3η ΠΕΡΙΟΔΟΣ Τέλος 9ου-11ος αι. Αυτή η περίοδος που ξεκινά από το τέλος της κυριαρχίας των Καρολιδών μέχρι τον Ερρίκο τον III, είναι μεταβατική στον τομέα.

Παρουσίαση με θέμα: "3η ΠΕΡΙΟΔΟΣ Τέλος 9ου-11ος αι. Αυτή η περίοδος που ξεκινά από το τέλος της κυριαρχίας των Καρολιδών μέχρι τον Ερρίκο τον III, είναι μεταβατική στον τομέα."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 3η ΠΕΡΙΟΔΟΣ Τέλος 9ου-11ος αι. Αυτή η περίοδος που ξεκινά από το τέλος της κυριαρχίας των Καρολιδών μέχρι τον Ερρίκο τον III, είναι μεταβατική στον τομέα της Λογοτεχνίας. Γιατί διατηρώντας ζωντανά τα σημάδια της προηγούμενης εποχής, προετοιμάζεται για ό,τι η επόμενη περίοδος έχει να φέρει. Εξάλλου η ειρήνη και η τάξη που ο Καρολομάγνος είχε επιβάλει κινδύνευε να εξαφανιστεί μετά το θάνατό του. Οι Νορμανδοί μη βρίσκοντας αντίσταση στις επιδρομές τους κατέστρεφαν στο διάβα τους τα μοναστήρια και τα άλλα κέντρα της παιδείας. Η Ιταλία που δεν μετείχε στην αναγέννηση του Καρλομάγνου, παρουσιάζεται στα γράμματα με την επαφή των κειμένων. Έτσι προετοιμάζεται για το κίνημα των μεταφράσεων, που αργότερα τον 12ο και 13ο αιώνα θα διαμόρφωνε τον πνευματικό κόσμο της δύσης.

2 3η περίοδος Η Αγγλία αγωνίζεται να διατηρήσει τους πνευματικούς δεσμούς της με την Ευρώπη. Ειναι η εποχή των μοναστηριών που αργότερα θα επιφέρουν καρπούς στην πνευματική ζωή του τόπου. Η Ισπανία τέλος βρίσκεται κάτω από την κυριαρχία του Ισλάμ, και μόνο σποραδικά κάποιοι αγωνίζονται να κρατήσουν την επαφή με το παρελθόν. “ Seculum oscurum”, “seculum pessimum, αιώνας σκοτεινός, αιώνας της πτώσης, είναι οι χαρακτηρισμοί για τον 10ο αιώνα, όσον αφορά την εκκλησία, την ηθική κατάπτωση του κλήρου και της παποσύνης.

3 3η περίοδος Παρόλα αυτά δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ολοκληρωτική καταστροφή. Η κληρονομιά της αναγέννησης του Καρλομάγνου δεν χάθηκε οριστικά. Οι συγγραφείς της δεύτερης γενιάς της αναγέννησης των Καρολιδών ανασυνδέονται στα μεγάλα μοναστήρια της Δυτικής Γερμανίας, στα οποία μετά τους επισκόπους δασκάλους έχουμε τους μοναχούς καθηγητές. Είναι ο αιώνας των μοναστηριών των βενεδικτίνων: του Sanctus- Gallus (ιδρύθηκε το 719, αλλά κατά διαταγή του Πεπίνου το 747 λειτούργησε με τον κανόνα του Αγίου Βενέδικτου), του Fulda (ιδρύθηκε το 744), Reichenau (ιδρύθηκε το 724 σ’ ένα νησί της λίμνης της Κωστάντζας).

4 Sequentia Για όλη αυτήν την εποχή και για τον επόμενο αιώνα οι εστίες της παιδείας είναι τα εκκλησιαστικά σχολεία και τα καθεδρικά. Στο σπουδαιότερο απ’ αυτά, το μοναστήρι του Sanctus Gallus καλλιεργήθηκε ένα νέο ποιητικό είδος η Sequentia. Η Sequentia ανήκει στην ποίηση, στη μουσική και στη λειτουργική πράξη του Μεσαίωνα. Η γέννησή της ερμηνεύεται ως εξής : Στη ρωμαϊκή λειτουργία, κατά τις επίσημες γιορτές του χριστιανικού έτους, (Solemnitates) ψάλλονταν τρία αλλελούια μετά τον Απόστολο (Αποστολική περικοπή) και πριν την ανάγνωση του Ευαγγελίου. Στο δεύτερο αλλελούια η τελευταία συλλαβή –α επιμηκυνόταν μουσικά.

5 Sequentia Η επανάληψη αυτή δήλωνε χαρά και γι’ αυτό το διάστημα αυτό ονομάστηκε Jubilus ή jubili alleluiatici. Η παράδοση αναφέρει ότι σ’ αυτό το μουσικό διάστημα της μελωδικής επανάληψης του –α, στα μέσα του 9ου αιώνα, για να καλύψουν τις δυσκολίες που δημιουργούσε το κενό στη μνήμη των μελωδών, προστέθηκαν κάποιες λέξεις-φράσεις που ονομάστηκαν «πρόζες» και που αποτέλεσαν την πρώτη μορφή της sequentia.

6 Sequentia Αυτό το συλλαβικό κείμενο που κάλυπτε το μουσικό διάστημα του τελικού – α του αλλελούια ονομάστηκε Sequentia και η ονομασία οφείλεται στο ότι αυτό το κείμενο ακολουθούσε το αλλελούια. Το κείμενο αυτό που στην αρχή ήταν πεζό, σιγά σιγά εξελίχθηκε σε στίχους, σε έντεχνη ποιητική γλώσσα και τελικά απετέλεσε αυτοτελή ποίηση.

7 Sequentia Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε με ακρίβεια το χώρο απ’ όπου ξεκίνησε το ποιητικό αυτό είδος. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι στο μοναστήρι του Sanctus Gallus ήρθε κάποιος μοναχός από το μοναστήρι Jumièges (ιδρύθηκε το 654), μετά την καταστροφή του από τους Νορμανδούς (841), φέρνοντας μαζί του ένα γρηγοριανό αντιφωνάριο στο οποίο υπήρχαν κάποιοι τονικοί στίχοι πάνω στη μελωδία του αλλελούια. Γεγονός που αποδεικνύει ότι η sequentia στην πρωτόλεια μορφή της υπήρχε κάπου αλλού, αλλά και στη Γαλλία πριν τον 9ο αιώνα.

8 NOTKERUS Το μοναστήρι του Sanctus Gallus ήταν γνωστό για τη μουσική του παράδοση. Εκεί ζούσε τον 9ο αι. ο Notkerus, ένας μοναχός που ονομαζόταν Balbulus, γιατί ήταν τραυλός. Γεννήθηκε το 840, από γονείς ευγενείς, στη Θουριγγία, έμεινε νωρίς ορφανός, και μορφώθηκε στο μοναστήρι του Sanctus Gallus, από καλούς δασκάλους, όπως ο Iso και o Marcellus. Δίδασκε στο μοναστήρι για πολλά χρόνια παρά το πρόβλημα της άρθρωσής του και παράλληλα συνέθετε στίχους. Εγινε γνωστός ως ποιητής του Liber hymnorum, που άρχισε το 860, όταν ήταν μόλις είκοσι ετών, και το τελείωσε το 884. Παρά τον τίτλο του το βιβλίο δεν περιέχει ύμνους αλλά Sequentiae, που αποτελούν και την πρώτη συλλογή του είδους.

9 NOTKERUS Ο Notkerus δεν ήταν ο εισηγητής του είδους αυτού, αφού όπως ο ίδιος λέει οι Sequentiae προϋπήρχαν. Ο ίδιος ο Notkerus στην αφιερωματική επιστολή του Liber hymnorum στον επίσκοπο Liutwardus, δίνει μια ερμηνεία σαφή : οταν ήμουν ακόμα νέος και οι μουσικές μελωδίες ήταν πολύ εκτεταμένες για να τις θυμάμαι, άρχισα κρυφά να σκέφτομαι με ποιο τρόπο θα μπορούσα να τις διατηρώ στη μνήμη μου.

10 Notkerus Αυτήν την εποχή μας ήρθε από το μοναστήρι της Jumièges, που είχε πρόσφατα καταστραφεί από τους Νορμανδούς, ένας ιερέας που έφερε μαζί του και ένα αντιφωνάριο, στο οποίο υπήρχαν κάποιοι στίχοι προσαρμοσμένοι στις μουσικές μελωδίες του αλληλούια (ad sequentias), αλλά που ήταν κακοβαλμένοι και κακοφτιαγμένοι. Τις έβρισκα λοιπόν απαίσιες, αν και χάρηκα όταν τις είδα.

11 NOTKERUS Αρχισα όμως να γράφω μιμούμενος αυτές τις Sequentiae: «Laudes Deo concinat orbis ubique totus, ψάλλε ύμνους στο Θεό, σύμπασα η οικουμένη κλπ. Όταν παρουσίαζα αυτούς τους στίχους στον δάσκαλό μου τον Iso, αυτός με συγχάρηκε για το ζήλο μου και με πολύ συμπόνια λόγω της απειρίας μου, εξύμνησε αυτούς που του άρεσαν. Οσο για αυτούς που του φαίνονταν κακοί φρόντισε να τους διορθώνει λέγοντας « σε κάθε μουσική κίνηση πρέπει να αντιστοιχεί μια συλλαβή».

12 NOTKERUS Ακούγοντας αυτό, διόρθωσα χωρίς δυσκολία τις συλλαβές που αντιστοιχούσαν στο –ια, του alleluia, ενώ αυτές που αντιστοιχούσαν στο-le ή στο-lu τις περιφρόνησα γιατί ήταν αδύνατο να τις διορθώσω και έτσι μετά συνειδητοποίησα ότι ήταν πολύ εύκολο, όπως το αποδεικνύουν οι μελωδίες “Dominus in Syna”και “Mater”. Οταν παρουσίαζα αυτούς τους μικρούς στίχους μου στον δάσκαλό μου τον Μάρκελλο, αυτός τους μάζεψε σε χωριστά φύλλα, και τους μοίρασε στους μαθητές για να τους τραγουδήσουν. Οταν μετά μου είπε ότι πρέπει να τους συγκεντρώσω σε ένα μικρό βιβλίο και να τους αφιερώσω σε κάποιο σπουδαίο πρόσωπο, εγώ τρέμοντας από ντροπή δεν τόλμησα να αρνηθώ. Τελικά τους αφιέρωσα στην Υψηλότητά Του

13 NOTKERUS Ο Notkerus σύμφωνα με τα όσα γράφει στην αφιερωματική αυτή επιστολή, βρήκε σ’ αυτό το αντιφωνάριο ήδη sequentiae, δηλ. λέξεις-στίχους στη θέση του μουσικού διαστήματος του αλληλούια, που σημαίνει ότι το είδος και η ονομασία προϋπήρχε σε πρωτόλεια μορφή, και ότι ο Νotkerus δεν ήταν ο εισηγητής του είδους αυτού, αλλά μιμήθηκε το προϋπάρχον είδος. O Notkerus όμως ήταν ο πρώτος δάσκαλος, που τελειοποίησε τις ακατέργαστες προσπάθειες της προηγούμενης περιόδου και έδωσε στη sequentia την κλασική μορφή της.

14 NOTKERUS Τα χαρακτηριστικά των Sequentiae του Notkerus ήταν: οι σύντομοι ελεύθεροι στίχοι, χωρίς συμμετρία ενώ η αρχική και η τελική στροφή ήταν ανεξάρτητες από τις άλλες και είχαν δικό τους μέλος. Δεν ακολουθούσαν κανόνες προσωδίας και τονισμού, ήταν μικρές με μετρημένες συλλαβές και με περιστασιακή ομοιοκαταληξία.

15 NOTKERUS Αγνοούμε πόσες sequentiae έγραψε ο Notkerus. Από το Liber hymnorum όπου βρίσκουμε τις sequentiae αντιλαμβανόμαστε ότι είχαν ως πρότυπα τις βυζαντινές μελωδίες. Εξάλλου το μοναστήρι του S. Gallus είχε επαφές με το Βυζάντιο και οι μοναχοί του γνώριζαν τη βυζαντινή λειτουργία. Σιγά, σιγά οι ποιητές της sequentia εισάγουν μια καινούργια μορφή ποιήσης, τη ρυθμοτονική, χωρίς καθόλου να ασχολούνται με τη μακρότητα ή τη βραχύτητα των συλλαβών. Προσαρμόζουν τις συλλαβές στη μουσική που προϋπάρχει. Με τον τρόπο αυτό, δηλαδή την ένωση της μουσικής, το ταίριασμα της μελωδίας με τα λόγια, οι sequentiae πλησίαζαν έκφραση λαϊκού άσματος και γι΄αυτό έγιναν πολύ αγαπητές.

16 Sequentiae Η διάδοσή τους μάλιστα, ήταν πολύ μεγαλύτερη από αυτή των ύμνων, που ήταν λιγότερο μελωδικοί και περισσότερο βαρείς. Η μουσική λοιπόν καταρχάς συνέβαλε στην επιτυχία του νέου είδους και ακολούθησε η τελειοποίησή της ως είδος τον 12ο αι. όπου εξελίχθηκαν σε τέλεια ποιήματα (Stabat mater, Dies irae).

17 Notkerus Οι sequentiae του Notkerus άσκησαν τεράστια επίδραση στους συγχρόνους και στους μεταγενέστερους. Στο Sanctus Gallus αλλά και σε όλη την περιοχή της λίμνης της Κωνστάντζας πολλοί συγγραφείς μιμήθηκαν τον Notkerus κατά τέτοιο τρόπο που μιλούν για «σχολή του Notkerus”. Η επίδραση έφθασε μέχρι τη νότια Γερμανία και σ’ όλη την έκταση του λατινικού κόσμου.

18 ΓΕΡΜΑΝΙΑ Οι δεσμοί μεταξύ της Ιταλίας και της Γερμανίας δεν είχαν ποτέ διακοπεί. Ομως υπήρχαν διαφορές στην πνευματική ζωή του βορά και νότου των Αλπεων. Αυτό οφειλόταν στις πολιτικές καταστάσεις και σε άλλους εξωτερικούς παράγοντες. Μετά το 907 η νότια Γερμανία βρισκόταν κάτω από την προστασία των Ούγγρων που επέφεραν τεράστιες καταστροφές. Στη φιλολογική παραγωγή η νότια Γερμανία, αν εξαιρέσουμε την περιοχή της Κωνστάντζας με τα μοναστήρια, είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Χρειάστηκαν πολλές δεκαετίες για να εξαλείψουν τις καταστροφές που οι Ούγγροι έκαναν και να δημιουργηθούν νέες εστίες των γραμμάτων.

19 Ακμή των Sequentiae Η δεύτερη περίοδος των sequentiae αρχίζει τον 12 ο αι. με την τελειοποίηση του ποιητικού αυτού είδους. Το γεγονός οφείλεται στον Adam του S. Victor, ο οποίος ζούσε στο μοναστήρι του Παρισιού. Οι sequentiae του είναι θαυμαστές για τους καλοδουλεμένους στίχους, τη διαύγεια, τις ζωντανές εικόνες.

20 Χαρακτηριστικά των sequentiae Ομοιοκαταληξία Ο αριθμός των συλλαβών: 4,6,,8,10,12 Στροφές απόλυτα όμοιες, με ίδια μετρική μορφή Δεν υπάρχουν αρχικές ή τελικές στροφές ανεξάρτητες Τέλεια ρυθμικά ποιήματα Ανεξέρτητες από το `jubilus του alleluia, μπορεί να είναι δραματικές, πένθιμες κλπ. Στίχοι αρμονικοί, ποικιλία θεμάτων, άριστη ομοιοκαταληξία

21 Σπουδαιότεροι εκπρόσωποι Hildebertus Abelardus Βενεδικτίνοι μοναχοί και φραγκισκανοί Θωμάς Ακινάτης Οι Φραγκισκανοί ποιητές με σκοπό την διάδοση του θείου πάθους και τη διδασκαλία του τάγματος του Αγ. Φραγκίσκου της Ασσίζης, δημ,ιούργησαν sequentiae που χαρακτηρίζονται από προσωπικά συναισθήματα, λυρισμό, έντονη φαντασία, όπως την Stabat Mater και Dies irae

22 Παρακμή των sequentiae Από το τέλος του 13 ου και τις αρχές του 14 ου αι. η sequentia, ως ποιητικό είδος παρακμάζει. Ο αριθμός παραγωγής αυξάνεται αλλά μειώνεται η ποιότητα Η μίμηση είναι καταφανής Εξάλλου την εποχή αυτή μεταφράζονται στις τοπικές εθνικές γλώσσες Συντίθενται νέες στις εθνικές γλώσσες των λαών της Ευρώπης

23 Η sequentia Dies irae Ποιητής της dies irae, θεωρείται ο Tomaso da Celano, φραγκισκανός μοναχός (13 ος αι.) Η sequentia αυτή θεωρείται από τις τελειότερες του Μεσαίωνα. Έχει τριπλή ομοιοκαταληξία Θέμα της είναι η ημέρα της Τελικής Κρίσης, της δεύτερης Παρουσίας του Κριτή, ο οποίος θα κρίνει τους ανθρώπους με δικαιοσύνη και αυστηρότητα για τις πράξεις τους στη γη. Η δέησή του απευθύνεται στον θεό κριτή και δικαστή και ζητεί έλεος και συγχώρηση των αμαρτιών.

24 Η sequentia Dies irae Η sequentia συνδέεται με την αφήγηση του Ευαγγελίου αλλά και τον Μεσαιωνικό ασκητισμό, τις δοξασίες και τις αντιλήψεις για το τέλος του κόσμου. Ο ποιητής με επιδεξιότητα και εξαιρετική ποιητική τέχνη εξυψώνει την απλή αφήγηση του Ευαγγελίου σε ποίηση, όπου τα συναισθήματα της συντριβής συνταράζουν την ψυχή του αναγνώστη. Οι ικεσίες για την ευσπλαχνία του Κυρίου, η παραδοχή της ενοχής του αμαρτωλού παρατίθενται παραστατικά. Εικόνες καταστροφής του κόσμου, όταν θα ηχήσει η σάλπιγγα για να αναγγείλει τον ερχομό του Κριτή, προσκλητήριο για την ανάσταση των νεκρών και προσέλευση των ζωντανών στη θεία Δίκη προκαλούν ρίγη στον κάθε χριστιανό αλλά και στον κάθε αναγνώστη.

25 Η sequentia Dies irae Το νόημα του ποιήματος εστιάζει στον αμαρτωλό θνητό, όταν φοβισμένος ρωτά πώς θα σταθεί μπροστά στον θεό, όταν τίποτα δεν μπορεί να παραμείνει κρυφό και ατιμώρητο. Η τελική κρίση, η καταστροφή του κόσμου, η ανάσταση των νεκρών, η παρουσία του Κριτή, ο οποίος θα τιμωρήσει με την κόλαση τους αμαρτωλούς και θα ανταμείψει με τον παράδεισο τους δίκαιους ήταν από τα βασικά θέματα που κυριαρχούσαν τον Μεσαίωνα. Ζωγραφική και γλυπτική Απεικονίσεις στις εκκλησίες Μιχαήλ Άγγελος Madona Sixtina, η τελειότερη αναπαρ΄’ασταση

26 Η sequentia Dies irae μελοποίηση Giovanni Matteo την μελοποίησε για τετραφωνία στη Βενετία το 1586. Colona, Bossani, Mozart, Berlioz, Verdi.

27 Η sequentia Dies irae 1. Dies irae, dies illa, Solvet saeclum in favilla Teste David cum Sibylla 2. quantus tremor est futurus, Quado iudex est venturus, Cuncta stride discussurus! 3. Tuba mirum sparget sonum Per sepulchra regionum, Coget omnes ante thronum. 1. Ημέρα οργής, η ημέρα εκείνη Θα διαλύσει τον κόσμο με στάχτη Κατά μαρτυρία του Δαυίδ και της Σίβυλλας 2. πόσος τρόμος θε να γίνει Όταν έρθει ο κριτής Για να κρίνει τα πάντα αυστηρά 3. η σάλπιγγα θαυμάσιο ήχο θα σκορπίσει Μέσα στους τάφους των χωρών Και όλους μπροστά στον θρόνο θα μαζέψει

28 Η sequentia Dies irae 4. mors stupebit et natura Cum resurget creatura Iudicanti responsura. 5. liber scriptus proferetur, In quo totum continetur, Unde mundus iudicetur. 6. Iudex ergo cum censebit Quidquid latet, apparebit Nil inultum remanebit. 4. ο θάνατος και η φύση θ’ απορήσουν Όταν αναστηθεί η πλάση Για να απαντήσει στον κριτή 5. θα προβάλλει γραμμένη βίβλος Που τα πάντα θα περιέχει Και απ’ όπου ο κόσμος θα κριθεί 6. Ο κριτής λοιπόν όταν καθίσει Ό,τι κρύβεται θα φανερώσει Τίποτα δεν θα μείνει ατιμώρητο

29 Η sequentia Dies irae 7. Quid sum miser tunc dicturus, Quem patronum rogaturus, Dum vix iustus sit securus? 8. Rex tremendae maiestatis, Qui salvandos salvas gratis, Salva me, fons pietatis! 9. reservare, Jesu pie, Quod sum causa tuae viae; Ne me perdas illa die 7. Τι θα πω τότε ο δύστυχος Ποιον προστάτη θα ζητήσω Αφού κι αυτός ο δίκαιος μόλις θάναι ασφαλής; 8. Βασιλιά τρομερού μεγαλείου Που σώζεις δωρεάν τους δίκαιους Σώσε με, συ πηγή ευσπλαχνίας 9. θυμήσου φιλεύσπλαχνε Ιησού, Ότι είμαι αιτία του ερχομού σου, Μη με απολέσεις την ημέρα εκείνη

30 Η sequentia Dies irae 10. quaerens me sedisti lassus; Redemisti, crucem passus; Tantus labor non sit cassus. 11.iuste iudex ultionis Donum fac remissioni Ante diem rationis 12. ingemosco tamquam reus, Culpa rubet vultus meus Supplicanti parce, deus. 10. αναζητώντας με, κάθισες εξαντλημένος, Με λύτρωσες με το πάθος του Σταυρού Τόσος κόπος ας μην πάει χαμένος. 11. δίκαιε κριτή της τιμωρίας Δώρισε τη συγχώρηση Πριν από τη μέρα του απολογισμού. 12. στενάζω ως ένοχος Κοκκινίζει η όψη μου από την αμαρτία Ευσπλαχνίσου Θεέ τον ικέτη σου

31 Η sequentia Dies irae 13. qui Mariam absolvisti Et latronem exaudisti Mihi quoque spem dedisti 14. preces meae non sunt dignae, Sed tu bonus, fac benigne, Ne perenni cremer igne. 15. inter oves locum praesta Et ab haedis me sequestra Statuens in parte dextra; 13. συ που τη Μαρία συγχώρησες Κι άκουσες τον ληστή Έδωσες την ελπίδα σε μένα 14. οι προσευχές μου δεν είναι αντάξιες Αλλά εσύ πανάγαθε Κάνε να μην καώ στην αιώνια πυρά 15. δως μου μια θέση ανάμεσα στα πρόβατα Και χώρισέ με από τα ερίφια Βάλε με στα δεξιά σου

32 Η sequentia Dies irae 16. confutatis maledictis, Flammis acribus addictis, Voca me cum benedictis. 17. oro supplex et acclinis, Cor contritum quasi cinis Gere causam mei finis. 18. lacrimosa dies illa, Qua resurget ex favilla Iudicandus homo reus Huic ergo parce deus 19. Pie Jesu domine Dona eis requiem. 16. αφού τους καταραμένους καταδικάσεις Κι αφού τους παραδώσεις στις φοβερές φλόγες Κάλεσέ με με τους ευλογημένους. 17. σε παρακαλώ ικέτης και γονυκλινής Η καρδιά σαν τη η σ΄τάχτη συντριμμένη Φρόντισε το τέλος της ζωής μου Πολυδακρυσμένη εκείνη η μέρα Που απ’ την τέφρα θ’ αναστηθεί Ο ένοχος και θα κριθεί. Ευσπλαχνίσου, λοιπόν Θεέ μου 19. φιλεύσπλαχνε Ιησού, Κύριε, Χάρισε σ’ όλους ανάπαυση.

33 Η sequentia Dies irae Λεξιλόγιο Solvo, solvi, solutum, ere (3), λύνω, διαλύω, ελευθερώνω Saeculum, saeclum, i, γένος, κόσμος, αιώνας favilla, ae, `στάχτη Testis, is, αρσ. μάρτυρας Stricte, επίρρ. αυστηρά Tuba, ae, σάλπιγγα Mirus, θαυμάσιος Spargo, sparsi, sparsum, ere, (3), σπείρω, σκορπώ Sepulchrum, i, τάφος Cogo, coegi, coactum, ere (3), μαζεύω, συγκεντρώνω Stupeo, ui, itum, ere, (2) απορώ Inultus, ατιμώρητος Tremendus, τρομερός, φοβερός

34 Η sequentia Dies irae Recordo, θυμούμαι Lassus, κουρασμένος, εξαντλημένος Redimo, emi, emtum, ere (3) λυτρώνω Cassus, a, um, άδειος, μάταιος Ultio, onis, τιμωρία Remissio,onis, συγχώρηση Ratio, onis, απολογισμός Ingemisco, itum, ere (3) στενάζω, αναστενάζω Rubeo, ui, ere (2), κοκκινίζω Absolvo, I, utum, ere (3), συγχωρώ, αθωώνω Latro, onis, ληστής Cremο, καίγομαι Haedus, ερίφιο Addico, xi, dictum, ere (3) παραδίδω Acclinis, γονυκλινής Contritus, συντριμμένος