ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Διασυνοριακή ρύπανση στη διεθνή έννομη τάξη ΜΑΘΗΜΑ 8.

Παρουσίαση με θέμα: "ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Διασυνοριακή ρύπανση στη διεθνή έννομη τάξη ΜΑΘΗΜΑ 8."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Διασυνοριακή ρύπανση στη διεθνή έννομη τάξη ΜΑΘΗΜΑ 8

2 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Ορισμός διασυνοριακής ρύπανσης  Διασυνοριακή είναι κάθε ρύπανση, εκούσια ή ατυχηματική, φυσικής προέλευσης, που η πηγή της υπόκειται στο χώρο εθνικής δικαιοδοσίας μιας χώρας, και που εκδηλώνεται μερικά ή ολικά σε περιοχές ευρισκόμενες στην επικράτεια αυτής της χώρας, αλλά οι επιπτώσεις της προσβάλλουν και περιοχές ευρισκόμενες στην εθνική επικράτεια άλλης χώρας

3 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Ορισμός διασυνοριακής ρύπανσης  Η διασυνοριακή ρύπανση επιβάλλει την ύπαρξη τουλάχιστον δύο κρατών. Από το ένα πηγάζει η ρύπανση και το δεύτερο λειτουργεί ως αποδέκτης των σχετικών ρυπογόνων δραστηριοτήτων. Αυτή η σχέση σύγκρουσης μεταξύ των δύο κρατών, θεμελιώνεται στους ισχύοντες γενικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου που αναγνωρίζουν σε κάθε κράτος αποκλειστική δικαιοδοσία επί του εδάφους του.

4 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Ορισμός διασυνοριακής ρύπανσης  Η εφαρμογή των κανόνων δικαίου διαπλέκεται με δύο τάσεις που διαμορφώνονται στο πλαίσιο της διεθνούς έννομης τάξης: 1. Η πρώτη τάση (δόγμα Harmon) δεν αναγνωρίζει τις υποχρεώσεις ή ευθύνη στο κράτος εκείνο στο οποίου η επικράτεια παράγεται η ρύπανση 2. Η δεύτερη τάση έχει ως σημείο αφετηρίας της το δικαιϊκό εκείνο κανόνα που απαγορεύει την κατάχρηση δικαιώματος και έχει ενταχθεί σε όλες τις εσωτερικές έννομες τάξεις

5 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Ορισμός διασυνοριακής ρύπανσης  Στο πλαίσιο της άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων τους στην εκμετάλλευση και χρήση των φυσικών πόρων, τα κράτη οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις οποιασδήποτε δραστηριότητας ασκούμενης στο χώρο της δικαιοδοσίας τους πάνω στο φυσικό περιβάλλον που βρίσκεται πέρα από τα εθνικά σύνορα. Τα μέτρα που λαμβάνονται είναι προληπτικά και κανονιστικά. Με σκοπό την πρόληψη, μείωση και καταστολή της διασυνοριακής ρύπανσης τα κράτη οφείλουν να συνεργάζονται μεταξύ τους αλλά και με τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς

6 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Η διακρατική συνεργασία με σκοπό την αντιμετώπιση φαινομένων διασυνοριακής ρύπανσης θεμελιώνεται μέσω διμερών ή πολυμερών διεθνών συνθηκών που αποβλέπουν:  Στην προστασία των φυσικών πόρων, που είναι μοιρασμένες στις επικράτειες περισσότερων κρατών  Στην επεξεργασία συγκεκριμένων σχεδίων διαχείρισης αυτών των πόρων και των ευαίσθητων οικοσυστημάτων  Στην επεξεργασία άμεσης αντιμετώπισης ατυχηματικής ρύπανσης  Στην επίλυση προβλημάτων χωροταξικού χαρακτήρα σε παραμεθόριες περιοχές  Στη δημιουργία ζωνών ειδικής προστασίας

7 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη (συνέχεια)  Στην επιστημονική και ερευνητική συνεργασία των ενδιαφερόμερων μερών  Στη σύσταση ειδικών επιτροπών και οργανισμών με σκοπό την κατάρτιση καταλόγων με τα επικίνδυνα απόβλητα και την πρόταση ειδικών συστημάτων ποιοτικού ελέγχου, που θα αναδιαρθρώνονται περιοδικά  Στην ενεργοποίηση θεσμικών δομών επιφορτισμένων με τη συνέχεια της συνεργασίας  Στην ειρηνική διευθέτηση διαφορών διασυνοριακής εμβέλειας

8 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Διασυνοριακή ρύπανση  Η πολιτική και η νομοθεσία πρόληψης, αποκατάστασης και καταστολή ρυπάνσεων που υιοθετούνται από ένα κράτος πρέπει να βασίζονται κυρίως στο σεβασμό της αρχής της μη διάκρισης μεταξύ του εθνικού περιβάλλοντος και του περιβάλλοντος των άλλων κρατών. Τα πρόσωπα, φυσικά ή νομικά, που είναι αποδέκτες της προερχόμενης από την επικράτεια άλλου κράτους ρύπανσης, πρέπει να έχουν τα ίδια ατομικά ή συλλογικά δικαιώματα με τα πρόσωπα που έχουν την εθνικότητα αυτού του κράτους σε περιπτώσεις εσωτερικής ρύπανσης

9 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Δεσμευτικές διεθνείς νομικές πράξεις  Οικουμενικής εμβέλειας συμβάσεις  Περιφερειακού χαρακτήρα συμβάσεις  Διμερείς ή πολυμερείς συμβάσεις  Συμβάσεις υπό την αιγίδα διεθνών οργανισμών

10 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Η παραγωγή διεθνών συμβάσεων αποβλέπει στην ικανοποίηση τριών στόχων 1. Στη δημιουργία συγκεκριμένων θεσμικών μηχανισμών και διαδικασιών 2. Στην εννιαιοποίηση των εθνικών δικαιικών συστημάτων αποτροπής ρυπογόνων φαινομένων με επιπτώσεις πέραν των εθνικών ορίων 3. Στην κατοχύρωση του δικαιώματος της ελεύθερης πρόσβασης στις πληροφορίες, που αφορούν σε περιπτώσεις ατυχηματικής ρύπανσης διασυνοριακής εμβέλειας για οποιοδήποτε πολίτη

11 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Συμβάσεις οικουμενικής εμβέλειας  Της Γενεύης (1979) για τη διασυνοριακή ρύπανση σε μεγάλη απόσταση, που θεωρείται ως σύμβαση πλαίσιο με στόχο το συντονισμό της θεσμικής και τεχνικής συνεργασίας των συμβαλλόμενων μερών  Τη Σύμβαση για το Νέο Δίκαιο της Θάλασσας (1982) που αφιερώνει διατάξεις της στην αναγκαιότητα συνεργασίας μεταξύ των μελών της διεθνούς κοινότητας, ώστε να αποτρέπονται οι επιβλαβείς διασυνοριακές συνέπειες των ρυπογόνων φαινομένων

12 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Συμβάσεις οικουμενικής εμβέλειας  Στο Espoo της Φιλανδίας (1991) υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για την αξιολόγηση των επιπτώσεων της ρύπανσης στο διασυνοριακό περιβάλλον, όπου τα συμβαλλόμενα μέρη δεσμεύτηκαν να υιοθετήσουν προληπτικά μέτρα ικανά να περιορίσουν και να παρακολουθήσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις ρυπογόνων δραστηριοτήτων στο διασυνοριακό περιβάλλον  Τις συμβάσεις σχετικά με την άμεση ενημέρωση για πυρηνικό ατύχημα (1986) και σχετικά με την παροχή βοήθειας σε πυρηνικό ατύχημα (1986)

13 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Συμβάσεις οικουμενικής εμβέλειας  Του Ελσίνκι (1992) για την προστασία και χρησιμοποίηση των διασυνοριακών υδάτινων ρευμάτων και των διεθνών λιμνών. Υιοθετήθηκε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και προβλέπει τη δέσμευση των συμβαλλόμενων μερών να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη, τον έλεγχο και τη μείωση των ρυπογόνων επιπτώσεων σε ύδατα λιμνών και ποταμών με διασυνοριακή διάσταση

14 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Συμβάσεις περιφερειακής εμβέλειας  Το συμβατικό σύστημα προστασίας του Ρήνου που συντίθεται από τρεις συνθήκες. Είναι δημιούργημα της Διεθνούς Επιτροπής για την προστασία του Ρήνου κατά της ρύπανσης που συστάθηκε από ένα σύμφωνο υπογραφέν στη Βέρνη (1963) από Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία, Ελβετία και Λουξεμβούργο

15 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Συμβάσεις περιφερειακής εμβέλειας  Η σύμβαση για την προστασία του μεσογειακού περιβάλλοντος (1976) στη Βαρκελώνη για τη διαμόρφωση περιβαλλοντικής προβληματικής  Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση – πλαίσιο για τη διασυνοριακή συνεργασία των τοπικών αρχών της Μαδρίτης (1982) υπό την αιγίδα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Αποστολή της είναι η διευκόλυνση της διαμεθοριακής συνεργασίας των τοπικών αρχών και η υποβολή προτάσεων σχετικά με το συμβατικό πλαίσιο που μπορεί να επενδύσει μια τέτοια επιλογή

16 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Συμβάσεις περιφερειακής εμβέλειας  Του Πρωτοκόλλου για την προστασία του ποταμού Έλβα (1990)  Η σύμβαση πλαίσιο για την προστασία του Αλπικού συστήματος (1991)  Τη σύμβαση για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της περιοχής της Βαλτικής Θάλασσας (1992)

17 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Διμερείς ή πολυμερείς συμβάσεις  Των διαχωρισμένων τότε Γερμανικών κρατών για την αμοιβαία υποχρέωση πληροφόρησης σε περίπτωση ατυχηματικής ρύπανσης  Της Γαλλίας και του Βελγίου για την υποχρέωση πληροφόρησης σε περίπτωση διαρροής ραδιενέργειας από τον πυρηνικό σταθμό των Αρδέννων  Του Καναδά και της Δανίας που έχουν αντικείμενο την αμοιβαία υποχρέωση αρωγής σε περίπτωση που ο ένας των συμβαλλόμενων εταίρων γνωρίζει οικολογικά προβλήματα

18 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Διμερείς ή πολυμερείς συμβάσεις  Μια σειρά διμερών ή τριμερών συμβάσεων προσπάθησε να δώσει λύσεις σε περιβαλλοντικά προβλήματα περιοχών της Μεσογείου, όπως της Αδριατικής Θάλασσας, του Ιονίου Πελάγους κτλ μεταξύ χωρών όπως της Ιταλίας, Γαλλίας, Ελλάδας, Μονακό και Γιουγκοσλαβίας ανάλογα με την περιοχή που αναφέρονταν

19 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Μη δεσμευτικές διεθνείς νομικές πράξεις  Αυτές οι συμβάσεις αφορούν τη συντριπτική πλειοψηφία των νομικών πράξεων που αντιστοιχούν στο παραγόμενο νομικό έργο των διεθνών οργανισμών  Ο ΟΗΕ ήταν ο διεθνής οργανισμός που παρήγαγε για πρώτη φορά νομικές πράξεις μη δεσμευτικού χαρακτήρα για την αποτροπή ρύπανσης διασυνοριακής κλίμακας, όπως στη διακήρυξης της Στοκχόλμης (1972) που συμπεριλήφθηκε η θεμελιώδης αρχή για την αντιμετώπιση της διασυνοριακής ρύπανσης

20 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Μη δεσμευτικές διεθνείς νομικές πράξεις  Οι συστάσεις του ΟΟΣΑ που επηρεάζουν βαθιά τη διαμόρφωση της διεθνούς νομοθεσίας που διέπει τη διασυνοριακή ρύπανση κυρίως μέσω των αρχών που διατυπώθηκαν στο πλαίσιό της  Δόθηκε προτεραιότητα στην υποχρέωση των κρατών για αλληλοενημέρωση, στη μεταξύ των κρατών συνεργασία με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος στις παραμεθόριες περιοχές και στη θέσπιση ενός καθεστώτος ισοτιμίας και μη διάκρισης ως προς τις συνέπειες της ρύπανσης

21 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Ευθύνη ζημιών σε διασυνοριακή ρύπανση  Σύμφωνα με την εφαρμογή του δικαίου διασυνοριακής ρύπανσης ιδιαίτερης σημασίας είναι το δικαίωμα που απολαύουν οι πολίτες του κράτους – θύματος, που θίγονται ή κινδυνεύουν να θιγούν άμεσα από τις συνέπειες της διασυνοριακής ρύπανσης, να προσφύγουν ενώπιον των διοικητικών και δικαστικών αρχών του κράτους στην επικράτεια του οποίου εκδηλώνεται το ρυπογόνο φαινόμενο. Στο δικαίωμα αυτό προσφυγής των αλλοδαπών πολιτών αντανακλάται η ισότιμη μεταχείριση τους με τους ημεδαπούς πολίτες του κράτους–παραγώγου της ρύπανσης των οποίων πλήττονται έννομα συμφέροντα

22 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Ευθύνη ζημιών σε διασυνοριακή ρύπανση  Η υπόθεση για τις γαλλικές πυρηνικές δοκιμές στον Ειρηνικό Ωκεανό έχει απασχολήσει το Διεθνές Δικαστήριο  Η υπόθεση ρύπανσης του Ρήνου από την αποβολή ορυκτών αλάτων έφτασε στο Εφετείο της Χάγης  Τα ατυχήματα του Sandoz και του Tchernobyl κατέδειξαν την ανάγκη βελτίωσης των διεθνών κανονιστικών μέτρων και της ενίσχυσης της διακρατικής συνεργασίας

23 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Αποκατάσταση ζημιών σε διασυνοριακή ρύπανση  Ένα ειδικό θέμα που συνδέεται με την αποκατάσταση ζημιών είναι και η επιστροφή των δαπανώ που αντιστοιχούν στην παροχή αρωγής σε περίπτωση ατυχηματικής ρύπανσης  Όταν ένα κράτος ζητά τη βοήθεια ενός άλλου για να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις ρύπανσης, το κράτος – αρωγός μπορεί να επέμβει δωρεάν βάσει διεθνούς συμφωνίας ή εφόσον ο ρυπαίνων δεν είναι σε θέση να επιστρέψει τα δαπανηθέντα χρηματικά ποσά. Εάν η δαπάνη βαρύνει το επικουρούμενο κράτος τότε ο ρυπαίνων είναι υποχρεωμένος να καταβάλει τη δαπάνη

24 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Η κοινοτική προβληματική για διασυνοριακή ρύπανση  Το κοινοτικό ενδιαφέρον στρέφεται κυρίως προς την κατεύθυνση της επίλυσης προβλημάτων συνδεδεμένων με τη διασυνοριακή ατμοσφαιρική ρύπανση. Η διασυνοριακή ρύπανση που συνδέεται με το υδατικό περιβάλλον έχει κινήσει το κοινοτικό ενδιαφέρον μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπου η Ε.Ε. αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος στις σχετικές συμβάσεις οικολογικής προστασίας αυτών των περιοχών

25 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Η κοινοτική προβληματική για διασυνοριακή ρύπανση Ιδιαίτερα σημαντική στην κοινοτική αντίληψη είναι η εφαρμογή της αρχής για άμεση πρόσβαση στην πληροφόρηση που αφορά το περιβάλλον και θεωρείται ως δικαίωμα κάθε ατόμου. Για τις ΜΚΟ που έχουν σημαντικό ρόλο για την προστασία του περιβάλλοντος, η διασφάλιση της πληροφόρησης τους είναι αναγκαία. Η σχετική πληροφόρηση αφορά 1. Στην κατάσταση του περιβάλλοντος 2. Στις δραστηριότητες που προσβάλουν την οικολογική ισορροπία 3. Στα μέτρα για την προστασία

26 Διασυνοριακή Ρύπανση στη Διεθνή Έννομη Τάξη Μηχανισμός πρόληψης και αποτροπής διασυνοριακής ρύπανσης  Οι βαλκανικές χώρες περιμένουν πολλά από τις κοινοτικές αναπτυξιακές και οικονομικές πρωτοβουλίες με άμεσες επιπτώσεις και στην προστασία περιβάλλοντος. Η Ελλάδα, ως μόνος κοινοτικός εταίρος στην περιοχή, καλείται να επωμιστεί τις ευθύνες τους συντονιστή της προσέγγισης των βαλκανικών και κοινοτικών συμφερόντων με κύριο σημείο αναφοράς την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στην περιοχή

27 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

28 Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. © διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC- ND Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. χωρίς σήμανσηΣυνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

29 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:  το Σημείωμα Αναφοράς  το Σημείωμα Αδειοδότησης  τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων  το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

30 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.