Εισηγητής : Χαράλαμπος Γ. Πλατής Πολιτικός – Διοικητικός Επιστήμων Msc in Health Informatics PhD στα Οικονομικά της Υγείας Υπεύθυνος Σπουδών και Έρευνας.

Παρουσίαση με θέμα: "Εισηγητής : Χαράλαμπος Γ. Πλατής Πολιτικός – Διοικητικός Επιστήμων Msc in Health Informatics PhD στα Οικονομικά της Υγείας Υπεύθυνος Σπουδών και Έρευνας."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Εισηγητής : Χαράλαμπος Γ. Πλατής Πολιτικός – Διοικητικός Επιστήμων Msc in Health Informatics PhD στα Οικονομικά της Υγείας Υπεύθυνος Σπουδών και Έρευνας ΕΚΔΔΑ ΕΣΔΔΑ - ΙΝ.ΕΠ.

2 Α. Συστήματα Υγείας

3 Ολιστική θεώρηση υγείας και αρρώστιας Ι Υγεία: Η πλήρης σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία του ανθρώπου και όχι απλά η απουσία νόσου ή αναπηρίας[1][1] Αρρώστια: Η αποτυχημένη προσπάθεια του οργανισμού να προσαρμοστεί στις συνεχείς προκλήσεις και απειλές που προέρχονται από το περιβάλλον[2][2] Υγεία – Αρρώστια Θεραπεία – Φροντίδα [1][1] WHO, (1958), The First Ten Years of WHO, Annex Constitution of the WHO, Geneva. [2][2] Θεοδώρου Μ., (2001), Συστήματα Υγείας, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα

4 Κοινωνικοοικονομική προσέγγιση υγείας II Η περίθαλψη είναι απαραίτητη, μερικές φορές, σε μερικά άτομα Η Δημόσια Υγεία, είναι απαραίτητη πάντα και σε όλους. Dr Everret C. Koop Το ποσοστό όμως των μελών που ασθενεί σε μια δεδομένη περίοδο είναι κατά μέσο όρο 15% του πληθυσμού

5 Πολιτική προσέγγιση υγείας Υγεία ως αγαθό: Δημόσιο αγαθό: Επιφυλάσσει για το κράτος πολύ πιο ενεργό ρόλο, προκειμένου να εξασφαλίζεται η παροχή των αναγκαίων υπηρεσιών υγείας σε όλο τον πληθυσμό. Ιδιωτικό αγαθό, που πρέπει να παράγεται και να κατανέμεται με βάση τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς χωρίς κρατική παρέμβαση. Σουλιώτης Κ. Οικονομικές Ανισότητες και Πολιτική Υγείας. Παπαζήσης, Αθήνα, 2007

6 Υγεία Ιδιωτικό αγαθό, κατεξοχήν ζήτημα ατομικής ευθύνης που η βελτίωσή της εξαρτάται από το άτομο [i],[i] Δημόσιο κοινωνικό αγαθό στο οποίο έχουν ισότιμο δικαίωμα όλοι οι πολίτες άσχετα με την κοινωνικοοικονομική θέση τους, τη φυλή τους, ή τον τόπο κατοικίας τους [ii].[ii] [i][i] Fuchs V., Who shall live, health economics and social choice. New York: Basic Books. 1974 [ii][ii] Μπένος Α. και συν, Το διακύβευμα της πολιτικής υγείας: Ελλείμματα του παρελθόντος και διλήμματα του μέλλοντος. Κοινωνία Οικονομία και Υγεία, Ιούλιος – Δεκέμβριος 2007, 1:21-34.

7 Η παραγωγή υγείας στην κοινωνία Λιαρόπουλος Λ., (2007) Οργάνωση Υπηρεσιών & Συστημάτων Υγείας Α’ Τόμος Εκδόσεις Βήτα Medical Arts, Αθήνα

8 Συνάρτηση παραγωγής υγείας Υ=Α(Χ1) Όπου Υ= η στάθμη υγείας του πληθυσμού ή οι Υπηρεσίες Χ1 =οι συντελεστές παραγωγής των Υπηρεσιών Υγείας Α= το οργανωτικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο πραγματοποιείται η διαδικασία της παραγωγής

9 Η έννοια του συστήματος Σύστημα: 1. Σύνολο στοιχείων που αλληλεπιδρούν και αλληλεξαρτώνται με βάση καθορισμένους κανόνες 2. Σύνολο οργάνων που επιτελούν από κοινού μια ή περισσότερες λειτουργίες 3. Σύνολο σωμάτων που τείνουν προς ή βρίσκονται σε ισορροπία 4. Σύνολο δύο ή περισσοτέρων σωμάτων που συνδέονται λόγω κοινής καταγωγής και εξ αιτίας της έλξης που ασκεί το ένα στο άλλο και τα οποία βρίσκονται σε τροχιά γύρω από ένα κέντρο βάρους 5. Σύνολο μηχανισμών ή οργάνωση πραγμάτων που σχηματίζει δίκτυο για τη διανομή αγαθών ή για την εξυπηρέτηση ενός κοινωφελούς σκοπού Γ. Μπαμπινιώτης: Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 1998

10 Σχηματική αναπαράσταση ενός συστήματος Αποστολάκης Ι. Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας. Παπαζήση, Αθήνα, 2007

11 Το Σύστημα Υγείας ως παραγωγική διαδικασία ΕΙΣΡΟΕΣΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΡΟΕΣ INPUTS PROCESS OUTPUTS -Ανθρώπινοι πόροι - Έλεγχος - Διάρκεια -Οικονομικοί πόροι - Διάγνωση νοσηλείας -Υλικοτεχνική Υποδομή - Θεραπεία - Αριθμός και -Εξοπλισμός - Αποκατάσταση είδος επεμβάσεων - Εργαστηριακές εξετάσεις ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ IMPACTS -Μείωση θνησιμότητας -Μείωση νοσηρότητας ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - Βελτίωση Επιπέδου υγείας - Βελτίωση Επιπέδου ευημερίας και ποιότητας ζωής Διαδικασία ανατροφοδότησης Πηγή: Θεοδώρου και συν. 1995

12 Σκοποί και Στόχοι Συστήματος Υγείας Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα.

13 Αρχές Λειτουργίας Ολοκληρωμένου Συστήματος Υγείας 1. Το σύστημα υγείας έχει έναν ευδιάκριτο και υλοποιήσιμο σκοπό, που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, μεταξύ των οποίων είναι η βελτίωση και διατήρηση του επιπέδου υγείας 2. Τίθενται και συνεχώς επανεξετάζονται συνειδητά οι στόχοι του συστήματος υγείας 3. Οι στόχοι μεταφράζονται σε πολιτική υγείας, που υπόκεινται σε κοινωνικό έλεγχο 4. Καθορίζεται, σχεδιάζεται και προγραμματίζεται η διαδικασία για την επίτευξη των στόχων αυτών 5. Γίνεται συνεχής εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας αυτής ως προς την επίτευξη των στόχων Λιαρόπουλος Λ., (2007) Οργάνωση Υπηρεσιών & Συστημάτων Υγείας Α’ Τόμος Εκδόσεις Βήτα Medical Arts, Αθήνα

14 Οργανωτικά Χαρακτηριστικά Συστήματος Υγείας Ο βαθμός της ισοτιμίας που επιτυγχάνει το σύστημα στη χρηματοδότηση και στην κατανάλωση υπηρεσιών υγείας. Η έκταση της κάλυψης των αναγκών υγείας του πληθυσμού με βάση τους πόρους που διατίθενται (δαπάνες, ανθρώπινοι πόροι, τεχνολογία κλπ) Το είδος των υπηρεσιών υγείας στις οποίες δίνει έμφαση το σύστημα Η σχέση μεταξύ του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα παροχής υπηρεσιών και ασφάλισης Οι βαθμοί ελευθερίας επιλογών για χρήστες και παραγωγούς υπηρεσιών Η αποτελεσματικότητα του συστήματος: Το επίπεδο υγείας Η αποδοτικότητα του συστήματος: Πόσο κοστίζει Λιαρόπουλος Λ., (2007) Οργάνωση Υπηρεσιών & Συστημάτων Υγείας Α’ Τόμος Εκδόσεις Βήτα Medical Arts, Αθήνα

15 Σύστημα Υγείας και Περιβάλλον Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα.

16 Μορφές Συστημάτων Υγείας Κρατικό ή Εθνικό Ιδιωτικό Κοινωνικής Ασφάλισης (Βάσει πρωτεύοντος τρόπου χρηματοδότησης και δευτερευόντως τρόπου παραγωγής και διανομής υπηρεσιών υγείας) Τούντας Γ. Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

17 Μορφές Συστημάτων Υγείας Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

18 Κρατικό ή Εθνικό Σύστημα Υγείας Χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό (έμμεση- άμεση φορολογία) Ισότιμη και δωρεάν κάλυψη αναγκών υγείας με κοινό για όλους φάσμα παροχών Οι υπηρεσίες ανήκουν στο κράτος Ιατροί: Έμμισθοι υπάλληλοι του κράτους Ιδιωτική ιατρική ασκείται περιθωριακά (δεν απαγορεύεται) Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

19 Κρατικό ή Εθνικό Σύστημα Υγείας Πλεονεκτήματα Ισότιμη και καθολική κάλυψη Ύπαρξη κεντρικού σχεδιασμού και προγραμματισμού Έλεγχος δαπανών Έμφαση στη δημόσια υγεία και πρόληψη Μειονεκτήματα Ανάπτυξη γραφειοκρατίας Ανεπαρκής διαχείριση Χαμηλή παραγωγικότητα Ύπαρξη παραοικονομίας Υποβάθμιση σχέσης ασθενούς- ιατρού Χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

20 Ιδιωτικό Σύστημα Υγείας Χρηματοδοτείται από τις ιδιωτικές δαπάνες υγείας Πόροι από ιδιωτική ασφάλιση (σε μικρότερο βαθμό άμεσες ιδιωτικές πληρωμές) Λειτουργεί σε αντιστοιχία με τις δυνάμεις αγοράς (σχετικά περιορισμένη κρατική παρέμβαση) Ελευθερία ιατρών και ασθενών Ασφάλιση μη υποχρεωτική Καθορισμός τιμών βάσει του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

21 Ιδιωτικό Σύστημα Υγείας Πλεονεκτήματα Ελευθερία επιλογής ιατρού Διασφάλιση υψηλής ποιότητας μέσω του ανταγωνισμού Μειονεκτήματα Ύπαρξη σημαντικών κοινωνικών ανισοτήτων Αυξημένη προσφορά και ζήτηση ιατρικών υπηρεσιών Μεγάλες δαπάνες υγείας Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

22 Συστήματα Κοινωνικής Ασφάλισης Μοντέλο Bismarck Ύπαρξη διαφορετικών ασφαλιστικών ταμείων (από ομοειδείς επαγγελματικές ομάδες πληθυσμού) Χρηματοδότηση συστήματος μέσω ταμείων (από εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων) Υποχρεωτική ασφάλιση (αρχές συλλογικότητας, συναίνεσης, αλληλεγγύης) Ιατροί: Ελεύθεροι επαγγελματίες Υπηρεσίες υγείας: Δημόσιες ή ιδιωτικές (κερδοσκοπικές ή μη κερδοσκοπικές) Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

23 Συστήματα μεικτής οργάνωσης Πλεονεκτήματα Αντίστοιχα με εκείνα των κρατικών συστημάτων υγείας Μειονεκτήματα Αντίστοιχα με εκείνα των κρατικών συστημάτων υγείας σε ηπιότερη μορφή Π.χ. θέματα ποιότητας λόγω ύπαρξης ανταγωνισμού

24 Συστήματα μεικτής οργάνωσης Ταυτόχρονη παρουσία των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων και των δύο κατηγοριών (δημοσίου- ιδιωτικού συστήματος). Στην Ελλάδα (περίπτωση λιγότερο επιτυχημένης εφαρμογής) συνυπάρχει το ΕΣΥ με την κοινωνική ασφάλιση και τον ιδιωτικό τομέα, με τα μειονεκτήματα να είναι πιο εμφανή από τα πλεονεκτήματα. Τούντας Γ. Υπηρεσίες Υγείας. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

25 Ιδιαιτερότητες συστήματος υγείας Συστήματα με αυξημένη κρατική παρέμβαση Συστήματα στα οποία δεν μπορούν να λειτουργήσουν οι νόμοι της αγοράς Συστήματα εντάσεως εργασίας Συστήματα εντάσεως οργάνωσης και διαχείρισης Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα.

26 Συστήματα με αυξημένη κρατική παρέμβαση Ι Το σύστημα με τη μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση (μετά την άμυνα και την παιδεία) Ιδιαιτερότητα αγαθού υγεία και συμφωνία όλων ότι πρέπει να παρέχεται με ευθύνη του κράτους Κρατική παρέμβαση συνήθως από κεντρική εξουσία σε εθνικό επίπεδο ή/και τοπική εξουσία σε περιφερειακό επίπεδο Θεοδώρου Μ. και συν. (2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα.

27 Συστήματα με αυξημένη κρατική παρέμβαση ΙΙ Βαθμός και έκταση παρέμβασης ποικίλλουν ανάλογα με τα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά δεδομένα της χώρας Παρέμβαση σε: α) επίπεδο οργάνωσης και διοίκησης β) παραγωγής και διανομής, γ) τιμολόγησης και χρηματοδότησης Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα.

28 Συστήματα στα οποία δεν μπορούν να λειτουργήσουν οι νόμοι της αγοράς Αγορά προμηθευτών και όχι πλήρης κυριαρχία του καταναλωτή Ασυμμετρία πληροφόρησης Δυνάμεις αγοράς και αγοραστική δύναμη θα οδηγούσαν σε έντονες υγειονομικές και κοινωνικές ανισότητες Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα.

29 Στρεβλώσεις αγοράς υπηρεσιών υγείας Έλλειψη ανταγωνιστικών συνθηκών Προσδιοριστές Ζήτησης Α) Επίδραση Τιμής Β) Ασύμμετρη πληροφόρηση (asymmetry of Information) Γ) Σχέση αντιπροσώπευσης (agency relationship) Δ) Προκλητή Ζήτηση (supplier induced demand phenomenon) Ε) Έλλειψη κυριαρχίας καταναλωτή (consumer sovereignty) Ζ) Ηθικός κίνδυνος (moral hazard phenomenon) Κυριόπουλος Ι.(2003) EcoMan: Εισαγωγή στα Οικονομικά της Υγείας Scientific Publications, Αθήνα

30 Συστήματα Υγείας: Κοινωνική Οπτική και Οικονομική Διεργασία Τα συστήματα υγείας σήμερα αντιμετωπίζονται ως οικοσυστήματα με ποικιλομορφία, συσχέτιση, ανάδραση και αυτοοργάνωση, στο πλαίσιο των οποίων όλα τα μέρη προσαρμόζονται μαθαίνοντας να επιβιώνουν, σε μια τοπογραφία που διαμορφώνεται από συνυπάρχοντα και μεταλλασσόμενα στοιχεία [i].[i] Κατά άλλους το σύστημα υγείας έχει ελάχιστο ενδιαφέρον για την υγεία, η δε λειτουργία του στερείται κάθε έννοιας συστηματικότητας αφού και οικονομικά πλέον έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο [ii], ενώ συχνά ακούγονται φωνές για δημιουργία ενός νέου συστήματος υγείας και περίθαλψης πιο ορθολογικού και δικαίου, πιο προσωπικού και ανθρώπινου, πιο προσιτού και ελεγχόμενου [iii].[ii][iii] [i][i] Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008. [ii][ii] Perlin, T. Clinical Medical Ethics, σ.295. Little Brown and Company, 1992. [iii][iii] Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος, "Ηθική και Πνευματική Θεώρηση της Οικονομικοποιημένης Υγείας" ομιλία στην εκδήλωση «Επί τη μνήμη του Αγίου ενδόξου Ευαγγελιστού Λουκά του Ιατρού» που διοργάνωσαν ΠΙΣ, ΙΣΗ και Ι.Αρχιεπισκοπή Αθηνών, 19.10.1998 Αθήνα

31 Βασικά κριτήρια αξιολόγησης υπηρεσιών και συστημάτων υγείας

32 Τα Τέσσερα Κριτήρια Αξιολόγησης της Απόδοσης ενός Συστήματος Υγείας 1.Ισότητα (Equity) - Πρόσβαση και Χρήση Υπηρεσιών (π.χ. ΠΦΥ) -Παραοικονομία -Ανισότητα στις παροχές των Ταμείων (Αξιακός Χώρος) 2. Αποδοτικότητα (Efficiency) - κατανομή «μείγματος» πόρων: υλικών και ανθρώπινων (κατενεμητική) -ελλείμματα (οικονομική αποδοτικότητα) -χρήση πόρων (τεχνική αποδοτικότητα) (Οικονομικός Χώρος) (Ποιοτικός Χώρος) 3. Αποτελεσματικότητα (Effectiveness- Outcomes) - Διαπίστευση (Παροχή υπηρεσιών βάση προτύπων- Accreditation) - Quality assurance - clinical protocols -Δείκτες κλινικής απόδοσης (θνησιμότητα, επαναεισαγωγή κ.α) -Βελτίωση Υγείας Πληθυσμού (θνησιμότητα, ποιότητα-QUALYs κ.α.) (Κοινωνικός Χώρος) 4. Ανταποκρισιμότητα (Responsiveness) - Ικανοποίηση Ασθενών και Ποιότητα ζωής - Προσδοκίες Πολιτών από το Σύστημα Σισσούρας Α., Οι Σημερινές Προκλήσεις του Μάνατζμεντ στην Υγεία, Πρόγραμμα Σπουδών «Διοίκηση Μονάδων Υγείας», Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

33 Δείκτες αξιολόγησης συστημάτων υγείας Προσδόκιμο επιβίωσης κατά τη γέννηση Ποσοστό των δαπανών υγείας επί του ΑΕΠ Ποσοστό των δαπανών υγείας, που καλύπτονται από το κράτος.

34 Τέσσερις φάσεις ΣΥ στην ΕΕ Τα συστήματα υγείας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν «περάσει» τα τελευταία είκοσι χρόνια από τέσσερις φάσεις : Πρώτη: Ιεραρχική επιβολή του μάνατζμεντ. Δεύτερη: Διαχωρισμός αγοραστών και προμηθευτών υπηρεσιών υγείας και ελεγχόμενος ανταγωνισμός. Τρίτη: Σύγκλιση της συνεργασίας και του ανταγωνισμού Τέταρτη: Αντίληψη που προσεγγίζει τις υπηρεσίες υγείας ως σύνθετο και προσαρμοστικό μη γραμμικό σύστημα. Mossialos E, Le Grand J (eds). Health Care and Cost Containment in the European Union (European Plitical Economy). Ashgate, Aldershot, 1999

35 Τέταρτη φάση Αντιμετωπίζει το σύστημα υγείας ως ιεραρχία από αλληλεξαρτώμενα μέρη που αλληλεπιδρούν με μη γραμμικό τρόπο. Η μονάδα δράσης μετατοπίζεται από τον ασθενή στη σχέση ασθενή - επαγγελματία υγείας (Kernick 2004). Έμφαση δίνεται στη σχέση ανάμεσα στα μέρη του συστήματος και στην κατανόηση των αιτίων που παράγουν τα πρότυπα συμπεριφοράς τους. (Σημαντικά δεδομένα είναι η ποικιλομορφία, η συσχέτιση, η ανάδραση και η αυτοοργάνωση, που προσδίδουν στα συστήματα την ικανότητα να αναδεικνύουν νέα πρότυπα). Τα συστήματα υγείας αντιμετωπίζονται τελικά ως οικοσυστήματα, στο πλαίσιο των οποίων όλα τα μέρη προσαρμόζονται μαθαίνοντας να επιβιώνουν, σε μια τοπογραφία που διαμορφώνεται από συνυπάρχοντα και μεταλλασσόμενα στοιχεία. Kernick D. Complexity and Healthcare Organization. A View from the Street. Radcliff Medical Press, Oxford, 2004 Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

36 Σ.Υ. αντιδρούν σε πιέσεις με πέντε τρόπους 1. Ισορροπώντας τους ρόλους του κράτους και της αγοράς, με διαπιστωμένα πια τα περιορισμένα όρια της ελεύθερης αγοράς να ρυθμίζει τις υπηρεσίες υγείας. 2. Ενισχύοντας το ρόλο της δημόσιας υγείας και εφαρμόζοντας διατομεακές στρατηγικές, ικανές να αντιμετωπίζουν τους ευρύτερους κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και συμπεριφερολογικούς παράγοντες που διαμορφώνουν το φαινόμενο της υγείας και της αρρώστιας. 3. Ενδυναμώνοντας τους πολίτες στα διάφορα επίπεδα του συστήματος υγείας, με την ενίσχυση και τη διεύρυνση της νομοθεσίας για τα δικαιώματα του ασθενούς, με την εισαγωγή μηχανισμών συμμετοχής στον καθορισμό προτεραιοτήτων και στη διαδικασία των κλινικών αποφάσεων, καθώς και με την αύξηση των επιλογών χρήσης υπηρεσιών. Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

37 Σ.Υ. αντιδρούν σε πιέσεις με πέντε τρόπους 4. Μετατοπίζοντας μέρος των δαπανών προς την πλευρά της ζήτησης, με τη μορφή της συμμετοχής (έστω και περιορισμένης) στις δαπάνες, με τον περιορισμό των παροχών στις απολύτως απαραίτητες, ή με την ενίσχυση του συμπληρωματικού ρόλου της ιδιωτικής ασφάλισης. 5. Αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των υπηρεσιών με διάφορες στρατηγικές, όπως είναι οι αποκεντρωμένες μορφές διοίκησης, οι σύγχρονες μορφές χρηματοδότησης, η αναδιοργάνωση της νοσοκομειακής περίθαλψης, η προώθηση του αιτήματος για τεκμηριωμένη ιατρική περίθαλψη, η εφαρμογή προγραμμάτων βελτίωσης της ποιότητας. Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

38 Συστήματα Υγείας στον 21 ο αιώνα Δέχονται σημαντικές πιέσεις για αλλαγή. Οι μεταβαλλόμενοι παράγοντες που επιδρούν είναι: Δημογραφικοί Νοσολογικοί Τεχνολογικοί Κοινωνικοί Οικονομικοί

39 Β. Οικονομικά Υγείας - Βασικές έννοιες. Δαπάνες Υγείας. Χρηματοδότηση Συστήματος Υγείας.

40 Βασικά αξιώματα οικονομικής πολιτικής Α) Οι διαθέσιμοι πόροι είναι σχετικά σπάνιοι συγκριτικά με τις ανθρώπινες ανάγκες και ακόμα περισσότερο με τις επιθυμίες. Β) Οι πόροι έχουν εναλλακτικές, δηλαδή ανταγωνιστικές χρήσεις. Γ) Κάθε άτομο έχει διαφορετικές ανάγκες, οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με τη σχετική σημασία που τους αποδίδει ο καθένας, δηλαδή έχει διαφορετικές προτιμήσεις.

41 Οικονομική Υγείας Ι Επιστήμη που ασχολείται με την επιλογή, την αξιολόγηση και την κατανομή των περιορισμένων πόρων στο σύστημα υγείας, ώστε να εξασφαλίζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η βελτίωση της υγείας του πληθυσμού Υφαντόπουλος Γ.Ν., (2003), Τα οικονομικά της Υγείας. Θεωρία και πολιτική Εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα

42 Οικονομική Υγείας ΙΙ Παρέχει πληροφορίες για το κόστος που επιβαρύνεται και το όφελος που αποκομίζει η κοινωνία από την παρούσα και μελλοντική κατανάλωση, παραγωγή και διανομή των περιορισμένων πόρων Υφαντόπουλος Γ.Ν., (2003), Τα οικονομικά της Υγείας. Θεωρία και πολιτική Εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα

43 Νόμος της Ανεπάρκειας Κανένα Υγειονομικό Σύστημα και καμία χώρα δεν έχει αρκετούς πόρους στον τομέα υγείας για να εξασφαλίσει «πλήρη υγεία» και να ικανοποιήσει όλες τις ανάγκες των πολιτών της Υφαντόπουλος Γ.Ν., (2003), Τα οικονομικά της Υγείας. Θεωρία και πολιτική Εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα

44 Οικονομικό Πρόβλημα Τομέα Υγείας Ι 1.Τι αγαθά και υπηρεσίες χρειαζόμαστε για την ικανοποίηση των υγειονομικών αναγκών του πληθυσμού. 2.Ποια αγαθά, φάρμακα, υγειονομικό υλικό και ποιες υπηρεσίες ιατρικού, νοσηλευτικού και λοιπού δυναμικού θα πρέπει να προσφερθούν και σε ποιες αναλογίες; Σε ποιες περιοχές χρειαζόμαστε νοσοκομεία και σε ποιες κέντρα υγείας; Υφαντόπουλος Γ.Ν., (2003), Τα οικονομικά της Υγείας. Θεωρία και πολιτική Εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα

45 Οικονομικό Πρόβλημα Τομέα Υγείας ΙΙ 3. Πως θα παραχθούν τα αγαθά αυτά και οι υπηρεσίες; Ποια είναι η «άριστη» τεχνολογική υποδομή και ποια η κατάλληλη παραγωγική διαδικασία που απαιτούνται για την παραγωγή των αγαθών και υπηρεσιών; Τι πόροι και σε ποια ποσότητα θα πρέπει να διατεθούν για την παραγωγή των αγαθών και υπηρεσιών; Οι φαρμακευτικές βιομηχανίες τι κλινικές μελέτες θα χρησιμοποιήσουν για την αξιολόγηση των αναγκών σε νέες θεραπείες, και με ποιο τρόπο θα συνδυάσουν την κλινική γνώση με τη φαρμακευτική τεχνολογία για την παραγωγή των νέων φαρμάκων; Υφαντόπουλος Γ.Ν., (2003), Τα οικονομικά της Υγείας. Θεωρία και πολιτική Εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα

46 Οικονομικό Πρόβλημα Τομέα Υγείας ΙΙΙ 4. Για Ποιον θα παραχθούν τα υγειoνομικά αγαθά και υπηρεσίες; Ποιος θα απολαμβάνει τις νοσοκομειακές υπηρεσίες και ποιος θα αποκλείεται από αυτές; Πως θα κατανέμονται οι υπηρεσίες υγείας ανάμεσα στις υγειονομικές περιφέρειες ή στις κοινωνικο-οικονομικές τάξεις; Υφαντόπουλος Γ.Ν., (2003), Τα οικονομικά της Υγείας. Θεωρία και πολιτική Εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα

47 47 Δύο πράγματα είναι σίγουρα στη ζωή: Ο θάνατος και οι φόροι Τα οικονομικά της υγείας αφορούν την αναβολή του θανάτου και τη μείωση των φόρων Williams A.(1987), Health economics: a cheerful face of the dismal science?, Health and economics, Macmillan, Houndmills, 1-11

48 Βασικές κατηγορίες δαπανών υγείας Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

49 Συνηθέστερα μέτρα έκφρασης υγειονομικών δαπανών  Το ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) που απορροφά ο υγειονομικός τομέας  Οι κατά κεφαλή δαπάνες υγείας Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες (Exchange rates) Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες (Exchange rates) Τα ισοδύναμα αγοραστικής δύναμης (Purchasing Power Parities – PPPs) Τα ισοδύναμα αγοραστικής δύναμης (Purchasing Power Parities – PPPs)

50 Η εξέλιξη της συνολικής δαπάνης υγείας

51 Πήγες Χρηματοδότησης των υπηρεσιών υγείας Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

52 Μέθοδοι αμοιβής προμηθευτών Μέθοδοι πληρωμής νοσοκομείων 1. Πληρωμή με ετήσιο προϋπολογισμό 2. Πληρωμή κατά πράξη 3. Πληρωμή με ημερήσιο νοσήλιο 4. Πληρωμή σύμφωνα με τη διάγνωση

53 Προβλήματα χρηματοδότησης συστήματος υγείας Ι  Γενική «αίσθηση» ότι οι ανάγκες υγείας δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς  Αυξάνονται οι πιέσεις κοινωνικών ομάδων (γιατρών και ασθενών) για διάθεση ολοένα και περισσότερων πόρων στην υγεία  Η «συναισθηματική φόρτιση» των υγειονομικών απαιτήσεων και η αμεσότητα με την οποία μετατρέπονται σε πολιτική πίεση έχουν ως αποτέλεσμα τη συνεχή αύξηση της δαπάνης Π.Πρεζεράκος, Μαθήματα Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, Νοσηλευτική Σχολή, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, 2009

54 Προβλήματα χρηματοδότησης του τομέα της υγείας ΙΙ Η έλλειψη οικονομικών πόρων Η Κατανομή των πόρων Δυσανάλογα μεγάλες δαπάνες στις αστικές περιοχές Συγκέντρωση των δαπανών στον νοσοκομειακό τομέα σε σχέση με την πρωτοβάθμια φροντίδα Συγκέντρωση των δαπανών στις θεραπευτικές υπηρεσίες σε βάρος της πρόληψης και της προαγωγής υγείας. Σημαντική επιβάρυνση του αγροτικού πληθυσμού με ιδιωτικές δαπάνες για ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη. Το συνεχώς αυξανόμενο κόστος των υπηρεσιών H Έλλειψη Συντονισμού Οι Αντιπαραγωγικές δαπάνες Π.Πρεζεράκος, Μαθήματα Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας, Νοσηλευτική Σχολή, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, 2009

55 Γ. Το Ελληνικό Σύστημα Υγείας - Χαρακτηριστικά. Υγείας - Χαρακτηριστικά. Η εξέλιξη του Εθνικού Η εξέλιξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Συστήματος Υγείας.

56 Άσκηση Αφού χωριστείτε σε δύο ομάδες και για 10 λεπτά Αναφέρατε ενδεικτικά και περιγραφικά στοιχεία και σημεία του Ελληνικού Συστήματος Υγείας. Α’ Ομάδα: Θετικά στοιχεία που συνθέτουν το Ελληνικό Σύστημα Υγείας Β’ Ομάδα: Αρνητικά σημεία που χαρακτηρίζουν το Ελληνικό Σύστημα Υγείας

57 Α’ Ομάδα: Θετικά στοιχεία που συνθέτουν το Ελληνικό Σύστημα Υγείας

58 Β’ Ομάδα: Αρνητικά σημεία που χαρακτηρίζουν το Ελληνικό Σύστημα Υγείας

59 Σύστημα Υγείας στην Ελλάδα Δημόσιος Τομέας (Εθνικό Σύστημα Υγείας) Νοσοκομεία Κέντρα Υγείας Περιφερειακά Ιατρεία Κέντρα Αποκατάστασης Μη Κερδοσκοπικός Τομέας ΟΤΑ (Δημοτικά Ιατρεία) Οργανισμοί Ασφάλισης (Κλινικές και Συμβεβλημένοι Ιατροί) ΜΚΟ Ιδιωτικός Τομέας Ιδιώτες Ιατροί Κλινικές (Γενικές και Ειδικές) Απεικονιστικά Κέντρα Εργαστήρια Κέντρα Αποκατάστασης

60 Επίπεδο Περίθαλψης Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

61 Η παροχή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στην Ελλάδα

62 Δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας Νοσοκομεία: Γενικά Ειδικά Οξείας Νοσηλείας Χρονίων Παθήσεων Και …

63 Το περιεχόμενο της νοσοκομειακής περίθαλψης Σιγάλας Ι., (1990), Οργάνωση και Λειτουργία Περιφερειακού Νοσοκομείου, Εκπαιδευτικό Κέντρο ΑΧΕΠΑ Θεσσαλονίκη

64 Εναλλακτικές μορφές περίθαλψης Απονοσοκομειοποίηση της φροντίδας υγείας Μείωση ημερών νοσηλείας Απελευθέρωση κλινών Περιορισμός δαπανών υγείας Περιορισμός επιπτώσεων νοσηλείας (λοιμώξεις) Νοσοκομείο Ημέρας Μετανοσοκομειακή Φροντίδα Νοσηλεία στο σπίτι

65 Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) 1 η Περίοδος: 1833 - 1922 2 η Περίοδος: 1922 - 1945 3 η Περίοδος: 1945 - 1974 4 η Περίοδος: 1974 – 2000 5 η Περίοδος: 2000 – Σήμερα

66 4 η Περίοδος: 1974 – 2000 Πριν το ΕΣΥ ΕΣΥ Μετά το ΕΣΥ

67 4 η Περίοδος: 1974 – 2000 1974: Αποκατάσταση Δημοκρατίας 1974 - 1981 Κυβέρνηση Κ. Καραμανλή 1981 - 1989 Κυβερνήσεις Α. Παπανδρέου 1989 - 1990 Κυβέρνηση Κ. Τζαννετάκη, Κυβέρνηση Ξ. Ζολώτα 1990 - 1993 Κυβέρνηση Κ. Μητσοτάκη 1993 - 1996 Κυβέρνηση Α. Παπανδρέου 1996 - 2004 Κυβερνήσεις Κ. Σημίτη 2004 - 2009 Κυβερνήσεις Κ. Καραμανλή 2009 - Σήμερα Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου Πριν το ΕΣΥ ΕΣΥ Μετά το ΕΣΥ

68 4 η Περίοδος: 1974 – 2000 Πριν το ΕΣΥ: Πρόταση Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) για τη δημιουργία ενιαίας Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας, ενοποίηση των ασφαλιστικών φορέων και κοινωνικό σχεδιασμό για την κάλυψη των υγειονομικών αναγκών. Σχέδιο Νόμου Δοξιάδη «Μέτρα Προστασίας της Υγείας»: Η σημαντικότερη προσπάθεια για δημιουργία ενός σύγχρονου συστήματος υγείας δεν υλοποιήθηκε λόγω πίεσης του ιατρικού, κομματικού και πολιτικού κατεστημένου (1980).

69 4 η Περίοδος: 1974 – 2000 1983 Θεσπίστηκε το ΕΣΥ (Ν.1397/83) με κύρια χαρακτηριστικά: Αποκέντρωση. Κοινωνικός έλεγχος. Ενιαίος προγραμματισμός. Έμφαση στην ΠΦΥ και δημιουργία Κέντρων Υγείας. Καθιέρωση του γιατρού πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης. Το σύστημα υγείας αναπτύσσεται έντονα με 5,5% δημόσιες δαπάνες και 8% περίπου συνολικές δαπάνες στο ΑΕΠ. Ιδρύεται το ΚΕΣΥ (Ν.1287/82). Ιδρύεται ο ΕΟΦ (Ν.1316/83).

70 4 η Περίοδος: 1974 – 2000 Μετά το ΕΣΥ Με το Ν.2071/1992 πραγματοποιούνται σημαντικές αλλαγές στη φιλοσοφία του ΕΣΥ: Τα ΚΥ χρηματοδοτούνται από τις Νομαρχίες και όχι από τον προϋπολογισμό των νοσοκομείων και παύει η οργανική και διοικητική σύνδεσή τους. Οι γιατροί μπορούν να επιλέγουν μεταξύ πλήρους ή μερικής απασχόλησης. Παύει το Κράτος να εξασφαλίζει την πρόσβαση στους πολίτες σε όλες τις υγειονομικές υπηρεσίες και απλώς εγγυάται την ύπαρξη ιδιωτικών και δημόσιων φορέων. Ν.2194/1994 καταργεί σχεδόν όλες τις προηγούμενες αλλαγές του 2071/1992.

71 4 η Περίοδος: 1974 – 2000 N. 2071/92 (επί ΝΔ): Δίνει τη δυνατότητα παροχής ΠΦΥ και από ιδιωτικές και δημόσιες μονάδες εκτός ΕΣΥ, διευρύνει τις παροχές των ΚΥ με υπηρεσίες αγωγής υγείας, πρόληψης, ιατρικής της εργασίας και σχολικής υγείας, και κυρίως υπάγει τα ΚΥ και τα ΠΙ στις διευθύνσεις υγείας των νομαρχιών. Ν. 2194/94 (επί ΠΑΣΟΚ): Επαναφέρει σε ισχύ τις διατάξεις του ν.1397/83, όπως την υπαγωγή των ΚΥ και των ΠΙ ξανά στα νομαρχιακά νοσοκομεία. Ν. 2519/97 (επί ΠΑΣΟΚ): Πιο βασικές διατάξεις αφορούν στη δημιουργία δικτύων ΠΦΥ, τη θεσμοθέτηση του οικογενειακού γιατρού, την ίδρυση Ινστιτούτου Έρευνας και Ελέγχου Ποιότητας των Υπηρεσιών Υγείας, την ανάπτυξη της δημόσιας υγείας και της προαγωγής – αγωγής υγείας, τη δημιουργία Διεύθυνσης Σχολικής Υγείας και τη σύσταση ανώτατου Ειδικού επιστημονικού συμβουλίου Υγείας.

72 4 η Περίοδος: 1974 – 2000 Ν. 2646/98 (επί ΠΑΣΟΚ): Αναφέρεται στην ανάπτυξη εθνικού συστήματος κοινωνικής φροντίδας, κυρίως για τις ευπαθείς μονάδες του πληθυσμού, ενώ παράλληλα δημιουργεί το Εθνικό Συμβούλιο Κοινωνικής Φροντίδας, καθώς και το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας (ΕΚΑΚΒ). Ν. 2716/99 (επί ΠΑΣΟΚ): Αφορά στην ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, με βάση τις αρχές της τομεοποίησης, της κοινοτικής ψυχιατρικής και της αποϊδρυματοποίησης.

73 Ελλάδα: Δαπάνες Υγείας

74

75 Προσδόκιμο επιβίωσης και δαπάνες υγείας

76 Ποσοστό δαπανών υγείας που καλύπτονται από το κράτος Για την παραοικονομία οι εμπειρογνώμονες αναφέρουν ότι δέχθηκαν αναφορές πως ανέρχεται στο 29% επί των συνολικών δαπανών υγείας!! Αν αυτό αληθεύει, τονίζουν, τότε η Ελλάδα δαπανά για την υγεία 12,9% επί του ΑΕΠ, κατέχοντας τη δεύτερη θέση πίσω από τις ΗΠΑ και μπροστά από την Ελβετία!! OECD Public Management reviews: Strengthening Public Administration Reform in Greece working paper V5 HEALTH CARE SYSTEM IN GREECE

77 Δαπάνες Υγείας Από το σύνολο δαπανών υγείας: 60 % (4,8% ΑΕΠ) προέρχεται από δημόσιες πληρωμές (κρατικός προϋπολογισμός και κοινωνική ασφάλιση) 40% (3,2% ΑΕΠ) προέρχεται από ιδιωτικές δαπάνες Σε χώρες της ΕΕ η ιδιωτική δαπάνη συρρικνώνεται υπέρ των δημοσίων. Η Ελλάδα παρουσιάζει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ιδιωτικών δαπανών μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

78 source: OECD Health Data

79 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Finland Austria Belgium France Denmark Sweden Germany Netherlands Spain UK Italy Greece EU 15 % Proportion of citizens satisfied with health care in general population in 2002 Source: Eurobarometer 2002

80 Πηγές Χρηματοδότησης Ι Ελληνικό σύστημα πολύπλοκο και ανορθόδοξο ως προς τον τρόπο και τις πηγές χρηματοδότησής του. Μικτό σύστημα. Αδύνατη δομή και χαλαρή οργάνωση. Παντελής απουσία θεσμοθετημένων κανόνων. Παντελής απουσία παγιωμένων χρηματοδοτικών μηχανισμών. Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

81 Πηγές Χρηματοδότησης ΙΙ Σύστημα που παραπαίει μεταξύ ελεύθερης αγοράς και κεντρικού προγραμματισμού, χωρίς συγκεκριμένους κανόνες δράσης ούτε για το δημόσιο ούτε για τον ιδιωτικό τομέα. Έντονη και ανορθόδοξη παρουσία του κράτους, ιδιαίτερα στον καθορισμό πολύ χαμηλών τιμών και νοσηλίων για τις υπηρεσίες υγείας, δεν αφήνει περιθώρια άσκησης πολιτικής ούτε στα ταμεία υγείας ούτε στα νοσοκομεία. Απουσιάζει παντελώς το στοιχείο της συναίνεσης και της διαπραγμάτευσης μεταξύ των εταίρων του συστήματος (ασφαλιστικοί οργανισμοί, προμηθευτές υπηρεσιών υγείας, ιατρικές ενώσεις και κράτος) που αποτελεί σημαντικό παράγοντα για το ύψος, τις πηγές και την κατανομή των πόρων στους προμηθευτές. Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

82 Πηγές Χρηματοδότησης ΙΙI Επιπλέον οι ανεπάρκειες και ελλείψεις και η απουσία παγιωμένων κανόνων λειτουργίας του δημόσιου τομέα υγείας, η υπερπροσφορά γιατρών και η μεγάλη αύξηση των ιδιωτικών διαγνωστικών κέντρων τα τελευταία χρόνια, δημιουργούν συνθήκες αυξημένης πραγματικής ή προκλητής ζήτησης υπηρεσιών υγείας. Αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών είναι ο ιδιωτικός τομέας να αναδεικνύεται σήμερα σε σημαντικό παράγοντα του συστήματος και οι ιδιωτικές πληρωμές να αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή χρηματοδότησης τους Ελληνικού υγειονομικού τομέα. Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

83 Πηγές Χρηματοδότησης ΙV Ο υπερ- διπλάσιος σε σχέση με τις ανάγκες αριθμός γιατρών που διαθέτει η χώρα μας και η απουσία μέτρων ελέγχου της ιατρικής δημογραφίας, ίσως αποτελεί σήμερα το σοβαρότερο ανασταλτικό παράγονται ελέγχου των δαπανών υγείας και το σημαντικότερο εμπόδιο στη σωστή οργάνωση και αποτελεσματική διαχείριση του εθνικού συστήματος υγείας. Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

84 Πηγές Χρηματοδότησης ΙV Τρεις είναι σήμερα οι κύριες πηγές χρηματοδότησης του Ελληνικού Υγειονομικού Συστήματος: Κρατικός προϋπολογισμός (δηλαδή οι άμεσοι και έμμεσοι φόροι που το 1990 αποτελούσαν περίπου το 36% των συνολικών δαπανών) Κοινωνική ασφάλιση (δηλαδή οι εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών που αποτελούν το 24%) Ιδιωτικές πληρωμές (out of pocket payments το υπόλοιπο 40%). Tα ποσοστά συμμετοχής των τριών πηγών παρουσιάζουν διαχρονικά έντονες διακυμάνσεις, χωρίς αυτό να καθορίζεται ή να προβλέπεται από κάποια νομοθετημένη ρύθμιση που έγινε ύστερα από κάποιους συγκεκριμένους στρατηγικούς στόχους της πολιτείας για τη χρηματοδότηση του συστήματος. Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

85 Οικονομικές Ροές στο Ελληνικό Σύστημα Υγείας OECD, (1994), The Reform of Health Care Systems. A Rewiew of Seventeen OECD Countries. OECD, Paris

86

87 Δ. Μanagement υπηρεσιών υγείας και ανθρώπινοι πόροι στο Υγειονομικό σύστημα.

88 Management ή Διοικητική Επιστήμη Manus = χέρι Manage: Μεταχειρίζομαι, Διευθύνω, διαxειρίζομαι Διοίκηση: Η περιγραφή, εξήγηση, ανάλυση και πρόβλεψη των οργανωσιακών φαινομένων και της ανθρώπινης συμπεριφοράς που ως τελικό στόχο έχουν την πραγματοποίηση των σκοπών του οργανισμού.

89 Περιλαμβάνει Προγραμματισμό Μεθόδους οργάνωσης Διεύθυνση Ηγεσία Έλεγχο Αποτελεσματική επικοινωνία Αλλαγή στη διοικητική συμπεριφορά Παρακίνηση Λήψη αποφάσεων

90 Πέντε Βασικές Λειτουργίες Διοίκησης Προγραμματισμός Οργάνωση Διεύθυνση Καθοδήγηση Έλεγχος

91 Προβλήματα στην οργάνωση και διοίκηση των Ελληνικών Νοσοκομείων Έλλειψη κατάλληλων στελεχών διοίκησης Απουσία αρχών μάνατζμεντ Απουσία σαφών προγραμματικών στόχων Γραφειοκρατικό σύστημα λήψης αποφάσεων Έλλειψη υπευθυνότητας Δύσκαμπτο Λογιστικό Σύστημα Έλλειψη φιλικότητας προς τον πολίτη Αδυναμία επικοινωνίας και συντονισμού «Τιμωρία» των νοσοκομείων που δέχονται μεγαλύτερο όγκο ασθενών Έλλειψη επιχειρησιακής κουλτούρας εργαζομένων

92 Ανθρώπινο Δυναμικό Σήμερα έχουν καταγραφεί διεθνώς, περισσότερα από 200 επαγγέλματα που απασχολούνται στον υγειονομικό τομέα. Ο ΠΟΥ έχει αναγνωρίσει τους ανθρώπινους πόρους ως τη σημαντικότερη εισροή των Συστημάτων Υγείας. Επιπροσθέτως ο ΠΟΥ, αναγνωρίζοντας τη σημαντικότατη συμβολή τους, όρισε τη δεκαετία 2006-2015, ως Δεκαετία για την Ανάπτυξη των Ανθρωπίνων Πόρων. H Παγκόσμια Έκθεση για την Υγεία του 2006 (World Health Report 2006) έχει θέμα της το Ανθρώπινο Δυναμικό. World Health Organization (2005) Health for all Database http://www.euro.who.int/hfadb Ευρωπαϊκό γραφείο, Κοπεγχάγη http://www.euro.who.int/hfadb

93 Επαγγέλματα του τομέα Υγείας (ομαδοποίηση των βασικών κατευθύνσεων των ιατρικών και συναφών ειδικοτήτων) Θεοδώρου Μ. και συν.,(2001), Συστήματα Υγείας, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

94 Συνήγορος Υγείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης Έχει ενταχθεί στον Κύκλο Κοινωνικής Προστασίας της Ανεξάρτητης Αρχής του Συνηγόρου του Πολίτη, εξετάζοντας αναφορές που έχουν ως αντικείμενό τους το δικαίωμα για Προστασία της Υγείας και για Κοινωνική Πρόνοια των Πολιτών. Στον κύκλο Κοινωνικής προστασίας μπορεί να προσφύγει κάθε πολίτης που αντιμετωπίζει πρόβλημα στην επαφή του με τις αντίστοιχες δημόσιες υπηρεσίες και συγκεκριμένα Έλληνες πολίτες, αλλοδαποί, ομογενείς επαναπατρισθέντες και μετανάστες και η διαμεσολαβητική του δραστηριότητα επικεντρώνεται στην προστασία των δικαιωμάτων ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων, όπως είναι οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με αναπηρίες, οι σωματικά και ψυχικά ασθενείς, κ.ά

95 Συνήγορος Υγείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης Εξετάζει τη νομιμότητα ατομικών διοικητικών πράξεων ή παραλείψεων φορέων του συστήματος Υγείας κατόπιν υποβολής αναφοράς από τους θιγόμενους πολίτες, Έλληνες ή αλλοδαπούς. Παρεμβαίνει, εφόσον προηγουμένως οι ενδιαφερόμενοι έχουν ήδη απευθυνθεί στην εμπλεκόμενη υπηρεσία υγείας. Διαμεσολαβεί σε υποθέσεις που αφορούν το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, την Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, τους Ασφαλιστικούς Οργανισμούς και τα Ταμεία, τα Νοσοκομεία, τα Ψυχιατρεία, τα Κέντρα Υγείας, τα Περιφερειακά και Αγροτικά Ιατρεία, το ΕΚΑΒ κλπ.

96 Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα Η προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Ο νόμος παρέχει ορισμένα δικαιώματα στα φυσικά πρόσωπα (τα υποκείμενα των δεδομένων) και θέτει συγκεκριμένες υποχρεώσεις σε όσους τηρούν και επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα (τους υπευθύνους επεξεργασίας).

97 Η ελληνική υστέρηση Ι Οι αλλαγές στις πολιτικές και στις υπηρεσίες υγείας καθυστερούν αδικαιολόγητα, παρά το γεγονός ότι στην περίπτωσή μας υφίστανται και τρεις άλλοι σημαντικοί λόγοι που καθιστούν αναγκαία τη μεταρρύθμιση του Συστήματος υγείας : 1. Η υποχρηματοδότηση του ΕΣΥ, 2. Η ανεπαρκής οργάνωση – διοίκησή του 3. Η σχεδόν ανυπαρξία του τομέα της πρόληψης. Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

98 Η ελληνική υστέρηση ΙΙ Οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία, που μόλις ξεπερνούν το 5% του ΑΕΠ, είναι οι χαμηλότερες στην ΕΕ, σε αντίθεση με τις ιδιωτικές, που υπερβαίνουν το 4% και είναι οι υψηλότερες. Η έλλειψη χρημάτων καθιστά αδύνατη οποιαδήποτε ουσιαστική βελτίωση του ΕΣΥ, αφού ούτε προσλαμβάνεται το απαραίτητο προσωπικό (κυρίως μη ιατρικό), ούτε υπάρχουν αρκετοί πόροι για τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό των μονάδων ή τη δημιουργία νέων. Η κοινωνική ασφάλιση πληρώνει με συμβολικές, κατά κανόνα, τιμές και με μεγάλες καθυστερήσεις, ενώ τα (περιορισμένα) χρήματα που δαπανά το κράτος πολλές φορές ξοδεύονται άσκοπα για την κατασκευή νοσοκομείων που δεν χρειαζόμαστε, ή για ακριβές προμήθειες που δεν μπορούνε να ελεγχθούν. Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

99 Η ελληνική υστέρηση ΙΙΙ Σε ότι αφορά την οργάνωση-διοίκηση του ΕΣΥ, θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα Εθνικά Συστήματα Υγείας άλλων ευρωπαϊκών χωρών (Αγγλία, Σουηδία, Ισπανία, Ιταλία) χαρακτηρίζονται από τρία επίπεδα οργάνωσης-διοίκησης. Το κεντρικό, το περιφερειακό και το τοπικό, με επιμέρους βέβαια παραλλαγές. Αντίθετα, στο ελληνικό ΕΣΥ, η κεντρική διοίκηση ασκείται από τις ανεπαρκείς υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας και κυρίως από το γραφείο του εκάστοτε υπουργού, η περιφερειακή διοίκηση από τις ΔΥΠΕ (πρώην ΠεΣΥΠ), με περιορισμένες όμως πλέον αρμοδιότητες, ενώ απουσιάζει εντελώς η οργάνωση- διοίκηση στο τοπικό επίπεδο. Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

100 Η ελληνική υστέρηση ΙV Τέλος, η ανυπαρξία πολιτικής πρόληψης σε όλους τους τομείς έχει ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να κατέχει τα πρωτεία στο κάπνισμα, στα τροχαία, στην παχυσαρκία, στην έλλειψη φυσικής άσκησης, καθώς και σε άλλους παράγοντες κινδύνου. Το προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων συνεχώς υπολείπεται σε σχέση με τα επιτεύγματα των άλλων χωρών της ΕΕ (2η θέση το 1991, 7η το 2001, 11η το 2004), χωρίς να καταβάλλεται καμιά συστηματική προσπάθεια για να αντιστραφεί η δυσμενής αυτή εξέλιξη. Είναι λοιπόν φανερό ότι, τόσο οι ευρύτερες εξελίξεις, ειδικά στον ευρωπαϊκό χώρο, όσο και η ελληνική πραγματικότητα, θέτουν επί τάπητος το ζήτημα της μεταρρύθμισης-ανασυγκρότησης του ΕΣΥ, προκειμένου να αποκτήσει η χώρα ένα ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας, που αποτελεί θεμελιακή υποχρέωση κάθε σύγχρονου κοινωνικού κράτους. Τούντας Γ., Υπηρεσίες Υγείας, Εκδ. Οδυσσέας/Νέα Υγεία, Αθήνα, 2008

101 Ε. Αντί επιλόγου – Τα ΕΓΩ του ΕΣΥ

102 Πόρισμα της επιτροπής των ξένων εμπειρογνωμόνων (Abel-Smith et al) Ελληνικό σύστημα υγείας χαρακτηρίζεται από: Υπανάπτυκτη δημόσια υγεία. Πληθωρισμό γιατρών ειδικοτήτων. Αντιδεοντολογικές ή ανήθικες συμπεριφορές εκ μέρους των επαγγελματιών υγείας. Εξαιρετικά αδύναμη οργάνωση στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Προτείνει μια σειρά μέτρων θεσμικού, οργανωτικού και λειτουργικού χαρακτήρα που θεωρεί ότι μπορούν να βοηθήσουν στην οικοδόμηση ενός ολοκληρωμένου συστήματος υγείας.

103 Επισημάνσεις ΕΣΥ Ι Ενώ οι δαπάνες για την περίθαλψη παρουσιάζουν σημαντική αύξηση, δεν παρατηρείται ανάλογη βελτίωση στους βασικούς δείκτες σε σχέση με το προσδόκιμο επιβίωσης. Το γεγονός αυτό όχι μόνο αποδεικνύει τη μειωμένη αποτελεσματικότητα του συστήματος περίθαλψης της χώρας αλλά και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη μελλοντική κατάσταση του πληθυσμού και της χώρας γενικότερα. Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Δ’ Προγραμματική Περίοδος 2007- 2013, Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Αθήνα 2007

104 Επισημάνσεις ΕΣΥ ΙΙ Το Ελληνικό Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) 24 χρόνια μετά την δημιουργία του, παρ’ όλες τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που επιχειρήθηκαν δεν προσφέρει ακόμα καθολική κάλυψη ισότιμη και αποδοτική στον πληθυσμό της χώρας με παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υγείας (Mossialos et al, 2005).

105 Επισημάνσεις ΕΣΥ ΙΙΙ Κατά παράδοξο τρόπο έχει πετύχει: Υψηλή αποτελεσματικότητα (effectiveness) και προσπελασιμότητα (accessibility) Χωρίς όμως αποδοτικότητα (efficiency) Και ενώ χωρίς να έχει καταβάλει ιδιαίτερη προσπάθεια η κατάσταση υγείας των Ελλήνων είναι από τις καλύτερες στον κόσμο, κανείς δεν είναι ικανοποιημένος από το σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας (Philalithis AE, 2001) Αυτή η αντίφαση οφείλεται όμως στον τρόπο ζωής των Ελλήνων, στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες και σε άλλους «προσδιοριστές» της Υγείας (Wilkinson R. and Marmot M., 2003)

106 Ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών Ριζική αναδιάρθρωση του ΕΣΥ Ανεξάρτητη επιτροπή ειδικών, τα ονόματα των μελών της οποίας δόθηκαν χθες στη δημοσιότητα, θα αξιολογήσει εντός πενταμήνου τις πολιτικές για τη ριζική αναδιάρθρωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, στο πλαίσιο του Μνημονίου, και θα προτείνει τις απαραίτητες βελτιώσεις. Όπως είπε χθες ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος, η ανεξάρτητη 11μελής επιτροπή, που τελεί υπό τον συντονισμό του καθηγητή της πολιτικής της Υγείας στο London School of Economics και βουλευτή Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ Ηλία Μόσιαλου, θα έχει την ευθύνη να εισηγηθεί ακόμα και την αναθεώρηση του Mνημονίου στα θέματα που αφορούν στην Yγεία, εφ' όσον αυτό κριθεί αναγκαίο. Σε συνέντευξή του στη «Κ» O κ. Μόσιαλος, μεταξύ άλλων, επισημαίνει ότι «πρέπει να φύγουν από τη διοίκηση του ΕΣΥ ο κομματισμός και οι παρέες και το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας να γίνει ένα αξιόπιστο επιστημονικό όργανο απεξαρτημένο από τον συνδικαλιστικό εναγκαλισμό». http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_12/01/2011_428411

107 Η αναμόρφωση άργησε δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια... Η μεταρρύθμιση στην Yγεία άργησε 17 ολόκληρα χρόνια. Το πόρισμα της επιτροπής «σοφών» υπό τον καθηγητή του LSE Abel-Smith το 1994 πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων, παρά τις σημαντικές του επισημάνσεις για τις κακοδαιμονίες του ΕΣΥ. Κάποιες ρυθμίσεις που ψηφίστηκαν ως απόρροια εκείνου του έργου έμειναν στα χαρτιά, το σύστημα Yγείας υπερχρεώθηκε και με την πάροδο του χρόνου οι στρεβλώσεις έγιναν τόσο πολλές, που επικάλυψαν η μία την άλλη κάνοντας το έργο της σημερινής επιτροπής πολύ δύσκολο. Το τρίτο επικαιροποιημένο Mνημόνιο αναφέρει ότι η επιτροπή θα παρουσιάσει μια ενδιάμεση έκθεση πολιτικής τον Μάιο, «με τις πρώτες εκτιμήσεις σχετικά με τις αναγκαίες αναθεωρήσεις των πολιτικών που εφαρμόζονται μέχρι σήμερα και τις προτεινόμενες βελτιώσεις για τα επόμενα χρόνια». Κατά το γράμμα της συμφωνίας, η επιτροπή έχει δικαίωμα λόγου και για το Mνημόνιο, κάτι που δεν έχει συμβεί σε κανέναν άλλο τομέα.

108 Η αναμόρφωση άργησε... Το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί η επιτροπή όπως περιγράφεται στο Mνημόνιο είναι εξαιρετικά γενικό: «Διοίκηση του συστήματος Yγείας με στόχο : τη μείωση του κατακερματισμού του συστήματος. Χρηματοδότηση, συγκέντρωση, διανομή των κονδυλίων, εναρμόνιση πακέτου παροχών. Παροχή κινήτρων για τους παρόχους. Σύνδεση μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας παροχής υπηρεσιών. Πρωτοβάθμια φροντίδα Yγείας. Αποδοτικότητα στην παροχή νοσοκομειακών υπηρεσιών. Κατανάλωση φαρμάκων. Ανθρώπινοι πόροι. Προτεραιότητες για τη δημόσια Yγεία. Συλλογή δεδομένων, αξιολόγηση των τεχνολογιών Yγείας και αξιολόγηση επιδόσεων. Μηχανισμοί ελέγχου των δαπανών». Η άμεση εφαρμογή οποιασδήποτε μεταρρύθμισης ενδέχεται να αντιμετωπίσει τις ίδιες Δυσκολίες με το 1994, καθώς τώρα, όπως και τότε, μία από τις βασικές ελλείψεις του ΕΣΥ είναι η απουσία διπλογραφικού συστήματος!

109 Η αναμόρφωση... Η έκθεση της επιτροπής βάσει του Mνημονίου «θα παράσχει ποσοτικούς στόχους στους πιο πάνω τομείς ούτως ώστε να συμβάλει στη διατήρηση των δημοσίων δαπανών για την Yγεία στο 6% του ΑΕΠ και κάτω από αυτό». Σημερινά επίπεδα Το 6% είναι ανάλογο με τα σημερινά επίπεδα της δημόσιας χρηματοδότησης του συστήματος Yγείας παρ’ ότι πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν η μείωση του ΑΕΠ λόγω της κρίσης. Η κυβέρνηση έχει ήδη προγραμματίσει περικοπές για το 2011 στην Yγεία 1,4 δισ. ευρώ, οι οποίες πιθανόν καλύπτουν τον στόχο του Mνημονίου. Συντονιστής της ομάδας εργασίας της επιτροπής σοφών του 1994 ήταν ο καθηγητής Πολιτικής Yγείας του LSE Ηλίας Μόσιαλος, που σήμερα συμμετέχει και πάλι ως επικεφαλής της επιτροπής. «Τότε, δεν είχαν τις ίδιες συνθήκες που έχουμε τώρα», λέει σχετικά με την τύχη του πορίσματος της επιτροπής των σοφών. Τώρα, η ίδια η κυβέρνηση έχει αναδείξει το θέμα της μεταρρύθμισης του ΕΣΥ στο πλαίσιο του αναθεωρημένου Mνημονίου και έχει δεσμευθεί ότι μέσα στον χρόνο θα προχωρήσει σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις. http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100002_12/01/2011_428365

110 Τα εγώ του ΕΣΥ I Πρέπει να ανανεώσουμε το κοινωνικό κράτος χωρίς να χάσουμε ή να καταστρέψουμε τα κύρια συστατικά του που είναι η ισοτιμία και η αλληλεγγύη. Πρέπει να μάθουμε πάλι να ρωτάμε «γιατί» και «πώς» και όχι «πόσο» και «πότε» [i].[i] Εξάλλου τα συστήματα υγείας υπάρχουν όχι για την εξυπηρέτηση και το «βόλεμα» των επαγγελματιών της υγείας και των συνδικαλιστών αλλά για το καλό των πολιτών και της κοινωνίας [i].[i] [i] Λ. Λιαρόπουλος, Επίλογος, Τα εγώ του ΕΣΥ, Αθήνα, Εκδ. Βήτα, Αθήνα, 2005.

111 Τα εγώ του ΕΣΥ II Τα ζητήματα που πρέπει να λυθούν είναι τέτοια, που απαιτούν σχεδιασμό και διακομματική συναίνεση σε βάθος χρόνου. Η ενοποίηση των ταμείων, τουλάχιστον ως προς το σκέλος της χρηματοδότησης των υπηρεσιών που προσφέρουν στους ασφαλισμένους τους Hεκπαίδευση και σωστή αξιοποίηση διοικητικών στελεχών υγείας H δημιουργία μηχανισμών διοίκησης που να περιλαμβάνουν τις διαδικασίες της αξιολόγησης, της πιστοποίησης, της ποιότητας και της σωστής αποτίμησης των υπηρεσιών υγείας, ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των δαπανών και να μειωθεί η διαφθορά, η μείωση του αριθμού των γιατρών και η ουσιαστική στόχευση στα ζητήματα της δημόσιας υγείας H επανατοποθέτηση του πλαισίου λειτουργίας του ιδιωτικού τομέα και της συνεργασίας του με το δημόσιο, είναι ζητήματα που πρέπει να «αφαιρεθούν» από τον κομματικό κύκλο της φυσικής εναλλαγής στην εξουσία και να αντιμετωπιστούν υπερκομματικά [iv].[iv] [iv] Λ. Λιαρόπουλος, Επίλογος, Τα εγώ του ΕΣΥ, Αθήνα, Εκδ. Βήτα, Αθήνα, 2005.

112 Βελτίωση συστημάτων υγείας α) Με σαφείς τεχνικές βελτιώσεις της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των υγειονομικών υπηρεσιών. β) Με πολιτικούς χειρισμούς. Κυριόπουλος Ι. (2003) EcoMan: Εισαγωγή στα Οικονομικά της Υγείας Scientific Publications, Αθήνα.

113 Σίσκου Ο., Οι σύγχρονοι παράγοντες επιβάρυνσης του υγειονομικού συστήματος στην Ελλάδα, ομιλία στο 11o Πανελλήνιο Συνέδριο Μanagement Υπηρεσιών Υγείας και Κοινωνικής Φροντίδας- Χανιά 2009

114 Λαμβάνοντες πολιτικές αποφάσεις Policy Makers Ίσως για να «θεραπεύσουν» τις διάφορες «δυσλειτουργίες» των συστημάτων με τα οποία ασχολούνται, θα πρέπει να έχουν επιδημιολογικού τύπου καταγραφές και δεδομένα για την «ωφέλεια παρά βλάβη» των τυχόν αποφάσεων τους. Ως τότε η εμπειρική άσκηση της πολιτικής κινδυνεύει να ασκείται με μόνη μεθοδολογία αυτή που υπαγορεύεται από τα συμφέροντα των ομάδων πίεσης και των πολιτικών σκοπιμοτήτων, σε ένα υλικό ανενημέρωτων πολιτών με παλαιοκομματικές αγκυλώσεις και στερεότυπα, όρια εμπιστοσύνης μεταξύ της αυθαιρεσίας και του ερασιτεχνισμού και συγχυτικούς παράγοντες τους κομματικούς συσχετισμούς και το πολιτικό κόστος [i].[i] [i][i] Σ.Μπέλλος, Σημειολογία της Ιατρικής εκπαίδευσης κατά την ειδικότητα στην Ελλάδα: Από την εμπειρία στην τεκμηρίωση. (2006), "Περί την ιατρική", Ιατρικός Σύλλογος Ιωαννίνων, τεύχος 1, σ. 30-35, http://www.is- i.gr/magazines.php.http://www.is- i.gr/magazines.php