1 Μαθησιακές Δυσκολίες: δυγλωσσία και πολυγλωσσικό περιβάλλον Ενότητα 11: Μοντέλο πρώιμων ενδείξεων συνδρόμου ειδικής αναπτυξιακής δυσλεξίας στην προσχολική.

Παρουσίαση με θέμα: "1 Μαθησιακές Δυσκολίες: δυγλωσσία και πολυγλωσσικό περιβάλλον Ενότητα 11: Μοντέλο πρώιμων ενδείξεων συνδρόμου ειδικής αναπτυξιακής δυσλεξίας στην προσχολική."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 1 Μαθησιακές Δυσκολίες: δυγλωσσία και πολυγλωσσικό περιβάλλον Ενότητα 11: Μοντέλο πρώιμων ενδείξεων συνδρόμου ειδικής αναπτυξιακής δυσλεξίας στην προσχολική ηλικία. Ζακοπούλου Βικτωρία Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου

2 2 Τμήμα Λογοθεραπείας Μαθησιακές Δυσκολίες: δυγλωσσία και πολυγλωσσικό περιβάλλον Ενότητα 11: Μοντέλο πρώιμων ενδείξεων συνδρόμου ειδικής αναπτυξιακής δυσλεξίας στην προσχολική ηλικία. Ζακοπούλου Βικτωρία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιωάννινα, 2015 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

3 3 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 3

4 4 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Χρηματοδότηση Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Ηπείρου» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

5 5 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Σκοποί ενότητας Στο τέλος της ενότητας οι φοιτητές πρέπει να γνωρίζουν : αξιολόγηση δυσλεξίας στην προσχολική ηλικία Αξιολόγηση γνωστικών λειτουργιών στην προσχολική ηλικία 5

6 6 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Περιεχόμενα ενότητας 1.«Μοντέλο πρώιμων ενδείξεων συνδρόμου ειδικής αναπτυξιακής δυσλεξίας κατά την προσχολική ηλικία. Συγκριτική παρουσίαση αποτελεσμάτων τριών ερευνών στον ελλαδικό χώρο» Zakopoulou V., Tzoufi M., Anagnostopoulou A., Christodoulidis P., Sarri I., Stavrou L.. 6

7 7 Μοντέλο πρώιμων ενδείξεων συνδρόμου ειδικής αναπτυξιακής δυσλεξίας στην προσχολική ηλικία.

8 8 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Θεωρητικές επισημάνσεις: Σήμερα, οι μελετητές του φαινομένου θεωρούν πολύ σημαντικό το γεγονός ότι πολλά παιδιά με δυσλεξία δεν έχουν απλώς μια αναγνωστική δυσκολία, αλλά επηρεάζονται από μια γενικότερη κατάσταση που εκδηλώνεται προτού τεθεί το θέμα του αλφαβητισμού στη ζωή τους.

9 9 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Δυσλεξία – Προσχολική ηλικία (1 από 4) Κατά την προσχολική ηλικία, η ειδική αναπτυξιακή δυσλεξία χαρακτηρίζεται από αργούς ρυθμούς στην ανάπτυξη:

10 1010 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Δυσλεξία – Προσχολική ηλικία:(2 από 4) των μηχανισμών φωνολογικής κωδικοποίησης επεξεργασίας των γλωσσικών ερεθισμάτων, της φωνηματικογραφημικής αντιστοιχίας, της σημασιολογικής αναγνώρισης επεξεργασίας άγνωστων ή ανύπαρκτων λέξεων

11 1 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Δυσλεξία- Προσχολική ηλικία:(3 από 4) της ψυχοκινητικότητας: δόμηση της κυρίαρχης πλευρίωσης, του σωματικού σχήματος, κατάκτηση του χωροχρονικού προσανατολισμού του οπτικο-κινητικού συντονισμού, αντίληψη των εννοιών δεξί-αριστερό, κατάκτηση της λεπτής κινητικότητας και γραφοκινητικότητας

12 1212 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Δυσλεξία – Προσχολική ηλικία:(4 από 4) των μηχανισμών μνήμης (βραχυπρόθεσμης), αντίληψης (οπτικής και ακουστικής) και προσοχής (ελλιπής ή αδυναμία εστίασης) Επισημαίνεται ότι όλες οι παραπάνω επιβραδύνσεις σηματοδοτούν κατοπινές δυσκολίες κατανόησης και επεξεργασίας του γραπτού λόγου κατά τη σχολική ηλικία.

13 1313 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Έρευνες: 1η Έρευνα: (1 από 2) Κύριος στόχος εφαρμογής της παρούσας έρευνας (Zakopoulou, 2001) ήταν η συγκρότηση ενός εργαλείου μέτρησης της δυσλεξίας κατά την προσχολική ηλικία με στόχο τη συν- αξιολόγηση πολυποίκιλων χαρακτηριστικών, τα οποία, ωστόσο, συγκροτούν μια ενιαία, ιδιαίτερη, συμπεριφορά, αυτή που αργότερα, στη σχολική ηλικία, θα χαρακτηρίσουμε ως «δυσλεξική».

14 1414 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Έρευνες: 1η Έρευνα: (2 από 2) Συγκεκριμένα, το τεστ αποτελείται από οκτώ επιμέρους θεματικές, οι οποίες αξιολογούν την οπτική αντίληψη, τη σειροθέτηση, την πλευρίωση, το χωρο-χρονικό προσανατολισμό, τη μνήμη, την ικανότητα προετοιμασίας ανάγνωσης και γραφής, τη φωνολογική διαδικασία και τη γραφοκινητικότητα.

15 1515 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Μεθοδολογία: Η παρούσα έρευνα διεξήχθη σε δύο φάσεις: α) στη δεύτερη τάξη του Νηπιαγωγείου (5.4 ετών) και, β) στη δεύτερη τάξη του δημοτικού σχολείου (διάστημα επανάληψης: δύο χρόνια). Το συνολικό δείγμα της συγκεκριμένης έρευνας απετέλεσαν 582 νήπια. Κύρια εργαλεία μέτρησης: διαγνωστικό τεστ (ανά τάξη) και ερωτηματολόγια (γονέα και εκπαιδευτικών) τα οποία εφαρμόστηκαν σε όλα τα στάδια της έρευνας.

16 1616 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστική ανάλυση: 1. Με τη μέθοδο Forward Stepwise Logistic Regression επιχειρήσαμε την αξιολόγηση των θεματικών ως προς το βαθμό καθορισμού της πιθανότητας εμφάνισης δυσλεξίας κατά την εφαρμογή του παρόντος τεστ στην προσχολική ηλικία ή όχι, με ποσοστό σωστής εκτίμησης, 96.80%.

17 1717 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστική σημαντικότητα των θεματικών ανάδειξης δυσλεξίας

18 1818 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συνάφεια 2. Επιχειρήσαμε να ελέγξουμε το βαθμό συνάφειας μεταξύ των απαντήσεων των εκπαιδευτικών στα ερωτηματολόγια που συμπλήρωσαν και των επιδόσεων των παιδιών, τα οποία έδωσαν ενδείξεις δυσλεξίας στο Τεστ Ανίχνευσης Δυσλεξίας, στο Νηπιαγωγείο και στο Δημοτικό. Αναλυτικότερα:

19 1919 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Ερωτηματολόγιο Νηπιαγωγού Μέσω των πινάκων διπλής εισόδου, ελέγξαμε το βαθμό συνάφειας των απαντήσεων των εκπαιδευτικών στο ερωτηματολόγιο του Νηπιαγωγού σε ερωτήσεις οι οποίες αφορούν στην αξιολόγηση της επίδοσης του νηπίου στις: Ψυχοκινητικές, Προ-γραφικές, Προ-αναγνωστικές δραστηριότητες.

20 2020 Συνάφεια απαντήσεων Νηπιαγωγών - επιδόσεων νηπίων Δραστηριοτητες αξιολόγησης εκπαιδευτικού Επίδοση Βαθμός συνάφεια ς Ψυχοκινητικές LDDYSL* N1 ανεπαρκής p=,000 Προ-γραφικές LDDYSL* N3 ανεπαρκής p=,000 Προ-αναγνωστικές LDDYSL* N4 ανεπαρκής p=,000

21 2121 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Ερωτηματολόγιο δασκάλου Στο ερωτηματολόγιο του δασκάλου οι ερωτήσεις αφορούν στην αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα, στην κρίση του εκπαιδευτικού για την αναγκαιότητα ενίσχυσης των δυσλεξικών μαθητών και στην καταγραφή πληροφοριών για το μαθητή.

22 2 Συνάφεια απαντήσεων Δασκάλων και επιδόσεων μαθητών Τομέας αξιολόγησης Επίδοση Βαθμός συνάφειας Γλώσσαανεπαρκής p=,000 Μαθηματικάανεπαρκής Παρακολουθεί ειδική τάξη Ναι p=,013 Επανάληψη σχολικής τάξης Ναι p=,013 Πρέπει να τύχει ενισχυτικής διδασκαλίας Ναι p=,000

23 2323 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(1 από 3) Η θεματική Β2 (κατάκτηση ή μη των εννοιών του προσανατολισμού, του σωματικού σχήματος και της διάταξης των αντικειμένων στο χώρο), κρίθηκε ως η πλέον αξιόπιστη και ενδεικτική ανάδειξης παράγοντα πρώιμης εκδήλωσης δυσλεξίας. Η θεματική Β6 (προ-γραφική ικανότητα) αποτελεί τη δεύτερη, ιεραρχικά, θεματική συσχέτισης με τη μεταβλητή της δυσλεξίας. Η θεματική Β7 (φωνολογική επίγνωση) αποτελεί την τρίτη θεματική συσχέτισης με τη μεταβλητή της δυσλεξίας.

24 2424 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(2 από 3) τα νήπια τα οποία απέτυχαν στις παραπάνω θεματικές, σημείωσαν ανεπαρκείς επιδόσεις και στις θεματικές Β3: οργανωμένη και ελεγχόμενη γραφοκινητικότητα, Β4: ταξινόμηση και σειροθέτηση, Β5α-β: πλευρικότητα και διάκριση των εννοιών δεξί-αριστερό Β8: μορφολογική και ειδολογική αντιστοίχιση αντικειμένων. Τα νήπια αυτά αποτέλεσαν τα 23 νήπια τα οποία εκδήλωσαν τα κλασσικά συμπτώματα δυσλεξίας κατά τη σχολική ηλικία.

25 2525 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(3 από 3) Το ποσοστό των νηπίων που παρουσίασαν υπόνοιες για κατοπινή εκδήλωση δυσλεξίας στη σχολική τους ηλικία, ανέρχεται στο τέσσερα τοις εκατό (4.00%), ποσοστό το οποίο τείνει να εξομοιωθεί με το γενικώς αποδεκτό ποσοστό εκδήλωσης του συνδρόμου της δυσλεξίας. Στα είκοσι τρία (23) συνολικά νήπια, τα οποία χαρακτηρίσθηκαν με υπόνοια για κατοπινή εμφάνιση δυσλεξίας, τα οκτώ (8) ήταν κορίτσια. Επιβεβαιώνεται, δηλ., η κοινώς, αποδεκτή αναλογία φύλου 1:3.

26 2626 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου 2η Έρευνα: Σκοποί της συγκεκριμένης έρευνας (Anagnostopoulou, 2005), ήταν: α) η συγκρότηση ενός ολοκληρωμένου μοντέλου παρέμβασης σε παιδιά, με υπόνοιες δυσλεξικής συμπεριφοράς κατά τη δεύτερη τάξη του νηπιαγωγείου β) η αξιολόγηση της συμβολής των τομέων της ψυχοκινητικότητας, φωνολογικής ενημερότητας, προ- αναγνωστικής και προ-γραφικής ικανότητας σε ένα πρόγραμμα παρέμβασης στη δυσλεξία.

27 2727 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Μεθοδολογία:(1 από 2) Συνολικό δείγμα= 882 νήπια. Στο πρώτο στάδιο, χορηγήθηκε σε όλο το δείγμα το "Τεστ Πρώιμης Ανίχνευσης Δυσλεξίας" (Ζακοπούλου, 2003) και αναδείχθηκαν συμπτώματα πρώιμης δυσλεξικής συμπεριφοράς σε 48 νήπια, σε ποσοστό 6.00 %. Ποσοστό, το οποίο συμφωνεί με το ευρέως αποδεκτό ποσοστό εκδήλωσης δυσλεξίας.

28 2828 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Μεθοδολογία:(2 από 2) Στο δεύτερο στάδιο της έρευνας, χορηγήθηκε η μέθοδος στην πειραματική ομάδα (25 νήπια) και την ομάδα ελέγχου (23 νήπια). Στο τρίτο στάδιο επιχειρήθηκε επαναξιολόγηση των παιδιών στη σχολική ηλικία, μέσω της χορήγησης του Αθηνά Τεστ (Παρασκευόπουλος κ.α., 1999).

29 2929 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου επανεκπαίδευση Η μέθοδος επανεκπαίδευσης περιλαμβάνει τέσσερις τομείς εργασίας: ψυχοκινητικότητα, φωνολογία, προ- ανάγνωση, προ-γραφή. Κάθε τομέας περιλαμβάνει 20 ασκήσεις διαβαθμισμένες ως προς το βαθμό δυσκολίας.

30 3030 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστική ανάλυση: (1 από 3) Α) Ο έλεγχος ίσων διακυμάνσεων των δύο ομάδων (πειραματικής και ελέγχου), ως προς : i) την αναγνώριση αριστερού-δεξιού, όπου, μετά την εφαρμογή της μεθόδου, η πειραματική ομάδα (Π.Ο.)παρουσίασε βελτίωση (p =0.0024). ii) το ιχνογράφημα, όπου η Π.Ο. παρουσίασε βελτίωση (p =0.0001).

31 3131 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστική ανάλυση:(2 από 3) iii) τη διάκριση ήχων, όπου η Π.Ο. παρουσίασε βελτίωση (p=0.009). iv) τη διάκριση γραφημάτων, όπου η Π.Ο. παρουσίασε βελτίωση (p=0.001). v) τη σύνθεση φθόγγων, όπου η Π.Ο. παρουσίασε βελτίωση (p=0.001).

32 3232 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστική ανάλυση:(3 από 3) Β) Η καταγραφή του μέσου όρου της επίδοσης των παιδιών της Π.Ο. κατά τις τέσσερις εφαρμογές της μεθόδου, σύμφωνα με την οποία παρατηρείται μια σταδιακά ανοδική πορεία στους τομείς:

33 3 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου της ψυχοκινητικότητας

34 3434 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου της φωνολογίας

35 3535 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου της προ-ανάγνωσης

36 3636 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου της προ-γραφής

37 3737 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(1 από 3) Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε, είχε ως στόχο την ελαχιστοποίηση των συμπτωμάτων πρώιμης δυσλεξικής συμπεριφοράς σε συγκεκριμένους τομείς και όχι την ελαχιστοποίηση των συμπτωμάτων μιας γενικευμένης μαθησιακής διαταραχής.

38 3838 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(2 από 3) Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η Π.Ο. είχε καλύτερες μέσες τιμές από την ομάδα ελέγχου. (Μάλιστα, στη διάκριση και στη σύνθεση φθόγγων, οι ανώτερες τιμές της ομάδας ελέγχου δεν πλησίαζαν τις κατώτερες τιμές της πειραματικής ομάδας).

39 3939 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(3 από 3) Τα παιδιά της Π.Ο. είχαν καλύτερα αποτελέσματα και στους τομείς που δεν καλλιεργήθηκαν μέσω της μεθόδου και μάλιστα με διαφορά ιδιαίτερα σημαντική: Γλωσσικές αναλογίες (p= 0.007), Μνήμη εικόνων (p= 0.0044), Μνήμη σχημάτων (p= 0.0071) Ολοκλήρωση προτάσεων (p= 0.03).

40 4040 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου 3η Έρευνα: Στόχο της παρούσας έρευνας (Τζούφη κ.α., 2006) απετέλεσε η εκτίμηση της συννοσηρότητας νευρολογικών νοσημάτων και δυσλεξίας, η μελέτη των μορφών εκδήλωσής της και κυρίως, η αξιολόγηση της έκβασης παιδιών με συννοσηρότητα, μετά την εφαρμογή του προγράμματος πρώιμης παρέμβασης ως προς τη μαθησιακή τους πορεία, την ψυχοσυναισθηματική τους κατάσταση και την κοινωνική τους προσαρμογή.

41 4141 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Μεθοδολογία:(1 από 2) Η έρευνα εφαρμόστηκε σε τέσσερα στάδια: i) Καταγραφή και αξιολόγηση των περιπτώσεων. ii) Επιλογή του δείγματος και εφαρμογή των εργαλείων μέτρησης προκειμένου για την ανίχνευση και διάγνωση των μαθησιακών δυσκολιών.

42 4242 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Μεθοδολογία:(2 από 2) iii) Εφαρμογή πιλοτικής μεθόδου παρέμβασης, με τομείς αναφοράς: γραφο-φωνολογική ενημερότητα, ψυχοκινητικότα, νευροφυσιολογική ανάπτυξη και διαδικασία κοινωνικής προσαρμογής και ψυχοσυναισθηματικής στήριξης των παιδιών και των γονέων iv) Εφαρμογή μορφών επανελέγχου της εξελικτικής πορείας των παιδιών

43 4343 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου δείγμα Το συνολικό δείγμα έρευνας απετέλεσαν 18 παιδιά ηλικίας 5.6-7.6 ετών, με ποικίλα, μέτριας βαρύτητας νευρολογικά νοσήματα (γενικευμένη και εστιακή επιληψία, αναπτυξιακή ανωριμότητα, σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής–υπερκινητικότητας) και με καθυστέρηση εκφραστικού λόγου.

44 4 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου εργαλεία Σε όλο το δείγμα εφαρμόσθηκαν 3 διαγνωστικά εργαλεία, σταθμισμένα στην ελληνική πραγματικότητα: α) το «WISC III» (Γεώργας κ.α., 1997), β) το «ΑΘΗΝΑ ΤΕΣΤ» (Παρασκευόπουλος κ.α., 1999) και, γ) το «Τεστ Πρώιμης Ανίχνευσης Δυσλεξίας» (Ζακοπούλου, 2003).

45 4545 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστική ανάλυση Επιχειρήθηκε: α) η αξιολόγηση της επίδοσης των παιδιών της ομάδας εργασίας στα τεστς ΑΘΗΝΑ και WISC ΙΙΙ, στους τομείς της νοητικής λεκτικής ικανότητας και γραφο- φωνολογίας, σε 3 φάσεις εφαρμογής τους.

46 4646 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Μέση τιμή επίδοσης στους επιμέρους τομείς (1, 2), στις 3 φάσεις 46

47 4747 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστική ανάλυση β) η αξιολόγηση της επίδοσής τους στο τεστ ΑΘΗΝΑ σε συγκεκριμένους τομείς (1,2,3,4,5,6), στις τρεις φάσεις εφαρμογής του (a, b, c)

48 4848 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Επιδόσεις της ομάδας εργασίας στο τεστ ΑΘΗΝΑ, στους τομείς: 48

49 4949 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστική ανάλυση (1 από 2) γ) η αξιολόγηση στο πρόγραμμα παρέμβασης των συχνοτήτων εκδήλωσης δυσκολιών στους τομείς της νοητικής λεκτικής ικανότητας, στη γραφο-φωνολογία και την ψυχοκινητικότητα, η αξιολόγηση του μέσου όρου της επίδοσης στο σύνολό της και η πορεία του μέσου όρου επίδοσης αναφορικά με την ψυχοσυναισθηματική κατάσταση των παιδιών, και δ) η σύγκριση των επιδόσεων των παιδιών και των τριών ομάδων στα τεστς ΑΘΗΝΑ και WISC ΙΙΙ, στο σύνολό τους, κατά την τελική αξιολόγηση.

50 5050 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Στατιστική ανάλυση (2 από 2) Στατιστική σημαντικότητα των επιδόσεων των παιδιών των ομάδων εργασίας, ελέγχου και κριτηρίου στα τεστς ΑΘΗΝΑ και WISC ΙΙΙ, στο σύνολό τους, κατά την τελική φάση εφαρμογής τους 50

51 5151 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(1 από 4) Παρατηρούμε τα ακόλουθα: Α) για την ομάδα εργασίας: τα παιδιά, κατόπιν της εφαρμογής του προγράμματος παρέμβασης, σημείωσαν υψηλότερες επιδόσεις στη δεύτερη και τρίτη φάση αξιολόγησης στους τομείς της λεκτικής νοητικής ικανότητας, της γραφο-φωνολογικής ενημερότητας και της ψυχοκινητικότητας

52 5252 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(2 από 4) Β) Για τις ομάδες εργασίας, ελέγχου και εξωτερικού κριτηρίου εγκυρότητας: μεταξύ της ομάδας εργασίας και της ομάδας κριτηρίου δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά (p=.240), γεγονός που σημαίνει ότι η επίδοση των παιδιών της ομάδας εργασίας είναι θετικά ανοδική και τείνει να εξισωθεί με αυτή του εξωτερικού κριτηρίου.

53 5353 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(3 από 4) μεταξύ της ομάδας ελέγχου και της ομάδας κριτηρίου υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά (p=.014), γεγονός που δηλώνει ότι τα παιδιά της ομάδας ελέγχου χρήζουν περαιτέρω βοήθειας. Εκτενέστερα, η παραπάνω τιμή στατιστικής σημαντικότητας, μας επιτρέπει να αποφανθούμε για τον καθοριστικό χαρακτήρα των τομέων που αξιολογήθηκαν στη μαθησιακή διαδικασία, αλλά και την αναγκαιότητα εφαρμογής μορφών παρέμβασης στους συγκεκριμένους τομείς.

54 5454 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Συζήτηση δεδομένων:(4 από 4) Συστηματικές αδυναμίες των νηπίων στην προ-γραφική και προ-αναγνωστική ικανότητα, μνήμη, δόμηση του σωματικού σχήματος, χωροχρονικό προσανατολισμό, πλευρίωση, γραφοκινητικότητα και φωνολογική ενημερότητα, μπορούν να αποτελέσουν σημαντικές ενδείξεις/ενοχοποιητικούς παράγοντες εκδήλωσης συμπτωμάτων δυσλεξικής συμπεριφοράς κατά την προσχολική ηλικία, αλλά και κύριους άξονες εργασίας προγραμμάτων παρέμβασης, προκειμένου να επιτευχθεί θετικά ανοδική εξελικτική πορεία των παιδιών στην κατάκτηση των μαθησιακών μηχανισμών.

55 5 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Διαπιστώσεις: Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και των τριών ερευνών μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε και να ορίσουμε τις δυσκολίες στους τομείς της φωνολογικής ενημερότητας, της ψυχοκινητικότητας, των γνωστικών μηχανισμών και των προγραφικών και προαναγνωστικών δεξιοτήτων, ως πρώιμους ενοχοποιητικούς παράγοντες δυσλεξίας.

56 5656 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου «Μοντέλο συσχέτισης τομέων και πρώιμων δεικτών του συνδρόμου ειδικής αναπτυξιακής δυσλεξίας » Φωνολογική Ενημερότητα Αντίληψη, Μνήμη, Προσοχή ΠΡΩΙΜΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΣΥΝΔΡΟΜΟΥ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Ψυχοκινητικότητα: Σωματικό Σχήμα – Χωροχρονικός προσανατολισμός Γραφοκινητικότητα-Πλευρίωση Προαναγνωστικές δεξιότητες- Προγραφικές δεξιότητες

57 5757 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τελικά συμπεράσματα Σε συνάρτηση με τη μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας, θεωρούμε ότι και οι τρεις μελέτες συντελούν στην ανάδειξη ενός συνόλου παραγόντων και ενός υψηλού βαθμού συσχέτισής τους με την εκδήλωση του συνδρόμου ειδικής αναπτυξιακής δυσλεξίας. Παράλληλα, επιτρέπουν την οριοθέτηση και την αποσαφήνιση του υποστρώματος της δυσλεξίας, έτσι ώστε να οδηγούμαστε σε ασφαλέστερη και πιο ολοκληρωμένη διάγνωση και αποκατάσταση των δυσκολιών, από ένα πρώιμο, κιόλας, στάδιο.

58 5858 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Βιβλιογραφία ενότητας (1 από 2) Βουλγαρίδου, Ο. (2011). Μαθησιακές δυσκολίες. Ταυτοποίηση μαθησιακών δυσκολιών σε διαπολιτισμικά περιβάλλοντα. Εκδόσεις: Σπανίδης. Καράντζης, Ι. (2001). Τα προβλήματα μνήμης των παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. Εκδόσεις: Τυπωθήτω. Κοτσιρίλου, Κ. (2013). Η ολική συλλαβή. Μια μέθοδος ανάγνωσης για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Εκδόσεις: Αρμός Μπόντη, Ε. (2013). Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες: Μια εναλλακτική προσέγγιση... για όλους. Εκδόσεις: Μέθεξις Παντελιάδου, Σ. (2007). Εφαρμογές διδακτικής αξιολόγησης και μαθησιακές δυσκολίες. Βόλος : Γράφημα. Πολυχρόνη, Φ. (2011). Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Εκδόσεις: Πεδίο. Σακκάς, Β. ( 2002). Μαθησιακές δυσκολίες και οικογένεια. Εκδόσεις: Ατραπός 58

59 5959 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Βιβλιογραφία ενότητας (2 από 2) Στάθης, Φ. (2010). Μαθησιακές δυσκολίες και δυσλεξία : Πρακτικοί τρόποι αντιμετώπισης. Αθήνα : Ιδιωτική Έκδοση Συλλογικό έργο (2008). Διδακτικές προσεγγίσεις και πρακτικές για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες. Βόλος : Γράφημα. Τζουριάδου, Μ. (2011). Μαθησιακές δυσκολίες : Θέματα ερμηνείας και αντιμετώπισης. Θεσσαλονίκη : Προμηθεύς Τζουριάδου, Μ. (2001). Πρώιμη παρέμβαση. Θεσσαλονίκη: Προμηθεύς Τομαράς, Ν. (2008). Μαθησιακές δυσκολίες : Ισότιμες ευκαιρίες στην εκπαίδευση: Πρακτικές απαντήσεις στα ερωτήματα γονιών και εκπαιδευτικών για τη δυσλεξία, τις δυσαριθμησίες και τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, υπερκινητικότητα. Αθήνα : Εκδόσεις Πατάκη. Τρίγκα-Μέρτικα, Ε. (2010). Μαθησιακές δυσκολίες. Αθήνα: Γρηγόρη. 59

60 6060 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Χρήσιμες ιστοσελίδες http://www.selle.gr/ http://www.logopedists.gr/logopedists/ http://www.logotherapia.gr/ http://www.asha.org/public/speech/disorders/ChildSandL.htm http://www.nidcd.nih.gov/health/voice/pages/specific-language-impairment.aspx http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/3613/1059.pdf kday-v.thess.sch.gr/wp-content/uploads/ny2.doc http://dipe.mes.sch.gr/index_htm_files/praktika_imeridas_eid_agogis_2013.pdf 60

61 6161 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ, Ενότητα 12, ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου 61 Σημείωμα Αναφοράς Ζακοπούλου, Β. (2015). Μαθησιακές Δυσκολίες: δυγλωσσία και πολυγλωσσικό περιβάλλον. ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ. Διαθέσιμο από: http://eclass.teiep.gr/courses/LOGO101/

62 6262 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές [1] ή μεταγενέστερη. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el [1] Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

63 6363 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τέλος Ενότητας Επεξεργασία:, 2015

64 6464 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ, Ενότητα 12, ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου 64 Σημειώματα

65 6565 -,, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ, Ενότητα 12, ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ, ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ - Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου 65 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη Δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

66 6 Τέλος Ενότητας