Βασιλική Σακκά, Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Μεσσηνίας.

Παρουσίαση με θέμα: "Βασιλική Σακκά, Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Μεσσηνίας."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Βασιλική Σακκά, Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Μεσσηνίας

2 Πόλεμος-Κατοχή-Αντίσταση - Απελευθέρωση Πώς καλύπτονται τα θέματα αυτά από τα σχολικά εγχειρίδια; Πού δίνεται έμφαση; Τι απουσιάζει; Τι αποσιωπείται; Υπάρχει πολυπρισματικό και πολυτροπικό υλικό; Υπάρχει ισορροπία του υλικού (ιστορική αφήγηση, πηγές, οπτικό υλικό); Τι είδους εργασίες/ δραστηριότητες προτείνονται;

3 Tα σχολικά εγχειρίδια: Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου (Λούβη-Ξιφαρά) 3

4 Ενότητα 48. Κατοχή-Αντίσταση – Απελευθέρωση Αναφορές (σ.132-134): Πείνα, αντίσταση, Εβραϊκό ζήτημα (φωτογραφικό υλικό), υπαινικτικά οι αντιθέσεις των αντιστασιακών οργανώσεων και καθαρά τα Τάγματα Ασφαλείας Απεργία του 1942, κηδεία Κ. Παλαμά, τα μπλόκα τον Αύγουστο του 1944, αναφορά στην Ελεύθερη Ελλάδα και την Κυβέρνηση του Βουνού (ΠΕΕΑ) Εμφύλιος Πόλεμος (σ. 150-152) 4

5 Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου (Λούβη-Ξιφαρά) 5

6 Ιστορία Γ΄Λυκείου (Κολιόπουλου-Χατζηβασιλείου) 6

7 7 Σελ. 118-121: εκτενέστατη αναφορά στη στάση του Ι. Μεταξά και λεπτομερείς περιγραφές πολεμικών γεγονότων: στρατιωτική ιστορία Ονοματολογία αντιστασιακών οργανώσεων και ενίσχυση του μεταπολεμικού ομογενοποιητικού μύθου της ενιαίας και καθολικής αντίστασης Καμία αναφορά στα Τάγματα Ασφαλείας και το δωσιλογισμό.

8 «Πουθενά στην Ευρώπη η αντιστασιακή κίνηση δεν υπήρξε, αναλογικά με τον πληθυσμό της χώρας, τόσο καθολική και ο αριθμός των συνεργατών του κατακτητή τόσο περιορισμένος! Μόνοι οι Έλληνες εξάλλου μεταξύ των κατακτημένων λαών κατόρθωσαν, αντιδρώντας μαζικά, να μη συμμετάσχουν στην εκστρατεία κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Το τίμημα όμως της αντίστασης αυτής υπήρξε βαρύ: εκτελέσεις, βασανισμοί, φυλακίσεις έπληξαν χιλιάδες αγωνιστές» (σ. 121). 8

9 Παθογένειες της ελληνικής ιστορικής εκπαίδευσης Εθνοκεντρισμός, διδακτισμός, φρονηματισμός Στερεοτυπικές προσεγγίσεις (περιεχόμενο- μεθοδολογία) Ομφαλοσκοπικές και εσωστρεφείς αφηγήσεις Απουσία ενσυναίσθησης – απουσία του «άλλου» Στρατιωτική και πολιτική ιστορία.

10 Ατολμία στις θεματικές επιλογές (τραυματικά γεγονότα)- αποσιωπήσεις Απουσία ιστορικών ερωτημάτων, πολυπρισματικών προσεγγίσεων, αιτιακών συναφειών, ένταξης σε ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο, σύλληψης «μεγάλης εικόνας», προσέγγισης εννοιών β΄επιπέδου Απουσία θεατρικής, αισθητικής, κινηματογραφικής παιδείας-βιωματικών προσεγγίσεων 10

11 Γιατί το εκπαιδευτικό υλικό; Μια διαφορετική ματιά στο ιστορικό παρελθόν και την περίοδο 1940-1944 Ενσωμάτωση στην ιστορική αφήγηση πτυχών της καθημερινότητας, του πολιτισμού, της παιδικής ηλικίας, των έμφυλων διαστάσεων της ανθρώπινης δράσης. Προσέγγιση δύσκολων και τραυματικών θεμάτων (Τάγματα Ασφαλείας-Δωσιλογισμός) Διαφορετικές μεθοδολογικές και διδακτικές – μαθησιακές προσεγγίσεις: βίωμα- ενσυναίσθηση-δράση με στόχο τις πολλαπλές νοημοσύνες ( κυριαρχία λογοκεντρισμού). 11

12 Ιστορικές έννοιες δευτέρου επιπέδου Δεν καταναλώνουμε ιστορία αλλά μαθαίνουμε ενεργητικά (becoming active learners of history) στόχος: καλλιέργεια κριτικής ιστορικής σκέψης, διατύπωση διερευνητικών ερωτημάτων.

13 Ιστορικές Εννοιες Α ΄ Επιπέδου: Τι, Ποιος, Πού, Πότε, Γιατί Β΄Επιπέδου: Αιτιακές σχέσεις και συνάφειες, Αλλαγή-Συνέχεια/Τομή, Ομοιότητα-Διαφορά, Αναλογία, Ιστορική Σημασία, Τεκμηρίωση, Ηθικές διαστάσεις Βασικά στοιχεία: ιστορικοποίηση και ένταξη στη μεγάλη εικόνα Στόχος: κατανόηση του σημερινού κόσμου, αυτογνωσία-ετερογνωσία 13

14 Ο ρόλος 1.Της ακαδημαϊκής ιστοριογραφίας 2.Της επίσημης ιστορικής εκπαίδευσης 3.Της γενικής ιστορικής κουλτούρας 4.Των δημόσιων χρήσεων της Ιστορίας  είναι περισσότερο σημαντικός από ποτέ.  Αποτελούν μεταβλητές για τη συγκρότηση της μνήμης και την καλλιέργεια της Ιστορικής Συνείδησης.

15 15

16 Η θεματολογία Εκπαιδευτικό υλικό – Εσαγωγικά -ΧρονογραμμήΕκπαιδευτικό υλικό – Εσαγωγικά Πόλεμος –Κατοχή-Επιβίωση-Πολιτιστική ΚληρονομιάΠόλεμος –Κατοχή-Επιβίωση-Πολιτιστική Κληρονομιά Η καθημερινή ζωή στην Κατοχή Η πείνα στην Κατοχή Τα παιδιά στην Κατοχή και την Αντίσταση Η Γυναίκα στην Κατοχή και την Αντίσταση Αντίσταση – Απελευθέρωση Ιστορικό Εργαστήριο για Τάγματα Ασφαλείας Ολοκαύτωμα στην ελληνική λογοτεχνία Πρόταση εκπαιδευτικών επισκέψεων 16

17 Τι είδους υλικό χρησιμοποιήθηκε; Υλικό από πρωτογενείς και δευτερογενείς ιστορικές πηγές: έγγραφα, αφίσες, φωτογραφίες, εφημερίδες, φίλμ εποχής, μαρτυρίες, απομνημονεύματα, βιογραφίες, λογοτεχνικές κατασκευές, έργα τέχνης, ιστοριογραφικές προσεγγίσεις, δημόσια ιστορία (blogs, ιστοσελίδες, ηλεκτρονικά αρχεία), σχολικά εγχειρίδια, κινηματογραφικές αναπαραστάσεις. Πολυτροπικό υλικό και πολυπρισματικές προσεγγίσεις. Βαρύτητα, εγκυρότητα, αξιοπιστία πηγής: μέρος της ιστορικής κατανόησης και μάθησης 17

18

19 Πώς επιλέξαμε; Μελετώντας τις ελλείψεις των σχολικών εγχειριδίων Με στόχο την προβολή πτυχών της ιστορίας που δεν έχουν αναδειχτεί επαρκώς Για να αποκτήσουν οι λέξεις το πραγματικό τους νόημα ενάντια στις παρα-χρήσεις και καταχρήσεις τους Με στόχο την ανάδειξη επίμαχων θεμάτων Έχοντας στο νου τη σημερινή ζοφερή συγκυρία στην Ελλάδα και τον κόσμο 19

20 Τι θέλουμε; Να μεταφέρουμε λίγη από τη μαγεία εκείνης της εποχής στους μαθητές Να τους προκαλέσουμε να ερευνήσουν, να μπουν στη θέση του άλλου, να κατανοήσουν τις συνθήκες της εποχής και μέσα σε αυτές να τοποθετήσουν και να επιχειρήσουν να ερμηνεύσουν τις πράξεις των ανθρώπων Να κατανοήσουν ότι υπάρχουν διαφορετικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις ιδιαίτερα σε δύσκολα και αντιφατικά ιστορικά θέματα Να κατανοήσουν το σημερινό κόσμο μέσα από κριτικές προσεγγίσεις του παρελθόντος 20

21 1. Ο ύμνος του ΕΛΑΣ Με το τουφέκι μου στον ώμο σε πόλεις κάμπους και βουνά της Λευτεριάς ανοίγω δρόμο τον στρώνω βάγια που περνά Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα το Δίκιο και τη Λευτεριά σ’ ακρόβουνο και στην κοιλάδα πέτα! Πολέμα με καρδιά. Ένα τραγούδι τραγούδι είν' η πνοή σου καθώς στη μάχη ροβολάς κι αντιλαλούν απ’ τη φωνή σου πλαγιές και κάμποι ΕΛΑΣ,ΕΛΑΣ. 21

22 Με χίλια ονόματα μια χάρη ακρίτας είτ’ αρματωλός, αντάρτης,κλέφτης, παληκάρι πάντα είν’ ο ίδιος ο Λαός. Παντού η πατρίδα μ’ έχει στείλει φρουρό μαζί κι’ εκδικητή κι’ απ’ την ορμή μου θα ανατείλει καινούργια Ελεύθερη ζωή ! (Στίχοι της ποιήτριας Σοφίας Μαυροειδή Παπαδάκη) 22

23 (Αντάρτικο τραγούδι του ΕΔΕΣ) Ξύπνα αίμα της Ελλάδας, των σοφών και των ηρώων, με το πνεύμα της Παλλάδος, και της Σπάρτης την ορμή, Για ν’ αναστηθεί και πάλι, και να αστράψει πιο μεγάλη, μες τον κόσμο η δύναμις μας, δύναμις Ελληνική. Τα ντουφέκια μας βροντούν Της ελευτεριάς τ' αστέρι ανατέλλει στα βουνά, τα ντουφέκια μας βροντάνε. Ζήτω, ζήτω η Λευτεριά. Ζήτω ο Ζέρβας, ζήτω ο Αγόρος που γυρίζουν στα βουνά για να 'ρθει Δημοκρατία. Ζήτω, ζήτω η Λευτεριά. 23

24 Η Ελλάδα μας τρεις χρόνους είναι αλυσόδετη κι από μας πάλι προσμένει την ελευθεριά να δει. Κι ο Αώος το ποτάμι που' δε τόσες λεβεντιές, θα μας δει ξανά και πάλι να περνούμε νικητές. Ζει ο «Λάμπρος ο Κατσώνης», ζει κι ο «Παπανικολής», που εστόλισαν με δάφνες τα νερά της Αφρικής. Ζήτω ο «Αβέρωφ», ζήτω ο Στόλος, ζήτω ο Εθνικός Στρατός Ζήτω η Μεγάλη Ελλάδα, ζήτω ο Ζέρβας αρχηγός. 24

25 (Απόσπασμα από το λόγο του Γ. Παπανδρέου προς το λαό της Αθήνας στην πλατεία Συντάγματος στις 18 Οκτωβρίου 1944) «Ασπαζόμεθα την ιεράν γην της ελευθέρας Πατρίδας...Οι βάρβαροι, αφού εβεβήλωσαν, επυρπόλησαν και εδήωσαν, επι τρία και ήμισυ έτη, πιεζόμενοι πλέον από την συμμαχικήν νίκην και την εθνικήν μας αντίσταση τρέπονται εις φυγήν. Και η Κυανόλευκος κυμματίζει μόνη εις την Ακρόπολιν [...] Το ιδεώδες μας είναι να πραγματοποιήσωμεν συγχρόνως και την οικονομικήν ευημερίαν και την κοινωνικήν δικαιοσύνην. 25

26 »Πιστεύομεν εις την Λαοκρατίαν. Και Λαοκρατία δεν σημαίνει μόνο δικαίωμα ψήφου. Σημαίνει δικαίωμα ζωής, δικαίωμα ευημερίας, δικαίωμα πολιτισμού. Κι ο Λαός μας, με τους απαράμιλλους αγώνας εις τας σκληροτάτας θυσίας του, κατέκτησε το δικαίωμα να του ανήκει το Μέλλον. Νέοςκόσμος θα υψωθεί από τα ερείπια...» 26

27 27

28 Ερωτήσεις επεξεργασίας Ποιους στόχους θέτει η πρώτη μετακατοχική κυβέρνηση; Γιατί νομίζετε ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου χρησιμοποιεί τη λέξη «Λαοκρατία»; Τι σημαίνει κατά τον Γ. Παπανδρέου Λαοκρατία; Να το συσχετίσετε με τις ιδρυτικές αρχές και το σκοπό ίδρυσης του ΕΑΜ και την ανωτέρω αφίσα, καθώς και με την επιρροή του ΕΑΜ στον ελληνικό λαό την εποχή εκείνη (Φ. Ε. 2). 28

29 29

30 30

31 31

32 32

33 33

34 Πώς θα πετύχουμε συναισθηματική κατανόηση; Με την ενσυναίσθηση και τις βιωματικές προσεγγίσεις:  Δραματοποίηση  Διάλογος- αγώνας λόγων  Κατασκευή έργων  Ανάληψη ρόλων  Ενεργητική κριτική στάση και ανάληψη πρωτοβουλιών 34

35 Ανάγκη για ενεργητικές, ερευνητικές, βιωματικές και ενσυναισθητικές προσεγγίσεις

36 Βιωματικά διδακτικά και μαθησιακά μεθοδολογικά εργαλεία Ενσυναισθητικές προσεγγίσεις Σωματική έκφραση Παιχνίδια ρόλων Θεατρικές τεχνικές Προσομοιώσεις Αγώνες λόγων - Ενίσχυση προφορικής έκφρασης Επιχειρηματολογία

37 Επικέντρωση: Ιστορική παιδεία με βασικό στόχο την καλλιέργεια ιστορικής, κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης Να μη φοβηθούμε να προσεγγίσουμε ευαίσθητα και συγκρουσιακά ζητήματα στην ιστορία. Απαραίτητη προϋπόθεση η καλή γνώση του αντικειμένου. Ενσυναίσθηση: να την καλλιεργήσουμε με κάθε τρόπο

38 Βιωματικές προσεγγίσεις - παραδείγματα Παιχνίδια ρόλων / δραματοποιήσεις: Σας προσεγγίζει κάποιος και σας προτείνει να ενταχθείτε ενεργά σε μια αντιστασιακή ομάδα. Βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα του 1942. Να δημιουργήστε ένα σύντομο διάλογο μέσα από τον οποίο θα διατυπώνετε απορίες, φόβους και ερωτήσεις για προοπτικές αυτού του κινήματος και θα ζητάτε απαντήσεις. Να βασιστείτε στα κείμενα χ, ψ. Έπειτα, να ανακοινώσετε την απόφασή σας με επαρκή και σαφή αιτιολογία. 38

39 Σωματική έκφραση: tableaux vivant Nα αναπαρατήσετε με «παγωμένη εικόνα» (χωρίς καθόλου λόγια) μια σκηνή από μπλόκο Γερμανών στρατιωτών. Στο μπλόκο συμμετέχουν κουκουλοφόροι. Να βασιστείτε στο απόσπασμα από το Άξιον Εστί, τις μαρτυρίες της Μέλπως Αξιώτη και τα χαρακτικά του Τάσσου. Έπειτα να συζητήσετε: για τα συναισθήματα, τα κίνητρα και την αντίδραση των ανθρώπων που εμπλέκονται στο συμβά ν. 39

40 Αγώνες λόγων Ανάπτυξη επιχειρηματολογίας υπέρ και κατά για ένα θέμα (βασισμένοι σε υλικό πολυπρισματικών προσεγγίσεων) Παιχνίδια ρόλων Είστε νεαροί Αθηναίοι μαθητές το φθινόπωρο του 1942. Θα λάβετε μερος στη μεγάλη διαδήλωση ενάντια στην επιστράτευση. Να κατασκευάσετε 4 πλακάτ με συνθήματα. Να βασιστείτε στην πηγή χ Ειστε δημοσιογράφοι και αναμεταδίδετε το χ συμβάν. Να συμβουλευτείτε τις πηγές χ.ψ.. 40

41 41 Φύλλο Εργασίας Δραστηριότητα η οποία αφορά τη ναζιστική άσκηση αντιποίνων στην Ελλάδα. Θέμα: Εάν οι τόποι είχαν φωνή τι θα μας έλεγαν; Κάθε ομάδα μαθητών παίρνει φωτογραφίες περιοχών που υπέστησαν τη βία του εθνικοσοσιαλισμού και τους δίνει «λαλιά» δημιουργώντας στίχους ή ένα σύμβολο για πανό ή γκράφιτι. Πηγή: Ζέτα Παπανδρέου: «Ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα και άσκηση αντιποίνων»

42 Το ανείπωτο: να αποδομηθεί ο νεο- ναζιστικός λόγος

43 Πώς προσεγγίζουμε ευαίσθητα και τραυματικά γεγονότα; Με βάση τις αρχές της Νέας Ιστορίας: Σημασία ολιστικών και πολυπρισματικών θεωρήσεων του παρελθόντος με σύγκριση ισορικών πηγών Προσοχή: Δεν ενδίδουμε στο «καθήκον της μνήμης» και δεν ποινικοποιούμε αναδρομικά το παρελθόν (ιστορικός αναχρονισμός). Ιστορικοποιούμε το γεγονός. Διαιρεμένη μνήμη: διχασμός ανάμεσα στην απόλυτη ταύτιση με το τραυματικό παρελθόν και την ανάγκη κριτικής αποστασιοποίησης 43

44 Διδακτικό πλαίσιο. Αποφεύγουμε: Την αποδοχή συλλογικής ενοχής και τον καταλογισμό συλλογικής ευθύνης Μανιχαϊστική υπεραπλούστευση ιστορικών δρώμενων Διπολική, ρατσιστική, ηθικολογική ή ποσοτική ερμηνεία (καλοί-κακοί) Απολογητική ερμηνεία του συλλογικού θύτη Αυτοδικαιωτική ερμηνευτική προοπτική του θύματος Ανακριβείς και δυσανάλογες ιστορικές συγκρίσει ς 44

45 Πολύ χρήσιμη: αναλογία Τι συνέβη σε άλλες χώρες; Πώς αντιμετωπίστηκε; Μήπως δεν είμαστε οι μόνοι που βίωσαν την x τραυματική κατάσταση; Αρχετυπικές συγκρουσιακές καταστάσεις: Βόρεια Ιρλανδία, πρώην Γιουγκοσλαβία, Αραβο-ισραηλινή σύγκρουση, κυβέρνηση Βισύ κλπ Απαιτείται πολύ καλή προετοιμασία και μεγάλη προσοχή 45

46 Συνεργασία με τον κατακτητή: Δωσιλογισμός -Τάγματα Ασφαλείας Ιστορία Γ΄Λυκείου: «Πουθενά σε όλον τον κόσμο δεν ήταν τόσο μαζική η Εθνική Αντίσταση και ο αριθμός των συνεργατών τόσο περιορισμένος» Ερωτήσεις: Ποιοι ήταν οι δωσίλογοι; (Τι απέγιναν οι δωσίλογοι μετά την Κατοχή; Ποιο ρόλο έπαιξαν στον Εμφύλιο Πόλεμο;) Τι συνέβη με τους δωσίλογους στην υπόλοιπη Ευρώπη; 46

47 Κυβέρνηση του Βουνού: Αλέξανδρος Σβώλος (ΕΑΜ) Κυβέρνηση Καΐρου (παλαιός πολιτικός κόσμος +βασιλιάς) Κυβέρνηση Κουΐσλιγκ (Τσολάκογλου, Ράλλης) Μπακάλης Κώστας (history-logotexnia.blogspot.com)

48 Στόχοι Να γνωρίσουν οι μαθητές το ιστορικό φαινόμενο του δωσιλογισμού και να συνειδητοποιήσουν ότι δεν εμφανίστηκε μόνο στην Ελλάδα Να γνωρίσουν και να προβληματιστούν για τις επιλογές και τη δράση των Ταγμάτων Ασφαλείας. Να προβληματιστούν και να συζητήσουν για το φαινόμενο της συνεργασίας με τον εχθρό, την προδοσία και την παράλογη βία απέναντι σε ομοεθνείς σε καιρό πολέμου Να προβληματιστούν και να συζητήσουν και την καταχρηστική χρήση του όρου «δωσίλογοι» στις μέρες μας 48

49 Πηγή 3 «Πολλοί από τους πρώτους στρατολογηθέντες ήταν είτε πολύ φτωχοί, οπότε η προσχώρησή τους ήταν μια εναλλακτική λύση γι’αυτούς αντί να πάνε να δουλέψουν στο Ράιχ, είτε εγκληματίες που καταζητούνταν από την ελληνική αστυνομία, καθώς και άνθρωποι που το είχαν σκάσει από την Αντίσταση». Μazower, M., (1994). Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ. 352. 49

50 «Η Βέρμαχτ, για να αντιμετωπίσει την πρόκληση του ανταρτοπόλεμου και του ΕΛΑΣ, προχώρησε στη δημιουργία ελληνικών ένοπλων σωμάτων, τα οποία είτε αναλάμβαναν καθήκοντα φρούρησης των πόλεων είτε συμμετείχαν σε επιχειρήσεις του γερμανικού στρατού. Με αυτόν τον τρόπο οι Γερμανοί αύξαναν τον αριθμό των δυνάμεών τους και, το σημαντικότερο υποκινούσαν έναν εμφύλιο πόλεμο και μείωναν τις επιθέσεις κατά των στρατευμάτων τους. Η τακτική του εξοπλισμού και της χρησιμοποίησης των αντικομμουνιστικών δυνάμεων στη μάχη κατά της Αντίστασης, όπως και της υποδαύλισης των εθνοτικών αντιθέσεων, εφαρμόστηκε από τους Γερμανούς σε πολλές χώρες της κατεχόμενης Ευρώπης...» (Βόγλης, Π., (2014), Η Αδύνατη Επανάσταση, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ. 52). 50

51 «Οι λόγοι για τους οποίους χιλιάδες άνδρες στελέχωσαν τα Τάγματα Ασφαλείας και τα άλλα ένοπλα σώματα είναι ποικίλοι: κάποιοι εντάχθηκαν για βιοποριστικούς λόγους ή για πλιάτσικο, άλλοι ήταν αντικομμουνιστές και μέλη εθνικιστικών οργανώσεων που είχαν διαλυθεί από τον ΕΛΑΣ, ενώ άλλοι εξοπλίστηκαν εξαιτίας της αναζωπύρωσης εθνοτικών-πολιτισμικών αντιθέσεων (π.χ. τουρκόφωνοι Πόντιοι της Μακεδονίας). Τα κίνητρα των ανδρών που κατατάχθηκαν στα Τάγματα Ασφαλείας δεν θα πρέπει να συσκοτίσουν το ρόλο που τους ανέθεσαν οι Γερμανοί να επιτελέσουν». (Βόγλης. Π., (2014). Η Αδύνατη Επανάσταση, ό.π., σ. 53) 51

52 " Μπλόκος!" φώναζαν, "μπλόκος! Μας κυκλώσανε παντού!". Βγαίνανε οι γυναίκες, τις λόγχιζαν μπρος στο κατώφλι τους. Αποσπούσανε τα παιδιά από τους πατεράδες. Τους άντρες, τους εσέρνανε απ' τα πόδια κι απ' τα μαλλιά. Μέσα στο μισοσκόταδο ξεχώριζες ένα βογγητό, δεν έβλεπες το πρόσωπο. Ξημερωθήκανε οι άντρες όλοι γονατιστοί. Ώσπου έσκασε ο ήλιος, ήρθε τότε κι η μάσκα. Ένα πανί κατάμαυρο της σκέπαζε την κεφαλή, φαίνονταν μόνο μάτια, κι έδειχνε με το δάχτυλο. [...] Έδειχνε με το δάχτυλο η μάσκα και προχωρούσε. Στήσανε πολυβόλα, και τους εγάζωσε η ριπή. Εσβάρνιζε το αίμα. Tους άλλους που απομείνανε, τους βάλανε στη μέση, και μαζί με τον ήλιο που εβάδιζε στον ουρανό, τραβούσαν προς τη δύση. Δεν τους ξανάδε κανείς, επέρασαν πολλά σύνορα, εχάθηκαν στην Ευρώπη, μέσα στα στρατόπεδα. Τρέχανε πίσω οι μάνες, και κανά δυο που γλίτωσαν, τρέχανε να κρυφτούνε σε φούστες και σε πιθάρια, να μην τους ξαναβρούν ». (Αξιώτη, Μ., (1982). Εικοστός Αιώνας, Αθήνα: Κέδρος, σ.σ. 123-124) 52

53 Κατηγορώ... ~ J' ACCUSE Σκίτσο του Φωκιωνα Δημητριάδη http://sendec.blogspot.gr/2009/10/blog-post_28.html

54 Γύρισα τα μάτια. * δάκρυα γιομάτα κατά το παραθύρι Και κοιτώντας έξω * καταχιονισμένα τα δέντρα των κοιλάδων Αδελφοί μου, είπα * ως κι αυτά μια μέρα κι αυτά θα τ' ατιμάσουν Προσωπιδοφόροι * μες στον άλλον αιώνα τις θηλιές ετοιμάζουν Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί (απόσπασμα) η΄

55 55

56 Η συνεργασία αφορούσε τα μέλη της παλιάς κρατικής ελίτ, ενώ ο δωσιλογισμός αφορούσε τις κατώτερες τάξεις, αυτούς που στόχευαν να ανέλθουν στην κοινωνική πυραμίδα [...] Συνεπώς θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε μια τριπλή κατηγοριοποίηση: α) αυτοί που παρακινήθηκαν από πολιτικό ρεαλισμό, β) αυτοί που κινητοποιήθηκαν λόγω ιδεολογικών πεποιθήσεων και γ) αυτοί που έδρασαν λόγω της επιθυμίας τους για προσωπικό κέρδος». Mazower, Μ., (2006). «Συνεργασία: το ευρωπαϊκό πλαίσιο» (βλ. σενάριο) 56

57 57 «Δυο άλλοι ιδεολογικοί παράγοντες ήταν αυτοί που έπαιξαν το σημαντικότερο ρόλο. Ο ένας ήταν ο αντικομμουνισμός, ο οποίος οδήγησε στη συνεργασία με τους Γερμανούς πολλούς, οι οποίοι ειδάλλως δεν θα συμμερίζονταν τις γερμανικές επιδιώξεις. [...] Ο δεύτερος ιδεολογικός παράγοντας που επηρέασε θετικά τη συνεργασία ήταν, όπως είναι προφανές, ο εθνικισμός. Ο John Armstrong, πολλά χρόνια πριν, επισήμανε τη σημασία του για την Ανατολική Ευρώπη, όπου οι εδαφικές διευθετήσεις ίσχυαν για λιγότερο από δύο δεκαετίες και πολλοί ανικανοποίητοι εθνικιστές προσέβλεπαν στους Γερμανούς για την ανατροπή τους» (Μ. Μazοwer, ό.π.)

58 Αυτό που επείγε το 1945 ήταν η ταυτοποίηση και τιμωρία των ομάδων η συμπεριφορά των οποίων, κατά τη διάρκεια του πολέμου, υποδείκνυε οτι αποτελούσαν μια ενδεχόμενη απειλή για το μεταφασιστικό μέλλον. Όμως, το να εντοπίσει κανείς ποιες ήταν αυτές οι ομάδες, εξαρτιόταν κατά κύριο λόγο από ποιες πίστευε κανείς ότι ήταν αυτές οι απειλές. (Μ. Mazower) 58

59 Σε ποιες κατηγορίες από αυτές που αναφέρει ο Μαρκ Μαζάουερ εντάσσονται οι Έλληνες δωσίλογοι; Για να απαντήσετε θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας τα Φύλλα Εργασίας 1 και 2. Να αναζητήσετε στοιχεία για την τύχη των Ελλήνων δωσιλόγων. Πόσοι από αυτούς τιμωρήθηκαν μετά τον πόλεμο; (π.χ. βλ. Στρ. Δορδανάς, Έλληνες εναντίον Ελλήνων, εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2006, για τους δωσίλογους της Θεσσαλονίκης). Να μελετήσετε τον μεταπολεμικό χάρτη της Ευρώπης και να συνδυάσετε τις πληροφορίες της πηγής 1 και 2 του Φ.Ε. 4 με την αναζωπύρωση των εθνικιστικών ζητημάτων στην Ευρώπη, όπου αυτό είναι εφικτό, τον 21ο αιώνα. 59

60