©Βάλια Λουτριανάκη, φιλόλογος-εκπαιδευτικός, εκπαιδεύτρια Ρητορικής, DEA, υπ. Δρ Ρητορικής στην Εκπαίδευση Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Προώθηση.

Παρουσίαση με θέμα: "©Βάλια Λουτριανάκη, φιλόλογος-εκπαιδευτικός, εκπαιδεύτρια Ρητορικής, DEA, υπ. Δρ Ρητορικής στην Εκπαίδευση Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Προώθηση."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1

2 ©Βάλια Λουτριανάκη, φιλόλογος-εκπαιδευτικός, εκπαιδεύτρια Ρητορικής, DEA, υπ. Δρ Ρητορικής στην Εκπαίδευση Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευ ση valialoutrianaki@yahoo.grvalialoutrianaki@yahoo.gr, www.rhetoricedu.comwww.rhetoricedu.com Το έργο αυτό αδειοδοτείται από την Creative Commons: Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνής Άδεια. Για να δείτε ένα αντίγραφο της άδειας αυτής, επισκεφτείτε http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/. http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ Πρόγραμμα «Τεισίας» για την καλλιέργεια του προφορικού λόγου και της δημιουργικής σκέψης ©Βάλια Λουτριανάκη

3 Σ.Σ.Σ.Σ.Σ. ΣΥΜΜΕΤΕΧΩ, ΣΕΒΟΜΑΙ, ΣΧΟΛΙΑΖΩ με ΣΥΝΤΟΜΙΑ… ΣΥΝ κλείνω το κινητό! ©Βάλια Λουτριανάκη

4 «Tι είναι η ρητορική;»; Τέχνη; … είναι η τέχνη του «καλ ῶ ς λέγειν», δηλαδή του λόγου που χαρακτηρίζεται από γραμματική αρτιότητα, αισθητική ομορφιά, ηθική αξία και πρακτική αποτελεσματικότητα (Pernot, 2005: 7) Επιστήμη; … ιστορία, ορολογία, συστηματοποιημένη γνώση, διεπιστημονική προσέγγιση (φιλολογία, γλωσσολογία, ψυχολογία, επικοινωνιολογία…): «η μελέτη του πώς θα πρέπει να συντίθεται με λόγια οτιδήποτε, είτε προφορικώς είτε γραπτώς» (MacDowell, 2003: 17) ©Βάλια Λουτριανάκη

5 «Tι είναι η ρητορική;»; Στάση ζωής; … ο Σωκράτης και η μαιευτική τέχνη, ο διάλογος και η δημοκρατία: «ο Περικλής χρησιμοποίησε την περίσταση του λόγου για να αναπτύξει τα πολιτιστικά ιδανικά που έκαναν την Αθήνα μεγάλη τον 5 ο αι.» (Kennedy, 2002: 38) Τρόπος σκέψης; … ο συλλογισμός, το επιχείρημα, το τεκμήριο (Toulmin, 1969) ©Βάλια Λουτριανάκη

6 Γιατί δεν διδάσκεται πια η Ρητορική στο σχολείο; Γιατί η Λογική είναι μάθημα επιλογής στο Λύκειο; Γιατί δεν διδάσκονται στο σχολείο, συστηματικά και οργανωμένα, δεξιότητες επικοινωνίας; Γιατί εξαφανίστηκε ξαφνικά, κάπου στο 1896, η ανάγκη για την καλλιέργεια του προφορικού λόγου; Πρόγραμμα Oral Communication Across the Curriculum (OCXC) (Cronin – Grice, 1991) για την τριτοβάθμια εκπαίδευση των Η.Π.Α. ©Βάλια Λουτριανάκη

7 Παμπούκης Χ. (Γυμνασιάρχου Ναυπλίας), Πεζογραφική Καλλιλογία, ήτοι Ρητορική και Ρητορεία, εις χρήσιν μάλιστα των γυμνασίων, τυπογρ. Χ. Νικαλαΐδου Φιλαδελφέως, εν Αθήναις, 1857 Ζαλούχος Δημήτριος Σ. (Δρ της Φιλοσοφίας), Επίτομος καλολογία, ήτοι περί της τέχνης του ευ λέγειν προς χρήσιν των νέων και δη των εις τα γυμνάσια και διδασκαλεία φοιτώντων, εκδίδοται δαπάνη Ανέστη Κωνσταντινίδου, εκ των καταστημάτων «Ανδρέου Κορομηλά» και «Κοραή» Ανέστη Κωνσταντινίδου, εν Αθήναις, 1885 Σπαθάκης Αριστείδης Κ., Λογική προς χρήσιν των γυμνασίων, Εστία, 1901 [εγκριθείσα εν τω του έτους 1894 διαγωνισμώ των διδακτικών βιβλίων] Καραμπάγια-Παράσχη Μέλπω, Καραμπάγια-Τσιμπίδη Ντόλη, Τόγια- Κοσματοπούλου Φοίβη, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Β΄ τάξη ενιαίου πολυκλαδικού λυκείου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1985 ©Βάλια Λουτριανάκη

8 Η καλλιέργεια του προφορικού λόγου στα νέα ΠΣ Καινοτομία (πολυαναμενόμενη… εδώ και 100 χρόνια περίπου) Εξίσου σημαντική θέση με τον γραπτό Σύνδεση με επικοινωνιακές δεξιότητες Αρκετές προτεινόμενες προφορικές δραστηριότητες (επαναλαμβανόμενες) – περιθώρια εμπλουτισμού Στις συζητήσεις των ομάδων/ στις παρουσιάσεις των δραστηριοτήτων, στις τελικές παρουσιάσεις των σχεδίων εργασίας, στη νοηματική / εκφραστική ανάγνωση αποσπασμάτων Αξιολόγηση (πώς;) κανόνες ρητορικών αγωνισμάτων (βλ. παρακάτω) ©Βάλια Λουτριανάκη

9 Και στο… «πάντα» του Λυκείου «Συμφωνώ μαζί σου για τα παλιομοδίτικα θέματα, τα θέματα κλισέ. Τι νόημα π.χ. έχει να βάλουμε άλλη μια φορά να μας γράψουν τι αξία έχει η γλωσσσομάθεια; Στην καλύτερη περίπτωση διαβάζουμε (σχεδόν) πανομοιότυπες αναπτύξεις τυποποιημένων σχεδιαγραμμάτων (κι ας μην τους τα έχουμε δώσει εμείς) και την προσπάθεια των μαθητών να γράψουν αυτό που νιώθουν ότι περιμένουμε από αυτούς, αυτό που "πρέπει" να γράψουν - ξύλινα κείμενα που μόνο νεανικά δεν είναι. Τουλάχιστον στην Α‘ Λυκείου ας τους δώσουμε την ευκαιρία να γράψουν κάτι διαφορετικό, κάτι που να ανήκει πραγματικά στη ζωή τους και να νιώθουν ότι τους αφορά. Ένα όχι πολύ δυνατό τμήμα μου πέρσι διέπρεψε (κυρίως οι "μη καλοί" μαθητές) όταν τους έβαλα να γράψουν άρθρο με τίτλο "Να ερωτεύεται κανείς ή να μην ερωτεύεται; "» (απόσπασμα συνομιλίας από καθηγητικό διαδικτυακό φόρουμ) ©Βάλια Λουτριανάκη

10 «Tι είναι η ρητορική;»; Η Ρητορική ως παιχνίδι με τις λέξεις και τις ιδέες Ευρηματικότητα Ποικιλία Πειραματισμός Πρωτοτυπία Εικόνες Έμπνευση Συναίσθημα Πρόκληση Περιέργεια Διάθεση αυτοβελτίωσης ©Βάλια Λουτριανάκη ΔΥΝΑΜΗ

11 Γιατί η Ρητορική έχει «κακή φήμη»; Σοφιστές, σοφιστεία, ισχυρισμός, παραλογισμός, προπαγάνδα, ψέμα, πολιτική, Ρητορική της εικόνας… ©Βάλια Λουτριανάκη

12

13 Ρητορική… στον όμιλο ή στην τάξη Καθαρά παιδαγωγική διάσταση Στον όμιλο: Η ρητορική ως αντικείμενο διδασκαλίας: συστηματική εξάσκηση στον προφορικό λόγο, καλλιέργεια κριτικής και δημιουργικής σκέψης, συνεχής αυτοαξιολόγηση και ετεροαξιολόγηση, ομαδικότητα. Στην τάξη: Η ρητορική ως μέθοδος διδασκαλίας: εκμαίευση, εμβάθυνση, διερεύνηση, ενεργητική συμμετοχή, εξάσκηση, οικείο κλίμα, εργαστήρι διαλόγου και παραγωγής ιδεών. ©Βάλια Λουτριανάκη

14 Μια πρόταση για την (επαν-)ένταξη της Ρητορικής στην Εκπαίδευση Το πρόγραμμα «Τεισίας» εφαρμόζεται, ανατροφοδοτείται και επανασχεδιάζεται τα τελευταία 14 χρόνια σε ομίλους ρητορικής τέχνης μαθητών και ενηλίκων, καθώς και σε σχολικές τάξεις (θεματικές διασυνδέσεις με το αναλυτικό πρόγραμμα). Από το 2008 εφαρμόζεται πειραματικά στο πλαίσιο διδακτορικής διατριβής (design research) και έρευνας εγκεκριμένης από το ΠΙ σε 8 σχολεία. Πάνω από 800 εκπαιδευτικοί έχουν επιμορφωθεί σε βιωματικά εργαστήρια (από το 2006). ©Βάλια Λουτριανάκη

15 Διεπιστημονική βάση Κλασική Ρητορική Aποκλίνουσα / δημιουργική σκέψη (Edward de Bono) Γλωσσολογία και Λεξικολογία (discourse analysis) Σύγχρονες λογοτεχνικές θεωρίες Εκπαιδευτικό δράμα (drama in education) Εκπαίδευση της φαντασίας (Kieran Egan) Κριτική Παιδαγωγική Βιωματική – ομαδοσυνεργατική μάθηση Κοινότητες μάθησης ©Βάλια Λουτριανάκη

16 Διεπιστημονική βάση 1. Συγκλίνουσα και Αποκλίνουσα σκέψη Η συγκλίνουσα νόηση είναι η νοητική διαδικασία για την εύρεση μιας λύσης προκαθορισμένης από τους κανόνες της λογικής και αντικειμενικά αποδεκτής (Τσουρέκης, 1988). «Η ανάπτυξη του μαθητή σε αυτόνομο πρόσωπο, η απόκτηση έγκυρης γνώσης, […] και η ουσιαστική προετοιμασία των μαθητών για μια αυτάρκη και ενεργό παρουσία στη ζωή και το κοινωνικό γίγνεσθαι δεν μπορούν να αναπτυχθούν μέσω της αποσπασματικής και συχνά επιφανειακής επαφής με τα ποικίλα γνωστικά αντικείμενα» (Ματσαγγούρας, 2000: 56) ©Βάλια Λουτριανάκη

17 Διεπιστημονική βάση Η αποκλίνουσα νόηση καταλήγει σε πρωτότυπα νοητικά αποτελέσματα. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι ότι παράγει μεγάλο αριθμό πιθανών λύσεων. Με την αξιολόγηση αποτιμούμε τα νοητικά αποτελέσματα ως προς την ορθότητά τους και το βαθμό επίτευξης των νοητικών σκοπών. ©Βάλια Λουτριανάκη

18 Διεπιστημονική βάση 2. Γλωσσολογία Η ρητορική σήμερα έχει επαναπροσδιοριστεί ως έννοια και μελετάται και από διάφορους τομείς της γλωσσολογικής επιστήμης. Ασχολείται με «τους στόχους που θέτει και τα μέσα που χρησιμοποιεί ο λόγος ώστε να είναι αποτελεσματικός από επικοινωνιακή άποψη» (Σαραφίδου, 1998: 17-18). Ο μαθητής ασκείται στην εκλογή των κατάλληλων λέξεων, στη διευθέτησή τους σε θέσεις εμφατικές, στη μεταφορική χρήση της γλώσσας και σε λεκτικά σχήματα, σε ποικιλίες ύφους και ρόλων κ.λπ. Ο στόχος είναι να απολαύσει, κατ΄ αρχάς, την ομορφιά και τις αρετές της ίδια του της γλώσσας και στη συνέχεια να νιώθει την ανάγκη να την αξιοποιεί αποτελεσματικά και να μην την «κακοποιεί». ©Βάλια Λουτριανάκη

19 Διεπιστημονική βάση Αξιοποιείται η ανάλυση κειμένου (discourse analysis) και η Πραγματολογία, η οποία εστιάζει στις «γλωσσικές πράξεις», στο πώς η ερμηνεία γλωσσικών δεδομένων εξαρτάται από την κοσμοαντίληψη κάθε ατόμου, καθώς και στο πώς η δομή των φράσεων και προτάσεων επηρεάζεται και διαμορφώνεται ανάλογα με την σχέση που έχουν μεταξύ τους ακροατές και ομιλητές (Γεωργακοπούλου - Γούτσος, 1999, Κακαβούλια – πανεπιστημιακές σημειώσεις). Επίσης, η λεξικολογία, με τους κανόνες που θέτει για τον ακριβή ορισμό και ερμηνεία των λέξεων, με τον υφολογικό διαχωρισμό και τις πολλαπλές σημασίες των λέξεων, αλλά και την ετυμολογική ανάλυση των λημμάτων, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για πλήθος δραστηριοτήτων, που αποσκοπούν κυρίως στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου. ©Βάλια Λουτριανάκη

20 Διεπιστημονική βάση 3. Σύγχρονες λογοτεχνικές θεωρίες Η σύγχρονη όψη της ρητορικής αποτελεί και έναν «αισθητικό τρόπο επικοινωνίας», σύμφωνα με τον όρο του Schiller. Οι μαθητές δεν καλούνται απλώς να πείσουν ή να επιχειρηματολογήσουν με ένα «χρηστικό» κείμενο, αλλά να παραγάγουν «επινοητικό» λόγο, προφορικό και γραπτό (Φρυδάκη, 2003: 35-37). 4. Εκπαιδευτικό Δράμα (www.theatroedu.gr) (αναφέρεται στα νέα Π.Σ.)www.theatroedu.gr 5. Κοινότητες μάθησης (επίτευξη σύνδεσης / ανάπτυξη δεσμών / κινητοποίηση, Glaser and Bingham, 2009 ) 6. Βιωματική – ομαδοσυνεργατική μάθηση (Ματσαγγούρας, 2000) ©Βάλια Λουτριανάκη

21 Ατμόσφαιρα των συναντήσεων Τα παιδιά ως φιλόσοφοι – ο καθηγητής ως μαθητής ©Βάλια Λουτριανάκη

22 Ο δάσκαλος… Σύμφωνα με το εξελικτικό μοντέλο του Stenhouse (1975) αλλά και με τα Προγράμματα Σπουδών του Νέου Σχολείου (πιλοτική εφαρμογή): Μαζί με τους μαθητές διαμορφώνουν στόχους, εναλλακτικούς και μη, ερευνούν άλλους τομείς ή βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις (Μαρμαρινός 2000: 142). Μετατρέπεται από απλό «τεχνικό» της διδακτικής διαδικασίας, που εφαρμόζει άκριτα μια σειρά ενεργειών, σε ερευνητή. ©Βάλια Λουτριανάκη

23 Ο δάσκαλος… Πρωτίστως αποβλέπει, όχι στην κάλυψη αλλά στην κατανόηση της ύλης εκ μέρους των μαθητών και μάλιστα στη διαμόρφωση της δημιουργικής και κριτικής τους σκέψης. Ρόλος με υψηλότερο βαθμό ελευθερίας αλλά και πιο απαιτητικός. «Ο ερμηνευτικός δάσκαλος παραβιάζει τους περιορισμούς του παραδοσιακού μαθήματος με μια ακολουθία απρόβλεπτων (μη αναμενόμενων) ερωτήσεων και αναπάντεχων σχολίων» (Slattery, 1995). ©Βάλια Λουτριανάκη

24 Ο μαθητής… «Γιατί ο δάσκαλος είναι αυτός που κάνει όλες τις ερωτήσεις, αφού εγώ είμαι αυτός που πρέπει να μάθει; Γιατί οι γονείς μου υποθέτουν ότι πρέπει να έχω απαντήσεις για όλες τις ερωτήσεις τους, όταν αυτοί δεν μπορούν να απαντήσουν στις δικές μου; Γιατί οι πολιτικοί μαθαίνουν να μην απαντούν στις ερωτήσεις, ενώ εγώ πρέπει να μάθω να απαντάω σε αυτές; Γιατί τις ερωτήσεις πρέπει να τις απαντούμε γρήγορα στο σχολείο, ενώ οι φιλόσοφοι χρειάζονται χρόνια για να τις απαντήσουν; ©Βάλια Λουτριανάκη

25 Ο μαθητής… Γιατί υπάρχουν τόσες πολλές «μικρές» ερωτήσεις στο σχολείο, όταν η Μαρία Κιουρί πέρασε όλη τη ζωή της προσπαθώντας να απαντήσει μια «μεγάλη» ερώτηση; Γιατί πρέπει να βρίσκω απαντήσεις σε ερωτήσεις που έχουν ήδη απαντηθεί, όταν έχω ερωτήσεις στις οποίες ακόμα δεν έχω βρει την απάντηση; Γιατί δεν μπορώ να έχω τον έλεγχο των ερωτήσεων;» (McKenzie, 1991 από Μπιρμπίλη, 2008: 213) ©Βάλια Λουτριανάκη

26

27 Στόχοι και περιεχόμενο Γενικοί στόχοι: ©Βάλια Λουτριανάκη Σταδιακή καλλιέργεια προφορικών δεξιοτήτων ανάλογα με την ηλικία και το επίπεδο κάθε ομάδας. Άσκηση κριτικής, δημιουργικής και αφαιρετικής σκέψης παράλληλα με την καλλιέργεια του προφορικού λόγου.

28 Επίσης: (σημαντικά και για τη Γ΄ φάση των σχεδίων εργασίας) Στο πλαίσιο λειτουργίας ενός ρητορικού ομίλου, μέρος της παράδοσης του θεωρητικού υλικού ή πρακτικών συμβουλών γίνεται από τα παλαιότερα μέλη (αλληλοδιδασκαλία). Η επαφή με ειδήμονες θεωρείται σκόπιμη για την ενημέρωση, τη ζωντανή επικοινωνία, το «άνοιγμα» στον έξω κόσμο. Γονείς και φίλοι επισκέπτονται τον όμιλο ή το σχολείο και παρακολουθούν σε ειδικές εκδηλώσεις τους μαθητές (π.χ. 25 η Μαρτίου, Περιβαλλοντική εκπαίδευση κ.λπ.), οι οποίοι συμμετέχουν και σε αγώνες ρητορικής τέχνης ή σε άλλες διοργανώσεις και εξοικειώνονται με την έκθεση στο ακροατήριο αποκτώντας παράλληλα κίνητρα για βελτίωση. ©Βάλια Λουτριανάκη

29 Ειδικότεροι στόχοι προγράμματος Οι ειδικότεροι στόχοι αναμένεται να επιτευχθούν: α. μέσω της σταδιακής και κυκλικής ενασχόλησης με τις παρακάτω δραστηριότητες / ρητορικά αγωνίσματα με την παρακάτω σειρά (και ανεξάρτητα από την τάξη): 1. Εκφραστική ανάγνωση 2. Παιχνίδι ρόλων 3. Αυθόρμητος λόγος 4. Προτρεπτικός λόγος 5. Διττοί λόγοι-debate β. μέσω του συνδυασμού των παραπάνω αγωνισμάτων με τις προτεινόμενες δραστηριότητες για βελτίωση. ©Βάλια Λουτριανάκη

30 Ειδικότεροι στόχοι: Εκφραστική ανάγνωση Δυνατότητα σωστής απόδοσης και χρήσης της στίξης Γνωριμία με ποικίλα είδη ύφους Ανάπτυξη οπτικής επαφής με το κοινό Επαφή με βασικούς κανόνες ορθοφωνίας Συνειδητοποίηση ιδιαίτερων ικανοτήτων και ατομικών αδυναμιών στην εκφορά του λόγου ©Βάλια Λουτριανάκη

31 Ειδικότεροι στόχοι: Παιχνίδι ρόλων Επαφή με βασικά στοιχεία υποκριτικής και γλώσσας του σώματος Απελευθέρωση εκφραστικότητας και φαντασίας με τον αυτοσχεδιασμό Απόδοση διάφορων μορφών διαλόγου ή μονολόγου (διλήμματα, καθημερινές / βιωματικές καταστάσεις, αυτοαξιολόγηση κ.ά.) Δυνατότητα διασκευής κειμένου και αλλαγής ύφους στο πλαίσιο δραματοποίησης ©Βάλια Λουτριανάκη

32 Ειδικότεροι στόχοι: Αυθόρμητος λόγος Ανάπτυξη δημιουργικής σκέψης και φαντασίας Εξοικείωση με τεχνικές παραγωγής ιδεών Ανάπτυξη της αφηρημένης, συμβολικής και αναλογικής σκέψης – χρήση της μεταφοράς Καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης μέσα από την προσπάθεια τέρψης του κοινού ©Βάλια Λουτριανάκη

33 Ειδικότεροι στόχοι: Προτρεπτικός λόγος Προσαρμογή λόγου και ύφους ανάλογα με το ακροατήριο (Βουλή Εφήβων, εισήγηση σε συνέδριο, μαθητική συνέλευση κ.ά.) Αξιοποίηση στοιχείων προφορικότητας σε προσωπικά δείγματα λόγου (ύστερα και από εντοπισμό τους σε κείμενα αρχαίας ελληνικής γραμματείας αλλά και σε σύγχρονους πολιτικούς λόγους κ.ά.) Γνωριμία με ρητορικά σχήματα και σχήματα λόγου Εξοικείωση με τη φύση του ρητορικού επιχειρήματος, τα είδη των συλλογισμών, τις σοφιστείες κ.λπ. Εφαρμογή αρχών σωστής δόμησης κειμένου (είδη προλόγου – επιλόγου, διαρθρωτικές λέξεις κ.λπ.). ©Βάλια Λουτριανάκη

34 Ειδικότεροι στόχοι: Διττοί λόγοι (Αντιλογία - debate) Καλλιέργεια ομαδικότητας, συνεργασίας και σεβασμού της αντίθετης άποψης / ανεκτικότητας – αγωγή του ακροατή Δυνατότητα ορισμού και δημιουργικής επίλυσης προβλημάτων Εξοικείωση με την σφαιρική εύρεση, κατανόηση και αντίκρουση επιχειρηματολογίας (και με χρήση τεχνικών παραγωγής ιδεών, όπως τα 6 Σκεπτόμενα Καπέλα του Ed. De Bono) Εξάσκηση στην περιληπτική απόδοση ομιλίας Γνωριμία με τη μεθοδολογία έρευνας: αναζήτηση, συγκέντρωση, επιλογή και σύνθεση υλικού ©Βάλια Λουτριανάκη

35 Οι 5 βασικές αρχές σχεδιασμού Οι ποικίλες δεξιότητες των μελών αναπτύσσονται σταδιακά και συστηματικά. Η συμμετοχή των μαθητών / μελών είναι ενεργητική σε όλα τα στάδια: επιλογή θεμάτων και δραστηριοτήτων, αξιολόγηση συναντήσεων, προτάσεις για δράσεις. Τα μέλη δουλεύουν κυρίως ομαδικά και αναπτύσσουν μεταξύ τους σχέσεις αλληλοσεβασμού. Η συστηματοποίηση της θεωρίας πραγματοποιείται μέσω των κατάλληλων ερωτήσεων και κυρίως μέσω του σχολιασμού των δραστηριοτήτων. Η αυτοαξιολόγηση και η ετεροαξιολόγηση παρέχουν την αναγκαία ανατροφοδότηση και κίνητρα για βελτίωση. ©Βάλια Λουτριανάκη

36

37 Και τώρα… μιλάμε! (Βιωματικό μέρος εργαστηρίου) ©Βάλια Λουτριανάκη

38 Στόχοι εργαστηρίου Επαφή με το θεωρητικό πλαίσιο της παρούσας πρότασης για τη Ρητορική στην Εκπαίδευση Συμμετοχή στις δραστηριότητες του προγράμματος: Ανάδειξη πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων των συμμετεχόντων στη χρήση του λόγου Συνειδητοποίηση του αναμενόμενου οφέλους και των δυσκολιών κάθε άσκησης Γνωριμία με τη μορφή διδασκαλίας που έχει στο επίκεντρο τον προφορικό λόγο των μαθητών Εμπλουτισμός της διδασκαλίας με συγκεκριμένες τεχνικές παραγωγής ιδεών Επιλογή δραστηριοτήτων που ταιριάζουν σε κάθε τάξη ©Βάλια Λουτριανάκη

39 [Σε αυτό το σημείο πραγματοποιούνται όλα τα βιωματικά παιχνίδια και οι δραστηριότητες του προγράμματος]

40 ©Βάλια Λουτριανάκη

41 Οι μαθητές, μέσα από τη συστηματική ένταξη προφορικών / ρητορικών δραστηριοτήτων στο μάθημα αναμένεται… Να εμβαθύνουν στην ουσία του μαθήματος και να το εμπλουτίσουν με την προσωπική τους στάση. Να βιώσουν ουσιαστικά το μάθημα και να συνειδητοποιήσουν γιατί το μαθαίνουν. Να έχουν διάθεση συμμετοχής σε ένα «ζωντανό» μάθημα. Να συνεργαστούν και να μάθουν να εργάζονται σε ομάδες (εφαρμόζοντας βασικές αρχές της επικοινωνίας). Να μάθουν να ακούν και να διαλέγονται (εφαρμόζοντας τις βασικές αρχές του διαλόγου). Να αναπτύξουν αφαιρετική και συνθετική ικανότητα. Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της έρευνας και της ενημέρωσης – να μάθουν πώς να μαθαίνουν. ©Βάλια Λουτριανάκη

42 Επίσης, έχουν παρατηρηθεί τα εξής, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, ανάλογα με την κλίμακα εφαρμογής του προγράμματος: Σταδιακή ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης εσωστρεφών παιδιών. Ενεργός συμμετοχή μαθητών με χαμηλή επίδοση ή με μαθησιακές δυσκολίες. Ανάπτυξη μεταξύ του καθηγητή και των μαθητών ενός γνήσιου κλίματος οικειότητας, η οποία υπακούει, βεβαίως, σε κανόνες. Καλλιέργεια πνεύματος διαλλακτικότητας (η οποία επισημαίνεται και από τους γονείς) και ανεκτικότητας. Δυνατότητα ιεράρχησης επιχειρημάτων. Ευκολία στη δόμηση της σκέψης και του λόγου (εισαγωγή, ανάπτυξη, συμπέρασμα) και η αναγνώριση της δομής κατά την ακρόαση. Ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης του χρόνου. Γνώση της σωστής εκφοράς του λόγου. ©Βάλια Λουτριανάκη

43 Άλλες δεξιότητες που καλλιεργούν οι μαθητές (ειδικά εάν παρακολουθούν συστηματικά ένα οργανωμένο πρόγραμμα ομίλου ρητορικής τέχνης): Υψηλό επίπεδο γραπτού λόγου (κατάλληλου για την επικοινωνιακή περίσταση που ζητείται) Αποτελεσματική επίλυση προβλημάτων και συνεχής αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων. Δυνατότητα γρήγορης και ψύχραιμης αντίδρασης σε κάθε λεκτική ή διανοητική πρόκληση. Αναζήτηση και βελτίωση προσωπικών αδυναμιών (σε κάθε επίπεδο) αλλά και ανάδειξη των προσωπικών ταλέντων και δυνατοτήτων (διαδικασίες αυτογνωσίας). Εύστοχη αυτοαξιολόγηση και ετεροαξιολόγηση σε όλα τα επίπεδα – δυνατότητα αλληλοδιδασκαλίας (mentoring). ©Βάλια Λουτριανάκη

44 Σχεδιασμός δραστηριοτήτων για τη διδασκαλία στην τάξη Επιλογή από μια προσωπική τράπεζα ιδεών Συστηματική ένταξη (3-4 σε κάθε μάθημα) Υπολογισμός χρόνου (ως προς την ύλη και την ολοκλήρωση της δραστηριότητας) Γνωστοποίηση των στόχων στους μαθητές Κατανοητή εκφώνηση Ενθάρρυνση για συμμετοχή όλων των μαθητών Κέντρισμα του ενδιαφέροντος (βλ. το πρόγραμμα του Kieran Egan) Αξιολόγηση όπως συνηθίζεται για κάθε γραπτή εργασία + εκφορά Συμμετοχή του διδάσκοντα σε ατομικές ή ομαδικές δραστηριότητες ©Βάλια Λουτριανάκη

45 Ο προφορικός λόγος στα σχέδια εργασίας Στην προετοιμασία των ομάδων Στη λειτουργία των ομάδων Στην παραγωγή ιδεών Στις δραστηριότητες Στις εργασίες Στην παρουσίαση Στην αξιολόγηση ©Βάλια Λουτριανάκη

46 Εργασίες με έμφαση στον προφορικό λόγο Ρητορική και ψυχολογία εφήβων Μαθηματική σκέψη και επικοινωνία: αναζητώντας το κατάλληλο μήνυμα Ρητορική και ενεργός πολίτης Το ταξίδι της πειθούς στο χρόνο Σκέφτομαι δημιουργικά – Επικοινωνώ αποτελεσματικά Περιβάλλον και Λογοτεχνία: από την ατομική έμπνευση στη συλλογική δράση Δημιουργία μαθητικού βίντεο ©Βάλια Λουτριανάκη

47 Ρητορική… στον όμιλο ή στην τάξη Καθαρά παιδαγωγική διάσταση Στον όμιλο: Η ρητορική ως αντικείμενο διδασκαλίας: συστηματική εξάσκηση στον προφορικό λόγο, καλλιέργεια κριτικής και δημιουργικής σκέψης, συνεχής αυτοαξιολόγηση και ετεροαξιολόγηση, ομαδικότητα. Στην τάξη: Η ρητορική ως μέθοδος διδασκαλίας: εκμαίευση, εμβάθυνση, διερεύνηση, ενεργητική συμμετοχή, εξάσκηση, οικείο κλίμα, εργαστήρι διαλόγου και παραγωγής ιδεών. ©Βάλια Λουτριανάκη

48 «Μόνο ό,τι δέχτηκες με την ψυχή σου, αυτό μόνο μαθαίνεις και αυτό ενσωματώνεις στη ζωή σου και στο χαρακτήρα σου» valialoutrianaki@yahoo.gr http://valialoutrianaki.pbworks.com http://pilotiki.pbworks.com Ελληνική Ένωση για την Προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση: www.rhetoricedu.com valialoutrianaki@yahoo.gr http://valialoutrianaki.pbworks.com http://pilotiki.pbworks.com Ελληνική Ένωση για την Προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση: www.rhetoricedu.com ©Βάλια Λουτριανάκη

49 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας! ©Βάλια Λουτριανάκη ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΟ ΥΛΙΚΟ – ΔΙΑΤΙΘΕΤΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ