Η εξέλιξη των αντιλήψεων και των θεσμών Αρχαιότητα Ιράκ (Βαβυλώνα): προστασία των δασών 19ο π.Χ. αιώνα Αίγυπτος, 1370 π.Χ., προστατευόμενη περιοχή Ισραήλ,

Παρουσίαση με θέμα: "Η εξέλιξη των αντιλήψεων και των θεσμών Αρχαιότητα Ιράκ (Βαβυλώνα): προστασία των δασών 19ο π.Χ. αιώνα Αίγυπτος, 1370 π.Χ., προστατευόμενη περιοχή Ισραήλ,"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η εξέλιξη των αντιλήψεων και των θεσμών Αρχαιότητα Ιράκ (Βαβυλώνα): προστασία των δασών 19ο π.Χ. αιώνα Αίγυπτος, 1370 π.Χ., προστατευόμενη περιοχή Ισραήλ, σε πολέμους απαγόρευση καταστροφής δένδρων ελιάς Ινδία, 6ο π.Χ. αιώνα, Βουδισμός à συμπάθεια για κάθε μορφή ζωής Ελλάδα, Ρώμη "ύβρις" προς τους θεούς, σεβασμός της φύσης διασφάλιση της αναπαραγωγικής ικανότητας των φυσικών οικοσυστημάτων διατήρηση των παραγωγικών πόρων διασφάλιση οικονομικού ανταγωνισμού υγιεινή ανθρώπινων πληθυσμών

2 Μέσοι χρόνοι: χριστιανισμός: φύση ως θεϊκή προσφορά νεοπλατωνισμός: άνθρωπος μόνο σκεπτόμενο όν, υποτίμηση υλικoύ κόσμου Βυζάντιο: μοναστική παράδοση, όχι ολοκληρωμένες ρυθμίσεις για το περιβάλλον, διατάξεις για προστασία υδάτων, δασών και υγείας Δυτική Ευρώπη: σποραδικές διατάξεις, προστασία άγριων ζώων σε διάφορες χώρες (κάστορα, άλκης, βίσονα, αίγαγρου, λαγού) Ελβετία: 1569 πρώτη προστατευόμενη περιοχή

3 Δυτική Ευρώπη, Η.Π.Α., Καναδάς από 17ο αιώνα προστασία μέσα από μια οργανωμένη γραφειοκρατία 19ος αιώνας, ενεργοποίηση πολιτών ιδίως στη Βόρειο Αμερική. αρχές 20ου αιώνα, Αμερική πρώτες συμβάσεις για την προστασία της φύσης 1872 Yellowstone Park 1916 National Park Service 1936 Σύμβαση για την Προστασία του Δυτικού Ημισφαιρίου Νεώτεροι χρόνοι

4 National Parks Εθνικά Πάρκα αναψυχή υπό κρατικό έλεγχο National Reserves Περιοχές Προστασίας της Φύσης χρήση των φυσικών αποθεμάτων υπό κρατικό έλεγχο Nature Monuments Μνημεία της Φύσης προστασία λόγω αισθητικού, ιστορικού ή επιστημονικού ενδιαφέροντος μόνο επιστήμονες με ειδική άδεια και κρατικoί ελεγκτές Strict Wilderness ReservesΠεριοχές Απόλυτης Προστασίας καμμία ανάπτυξη ή χρήση

5 Ευρώπη, Αφρική, Διεθνείς οργανισμοί Παρόμοιες εξελίξεις Μετά το 2ο Παγκόσμιο πόλεμο αναβάθμιση του δικαίου για την προστασία του περιβάλλοντος σε διεθνές επίπεδο. 1950 Διεθνής Σύμβαση για την Προστασία των Πτηνών και των ενδιαιτημάτων τους από το 19ο αιώνα > κινήσεις πολιτών αποτέλεσαν παράγοντα κοινωνικής πίεσης προς τις κυβερνήσεις Σημαντικές οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος Έτος Οργάνωση Χώρα 1885 National Trust Μ. Βρετανία 1887 Boone and Croquet Club Η.Π.Α. 1892 Sierra Η.Π.Α.

6 1899 Φιλοδασική Ένωσις Αθηνών 1916 θεσμοθετήθηκε η Εορτή του Περιβάλλοντος 1929 Νόμος για προστασία δασικών οικοσυστημάτων (εθνικoί δρυμoί) δεκαετία του 1930: νεορομαντισμός, ναζισμός "τάξη", "καθαριότητα", "τακτοποίησή", φυσιολατρεία > όχι απεριόριστη εκμετάλλευση της φύσης, να παραμένει ως παρακαταθήκη για τους εκλεκτούς, λατρευτική σχέση. αντίθετα συμφέροντα τοπικών πληθυσμών (ξύλευση, ανθράκευση, βόσκηση, εκχέρσωση) 1937 Νόμος "περί βοσκής", ίδρυση 5 Εθνικών Δρυμών, σφαγή 5 εκ. αιγών μέχρι τo 1941 1940 Νόμος "προστασίας των ακτών" 1945 εισαγωγή 5 εκ. αιγών από Τουρκία Σύγχρονη Ελλάδα

7 αριστερά > αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων θα επιλύσει αυτόματα και τα προβλήματα του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής στόχος: οικονομική ανασυγκρότηση με μέγιστη αξιοποίηση των φυσικών πόρων χωρίς ιδιαίτερα αυστηρούς περιβαλλοντικούς περιορισμούς κοινωνικές προτεραιότητες: ειρήνη, αποτροπή πυρηνικού πολέμου, εκβιομηχάνιση, εντατικοποίηση της γεωργίας, άναρχη οικιστική ανάπτυξη αντιρρήσεις για περιβ. υποβάθμιση à αντεθνική πράξη, πράξη εχθρική για τα συμφέροντα του εργαζόμενου λαού, ή συμπαθητική αφέλεια 1953 υποβάθμιση περιβάλλοντος αποδίδονταν στη ληστρική καυσοξύλευση και την αλόγιστη βοσκή Δεκαετία του '50

8 Δεκαετία του '60 ευαισθητοποίηση αλλά οικονομικές προτεραιότητες επικρατούν Νέοι Εθνικοί Δρυμοί (1962 Σαμαριάς, 1966 Πίνδου) 1965 θεσμοθέτηση ειδικής άδειας για τη διάθεση λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων, όρια επιτρεπτής συγκέντρωσης ρύπων σε εκροές και χώρους εργασίας επιδημιολογικές και οι τοξικολογικές μελέτες --> νοσηρότητα και θνησιμότητα (Ιψεν, 1910, Λονδίνο, 1950) ανθρωποκεντρική θεώρηση, χωρίς ενδιαφέρον για την προστασία της φύσης Πιέσεις για όρια από διεθνείς οργανισμούς σε βιομηχανικές χώρες εξασφάλιση κάποιας ποιότητας περιβάλλοντος συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού (κανόνες παιγνιδιού) περιορισμοί στην ανάπτυξη αναπτυσσόμενων χωρών πρόβλημα αιχμής: ατμοσφαιρική ρύπανση Αθήνας, δυο τάσεις υπεύθυνη η κυκλοφορία ή η μεγάλη βιομηχανία. 1969 τροποποίηση του Δασικού Κώδικα, θεσμοθετήθηκαν οι χαρακτηρισμοί και ο τρόπος προστασίας των εθνικών δρυμών, των αισθητικών δασών, των διατηρητέων μνημείων της φύσης και των προστατευτικών δασών. τέλη της δεκαετίας του '60, κινητοποιήσεις πολιτών (λιπάσματα Δραπετσώνας)

9 Δεκαετία του '70 στελέχη κρατικών υπηρεσιών ευθυγραμμίζονται με διεθνείς τάσεις, διεθνής (αυτο)νομιμοποίηση της κυβέρνησης των συνταγματαρχών 1970 Έτος Προστασίας της Φύσης, Εθνικό Συνέδριο Προστασίας Περιβάλλοντος 1971 Ίδρυση Ανεξάρτητης Υπηρεσίας Επιστημονικής Ερεύνης & Αναπτύξεως, υπογραφή Διεθνούς Σύμβασης Ραμσάιρ 1972 Ίδρυση Δ/νσης Χωροταξίας στο Υπουργείο Συντονισμού και Προγραμματισμού 1973 Μεταλλευτικός Κώδικας, (ΠΕΡΠΑ) 1974 Eπικύρωση διεθνούς Σύμβασης Ραμσάιρ "Περί προστασίας των διεθνούς ενδιαφέροντος υγροτόπων, ιδίως ως υγροβιοτόπων" 1975 Ε' Αναθεωρητική Βουλή à συνταγματική προστασία του περιβάλλοντος 1979 Με Ν. 998 θεσπίστηκε η προστασία των δασών ως εθνικό κεφάλαιο πρώτες μη κυβερνητικές οργανώσεις (MKO) λαϊκές κινητοποιήσεις: κατά πυρηνικής ενέργειας, βοθρολυμάτων (χαβουζες), βιομηχανικής ρύπανσης, πετροχημικών ανακοινώσεις, δελτία τύπου, περιοδικά και εφημερίδες κλπ πίεση εναρμόνισης με ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. δεν δημιουργήθηκε περιβαλλοντική συνείδηση αλλά επικράτησε η καταστροφολογία, η παραδοξολογία και γενικά η αποπληροφόρηση πλούσιο νομοθετικό έργο

10 Δεκαετία του '80 Τρίτσης εκσυγχρονισμός νομικού πλαισίου για –πολεοδομία και τη χωροταξία –οργάνωση των υπηρεσιών περιβάλλοντος και –δημιουργία θεσμών συμμετοχής 1981 Π.Δ. 1180 καθιερώνει υποχρέωση εκπόνησης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης, δεν ολοκληρώθηκε λόγω μη ιεράρχησης προτεραιοτήτων έλλειψης μετρήσιμων κριτηρίων για αξιολόγηση κυριαρχία αρχιτεκτόνων και οικονομικών επιστημόνων αναβάθμιση Υπουργείου Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος (ΥΧΟΠ) εκπόνηση περιβαλλοντικών μελετών, χωρίς τις νόμιμες διαδικασίες, προδιαγραφές ή ελέγχους. στελέχη του κρατικού μηχανισμού καταφέρονταν σε άρθρα κατά της κυβερνητικής πολιτικής για το περιβάλλον, ενώ ταυτόχρονα αναλάμβαναν εργασίες για το περιβάλλον, με χρηματοδότηση του ελληνικού δημοσίου ή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης 1983 Ν. 1335 Επικύρωση Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης για την προστασία της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης 1986 Ν. 1650 για την προστασία του περιβάλλοντος, θεσμοθέτησε συνολικά κριτήρια και αρχές για την προστασία της φύσης και του τοπίου δεν εκδόθηκαν τα απαραίτητα εκτελεστικά διατάγματα για την εφαρμογή του εναρμόνιση της νομοθεσίας μας με τις επιταγές της ΕΟΚ λαϊκό κίνημα αποτρέπει σε πολλές περιοχές έργα ή σχέδια που προκαλούσαν ή υπήρχαν φόβοι ότι θα προκαλέσουν ρύπανση

11 Δεκαετία του '90 1989 κόμμα "Οικολόγοι-Εναλλακτικοί", άλλα οικολογικά κόμματα επίδραση στα προγράμματα των μεγάλων κομμάτων Θέσεις του κομματος Οικολογοι-Εναλλακτικοί στις εκλογές του Ιουνίου 1989 Μερική υποκατάσταση των εισαγωγών με διευρύνση που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον. Παύση της υπερβολικής χρήσης ορμονών, λιπασμάτων και άλλων βλαβερών παραγόντων. Παύση της ιχθυοκαλλιέργειας. Ευρεία εφαρμογή προγραμμάτων βιοκαλλιεργειών. Αναδιάρθρωση του τουρισμού (οικοτουρισμός, κοινωνικός τουρισμός, αγροτουρισμός). Επιλεκτική ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής σε κλάδους που δεν καταστρέφουν το περιβάλλον με ήπιες, εύχρηστες και προσαρμοσμένες στις δυνατότητες της κοινωνίας τεχνολογίες και με μικρές επιχειρήσεις. Ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ενέργειας (μικρά υδροηλεκτρικά, αιολικά συστήματα). Υποχρεωτική χρήση των ηλιακών θερμοσίφωνων. Ενεργειακή αξιοποίηση της παραγόμενης βιομάζας και χρήση νέων τεχνολογικών μέσων. Μείωση της ρύπανσης από τα αστικά λύματα και τα βιομηχανικά απόβλητα στους κλειστούς κόλπους.

12 Θέσεις του κομματος Οικολογοι-Εναλλακτικοί στις εκλογές του Απριλίου 1990 Θέσεις του κομματος Οικολογοι-Εναλλακτικοί στις εκλογές του Απριλίου 1990 Η κτηνοτροφία στις τελευταίες δεκαετίες έχασε το συμβιωτικό της χαρακτήρα με το φυσικό περιβάλλον. Η "βιομηχανοποιημένη μέγα- κτηνοτροφία", είναι ανήθικη πρακτική και επιβλαβής για την υγεία του ανθρώπου για την εξασφάλιση της τροφής του. Τα παραπροϊόντα των ιχθυοκαλλιεργειών πρέπει να εξισώνονται με τα αστικά λύματα. Το κλείσιμο όλων των ζωολογικών κήπων, η προώθηση ενός εκτεταμένου προγράμματος στείρωσης των αδέσποτων ζώων, η καταγγελία των τσίρκων κ.λπ. Η απαγόρευση της εντατικής κτηνοτροφίας που είναι ενάντια στα ζώα, η απαγόρευση της γενετικής μηχανικής κ.λπ. Η διάθεση των απορριμμάτων να μην γίνεται με καύση ή ταφή. Η μετακίνηση με τα τροχοφόρα στις πόλεις να λαμβάνει χώρα ήπια και διακριτικά. Η προώθηση της χορτοφαγίας σαν εναλλακτικού τρόπου διατροφής

13 1992 Υπουργικής Απόφασης για την εφαρμογή του θεσμού των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Ν. 1650/1986) για την προστασία του περιβάλλοντος Υπογραφή της Διεθνούς Συμφωνίας για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (συνέδριο του Ο.Η.Ε. στο Rio de Janeiro). Πολλές μη κυβερνητικές περιβαλλοντικές οργανώσεις ενσωμάτωση περιβαλλοντικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ελληνική νομοθεσία

14 1992 Οδηγία 92/43/ΕΟΚ46 "Για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας". Αποσκοπεί στη δημιουργία συνεκτικού ευρωπαϊκού δικτύου με την επωνυμία "Φύση (Natura) 2.000", στο οποίο τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης οφείλουν να εντάξουν προστατευτέες περιοχές

15 κατάλογοι προστατευόμενων ειδών της αυτοφυούς χλωρίδας και άγριας πανίδας καθορισμός Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (habitat = "οικότοποι, ενδιαιτήματα") "φυσικών οικοτόπων" και "οικοτόπων ειδών" Η χώρα μας δεν είχε καταρτίσει εθνικους καταλογους με ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα με εξαφάνιση ειδη της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανιδας ούτε διέθετε χάρτες με τα ενδιαιτήματά τους. χωρίς προετοιμασία η Ελλάδα απλά μετέφρασε τις κοινοτικές οδηγίες, με αποτέλεσμα ακραίες συνέπειες με τις ελληνικές συνθήκες

16 1 Ιουνίου 1994 μέχρι 31 Μαρτίου 1996. Ερευνητικό πρόγραμμα "Καταγραφή, αναγνώριση, χαρτογράφηση και εκτίμηση των τύπων οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας και πανίδας των παραρτημάτων Ι και ΙΙ της Οδηγίας". ΕΟΚ + Δημόσιο à Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας à Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) à τμήματα Βιολογίας Πανεπιστημίων Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πάτρας 110 τύποι "φυσικών οικοτόπων" + 39 "οικότοποι ειδών" για φυτά και 76 για ζώα à 296 χωρικές ενότητες (τόποι) "Ζώνες Ειδικής Διατήρησης" 30.000 km2 περίπου, αν εξαιρεθούν οι θαλάσσιες εκτάσεις 18,2% περίπου της συνολικής έκτασης της χώρας. κατηγορίες Α, Β και Γ σε σχέση με βιολογική ποικιλομορφία, μοναδικότητα παρουσίας στην Ελλάδα

17 οι χωρικές ενότητες (τόποι) που περιλαμβάνονται στον κατάλογο περιέχουν, κατά προτεραιότητα, τόπους που έχουν ήδη καθεστώς προστασίας, βάσει της εθνικής νομοθεσίας (εθνικοί δρυμοί, αισθητικά δάση, μνημεία της φύσης, καταφύγια θηραμάτων, τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, ζώνες οικιστικού ελέγχου) ή διεθνών συμβάσεων (Σύμβαση Ραμσάιρ). Επίσης, τόπους που είχαν αποτελέσει στο παρελθόν αντικείμενο μελετών αξιολόγησης (Ειδικές Χωροταξικές και Περιβαλλοντικές Μελέτες) και τόπους που περιλαμβάνονται σε χρηματοδοτούμενα προγράμματα. Τέλος περιλαμβάνουν υγροτόπους, δασικές εκτάσεις, παράκτια, νησιωτικά και ορεινά οικοσυστήματα που εμφανίζουν αξιόλογα οικολογικά χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες.

18 τελικά 264 χωρικές ενότητες (τόποι), σε χάρτη κλίμακας 1:100.000 (ανεπαρκής 3 mm à ζώνη 300 m), 27.500 km2 περίπου, χωρίς θαλάσσιες περιοχές à 16,5% της έκτασης της χώρας, ολόκληρος σχεδόν ο ορεινός όγκος της χώρας περιλαμβάνεται. Ανάθεση μελετών σε μη κυβερνητικές περιβαλλοντικές οργανώσεις και ερασιτεχνισμός, διαπλοκή, στο απυρόβλητο το ΥΠΕΧΩΔΕ, παρά την έλλειψη έργου.

19 Αποτέλεσμα επιλεκτικός υπερπροστατευτισμός ορισμένων ειδών που ενδιαφέρουν ΜΚΟ σε βάρος της συνολικής προστασίας του περιβάλλοντος συμβιβασμοί και υποχωρήσεις (δούναι και λαβείν) λόγω εξάρτησης της χρηματοδότησης από το δημόσιο 1993-1998 ουσιαστική απραξία της Διοίκησης για χάραξη και εφαρμογή συνεπούς περιβαλλοντικής πολιτικής Παρέμβαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για ακύρωση μεγάλου αριθμού πράξεων της Διοίκησης (κυρίως Αποφάσεων Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων) αλλά και της πλειοψηφίας του Κοινοβουλίου για νομιμοποίηση, με Νόμο, πράξεις της Διοίκησης (Περιφερειακή Λεωφόρου Υμηττού)

20 Νομικό πλαίσιο Δίκαιο προστασίας του περιβάλλοντος είναι ένα σύνολο διατάξεων Συνταγματικές Διατάξεις, Διεθνείς Συμβάσεις, Νόμους, Κοινοτικές Διατάξεις, Προεδρικά Διατάγματα, Υπουργικές Αποφάσεις

21 Παλιά μόνο προστασία δασών και υδάτων (από υγειονομική άποψη) Μετά το Σύνταγμα του 1975, νέες υποχρεώσεις, όπως 1981 καθιέρωση υποχρέωσης υποβολής ΜΠΕ για ίδρυση βιομηχανικών μονάδων 1986 καθιέρωση υποχρέωσης υποβολής ΜΠΕ για όλα τα έργα και τις δραστηριότητες υποχρέωσης προστασίας υγροτόπων, υποχρέωσης προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας, και υποχρέωσης προστασίας του τοπίου κ.λπ.

22 ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Ο καταστατικός Χάρτης της χώρας προστατεύει το Περιβάλλον. (Άρθρο 24 του Συντάγματος του 1975.) «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί δικαίωμα και υποχρέωση εκάστου. δικαίωμα και υποχρέωση εκάστου. Το κράτος δύναται να λαμβάνει ιδιαίτερα προστατευτικά μέτρα προς διατήρησιν αυτού…» ) Το κράτος δύναται να λαμβάνει ιδιαίτερα προστατευτικά μέτρα προς διατήρησιν αυτού…» )

23 Αρ. 24 το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα για την προστασία των δασών και γενικά των δασικών εκτάσεων. Αρ. 117 Αποψιλωμένες εκτάσεις κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και αποκλείεται να διατεθούν για άλλο προορισμό. H αναγκαστική απαλλοτρίωση δασών ή δασικών εκτάσεων επιτρέπεται μόνο υπέρ του Δημοσίου

24 Δασική Νομοθεσία Ν.Δ. 86/1969 "Δασικός Κώδιξ", Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας.

25 Χαρακτηρισμοί των δασών ως προς το καθεστώς προστασίας Χαρακτηρισμοί των δασών ως προς το καθεστώς προστασίας Εθνικοί δρυμοί: Χαρακτηρίζονται οι δασικές περιοχές, οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διατήρηση της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας, των γεωμορφολογικών σχηματισμών, του υπεδάφους, της ατμόσφαιρας, των υδάτων και γενικά του φυσικού περιβάλλοντος, των οποίων κρίνεται επιβεβλημένη η διατήρηση και η βελτίωση της σύνθεσης, της μορφής και των φυσικών τους καλλονών, για την αισθητική, ψυχική και υγιεινή απόλαυση και ανάπτυξη του τουρισμού και τη διενέργεια κάθε φύσης επιστημονικών ερευνών.

26 Αισθητικά δάση Δάση που εξυπηρετούν σκοπούς αναψυχής, υγείας και περιπάτου ή τοπία ιδιαίτερου φυσικου κάλλους ή φυσικά τοπία, τα οποία δεν έχουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των εθνικών δρυμών, έχουν όμως ιδιαίτερη σημασία για την εξυπηρέτηση των σκοπών που προαναφέρθηκαν, τέτοια που επιβάλει την προστασία της χλωριδας και της πανίδας και του φυσικού τους κάλλους.

27 Διατηρητέα μνημεία της φύσης: Χαρακτηρίζονται δημόσιες ή ιδιωτικές εκτάσεις, οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερη παλαιοντολογική, γεωμορφολογική και ιστορική σημασία καθώς και δέντρα ή συστάδες τους, υγροβιότοποι καθώς και σπάνια είδη φυτών που παρουσιάζουν ιδιαίτερη βοτανική, φυτογεωγραφική, αισθητική ή ιστορική σημασία.

28 Πηγή: Ν.Δ. 86/1969. Εθνικοί δρυμοί, Αισθητικά δάση, Διατηρητέα μνημεία της φύσης: πυρήνας > 1500 εκτάρια και περιμετρική ζώνη προστασίας, ανάλογης έκτασης, όπου απαγορεύονται

29 Απαγορεύσεις στους Εθνικούς Δρυμούς και στα Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης Απαγορεύσεις στους Εθνικούς Δρυμούς και στα Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης εκμετάλλευση μεταλλείων και λατομείων, ανασκαφή, επιχωμάτωση, που αλλοιώνει διαφημιστικές πινακίδες βιομηχανικές δραστηριότητες οικιστική ανάπτυξη υλοτομία, κυνήγι, ψάρεμα

30 Ενδεδειγμένα μέτρα και έργα στις περιφερειακές ζώνες των εθνικών δρυμών Ενδεδειγμένα μέτρα και έργα στις περιφερειακές ζώνες των εθνικών δρυμών Προστασία και αύξηση της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας Διατήρηση των γεωμορφολογικών σχηματισμών Λήψη προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων για την προστασία του εθνικού δρυμού και των αισθητικών δασών. Ίδρυση εκτροφείων θηραμάτων και ιχθυοτροφείων Ίδρυση δασικών φυτωρίων και δασικών δενδρόκηπων Κατασκευή του απαραίτητου οδικού δικτύου και δασικών κτιριακών εγκαταστάσεων, Ίδρυση εγκαταστάσεων κατασκηνώσεων, ορειβασίας, τουρισμού κλπ Η συλλογή φυτικών ειδών και η σύλληψη άγριων ζώων μπορεί να επιτραπεί για επιστημονικούς σκοπούς.

31 Κατηγορίες και κριτήρια χαρακτηρισμού προστατευτικών δασών Κατηγορίες και κριτήρια χαρακτηρισμού προστατευτικών δασών Απλά προστατευτικά δάση και δασικές εκτάσεις: συντελούν στην προστασία του εδάφους από τη διάβρωση, πλημμύρες, χιονοπτώσεις, ερπυσμούς ή κατολισθήσεις, μεταφορά άμμου (ζώνη πλάτους 50 m.) Απολύτως προστατευτικά δάση: συντελούν στην προστασία των πηγών, ρεμάτων, δρόμων, σιδηροδρόμων ή κατοικημένων περιοχών ή γειτνιάζουν με τοπία ιστορικής αξίας, ιδρύματα ή μνημεία

32 Π.Δ. 67/1980 Καθορίζονται όροι και περιορισμοί για επιστημονική έρευνα στις προστατευτέες δασικές περιοχές Ν. 998/1979: δάση à εθνικό κεφάλαιο και η προστασία τους υποχρέωση του κράτους και των πολιτών

33 ως δάσος ορίζεται η συνολική ή σποραδική κάλυψη από φυτά, που αποτελούν οργανική ενότητα για: εξαγωγή προϊόντων, διατήρηση φυσικής και βιολογικής ισορροπίας εξυπηρέτηση διαβίωσης του ανθρώπου περιλαμβάνονται και ασκεπείς εκτάσεις μέσα σε δάση (χορτολιβαδικές, βραχώδεις, αλπικές ζώνες και άβατες πλαγιές), περιοχές εντός πόλης με φυσική ή τεχνητή βλάστηση, δεντροστοιχίες και οι εκτάσεις που κηρύσσονται δασωτέες ή αναδασωτέες.

34 Νέες κατηγορίες δασών: Εκμεταλλεύσιμα ή παραγωγικά, Δάση αναψυχής, Λοιπά

35 Μέτρα προστασίας των δασών και των δασικών εκτάσεων Μέτρα προστασίας των δασών και των δασικών εκτάσεων φωτογράφηση και η τήρηση αρχείου, σύνταξη δασολογίου διάνοιξη δασικών οδών, κατασκευή ειδικών δασοτεχνικών έργων ανανέωση, επιτήρηση και βελτίωσή τους. ανάπτυξη φιλοδασικού πνεύματος, σήμανση μέτρα αντιπυρικής προστασίας. Μέτρα για την αντιπυρική προστασία των δασών: επικίνδυνες περιοχές όσες είναι εκτεθειμένες και ευαίσθητες στις πυρκαγιές.

36 Περιβαλλοντική Νομοθεσία Περιβαλλοντική Νομοθεσία Ν. 1650/1986, "Για την προστασία του περιβάλλοντος" θεσμοθέτησε συνολικά κριτήρια και αρχές για προστασία φύσης και τοπίου (όχι μόνο για δασικές εκτάσεις)

37 Χαρακτηρισμοί για την προστασία χωρικών ενοτήτων Χαρακτηρισμοί για την προστασία χωρικών ενοτήτων (α) Περιοχές Απόλυτης Προστασίας της Φύσης: απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα, μόνο επιστημονικές έρευνες (β) Περιοχές Προστασίας της Φύσης: μόνο παραδοσιακές δραστηριότητες (γ) Εθνικά Πάρκα: χερσαίες, υδάτινες ή μικτού χαρακτήρα περιοχές που έχουν βιολογική, οικολογική, γεωμορφολογική και αισθητική σημασία. Μπορεί να περιλαμβάνονται περιοχές (α) και (β) (δ) Προστατευόμενοι Φυσικοί Σχηματισμοί: μεμονωμένα λειτουργικά τμήματα της φύσης, προστατευόμενα τοπία, προστατευόμενα στοιχεία του τοπίου (ε) Περιοχές Οικοανάπτυξης: εκπαίδευση και αναψυχή κοινού, ενίσχυση παράδοσης, μικρής κλίμακας παραγωγικές δραστηριότητες

38 Χαρακτηρισμός: Με Π.Δ. μετά από πρόταση Υπουργών Γεωργίας, ΠΕΧΩΔΕ, Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας και του κατά περίπτωση συναρμόδιου, απαραίτητη η σύνταξη Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης Ζώνες Ειδικών Περιβαλλοντικών Ενισχύσεων: περιοχές που παρουσιάζουν κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα και δεν πληρούν τα όρια των παραμέτρων ποιότητας ατμόσφαιρας ή νερών, καθορίζονται περιορισμοί χρήσεων γης και πρόγραμμα μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος, οικονομικά κίνητρα ή ανταποδοτικά τέλη σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα Ζώνες Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων: εκτάσεις πρόσφορες για την ανάπτυξη βιομηχανικών, μεταλλευτικών, λατομικών ή τουριστικών δραστηριοτήτων ή για αγροτική εκμετάλλευση.

39 Οικονομικές ρυθμίσεις στις περιπτώσεις ένταξης εκτάσεων σε καθεστώς προστασίας Οικονομικές ρυθμίσεις στις περιπτώσεις ένταξης εκτάσεων σε καθεστώς προστασίας ανταλλαγή των ιδιωτικών εκτάσεων με δημόσιες ή παραχώρηση χρήσης δημόσιων εκτάσεων στους θιγόμενους καταβολή αποζημίωσης αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιωτικών εκτάσεων υπέρ του δημοσίου αποζημιώσεις, επιδοτήσεις ή άλλες παροχές για υλικές ζημιές σφράγιση ακινήτων σε περίπτωση χρήσεων διαφορετικών από προβλεπόμενες

40 Ν.Δ. 191/1974, "Περί κυρώσεως της εν Ραμσάιρ του Ιράν κατά την 2αν Φεβρουαρίου 1971 υπογραφείσης Διεθνούς Συμφωνίας περί προστασίας των Διεθνούς ενδιαφέροντος υγροτόπων, ιδία ως υγροβιοτόπων" (Α' 350). "υγρότοπος": έλη, τέλματα, περιοχές τύρφης ή νερών, μόνιμοι ή πρόσκαιροι, όπου το νερό ρέει ή είναι στατικό με άμπωτη < 6 m. Ως "υδροβια πτηνά", εννοούνται όσα εξαρτώνται οικολογικά από υγροτόπους. Κάθε κράτος οφείλει oνα υποδείξει κατάλογο με έναν τουλάχιστον υγρότοπο διεθνούς σημασίας oνα εφαρμόσει εθνικά σχέδια διαχείρισης oνα δημιουργήσει ειδική προστασία μέσα στους υγρότοπους oνα ενθαρρύνει την επιστημονική έρευνα, oΝα εκπαιδεύσει προσωπικό

41 Ν. 1335/1983 "Κύρωση Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης" σκοπός η εξασφάλιση ειδών και οικοτόπων, ιδίως όταν απαιτεί διεθνή συνεργασία

42 Υποχρεώσεις για την προστασία της αυτοφυούς χλωρίδας, άγριας πανίδας και των "οικοτόπων" τους, σύμφωνα με το Ν. 1335/1983 Υποχρεώσεις για την προστασία της αυτοφυούς χλωρίδας, άγριας πανίδας και των "οικοτόπων" τους, σύμφωνα με το Ν. 1335/1983 Λήψη αναγκαίων μέτρων ιδίως για τα είδη υπό εξαφάνιση ή σε κίνδυνο ένταξη στη χάραξη της χωροταξικής και αναπτυξιακής πολιτικής εκπαίδευση και νομοθετικές ρυθμίσεις (Παραρτήματα Ι και ΙΙ) προστασία ζωνών για διαχείμαση, συγκέντρωση τροφής, αναπαραγωγής κλπ Συντονισμός για οικοτόπους εκατέρωθεν συνόρων

43 Ν. 2204/1994, Κύρωση Σύμβασης του Ρίο ντε Τζανέιρο της 5-6-1992 για τη προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας Ν. 2204/1994, Κύρωση Σύμβασης του Ρίο ντε Τζανέιρο της 5-6-1992 για τη προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας Στόχοι της Σύμβασης: διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας, αειφορική χρήση των συστατικών της δίκαιος καταμερισμός των πλεονεκτημάτων από τη χρήση των γενετικών πόρων μεταφορά των σχετικών τεχνολογιών, δικαιώματα επί των πόρων των τεχνολογιών και των χρηματοδοτήσεων

44 Ορισμοί που περιλαμβάνει η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλομορφία Ορισμοί που περιλαμβάνει η Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλομορφία Βιολογική ποικιλότητα: Η ποικιλία των ζώντων οργανισμών κάθε προέλευσης Βιολογικοί πόροι: για παραγωγή, ή τροποποίηση προϊόντων Γενετικό υλικό: Κάθε είδους φυτικό, ζωικό ή μικροβιακό ή άλλης προέλευσης υλικά, που περιέχει λειτουργικές μονάδες κληρονομικότητας. Γενετικοί πόροι: Γενετικό υλικό υφιστάμενης ή εν δυνάμει αξίας. Αειφορική χρήση: Η χρήση που δεν προκαλεί μακροπρόθεσμα συρρίκνωση της βιολογικής ποικιλότητας, διατηρώντας το δυναμικό της (ώστε) να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των σημερινών και των μελλοντικών γενεών.

45 Υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλομορφία Υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλομορφία συνειδητοποίηση της εγγενούς αξίας της βιολογικής ποικιλότητας μέτρα για χρήση των βιολογικών πόρων κατά αειφορικό τρόπο. έλλειψη πλήρους επιστημονικής τεκμηρίωσης δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως λογος για την αναβολή λήψης των μέτρων επιτόπου (in situ) διατήρηση των οικοσυστημάτων μέτρα διατήρησης εκτός φυσικών συνθηκών (ex situ) στενή παραδοσιακής εξάρτησης αυτόχθονων και τοπικών κοινοτήτων με τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας και την αειφορική χρήση των συστατικών της. ζωτικός ρόλος γυναικείου φύλου ανάγκη προαγωγής της διεθνούς συνεργασίας νέοι προσθετοι χρηματοδοτικοί πόροι και τεχνολογίες ποικιλότητας, θέσπιση και εφαρμογή προγραμμάτων επιστημονικής και τεχνικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης. ειδικές συνθήκες στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες Η αναγνώριση για επενδύσεις

46 Οδηγία 92/43/ΕΟΚ "για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και (αυτοφυούς) χλωρίδας". προβλέπει συνεκτικό ευρωπαϊκό δίκτυο Ειδικών Ζωνών Διατήρησης, Φύση (Natura) 2.000. Παράρτημα Ι "Τύποι φυσικών οικοτόπων", Παράρτημα ΙΙ "Ζωικά και φυτικά είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος" δεχεται κοινή ευθύνη όλων των κρατών-μελών με κοινοτική συγχρηματοδότηση η αρχή ο υπαίτιος ρύπανσης είναι υπόχρεος αποζημίωσης (ο ρυπαίνων πληρώνει), μπορεί να έχει περιορισμένη εφαρμογή στην περίπτωση διατήρησης της φύσης.

47 Ορισμοί της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ "Φυσικοί οικότοποι": με βάση βιολογικά και μη χαρακτηριστικά βιογεωγραφικές περιοχές: αλπική, ατλαντική, ηπειρωτική, μακαρονησιώτικη και μεσογειακή, κοινοτικό ενδιαφέρον και ευθύνη à Παράρτημα Ι. χαρακτηρισμοί ειδών: σε κίνδυνο, ευπρόσβλητα, σπάνια, ενδημικά à Παράρτημα ΙΙ 1ο στάδιο, κάθε κράτος-μέλος υποβάλλει καταλόγους Ι και ΙΙ μέσα σε 3 χρονια 2ο στάδιο, η Επιτροπή της ΕΕ καταρτίζει σχέδιο καταλόγων κοινοτικής σημασίας μέσα σε μια εξαετία, αν > 5% έκτασης της χώρας, δυνατότητα εξαίρεσης η Επιτροπή μπορεί να προσθέσει στον Εθνικό Κατάλογο βάσει στοιχείων

48 Άλλες διατάξεις για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Άλλες διατάξεις για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Α.Ν. 420/1970, "Αλιευτικός κώδικας" (Α' 27). Ν. 743/1977, "Περί προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και ρύθμισης συναφών θεμάτων" (Α' 319). Απόφαση 82/461/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 24ης Ιουνίου 1984, "Περί της σύναψης Σύμβασης της Βόννης περί της διατήρησης των αποδημητικών ειδών που ανήκουν στην άγρια πανίδα". Κ.Υ.Α. 414985/1985, "Περί μέτρων διαχείρισης της άγριας πτηνοπανίδας, σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 79/409 περί της διατήρησης των άγριων πτηνών" Κ.Υ.Α., 261554/1985, "Περί καθορισμού των ελληνικών διαχειριστικών αρχών για την εφαρμογή του Καν. 82/3626, για την εφαρμογή στην Κοινότητα της Σύμβασης της Ουάσιγκτον (CITES) για το διεθνές εμπόριο των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση"

49 Ν. 1634/1986, "Περί κύρωσης των πρωτοκολλων Σύμβασης της Βαρκελώνης 1980 "για την προστασία της Μεσογείου απο τη ρύπανση απο χερσαίες πηγές" και 1982 "περί των ειδικά προστατευομενων περιοχών της Μεσογείου" Ν. 1739/1987, "Για την προστασία και διαχείριση των υδάτινων πορων" Οδηγία 91/676 του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 1991, "Για την προστασία των υπογειων και επιφανειακών νερών από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης" Οδηγία 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαίου 1991, "Για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων" Κανονισμος 2078/92/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 30ης Ιουνίου 1992, "Σχετικά με τις μεθοδους γεωργικής παραγωγής που συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις προστασίας του περιβάλλοντος καθώς και με τη διατήρηση του φυσικού χώρου" Κανονισμός 2080/92 του Συμβουλίου της 30ης Ιουνίου 1992, "Για τη θέσπιση κοινοτικού καθεστώτος ενισχύσεων των μέτρων για τα δάση στον τομέα της γεωργίας Κανονισμος (ΕΚ) αριθ. 1626/94 του Συμβουλίου της 27ης Ιουνίου 1994, "Για τη θέσπιση ορισμένων τεχνικών μέτρων διατήρησης των αλιευτικών πορων στη Μεσόγειο"

50 διεθνείς Συμφωνίες και Συμβάσεις και το Δίκαιο της ΕΕ περιέχουν συνήθως γενικές και κατευθυντήριες οδηγίες, μεταθέτοντας στην επιμέρους εθνική νομοθεσία την εξειδίκευση της εφαρμογής τους. Από το ισχύον νομικό πλαίσιο προκύπτει ότι οι τεχνικοί όροι για την προστασία της χλωρίδας, της πανίδας και των οικοσυστημάτων στη χώρα μας αφορούν σε είδη και ενδιαιτήματα. Τα οικοσυστήματα για να υπαχθούν σε καθεστώς προστασίας πρέπει να ταυτιστούν με βιότοπους ή ενδιαιτήματα, ώστε να μπορούν να οριοθετηθούν. Οι θεσμοθετημένοι όροι και περιορισμοί για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, ελεγχόμενοι με τεχνικά κριτήρια, είναι επαρκείς. ιδιαίτερα αυστηρές απαγορεύσεις, αφορούν το μεγαλύτερο μέρος των εκτάσεων της χώρας μας

51 Δυστυχώς, συχνά η δημόσια Διοίκηση προσπαθεί να συμβιβάσει χρήσεις, οι οποίες προκαλούν υποβάθμιση ή και καταστροφή σε προστατευτέες περιοχές, παρά το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο. Η τακτική αυτή δεν οφείλεται μόνο σε ελλιπή νομική παιδεία των στελεχών της. Η επιλεκτική χρησιμοποίηση κανόνων δικαίου επιτρέπει τη δικαιολόγηση έργων και πρακτικών για τα οποία υπάρχει είτε κοινωνική πίεση ή πολιτική βούληση για την υλοποίησή τους, παρόλο που πολλά από αυτά είναι πρόδηλα παράνομα. Η δικαστική ακύρωση, στη συνέχεια, των κανονιστικών πράξεων της Διοίκησης δεν προκαλεί προσωπικές συνέπειες στους εισηγητές τους, ενώ οι χρόνοι που παρέρχονται μέχρι την εκδίκαση των σχετικών υποθέσεων αμβλύνουν τις εντυπώσεις και τις συνέπειες από λάθη και παραλείψεις