Ελένη Θάνου. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ο ρόλος του διεθνούς εμπορίου στην ανάπτυξη και την ευημερία. Οι κλασσικές θεωρίες περί Διεθνούς εμπορίου. Adam Smith και D.Ricardo,

Παρουσίαση με θέμα: "Ελένη Θάνου. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ο ρόλος του διεθνούς εμπορίου στην ανάπτυξη και την ευημερία. Οι κλασσικές θεωρίες περί Διεθνούς εμπορίου. Adam Smith και D.Ricardo,"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ελένη Θάνου

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ο ρόλος του διεθνούς εμπορίου στην ανάπτυξη και την ευημερία. Οι κλασσικές θεωρίες περί Διεθνούς εμπορίου. Adam Smith και D.Ricardo, απόλυτο και συγκριτικό πλεονέκτημα. Το ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών Συναλλαγματικές ισοτιμίες και η αγορά συναλλάγματος. Διεθνής Οικονομική Συνεργασία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση: Από την «Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα & Χάλυβα» στην ΟΝΕ. Επιτυχίες, προκλήσεις και προοπτικές ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

3 Η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου Η κύρια μεταβολή στην παγκόσμια οικονομία από το 1950 είναι η αυξανόμενη αλληλεξάρτηση των οικονομιών και ιδιαίτερα των ανεπτυγμένων χωρών. Το γεγονός αυτό προκλήθηκε από την ανάπτυξη του Διεθνούς Εμπορίου. Ο ρυθμός αύξησης του διεθνούς εμπορίου ήταν διπλάσιος της παγκόσμιας παραγωγής. Που οφείλεται η ανάπτυξη του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου; Η κατάργηση των περιορισμών και η φιλελευθεροποίηση του εμπορίου που εμφανίστηκε κυρίως μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο. Η ανεξαρτησία των αγγλικών και γαλλικών αποικιών. Στη λειτουργία των δυνάμεων της αγοράς. Στη μείωση του κόστους μεταφοράς σε παγκόσμια κλίμακα. (ανάπτυξη της Ιαπωνικής Ναυπηγικής, και η χρήση των containers, αεροπλάνα κλπ). Στη ανάπτυξη των επικοινωνιών και στη μείωση του κόστους. Οι εφευρέσεις έκαναν τον κόσμο να φαίνεται μικρότερος (πχ τηλεόραση)

4 Οι επιπτώσεις του Διεθνούς Εμπορίου στην οικονομία μιας χώρας ΘετικέςΑρνητικές + Το Διεθνές Εμπόριο συμβάλλει στη διεύρυνση του εισοδήματος και της κατανάλωσης + Το Διεθνές Εμπόριο επιτρέπει την επέκταση της παραγωγής πέρα από τα όρια της εθνικής αγοράς. Πιθανότητα επίτευξης επί πλέον οικονομιών κλίμακας και μείωσης του μοναδιαίου κόστους παραγωγής των εξαγώγιμων προϊόντων. + Εξειδίκευση βασισμένη στα απόλυτα πλεονεκτήματα, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τους προικοδοτημένους συντελεστές παραγωγής. + Μία αύξηση των εξαγωγών συμβάλλει στη αύξηση της απασχόλησης - Αύξηση των εισαγωγών μπορεί να μειώσει την απασχόληση αν αυτές υποκαθιστούν εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα - Το Διεθνές Εμπόριο οδηγεί στην αναδιανομή των πραγματικών εισοδημάτων μεταξύ κρατών και κοινωνικών στρωμάτων και συνήθως ενισχύει την ανισοκατανομή.

5 Το Διεθνές Εμπόριο υπάρχει από το 2000 πΧ όταν τα Φοινικικά πλοία διέσχιζαν τη Μεσόγειο και αντάλλασσαν τα προϊόντα τους με τα προϊόντα άλλων λαών. Για την μέτρηση του βαθμού «ανοίγματος» μιας οικονομίας στο Διεθνές εμπόριο, υπολογίζονται οι παρακάτω συντελεστές διεθνούς εμπορίου: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Ο ρόλος του διεθνούς εμπορίου στην ανάπτυξη και την ευημερία.

6 Σύγχρονες τάσεις του Διεθνούς Εμπορίου. Μετάβαση από τον προστατευτισμό στο ελεύθερο εμπόριο. Μείωση δασμών από 40% προπολεμικά σε 3,5% το 2003. Αλλαγές στη φύση και διάρθρωση του Δ.Ε. Μεγαλύτερη συγκριτικά αύξηση του εμπορίου υπηρεσιών και κίνησης κεφαλαίων έναντι του εμπορίου των γεωργικών και βιομηχανικών αγαθών. Σταδιακή απελευθέρωση της διεθνούς κίνησης κεφαλαίων Το παγκόσμιο εμπόριο αυξάνεται με ταχύτερους ρυθμούς από την παγκόσμια παραγωγή. Το φαινόμενο της Παγκοσμιοποίησης μπορεί να χαρακτηριστεί σαν μία διαδικασία αυξανόμενης αλληλεπίδρασης, αλληλεξάρτησης και διασύνδεσης των εθνικών οικονομιών και επιχειρήσεων σε διεθνές επίπεδο. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και το Ηλεκτρονικό εμπόριο ευνοεί την παγκοσμιοποίηση. ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

7 Η θεωρία του διεθνούς εμπορίου αναφέρεται στην ανάλυση των πλεονεκτημάτων, σε όρους οικονομικής ευημερίας, που εξασφαλίζει για τις εθνικές οικονομίες το ελεύθερο εμπόριο. Επίσης περιλαμβάνει το ποια προϊόντα θα πρέπει να παράγει η κάθε χώρα και ποιοι παράγοντες θα καθορίσουν την κατεύθυνση του παγκόσμιου εμπορίου. Θεωρία του απόλυτου πλεονεκτήματος (Εμποριοκράτες-Μερκαντιλιστές) Οι Εμποριοκράτες-Μερκαντιλιστές πίστευαν ότι ο βασικότερος τρόπος για να μπορεί μια χώρα να γίνει πλούσιο και ισχυρό είναι μέσω της συσσώρευσης πολύτιμων μετάλλων που εξασφαλίζεται όταν η αξία των εξαγωγών είναι μεγαλύτερη από την αξία των εισαγωγών. Προϋπόθεση όμως είναι η υιοθέτηση μέτρων από την κυβέρνηση. Οι κλασσικές θεωρίες περί Διεθνούς εμπορίου. Adam Smith και D.Ricardo, απόλυτο και συγκριτικό πλεονέκτημα.

8 Η θεωρία του απόλυτου πλεονεκτήματος αναπτύχθηκε από τον πατέρα της Οικονομικής επιστήμης, Adam Smith. Ο Adam Smith πίστευε ότι η εξειδίκευση και ο καταμερισμός των εργασιών τόσο σε επίπεδο παραγωγικής μονάδας μέσα σε μια οικονομία, όσο και σε επίπεδο χώρας στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της συνολικής παραγωγής και μείωση του κόστους. Η θεωρία του συγκριτικού πλεονεκτήματος. Η θεωρία αυτή αναπτύχθηκε από τον Ricardo και προχωράει τη θεωρία του απόλυτου πλεονεκτήματος ένα βήμα πιο πέρα. Ο Ricardo Θεωρεί ότι μεταξύ δυο χωρών θα προκύψουν οφέλη με την εξειδίκευση και το εμπόριο στη βάση του συγκριτικού πλεονεκτήματος συνολικά αλλά και μεμονωμένα. Ο John S. Mill συμπλήρωσε τη θεωρία των συγκριτικών τιμών –όρων εμπορίου λαμβάνοντας υπ’ όψη όχι μόνο την προσφορά (παραγωγή/κόστος) των αγαθών αλλά και τη ζήτηση από τους καταναλωτές. Οι κλασσικές θεωρίες περί Διεθνούς εμπορίου. Adam Smith και D.Ricardo, απόλυτο και συγκριτικό πλεονέκτημα.

9 Όροι εμπορίου Οι όροι εμπορίου απεικονίζουν την σχέση της ποσότητας ή των τιμών εξαγόμενων και εισαγόμενων προϊόντων. Σχετική τιμή εξαγόμενου προϊόντος = Px/Pim Σχετική ποσότητα εξαγόμενου προϊόντος = Qx/Qim Εδώ, η «τιμή των εξαγόμενων προϊόντων» Px και η «τιμή εισαγόμενων προϊόντων» Pim είναι σταθμισμένοι δείκτες, παρόμοια και για τις ποσότητες. Αν δείκτες αυξάνονται, αυτό σημαίνει ότι οι τιμές των εξαγωγών αυξάνονται ταχύτερα από τις τιμές των εισαγόμενων αγαθών, και η χώρα επωφελείται από το διεθνές εμπόριο, στην αντίθετη περίπτωση το διεθνές εμπόριο δεν έχει θετική επίπτωση στην οικονομία της χώρας. Οι κλασσικές θεωρίες περί Διεθνούς εμπορίου. Adam Smith και D.Ricardo, απόλυτο και συγκριτικό πλεονέκτημα.

10 ΣΥΝΟΨΗ ΘΕΩΡΙΩΝ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΊΟΝΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 1.Απόλυτη παραγωγικότητα της εργασίας. Adam Smith Συμμετοχή της εργασίας ανά μονάδα προϊόντος Απόλυτο πλεονέκτημα παραγωγής. 2.Σχετική παραγωγικότητα της εργασίας David Ricardo Συμμετοχή της εργασίας ανά μονάδα προϊόντος Σχετικό πλεονέκτημα παραγωγής. 3.Αναλογία παραγωγικών συντελεστών Α. Ομοιογενές κεφάλαιο και εργασία HecKsher, Ohlin, Samuelson Λόγος κεφαλαίου - Εργασίας Η σχετική αφθονία μιας χώρας σε κεφάλαιο και εργασία. Χώρες που έχουν άφθονο κεφάλαιο θα εξάγουν προϊόντα έντασης εργασίας. Β. Ανθρώπινο κεφάλαιοLeontief Προσόντα εργαζομένων στην παραγωγή Χώρες σχετικά πλούσιες σε καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό θα εξάγουν προϊόντα έντασης γνώσης και θα εισάγουν προϊόντα που απαιτούν την απασχόληση σχετικά άφθονου ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού. 4. Οικονομίες κλίμακας Ohlin, Helpman, Krugman Το εύρος των οικονομιών κλίμακας στην παραγωγή και τη διανομή. Μια μεγάλη εγχώρια αγορά ενισχύσει την εξαγωγή προϊόντων που παράγονται με οικονομίες κλίμακας. Μικρές εγχώριες αγορές στηρίζουν την εξαγωγή προϊόντων που παράγονται υπο σταθερές αποδόσεις κλίμακας. 5.Τεχνολογικό έλλειμμα ή κύκλος προϊόντος Vernon, Grossman, Helpman Επαναλαμβανόμενη εθνική είσοδος στην παραγωγή. Οι πρώιμοι παραγωγοί νέων προϊόντων κατορθώνουν να αποκτήσουν εξαγωγικά πλεονεκτήματα. Αργότερα οι παραγωγοί θα πρέπει να βασιστούν στους χαμηλούς μισθούς. ΝΙΚΑΣ ΧΡΗΣ. «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ» ΕΚΔ. ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ 2011

11 ΣΥΝΟΨΗ ΘΕΩΡΙΩΝ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΊΟΝΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 6.Ομοιότητα προτιμήσεων καταναλωτών LinderΔιαφοροποίηση προϊόντος. Η τελειοποίηση του προϊόντος και η πρώιμη είσοδος στην παραγωγή, οδηγεί στην εξαγωγή διαφοροποιημένων προϊόντων. Η έλλειψη τελειοποίησης οδηγεί στην εξαγωγή τυποποιημένων προϊόντων. 7.Ενδοκλαδικό εμπόριο Grubel, Lloyd Ομοιότητα ανάμεσα στις εισαγωγές και τις εξαγωγές και την εγχώρια παραγωγή. Αμφίδρομο εμπόριο. Το εμπόριο είναι πιο εντατικό ανάμεσα σε χώρες με ταυτόσημες οικονομικές διαρθρώσεις. 7α. Μονοπωλιακός ανταγωνισμός. Ι. Αναλογία συντελεστών και κάθετη διαφοροποίηση Falvey Κάθετη διαφοροποίηση προϊόντος (οι καταναλωτές μπορούν να παραγγείλουν κατά προτεραιότητα. Σύμφωνα με την ποιότητα), όπου η ποιότητα εξαρτάται από το λόγο K/L. Η σχετική αφθονία κεφαλαίου οδηγεί στην εξαγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας και αντίστροφα. ΙΙ. Οριζόντια διαφοροποίηση προϊόντος Krugman, Dixit, Lancaster Οριζόντια διαφοροποίηση προϊόντος (οι καταναλωτές δεν συμφωνούν σε μια αναμφισβήτητη ιεράρχηση ανάμεσα στις διάφορες παραλλαγές των προϊόντων) και οικονομίες κλίμακας. Η κατεύθυνση του εμπορίου είναι ασαφής. 7β. Ομοιογενή προϊόντα ολιγοπωλίου Οικονομίες κλίμακας. Μοίρασμα της αγοράς. Αλλά το μερίδιο των εισαγωγών της εγχώριας αγοράς θα μειώνεται όσο αυξάνεται το κόστος μεταφοράς. Υπόδειγμα βαρύτητας.Μεγάλος οικονομικό μέγεθος, μικρή απόσταση Το εμπόριο ανάμεσα σε δυο χώρες σχετίζεται θετικά με το ΑΕΠ τους και αρνητικά με τη μεταξύ τους απόσταση και τους εμπορικούς περιορισμούς. ΝΙΚΑΣ ΧΡΗΣ. «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ» ΕΚΔ. ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ 2011

12 Τι είναι Συνάλλαγμα και τι συναλλαγματική ισοτιμία Συστήματα προσδιορισμού των συναλλαγματικών ισοτιμιών Οι Αγορές Συναλλάγματος και το τραπεζικό σύστημα.

13 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Συνάλλαγμα με την ευρεία έννοια για τους πολίτες μιας χώρας είναι οποιοδήποτε νόμισμα εκδίδεται από τις νομισματικές αρχές τρίτης χώρας. Ο όρος «συνάλλαγμα» συχνά χρησιμοποιείται με μια πιο στενή έννοια: Είναι εκείνα τα νομίσματα που απολαμβάνουν ευρείας αποδοχής στις διεθνείς συναλλαγές, δηλαδή γίνονται δεκτά σαν πληρωμή για αγορές αγαθών όχι μόνον από τη χώρα που εκδίδει το νόμισμα αλλά και από τρίτες χώρες. Για να γίνει ένα εθνικό νόμισμα «συνάλλαγμα» με την στενή έννοια πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις:

14 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑ: ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ- ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Η οικονομία της εκδότριας χώρας να είναι μεγάλη, ισχυρή και να επιτρέπει την κυκλοφορία του νομίσματός της εκτός της χώρας. Το νόμισμα να είναι «σκληρό» πράγμα που σημαίνει να διατηρεί την αγοραστική του αξία, με άλλα λόγια να μην κινδυνεύει από πληθωρισμό και υποτιμήσεις. Να χρησιμοποιείται από κεντρικές τράπεζες τρίτων χωρών για την κάλυψη των συναλλαγματικών αποθεμάτων των χωρών αυτών. Παραδείγματα: το δολάριο ΗΠΑ (USD, $), το ευρώ (EUR,€) η Λίρα Αγγλίας (GBP, ₤ ) το Ελβετικό Φράγκο (CHF), το Γιεν Ιαπωνίας (YEN, ¥) και άλλα με περιφερειακή απήχηση.

15 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝΤΑΙ Με τον όρο «συναλλαγματική ισοτιμία» εννοούμε την τιμή ενός νομίσματος εκφρασμένη σε μονάδες ενός άλλου νομίσματος. Παράδειγμα: όταν λέμε ότι η ισοτιμία $/€ είναι 1,48 εννοούμε ότι με ένα ευρώ αγοράζουμε 1,48 δολάρια ΗΠΑ ή ότι ένα ευρώ «κοστίζει» 1,48 δολάρια. Στην περίπτωση αυτή, αύξηση της ισοτιμίας σε 1,50 ισοδυναμεί με ανατίμηση του Ευρώ και υποτίμηση του $, αφού το € κοστίζει ακριβότερα σε όρους $. Αντιστρόφως, η ιδία ισοτιμία μπορεί να εκφραστεί σαν €/$=0,675, που είναι το αντίστροφο της προηγούμενης (1/1,48=0,675) και σημαίνει ότι με ένα $ αγοράζουν 0,675 ευρώ.

16 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΣΟΤΙΜΙΩΝ 1. Το σύστημα των ελεύθερα κυμαινόμενων ισοτιμιών, στο οποίο η ισοτιμία μεταξύ δύο νομισμάτων κυμαίνεται ελεύθερα βάσει της προσφοράς και της ζήτησης, χωρίς παρεμβάσεις. Η προσφορά και η ζήτηση προέρχεται τόσο από ιδιώτες όσο και από τράπεζες και κρατικούς φορείς. Παράδειγμα: $/€, $/¥, €/£. 2. Το σύστημα των σταθερών ισοτιμιών, όπου οι ισοτιμίες προσδιορίζονται διοικητικά από τις νομισματικές αρχές /κυβερνήσεις των εμπλεκόμενων χωρών. Τέτοιο σύστημα ήταν το σύστημα του «κανόνα χρυσού» αλλά και του “Bretton Woods” μέχρι το 1971. 3.Τα μικτά συστήματα, ή συστήματα ελεγχόμενα κυμαινόμενων ισοτιμιών. Στα συστήματα αυτά, προσδιορίζεται μια «κεντρική» ‘η «επιθυμητή» ισοτιμία καθώς και ένα εύρος διακύμανσης χ% πάνω ή κάτω από την συγκεκριμένη ισοτιμία. Παράδειγμα: Τα νομίσματα στο ΕΝΣ πριν το Ευρώ αλλά και σήμερα για τις εκτος Ευρώ χώρες της ΕΕ. Το Κινεζικό WON με το USD.

17 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ ΣΕ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ H ζήτηση για ένα νόμισμα πχ το ευρώ προέρχεται από τρείς βασικές πηγές: Α. Το διεθνές εμπόριο. Η εισαγωγή από έλληνα εισαγωγέα αυτοκινήτων JEEP από τις ΗΠΑ προϋποθέτει πώληση € και αγορά $, οπότε εκδηλώνεται σαν ζήτηση για $. Συνήθως, για τη διενέργεια εισαγωγών από μια χώρα, έστω την Ιαπωνία, τα αγαθά τιμολογούνται σε Γιεν οπότε ο εισαγωγέας πρέπει να πουλήσει το εγχώριο νόμισμα και να αγοράσει την απαιτούμενη ποσότητα γιεν για να εξοφλήσει την συναλλαγή του. Εκδηλώνει έτσι ζήτηση για το νόμισμα της χώρας εξαγωγής και προσφορά του νομίσματος της χώρας εισαγωγής. Όσο πιο ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές είναι τα προϊόντα μιας χώρας, τόσο μεγαλύτερη η ζήτηση για το νόμισμά της. Β. Κινήσεις κεφαλαίων για επενδύσεις ή άλλους λόγους. (μεταβιβαστικές πληρωμές, διακρατική βοήθεια, δάνεια) Γ. Κερδοσκοπία και αρμπιτράζ (arbitrage).

18 ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ Η αγορά συναλλάγματος είναι η αγορά ανταλλαγής των διαφόρων εθνικών νομισμάτων. Λειτουργίες της αγοράς συναλλάγματος: Μετατροπή ενός νομίσματος σε ένα άλλο, για την πληρωμή υποχρεώσεων ή για επένδυση ή για κερδοσκοπία. Συμψηφισμός και εκκαθάριση συναλλαγών σε διεθνές επίπεδο (χρήση πιστωτικών καρτών σε τρίτη χώρα από τη χώρα έκδοσης της κάρτας, πληρωμή και εκκαθάριση επιταγών με εκδότη τράπεζα τρίτης χώρας, εμβάσματα κλπ) Συναλλαγές αντιστάθμισης συναλλαγματικών κινδύνων Διαμεσολάβηση σε συναλλαγές διεθνούς εμπορίου (letters of credit).

19 ΑΓΟΡΕΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ (συνέχεια) Οι αγοραπωλησίες νομισμάτων για λόγους κερδοσκοπίας και αρμπιτράζ αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του όγκου συναλλαγών σε συνάλλαγμα. Κερδοσκοπία έχουμε όταν κάποιος αγοράζει ένα νόμισμα επειδή προσδοκά ότι η τιμή του θα ανέβει μελλοντικά και θα αποκομίσει κέρδος. Προφανώς οι προσδοκίες μπορεί να επαληθευθούν, μπορεί και όχι. Αρμπιτράζ είναι η αγορά ενός νομίσματος σε μία γεωγραφική περιοχή, πχ Νέα Υόρκη, και η ταυτόχρονη πώλησή του σε άλλη, (έστω Λονδίνο) με σκοπό να εκμεταλλευτεί πρόσκαιρες διαφορές μεταξύ αγορών και να αποκομίσει κέρδος χωρίς κίνδυνο. Το αρμπιτράζ τείνει να εξαλείφει τις διαφορές και να κάνει τις αγορές πιο αποτελεσματικές. Η κερδοσκοπία όταν είναι μαζική, μπορεί να αποσταθεροποιήσει ένα νόμισμα, αφού όταν οι περισσότεροι «παίκτες» πιστεύουν ότι ένα νόμισμα θα υποτιμηθεί, το πουλούν, με αποτέλεσμα πράγματι να πέσει η τιμή του.

20 Διεθνείς συνθήκες και Διεθνείς οργανισμοί Διεθνής Διάσκεψη Bretton Woods Διεθνής Συνθήκη για το Εμπόριο και τους Δασμούς (GATT) Διεθνές Νομισματικό Ταμείο Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank) Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου

21 Το περιεχόμενο των Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, εκτός από το Διεθνές Εμπόριο και τις Διεθνείς Νομισματικές Σχέσεις, περιλαμβάνει τη Θεωρία της Οικονομικής και Νομισματικής Ενοποίησης καθώς και τις Διεθνείς Μετακινήσεις των Παραγωγικών Συντελεστών.

22 Διεθνής Οικονομική Συνεργασία. Συμφωνία Bretton Woods, 1944 συμμετείχαν 40 χώρες Προέβλεπε: 1. Ρυθμίσεις και διαδικασίες για τη διακυβέρνηση της παγκόσμιας οικονομίας. 2. τη σύσταση της «Διεθνούς Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης» η οποία σήμερα καλείται «Παγκόσμια Τράπεζα» (World Bank)] και του «Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου» (International Monetary Fund). 3. Το Δολάριο ΗΠΑ θεσπίστικε σαν το νόμισμα αναφοράς, μετατρέψιμο σε χρυσό, ενώ όλα τα άλλα νομίσματα θα είχαν σταθερές ισοτιμίες με το Δολάριο. Το σύστημα αυτό κατέρρευσε το 1971, όταν οι ΗΠΑ σταμάτησαν την μετατρεψιμότητα του νομίσματος τους σε χρυσό.

23 ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ Οι στόχοι του ΔΝΤ είναι οι εξής: Η διεθνής οικονομική συνεργασία με σκοπό τον συντονισμό των ενεργειών για την αποφυγή συναλλαγματικών κρίσεων και την επίτευξη σταθερότητας στις συναλλαγματικές ισοτιμίες για την ανάπτυξη του Διεθνούς Εμπορίου. Να διευκολύνει τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν παροδικά ανισορροπίες στο ισοζύγιό τους με βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα δάνεια. Την ανάπτυξη των διεθνών οικονομικών σχέσεων με διατήρηση των ισορροπιών ώστε να αποφεύγονται προβλήματα παρατεταμένων ελλειμμάτων ή πλεονασμάτων στα εξωτερικά ισοζύγια των χωρών- μελών. Να θεσπίσει ένα νέο σύστημα διεθνών πληρωμών που να αντικαταστήσει το χρυσό.

24 ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ Μέλη του ΔΝΤ είναι όλες οι χώρες –μέλη του ΟΗΕ, σήμερα 186 χώρες. Όλα τα μέλη συνεισφέρουν κεφάλαια ανάλογα με το μέγεθος της οικονομίας τους. Το ΔΝΤ επιτελεί τρεις βασικές λειτουργίες: Α) Την ελεγκτική όπου εποπτεύει την επάρκεια της νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής των χωρών-μελών. Β) Την συμβουλευτική, προσφέροντας επίσημες ή ανεπίσημες συμβουλές στα μέλη σχετικά με την οικονομική τους πολιτική. Γ) Χρηματοδοτική, προσφέρει δάνεια στις χώρες που δυσκολεύονται να δανειστούν στις διεθνείς κεφαλαιαγορές λόγω προβλημάτων και μειωμένης αξιοπιστίας.

25 «Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου» GATT και Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου Υπογράφηκε το 1948 από 23 χώρες Σκοπός της η ρύθμιση των εμπορικών και δασμολογικών σχέσεων μεταξύ των μελών της έτσι ώστε να αναπτυχθούν οι διεθνείς συναλλαγές και μέσω αυτών η ανάπτυξη της παραγωγής, της απασχόλησης και της ευημερίας στα κράτη-μέλη. Το 1995, η GATT που έχει έδρα τη Γενεύη, μετασχηματίσθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (World Trade Organization, WTO). Σήμερα αριθμεί 153 χώρες μέλη, σχεδόν όλες οι χώρες που συμμετέχουν στον ΟΗΕ.

26 Τύποι οικονομικών ενώσεων ανεξάρτητων χωρών. Σκοπός: αποκόμιση ωφελειών από την ανάπτυξη του Διεθνούς Εμπορίου Ζώνες ελεύθερων συναλλαγών: Κατάργηση δασμών και άλλων εμποδίων του ΔΕ μεταξύ ομάδας χωρών. Κάθε χώρα διαμορφώνει ανεξάρτητα την εμπορική πολιτική της έναντι τρίτων χωρών. Παραδείγματα: ΕΖΕΣ (Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (Νορβηγία, Ελβετία και Ισλανδία), ΝΑFΤΑ &, LΑFΤΑ, ζώνες ελεύθερου εμπορίου βορείου και Νοτίου Αμερικής αντίστοιχα. Τελωνειακές Ενώσεις: Κατάργηση δασμών και άλλων εμποδίων του ΔΕ μεταξύ ομάδας χωρών και επί πλέον κοινή δασμολογική πολιτική έναντι τρίτων χωρών. Κοινή Αγορά: Τελωνειακή ένωση και επί πλέον ελεύθερη μετακίνηση και εγκατάσταση συντελεστών παραγωγής (κεφάλαιο και εργασία) Οικονομική Ένωση: Πέραν των στοιχείων της Κοινής Αγοράς, προβλέπεται συστηματικός συντονισμός νομισματικών και δημοσιονομικών κανονισμών καθώς και εναρμόνιση πρακτικών ώστε να διευκολύνεται η ελεύθερη εγκατάσταση των συντελεστών παραγωγής. Νομισματική ένωση προκύπτει όταν μια Οικονομική Ένωση κρατών υιοθετήσει κοινό νόμισμα.

27 Προϋποθέσεις Επιτυχίας- Άριστες Νομισματικές Περιοχές Οι προϋποθέσεις για την επιτυχία μιας Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης αναλύονται στη Θεωρία των Άριστων Νομισματικών Περιοχών που αναπτύχθηκε την δεκαετία του ΄60 από τους Mundell (1961) και Mckinnon (1963). Άριστη νομισματική περιοχή (ΑΝΠ) θεωρείται μια γεωγραφική επικράτεια μιας ομάδας χωρών οι οποίες έχουν υιοθετήσει ένα κοινό νόμισμα. Τα κριτήρια για την επιτυχία μιας Άριστης Νομισματικής Περιοχής είναι : α) η ομοιότητα των δομών των οικονομιών β) η υψηλή κινητικότητα των παραγωγικών συντελεστών, και ιδιαίτερα της εργασίας. γ) η ανοικτότητα του εμπορίου των υποψηφίων χωρών με τις υπόλοιπες χώρες των ΑΝΠ δ) η ευκαμψία μισθών και τιμών ε) η ομοιομορφία στους ρυθμούς πληθωρισμού στ) η ενοποίηση των οικονομικών αγορών

28 Προβλήματα των Άριστων Νομισματικών Περιοχών Πρόβλημα: οι ασύμμετρες διαταραχές, δηλαδή έντονες διακυμάνσεις οικονομικών μεγεθών, που είτε δεν πλήττουν το σύνολο των χωρών της νομισματικής ένωσης, είτε πλήττονται όλες οι οικονομίες των ΑΝΠ αλλά σε διαφορετική ένταση. Μειονέκτημα από τη συμμετοχή σε μία Οικονομική και Νομισματική Ένωση είναι η απώλεια της εθνικής ανεξαρτησίας στη χάραξη νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής. Συμπέρασμα: όταν υπάρχει ομοιότητα των δομών των οικονομιών και σύγκλιση των επιχειρηματικών κύκλων, το κόστος από την εγκατάλειψη της ανεξαρτησίας είναι μικρότερο από τα οφέλη.

29 Αναμενόμενα αποτελέσματα Οικονομικών Ενώσεων Σύμφωνα με τη θεωρία τα αποτελέσματα αναμένεται να είναι θετικά:  απρόσκοπτη ανάπτυξη του εμπορίου,  το άνοιγμα αγορών για τις επιχειρήσεις κάθε επί μέρους κράτους  Επίτευξη οικονομιών κλίμακας  Αύξηση του ανταγωνισμού με ότι καλά και αρνητικά αυτό συνεπάγεται.  Πιθανή μείωση κόστους για τους καταναλωτές.

30 Η Ευρωπαϊκή Ένωση: Από την «Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα & Χάλυβα» στην ΟΝΕ. Επιτυχίες, προκλήσεις και προοπτικές. Ο υπουργός των Εξωτερικών της Γαλλίας, Robert Schuman, απευθύνει στις 9 Μαΐου 1950 έκκληση για τη δημιουργία μιας Κοινότητας ειρηνικών συμφερόντων. Έξι χώρες (Γερμανία, Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Κάτω Χώρες) υπογράφουν στις 18 Απριλίου 1951 τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα». Υπογράφονται οι συνθήκες της Ρώμης, δηλαδή η συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) και η συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ).

31 Το σύστημα του Bretton Woods, το οποίο υιοθετήθηκε από τις οικονομίες της αγοράς, εγγυάται τη νομισματική σταθερότητα σε διεθνές επίπεδο και καθιερώνει την υπεροχή του δολαρίου. Το σύστημα άρχισε να εκπέμπει σήματα αδυναμίας ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Μεταξύ του 1968 και του 1969, σημειώθηκαν αναταραχές στις αγορές οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την υποτίμηση του γαλλικού φράγκου και την ανατίμηση του γερμανικού μάρκου, απειλώντας έτσι τη σταθερότητα των άλλων νομισμάτων, καθώς και το σύστημα κοινών τιμών που καθιερώθηκε στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής.

32 Τον Μάρτιο του 1972, οι Έξι προσπάθησαν εκ νέου να προωθήσουν τη νομισματική ολοκλήρωση δημιουργώντας ένα μηχανισμό συντονισμένης διακύμανσης των νομισμάτων (πρόκειται για το λεγόμενο «νομισματικό φίδι») εντός στενών περιθωρίων διακύμανσης σε σχέση με το δολάριο Αποσταθεροποιημένο από τις πετρελαϊκές κρίσεις, την αδυναμία του δολαρίου και τις αποκλίσεις μεταξύ των οικονομικών πολιτικών, το «φίδι» χάνει σε λιγότερο από δύο έτη τα περισσότερα μέλη του για να συρρικνωθεί τελικά σε μια ζώνη «μάρκου» που περιλαμβάνει 4 χώρες.

33 Η Ευρωπαϊκή Ένωση: Από την «Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα & Χάλυβα» στην ΟΝΕ. Επιτυχίες, προκλήσεις και προοπτικές. Ημερομηνίες- Ορόσημα: 1951 Ίδρυση της «Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα» μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Βελγίου,, Ολλανδίας και Λουξεμβούργου ( ο πυρήνας της ΕΟΚ). 1957 Συνθήκη της Ρώμης για την ίδρυση της ΕΟΚ και της ΕΥΡΑΤΟΜ 1973 πρώτη διεύρυνση της ΕΟΚ με ένταξη Βρετανίας, Ιρλανδίας και Δανίας. 1981 Ένταξη της Ελλάδας 1986 Ένταξη Ισπανίας και Πορτογαλίας. Υπογραφή της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης. 1992 Συνθήκη του Μάαστριχτ, έθεσε τη βάση για την μετατροπή της ΕΟΚ σε Οικονομική και Νομισματική Ένωση σε τρία στάδια. Ολοκληρώθηκε με την ΟΝΕ και την κυκλοφορία του κοινού νομίσματος, του Ευρώ, το 2002. 1995 Ευρώπη των 15 με την αποδοχή Αυστρίας, Σουηδίας και Φινλανδίας. 2003 Διεύρυνση της ΕΕ με την ένταξη 10 χωρών, Πολωνία, Λετονία, Εσθονία, Λιθουανία, Τσεχία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Κύπρος, Μάλτα. 2007 Ένταξη Ρουμανίας και Βουλγαρίας. Ανεπιτυχής προσπάθεια θέσπισης του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, καταψηφίστηκε από Δανία, Γαλλία και Ιρλανδία σε δημοψηφίσματα. Στις 13 Δεκεμβρίου 2007 υπογράφηκε η Συνθήκη της Λισσαβόνας, με την οποία μεταρρυθμίζεται η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και η Συνθήκη για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Περιλαμβάνει τα βασικότερα σημεία του ατυχήσαντος Συντάγματος με τις τροποποιήσεις που προέκυψαν από διαπραγματεύσεις.

34 Μια ομάδα, υπό την προεδρία του Pierre Werner, πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου, επιφορτίζεται με τη σύνταξη έκθεσης για τα μέσα που πρέπει να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να επιτευχθεί η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Η ομάδα Werner υποβάλλει την τελική της έκθεση τον Οκτώβριο του 1970. Στην έκθεση προβλέπεται η καθιέρωση σε δέκα έτη, σύμφωνα με ένα σχέδιο τριών σταδίων, πλήρους Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Τελικός στόχος είναι η πλήρης ελευθέρωση των κινήσεων κεφαλαίων και ο αμετάκλητος καθορισμός των ισοτιμιών, ακόμη και η αντικατάσταση των εθνικών νομισμάτων από ένα ενιαίο νόμισμα. Η έκθεση συστήνει εξάλλου να ενισχυθεί ο συντονισμός των οικονομικών πολιτικών και να καθοριστούν κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά τις εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση: Από την «Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα & Χάλυβα» στην ΟΝΕ. Επιτυχίες, προκλήσεις και προοπτικές.

35 Προϋποθέσεις ένταξης μιας χώρας στην ΟΝΕ: 1. Κριτήριο σταθερότητας των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Οι διακυμάνσεις του νομίσματος της υποψήφιας χώρας να περιορίζονται σε +_ 2,25% έναντι του «καλαθιού» νομισμάτων (ECU μέχρι το 1999, ευρώ έκτοτε) και να μην έχει γίνει υποτίμηση. 2. Κριτήριο πληθωρισμού Ο ρυθμός πληθωρισμού της χώρας δεν πρέπει να υπερβαίνει πάνω από 1,5% τον μέσο όρο πληθωρισμού των τριών χωρών με τον χαμηλότερο πληθωρισμό. 3. Το κριτήριο των επιτοκίων Τα μακροχρόνια επιτόκια μιας χώρας μέλους δεν πρέπει να υπερβαίνουν άνω του 2% τον μέσο όρο των επιτοκίων των τριών χωρών μελών με το χαμηλότερο επιτόκιο. 4. Το κριτήριο του δημοσιονομικού ελλείμματος Το δημοσιονομικό έλλειμμα δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερο του 3% του ΑΕΠ. 5. Το κριτήριο του Δημόσιου χρέους. Το δημόσιο χρέος της χώρας που επιθυμεί να γίνει μέλος της ΟΝΕ πρέπει να είναι μικρότερο του 60% του ΑΕΠ.

36 Το ευρώ είναι πραγματικότητα. Δεκαεπτά από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν καθιερώσει το ενιαίο νόμισμα. Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Ισπανία, Γαλλία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Μάλτα, Κύπρος, Εσθονία και Σλοβακία. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες συγκροτούν το Ευρωσύστημα, αποστολή του οποίου είναι η κατοχύρωση της σταθερότητας των τιμών στο πλαίσιο της ζώνης του ευρώ και η διαφύλαξη της αγοραστικής του αξίας. Τα κράτη μέλη που επιθυμούν να καθιερώσουν το ευρώ είναι υποχρεωμένα να τηρούν ορισμένα οικονομικά κριτήρια (τα «κριτήρια σύγκλισης»). Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Δανία έχουν διαπραγματευθεί ρήτρες εξαίρεσης και δεν συμμετέχουν στο ενιαίο νόμισμα. Ο απολογισμός μέχρι σήμερα για το Ευρώ είναι μάλλον θετικός. Το ευρώ έχει εδραιωθεί σαν διεθνές νόμισμα, αντιμετωπίζοντας με επιτυχία την μονοκρατορία του Δολαρίου ΗΠΑ. Έχει αδιαμφισβήτητα ευνοήσει και διευκολύνει την ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των χωρών μελών της ΟΝΕ και ενισχύσει τη διαπραγματευτική δύναμη της Ευρωπαϊκής ¨Ένωσης τουλάχιστον όσον αφορά οικονομικά θέματα. Επίσης, μάλλον έχει συμβάλλει στην οικονομική σταθερότητα, αν και αυτό είναι δύσκολο να αποδειχτεί αφού δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιες θα ήταν οι συνθήκες χωρίς το Ευρώ. Είναι βέβαιο ότι με τη συμπλήρωση 10 ετών από τη θέσπιση του Ευρώ, πλήθος μελέτες που θα ερευνούν τα αποτελέσματα της ΟΝΕ θα δούν το φώς της δημοσιότητας.

37 Το ευρώ είναι πραγματικότητα.Σήμερα, δεκαεπτά από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν καθιερώσει το ενιαίο νόμισμα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες συγκροτούν το Ευρωσύστημα, αποστολή του οποίου είναι η κατοχύρωση της σταθερότητας των τιμών στο πλαίσιο της ζώνης του ευρώ και η διαφύλαξη της αγοραστικής του αξίας. Τα κράτη μέλη που επιθυμούν να καθιερώσουν το ευρώ είναι υποχρεωμένα να τηρούν ορισμένα οικονομικά κριτήρια (τα «κριτήρια σύγκλισης»). Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Δανία έχουν διαπραγματευθεί ρήτρες εξαίρεσης και δεν συμμετέχουν στο ενιαίο νόμισμα. Τα νομίσματα και χαρτονομίσματα σε ευρώ βρίσκονται σε κυκλοφορία από 1ης Ιανουαρίου 2002 στα ακόλουθα κράτη μέλη: Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Ισπανία, Γαλλία, Φινλανδία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Ολλανδία και Πορτογαλία. Η Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ. Το ευρώ εισήχθη στη Σλοβενία την 1η Ιανουαρίου 2007· η Μάλτα και η Κύπρος χρησιμοποιούν το ενιαίο νόμισμα από 1ης Ιανουαρίου 2008 και από τον Ιανουάριο του 2009 η Σλοβακία. Η «ευρωζώνη» θα διευρυνθεί μόλις είναι έτοιμα τα νέα κράτη μέλη, τα οποία προσχώρησαν στην Ένωση, και τα οποία πρέπει πρώτα να μετάσχουν στο Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών II (ΜΣΙ II).