐ δαιμονε ῖ / κ ἄ ξεστιν α ὐ τ ῇ δρ ᾶ ν λέγειν θ’ ἅ βούλεται.»  Η Αντιγόνη καταγγέλλει την αυθαιρεσία των τυράννων στ. 523: «Ο ὔ τοι συνέχθειν, ἀ λλ ὰ συμφιλε ῖ ν ἔ φυν»

12 Η πνευματική τύφλωση του τυράννου Γ ΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (626 -780) Κρέων –Αίμων – Χορός Αίμων: η ορθοφροσύνη του Αίμονα : «Δεν μπορεί κανείς να κυβερνά ενάντια στους πολίτες» Κρέων: οξύθυμος, αυταρχικός  «ο πολίτης ως εξάρτημα και δούλος της εξουσίας»· ανάλγητος προς την Αντιγόνη και τον γιο του  κορύφωση της δραματικής ατμόσφαιρας  έντονη διακύμανση του πάθους Ε΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (988-1114) Ο Κρέων προσβάλλει τον ερμηνευτή της θέλησης των θεών, τον Τειρεσία  η επερχόμενη τιμωρία του Κρέοντα

13 ΑΙΣΧΥΛΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ Η τυραννική συμπεριφορά του Δία ΠΑΡΟΔΟΣ (129-196) στ.148-151: «νέοι γ ὰ ρ ο ἰ α-/κονόμοι κρατο ῦ σ’ Ὀ λύμπου· / νεοχμο ῖ ς δ ὲ δ ὴ νόμοις Ζεύς/ ἀ θέτως κρατύνει, /τ ὰ πρ ὶ ν δ ὲ πελώρια ν ῦ ν ἀ ϊστο ῖ.» στ. 160-167: «τίς ὧ δε τλησικάρδιος /θε ῶ ν, ὅ τ ῳ τάδ’ ἐ πιχαρ ῆ ;/ τίς ο ὐ ξυνασχαλ ᾷ κακο ῖ ς /τεο ῖ σι, δίχα γε Διός; ὁ δ’ ἐ πικότως ἀ ε ὶ / θέμενος ἄ γναμπτον νόον/ δάμναται ο ὐ ρανίαν/γένναν, ο ὐ δ ὲ λήξει,/πρ ὶ ν ἄ ν ἤ κορέσ ῃ κέαρ, ἤ παλάμ ᾳ τιν ὶ /τ ὰ ν δυσάλωτον ἕ λ ῃ τις ἀ ρχάν.» ΖΕΥΓΗ ΑΝΤΙΘΕΣΕΩΝ στ. 186-192: «ο ἶ δ’ ὅ τι τραχ ὺ ς κα ὶ παρ’ ἑ αυτ ῷ / τ ὸ δίκαιον ἔ χων Ζε ὺ ς· ἀ λλ’, [ ἔ μπας] ὀΐ ω,/μαλακογνώμων/ ἔ σται ποθ’, ὅ ταν ταύτ ῃ ῥ αισθ ῇ · /τ ὴ ν δ’ ἀ τέραμνον στορέσας ὀ ργήν/ε ἰ ς ἀ ριθμ ὸ ν ἐ μο ὶ κα ὶ φιλότητα/ σπεύδων σπεύδοντι ποθ’ ἥ ξει.» στ.193-196: «ποίῳ λαβών σε Ζεὺς ἐπ’ αἰτιάματι / οὕτως ἀτίμως καὶ πικρῶς αἰκίζεται»

14 Α΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (197-3960 Η αιτία της σύγκρουσης Προμηθέως-Διός στ. 203-204: « ὡ ς Ζε ὺ ς μήποτ’ ἄ ρξειεν θε ῶ ν, / ἐ ντα ῦ θ΄ ἐ γ ὼ τὰ λῷστα βουλεύων πιθεῖν» στ. 208: « ᾤ οντ’ ἀ μοχθ ὶ πρ ὸ ς βίαν τε δεσπόσειν» στ. 209-210:« ἐ μο ὶ δ ὲ μήτηρ ο ὐ χ ἅ παξ μόνον Θέμις / κα ὶ Γα ῖ α, πολλ ῶ ν ὀ νομάτων μορφ ὴ μία» στ. 216-217): «προσλαβόντα μητέρα/ ἑ κόνθ’ ἑ κόντι Ζην ὶ συμπαραστατε ῖ ν». στ.221-225: «τοιάδ’ ἐ ξ ἐ μο ῦ / ὁ τ ῶ ν θε ῶ ν τύραννος ὠ φελημένος/κακα ῖ σι ποινα ῖ ς τα ῖ σδέ μ’ ἐ ξημείψατο. / ἔ νεστι γ ὰ ρ πως το ῦ το τ ῇ τυραννίδι/νόσημα, το ῖ ς φίλοισι μ ὴ πεπoιθέναι.» στ. 231-235:«βροτ ῶ ν δ ὲ τ ῶ ν ταλαιπώρων λόγον/ο ὐ κ ἔ σχεν ο ὐ δέν’, ἀ λλ’ ἀ ϊστώσας γένος τ ὸ π ᾶ ν ἔ χρ ῃ ζεν ἄ λλο φιτ ῦ σαι νέον. Κα ὶ το ῖ σιν ο ὐ δε ὶ ς ἀ ντέβαινε πλ ὴ ν ἐ μο ῦ. ἐ γ ὼ δ’ ἐ τόλμησ’»

15 Τα άδικα πάθη του Προμηθέα από τον τυραννικό Δία στ. 237: «τ ῷ τοι τοια ῖ σδε πημονα ῖ σι κάμπτομαι». στ.239-241:«θνητο ὺ ς δ’ ἐ ν ο ἴ κτ ῳ προθέμενος, τούτου τυχε ῖ ν/ο ὐ κ ἠ ξιώθην α ὐ τός, ἀ λλ ὰ νηλε ῶ ς/ ὧ δ’ ἐ ρρύθμισμαι, Ζην ὶ δυσκλε ὴ ς θέα» στ. 242-246: «σιδηρόφρων τοι κἀκ πέτρας εἰργασμένος» στ.256: «α ἰ κίζεταί γε κο ὐ δαμ ῇ χαλ ᾷ κακ ῶ ν» στ. 257: «οὐδ’ ἔστιν ἄθλου τέρμα σοι προκείμενον;» στ.258: «οὐκ ἄλλο γ’ οὐδέν, πλὴν ὅταν κείνῳ δοκῇ» στ. 265-270: «ε ὖ δ ὲ τα ῦ τα πάντ’ ἠ πιστάμην. / ἑ κών ἑ κών ἥ μαρτον, ο ὐ κ ἀ ρνήσομαι· / θνητο ῖ ς ἀ ρήγων α ὐ τ ὸ ς η ὑ ρόμην πόνους./ο ὐ μήν τι ποινα ῖ ς γ’ ᾠ όμην τοίαισί με /κατισχνανε ῖ σθαι πρ ὸ ς πέτραις πεδαρσίοις,/ τυχόντ’ ἐ ρήμου το ῦ δ’ ἀ γείτονος πάγου»

16 Β΄ΜΕΡΟΣ Α΄ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ Διαφορά ήθους Προμηθέως -Ωκεανού στ. 296-7: «ο ὐ γάρ ποτ’ ἐ ρε ῖ ς ὡ ς Ὠ κεανο ῦ /φίλος ἐ στ ὶ βεβαιότερος σοι.» στ. 304-306: «δέρκου θέαμα, τόνδε τ ὸ ν Διός φίλον, /τ ὸ ν συγκαταστήσαντα την τυραννίδα, / ο ἵ αις ὑ π’ α ὐ το ῦ πημονα ῖ σι κάμπτομαι.» στ.309-310: «γίγνωσκε σαυτόν κα ὶ μεθάρμοσαι τρόπους/νέους· νέος γ ὰ ρ κα ὶ τύραννος ἐ ν θεο ῖ ς.» στ. 315 -329: « ἀ λλ’, ὦ ταλαίπωρ’, ἅ ς ἔ χεις ὀ ργ ὰ ς ἄ φες, /ζήτει δ ὲ τ ῶ νδε πημάτων ἀ παλλαγάς./ ἀ ρχα ῖ ’ ἴ σως σοι φαίνομαι λέγειν τάδε· /τοια ῦ τα μέντοι τ ῆ ς ἄ γαν ὑ ψηγόρου/γλώσσης, Προμηθε ῦ, τ ἀ πίχειρα γίγνεται./ σ ὺ δ’ ο ὐ δέπω ταπεινός ο ὐ δ΄ ε ἴ κεις κακο ῖ ς, /πρ ὸ ς το ῖ ς παρο ῦ σι δ’ ἄ λλα προσλαβε ῖ ν θέλεις./ο ὔ κουν ἔ μοιγε χρώμενος διδασκάλ ῳ /πρ ὸ ς κέντρα κ ῶ λον ἐ κτενε ῖ ς, ὁ ρ ῶ ν ὅ τι/ τραχ ὺ ς μόναρχος ο ὐ δ’ ὑ πεύθυνος κρατε ῖ. /[…]/ σ ὺ δ’ ἡ σύχαζε μηδ’ ἄ γαν λαβροστόμει./ ἤ ο ὐ κ ο ἶ σθ’ ἀ κριβ ῶ ς ὤ ν περισσόφρων ὅ τι/ γλώσσ ῃ ματαί ᾳ ζημία προστρίβεται;»

17 Ο ΑΔΥΣΩΠΗΤΟΣ ΖΕΥΣ Η μελλοντική μεταστροφή του στ. 333: «ο ὐ γ ὰ ρ ε ὐ πιθής» στ. 376: «Δι ὸ ς φρόνημα λωφήσ ῃ χόλου» στ.379-380: « ἐ άν τις ἐ ν καιρ ῷ γε μαλθάσσ ῃ κέαρ/ κα ὶ μ ὴ σφριγ ῶ ντα θυμ ὸ ν ἰ σχναίν ῃ βί ᾳ » Α΄ ΣΤΑΣΙΜΟ (397-435) στ. 402-405: «ἀμέγαρτα γὰρ τάδε Ζεὺς/ ἰδίοις νόμοις κρατύνων/ ὑπερήφανον θεοῖς τοῖς/πάρος ἐνδείκνυσιν αἰχμάν.»

18 Β΄ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (436-526) Η Ανάγκη ισχυρότερη του Διός Στ. 514: «τέχνη δ’ ἀ νάγκης ἀ σθενεστέρα μακρ ῷ » Στ. 516: «Μο ῖ ραι τρίμορφοι μνήμονές τ’ Ἐ ρινύες.» Στ. 517: «τούτων ἄ ρα Ζεύς ἐ στιν ἀ σθενέστερος;» Στ. 518: «ο ὔ κουν ἄ ν ἐ κφύγοι τ ὴ ν πεπρωμένην.» Γ΄ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ (561-887): Οι περιπλανήσεις της Ιούς στ. 667-668: «ε ἰ μ ὴ θέλοι πυρωπ ὸ ν ἐ κ Δι ὸ ς μολε ῖ ν /κεραυνόν, ὅ ς π ᾶ ς ἐ ξαϊστώσει γένος». Στ.736: « ὁ τ ῶ ν θε ῶ ν τύραννος ἐ ς τ ὰ πάνθ’ ὁ μ ῶ ς/ βίαιος ε ἶ ναι» στ. 755-6: «τέρμα … /μόχθων, πρ ὶ ν ἄ ν Ζε ὺ ς ἐ κπέσ ῃ τυραννίδος»  Ο Προμηθέας γνωρίζει το ΜΥΣΤΙΚΟ της πτώσης του Δία στ. 955-956:«νέον νέοι κρατε ῖ τε και δοκε ῖ τε δ ὴ /ναίειν ἀ πενθ ῆ πέργαμα»

19 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Και στις δυο τραγωδίες έχουμε μια νεοπαγή εξουσία. Το επίθετο «νεοχμός» απαντά και στα δύο κείμενα. Η εξουσία αυτή ασκείται με τυραννικό τρόπο « Ζεύς ἀθέτως κρατύνει». Κάθε νέος τύραννος λειτουργεί «ἰδίοις νόμοις» (Ζεύς) και απαιτεί πειθήνια υποταγή στους «κειμένους νόμους» (Κρέων), οι οποίοι είναι αντίθετοι με το δίκαιο. Περιφρονούνται και αθετούνται οι αξίες των προπατόρων: των Τιτάνων στην περίπτωση του Δία και των θεών στην περίπτωση του Κρέοντα. Η ὕβρις και η έλλειψη φιλίας και συνεργασίας είναι εμφανής: Ο Κρέων αδιαφορεί για τους οικογενειακούς δεσμούς, ο Ζεύς καταστρατηγεί τη φιλία του Προμηθέα. Προοικονομία της επερχόμενης τιμωρίας: το σχήμα ὕβρις-ἄτη-νέμεσις- τίσις γίνεται αντιληπτό και στις δυο τραγωδίες.