ΗΜΕΡΙΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΥΠΟΕΡΓΩΝ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ ΙΙΙ : ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΟ ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΥΠΟΕΡΓΟ 9: «Η οικονομική συνεργασία.

Παρουσίαση με θέμα: "ΗΜΕΡΙΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΥΠΟΕΡΓΩΝ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ ΙΙΙ : ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΟ ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΥΠΟΕΡΓΟ 9: «Η οικονομική συνεργασία."— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 ΗΜΕΡΙΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΥΠΟΕΡΓΩΝ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ ΙΙΙ : ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΤΟ ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΥΠΟΕΡΓΟ 9: «Η οικονομική συνεργασία Ελλάδας-Βουλγαρίας και οι επιπτώσεις στο νομό Σερρών από την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση» Επιστημονικός Υπεύθυνος Γιώργος Ν. Μαγούλιος Καθηγητής Τμήμα: Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής Σέρρες 27.05.2015

2 Μέλη Κύριας Ερευνητικής Ομάδας Γ. Μαγούλιος, Καθηγητής, ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας Γ. Μαντζάρης, Καθηγητής, ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας Δ. Κύδρος, Επίκουρος Καθηγητής, ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας Π. Νοτόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής, ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας Σ. Δημητριάδης, Καθηγητής, ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας Α. Παπαγιαννάκης, Επίκουρος Καθηγητής, ΑΠΘ

3 Μέλη Ομάδας Εξωτερικών Συνεργατών (Ο.Ε.Σ.) Ν. Αθανασίου, Σύμβουλος ΕΒΕΣ Φοιτήτριες (συνεντεύξεις πρωτογενών ερευνών): Σιδηροπούλου Χριστίνα Φωτιάδου Δήμητρα Λισγάρι Γεωργία Σπυρίδου Μαρία Καφέ Δέσποινα Κιουρτζίδου Μιλάντα

4 Στόχοι της Έρευνας Κεντρικός στόχος της έρευνας η διερεύνηση των επιπτώσεων στον Νομό Σερρών από την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ε.Ε., στο πλαίσιο της οικονομικής συνεργασίας Ελλάδας-Βουλγαρίας. Ειδικότερα διερευνώνται: Η υφιστάμενη κατάσταση της οικονομικής συνεργασίας Ελλάδας- Βουλγαρίας. Η υφιστάμενη κατάσταση της επιχειρηματικής συνεργασίας με τη Βουλγαρία, οι επιπτώσεις στις επιχειρήσεις (κύκλος εργασιών, κέρδη, εξαγωγές, επενδύσεις, απασχόληση κ.λπ.) από την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ε.Ε. Το υφιστάμενο επίπεδο συνεργασίας των φορέων του ν. Σερρών με αντίστοιχους φορείς της Βουλγαρίας. Η ανάδειξη και διατύπωση προτάσεων πολιτικής για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις και οι φορείς της περιοχής.

5 Πακέτα Εργασίας (Π.Ε.) του ερευνητικού έργου Π.Ε. 1: «Η υφιστάμενη κατάσταση της οικονομικής συνεργασίας Ελλάδας- Βουλγαρίας». Π.Ε. 2: «Σχεδιασμός πρωτογενών ερευνών». Π.Ε. 3: «Οργάνωση και υλοποίηση πρωτογενών ερευνών». Π.Ε. 4: «Στατιστική ανάλυση των ευρημάτων της πρωτογενούς έρευνας στις επιχειρήσεις» Π.Ε. 5: «Στατιστική ανάλυση των ευρημάτων της πρωτογενούς έρευνας στους φορείς του Ν. Σερρών». Π.Ε. 6: «Προτάσεις πολιτικής και αντιμετώπισης των προβλημάτων». Όλα τα ΠΕ έχουν ολοκληρωθεί και παραδοθεί. Παραδοτέα: έξι (6) Τεχνικές Εκθέσεις, εκτός των δημοσιεύσεων και των ΠΕ που ακολουθούν.

6 Παραδοτέα: Δημοσιεύσεις Magoulios George, Papagiannakis Apostolos, Mantzaris John, 2014, «The Business Cooperation in the Serres - Bulgaria Region and Consequences of Bulgaria's Accession to the EU», Journal of Business and Economics (USA) Volume 5, No. 5, pp. 249-265. Magoulios G., Dimitriadis S., Kydros D., 2014, «Inter-border Cooperation in the area of ​ Serres Prefecture and Consequences of the EU Bulgarian Accession – An Empirical Research». The paper was selected by the scientific committee of EBEEC 2013 and published by Elsevier in the Procedia Economics and Finance 9 (2014), pp. 3-13. Magoulios G., Dimitriadis S., Kydros D., 2013, «Inter-border Cooperation in the area of ​ Serres Prefecture and Consequences of the EU Bulgarian Accession – An Empirical Research», 5th International Conference, The Economies of Balkan and Eastern Europe Countries in the changed world, EBEEC 2013, Instanbul, Turkey, May 09-12. Μαγούλιος Γ., Νοτόπουλος Π., Παπαγιαννάκης Α., 2012, «Οι Παραμεθόριες Περιοχές και η Διασυνοριακή Συνεργασία Ελλάδας – Βουλγαρίας στην περιοχή του Νομού Σερρών», 12th International Conference of the Economic Society of Thessaloniki, On Regional Economic Development, Thessaloniki, Greece, October 11-13, 2012. Γ. Μαγούλιος, Δ. Κύδρος, 2013, «Η Συνεργασία των Κοινωνικών Φορέων των Σερρών με τους Γείτονες της Βουλγαρίας», Γ' Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Ιστορίας και Πολιτισμού, Σέρρες 17-19 Οκτωβρίου 2013.

7 Παραδοτέα: Πτυχιακές Εργασίες 1. Η συνεργασία των φορέων Ελλάδας-Βουλγαρίας - Η περίπτωση του Νομού Σερρών, Φωτιάδου Δήμητρα, Κιουρντζίδου Μιλάντα, Επιβλέπων Δ. Κύδρος. 2. Οι επιπτώσεις της ένταξης της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οικονομική συνεργασία με την Ελλάδα και ειδικότερα στο εξωτερικό εμπόριο, στις άμεσες ξένες επενδύσεις και στην κινητικότητα των ανθρώπων, Καφέ Δέσποινα Βασιλική – Λισγάρη Γεωργία, Επιβλέπων Γ. Μαγούλιος. 3. Επιχειρηματική συνεργασία Ελλάδας – Βουλγαρίας: Η περίπτωση του Νομού Σερρών, Σιδηροπούλου Χριστίνα, Σπυρίδου Μαρία, Επιβλέπων Γ. Μαντζάρης.

8 Σύνοψη Παρουσίασης Στη συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά:  Τα Βαλκάνια μετά το 1989 και ο ρόλος της Β. Ελλάδας και των Σερρών.  Τα αποτελέσματα δυο πρωτογενών ερευνών σε κοινωνικούς φορείς και επιχειρήσεις του Νομού Σερρών, με αντικείμενο τη συνεργασία με τους γείτονες της Βουλγαρίας, όπου διερευνώνται οι τομείς, οι λόγοι της συνεργασίας και ο βαθμός ικανοποίησης από τα μέχρι σήμερα αποτελέσματά της, οι ευκαιρίες, τα εμπόδια και οι επιπτώσεις στην περιοχή από την ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ κ.λπ.  Τα συμπεράσματα και οι προτάσεις πολιτικής.

9 Τα Βαλκάνια μετά το 1989  Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου δύο είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της νέας βαλκανικής κατάστασης. Η Βαλκανική καθίσταται και πάλι ένας ενιαίος οικονομικός χώρος, ενώ παράλληλα εμφανίζεται μια έντονη περιφερειακή αστάθεια.  Τα χαρακτηριστικά αυτά συνθέτουν ταυτόχρονα, τη σύγχρονη διάσταση των κινδύνων, αλλά και των δυνατοτήτων της νέας πραγματικότητας. «Για άλλη μια φορά, μετά από το Βυζάντιο και την Οθωμανική αυτοκρατορία, η περιοχή των Βαλκανίων ενοποιείται οικονομικώς και αυτή τη φορά όχι δια πυρός και σιδήρου αλλά δια του εμπορίου».  Το άνοιγμα των συνόρων μετά το 1989, οι προϋπάρχουσες κοινωνικές και συγγενικές σχέσεις στα Βαλκάνια (ιδιαίτερα στις παραμεθόριες περιοχές), οι αναπτυσσόμενες συνεργασίες μεταξύ των κοινωνικών και παραγωγικών φορέων, οι συνεργασίες μεταξύ πόλεων και οι πολιτιστικές ανταλλαγές, είναι παράγοντες που διευκολύνουν τη διαπεριφερειακή και διασυνοριακή συνεργασία.  Συλλογική περιφερειακή ασφάλεια για τη συλλογική και αμοιβαία επωφελή συνεργασία και όχι «συγκρούσεις διαδοχής συνόρων» είναι η προοπτική για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και ευημερία των ανθρώπων και των κρατών στη Βαλκανική.

10 Β. Ελλάδα & Βαλκάνια  Η Βόρεια Ελλάδα αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους πόλους ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Μεγάλο μέρος των παραγωγικών δραστηριοτήτων της περιοχής έχουν διεθνή προσανατολισμό και αυτό προσδίδει στην ανάπτυξή της έναν έντονο διεθνοποιημένο χαρακτήρα.  Η βαλκανική διάσταση της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Κυριότεροι παράγοντες των οικονομικών σχέσεων της Β. Ελλάδας με τις γειτονικές Βαλκανικές χώρες είναι οι κοινές παραδόσεις, η θέση της Β. Ελλάδας, μέσω της οποίας βρίσκουν διέξοδο προς τη θάλασσα οι γειτονικές χώρες, οι σταθερές «διαδρομές επικοινωνίας» σε τοπικό ή ατομικό επίπεδο ανάμεσα στους κατοίκους της Β. Ελλάδας και σε κατοίκους των γειτονικών βαλκανικών χωρών, που αποτελούν μια παράδοση, η οποία στηρίζεται στην κοινή καταγωγή, στη γειτνίαση, στις κοινωνικές, εμπορικές και επαγγελματικές σχέσεις.  Η Β. Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί ως μια από τις περιοχές της χώρας όπου η επικοινωνία με τους κατοίκους των γειτονικών χωρών ήταν συχνή και λειτούργησε ως σταυροδρόμι πολιτισμικής επικοινωνίας των βαλκανικών λαών, παρά τις μεταξύ τους αντιπαραθέσεις και τις διενέξεις σε ορισμένες ιστορικές περιόδους.

11 Σέρρες & Βαλκάνια  Ο ρόλος της γεωγραφίας υπήρξε σημαντικός και στην ιστορική διαδρομή των Σερρών, όπως και στην αντίστοιχη της Β. Ελλάδας και της Βαλκανικής. Η θέση των Σερρών ήταν προνομιακή από γεωοικονομική άποψη. Έλεγχε τον κάθετο (Ν-Β) οδικό άξονα, που λόγω της εμπορικής σημασίας του και ειδικότερα για το διαβαλκανικό εμπόριο, επηρέαζε την εξέλιξη των Σερρών σε διάφορες ιστορικές περιόδους.  Η γεωγραφική θέση και ειδικότερα ο εμπορικός ρόλος των Σερρών, συνέτειναν και στη διαμόρφωσή της σε μια πολυεθνική πόλη ακόμη και μετά το 1913. Επιπλέον, οι σχετικά εύκολες προσβάσεις που εξασφάλιζε η γεωγραφική φυσιογνωμία της περιοχής των Σερρών προς την ανατολική, κεντρική και δυτική Μακεδονία και προς την ενδοχώρα των Βαλκανίων, την ανέδειξαν ως ένα από τα βασικά «περάσματα» της βαλκανικής χερσονήσου.  Συμπερασματικά, η γεωγραφική θέση των Σερρών αποτέλεσε ταυτόχρονα πλεονέκτημα και μειονέκτημα, στις διαφορετικές ιστορικές περιόδους, ανάλογα με το γενικότερο περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον που επικρατούσε κάθε φορά.

12 Παραμεθόριες περιοχές, διασυνοριακή συνεργασία και επιπτώσεις της διεύρυνσης της ΕΕ  Πάνω από πενήντα έτη ευρωπαϊκής οικοδόμησης δεν έχουν ακόμη εξαλείψει στην πράξη τα χάσματα που προκλήθηκαν από τη διαμόρφωση των εθνών και τη θέσπιση των συνόρων. Ακόμη και εάν δεν υφίστανται πλέον με τη μορφή φυσικών εμποδίων, τα σύνορα παραμένουν στη «νοοτροπία» των ανθρώπων. Από οικονομική άποψη, τα «αόρατα» σύνορα (γλώσσες, στάση των διοικητικών αρχών κ.λπ.) αποτελούν τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη.  Οι διαφορές που υπάρχουν στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη μεταξύ των παραμεθόριων περιοχών της ΕΕ είναι πολύ μεγάλες. Ειδικότερα, οι ηπειρωτικές παραμεθόριες περιοχές, όπως ο Νομός Σερρών, αντιμετωπίζουν μακράν τη δυσκολότερη κατάσταση όσον αφορά στο εισόδημα, στις υποδομές και στο ανθρώπινο δυναμικό.  Μετά την πτώση των πρώην ΣΧ, οι συνοριακές περιφέρειες από «αδιέξοδα» στις ανταλλαγές και στην επικοινωνία, μετατράπηκαν σε «ζώνες επαφής» με τις γειτονικές περιφέρειες. Φαίνεται ότι δεν κερδίζουν όλες οι συνοριακές περιφέρειες το ίδιο από τη διαδικασία της ολοκλήρωσης. Οι κεντρικές από αυτές απολαμβάνουν ευοίωνες αναπτυξιακές προοπτικές, ενώ οι περιμετρικές περιοχές, αναμένεται να βιώσουν περαιτέρω επιδείνωση της θέσης τους.  Σημαντικός ρόλος στην ανάπτυξη της διαπεριφερειακής συνεργασίας στα Βαλκάνια ανήκει «στη διπλωματία της κοινωνίας των πολιτών», στους κοινωνικούς, φορείς και στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), πολύ από τους οποίους διαθέτουν σημαντικές εμπειρίες από πρωτοβουλίες διαβαλκανικής συνεργασίας.

13 Η συνεργασία των φορέων και των επιχειρήσεων του Ν. Σερρών Εμπειρική Έρευνα, Μεθοδολογία  Η εμπειρική έρευνα αφορά σε δύο πρωτογενείς έρευνες μια σε κοινωνικούς φορείς και η άλλη σε επιχειρήσεις του Ν. Σερρών. Ως προς τη μέθοδο συλλογής των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε δομημένο ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώθηκε με προσωπικές συνεντεύξεις από εκπροσώπους των φορέων και τω επιχειρήσεων του Ν. Σερρών (01.11-20.12/2012).  Στο δείγμα των φορέων συμπεριλήφθηκε σχεδόν το σύνολο των φορέων του Ν. Σερρών (50) που έχουν διανομαρχιακή δράση και ρόλο στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της περιοχής (κρατικές υπηρεσίες 32%, Δήμοι 14%, επιχειρηματικοί 8%, πολιτιστικοί 8%, εκπαιδευτικοί 6%, αθλητικοί 4%, αγροτικοί 2% κ.λπ.).  Το δείγμα των επιχειρήσεων, αντιπροσωπευτικό ως προς τους κλάδους με βάση το μητρώο μελών του ΕΒΕΣ, αποτελείτο από 400 επιχειρήσεις του Ν. Σερρών. Σχετικά με την ταυτότητα των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα, ως προς τη νομική μορφή η πλειοψηφία τους (77%) είναι ατομικές επιχειρήσεις, 12,5% Ο.Ε., 8% Α.Ε., ενώ ελάχιστες είναι οι Ε.Ε. (1,3%) και οι ΕΠΕ (0,8%). Το εμπόριο και οι υπηρεσίες είναι οι δύο σημαντικότεροι τομείς στους οποίους δραστηριοποιείται η πλειοψηφία των επιχειρήσεων στην εγχώρια αγορά, με ποσοστά 38% και 33% αντίστοιχα, ακολουθούν η μεταποίηση (20%) και οι κατασκευές (9%).

14 Αποτελέσματα της εμπειρικής έρευνας Πίνακας 1: Πρωτοβουλίες διασυνοριακής συνεργασίας

15 Πίνακας 2: Περίοδος κατά την οποία ξεκίνησε η συνεργασία

16 Οι Λόγοι της Συνεργασίας  Εξετάζοντας τους λόγους για τους οποίους αναπτύχθηκε η συνεργασία των φορέων του Ν. Σερρών με φορείς της Βουλγαρίας, προέκυψαν κατά σειρά οι εξής επιλογές: οικονομικά αναπτυξιακά οφέλη, αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων, ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας, καλλιέργεια κλίματος καλής γειτονίας, πολιτιστικοί κοινωνικοί δεσμοί, ανάπτυξη διεθνών σχέσεων και μικρή απόσταση.  Κατά τους εκπροσώπους των 55 επιχειρήσεων με δραστηριότητα στη Βουλγαρία, οι σημαντικότεροι λόγοι που ευνοούν την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στη γειτονική χώρα είναι κατά σειρά προτεραιότητας: η διεύρυνση της αγοράς, η μικρή απόσταση, η χαμηλή φορολογία και το χαμηλό εργατικό κόστος.  Ορισμένοι από τους παράγοντες που προάγουν τη διασυνοριακή συνεργασία, κατά την Επιτροπή των Περιφερειών, όπως η διάθεση οικονοµικών πόρων, η αµοιβαία εµπιστοσύνη και η παράδοση στη διασυνοριακή συνεργασία, φαίνεται ότι ισχύουν και στην περίπτωση των φορέων του Ν. Σερρών. Από τους λόγους που ευνοούν την ανάπτυξη δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων του Ν. Σερρών στη γειτονική χώρα, επιβεβαιώνονται οι βασικότεροι λόγοι που προσέλκυσαν γενικότερα τις ελληνικές επιχειρήσεις στις Βαλκανικές χώρες (χαμηλό εργατικό κόστος, γεωγραφική γειτνίαση, χαμηλότεροι φορολογικοί συντελεστές).

17 Οι τομείς της συνεργασίας  Οι εκπρόσωποι των φορέων ανέφεραν κατά σειρά προτεραιότητας τους εξής: περιβάλλον, πολιτισμός, εκπαίδευση, διασυνοριακός τουρισμός, απασχόληση, τοπική ανάπτυξη, επιχειρηματικός, αθλητισμός, έρευνα, υγεία και τεχνολογία. Τα λεγόμενα θέματα «χαμηλής πολιτικής» κυριαρχούν και στα προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας των φορέων του Ν. Σερρών, όπως συμβαίνει συνήθως στις πρωτοβουλίες της «διπλωματίας των πολιτών» και των φορέων τους.  Από τις 55 επιχειρήσεις που έχουν σχέσεις με την αγορά της Βουλγαρίας, το 91% δραστηριοποιείται σε αυτήν στον τομέα του εμπορίου, το 13% στις υπηρεσίες και το 11% στη μεταποίηση (ορισμένες επιχειρήσεις δήλωσαν παραπάνω από ένα τομέα δραστηριότητας).  Το μεγαλύτερο ποσοστό των 55 επιχειρήσεων (73%) πραγματοποιεί εξαγωγές εμπορευμάτων στη αγορά της Βουλγαρίας, ακολουθούν οι εισαγωγές εμπορευμάτων από τη Βουλγαρία (33%) και η προμήθεια πρώτων και βοηθητικών υλών (24%), ενώ περιορισμένες είναι οι δραστηριότητες αφορούν σε επενδύσεις στη Βουλγαρία (7%).

18 Χρηματοδότηση των πρωτοβουλιών  Από τους φορείς του Ν. Σερρών, που έχουν αναπτύξει μέχρι σήμερα πρωτοβουλίες διασυνοριακής συνεργασίας με φορείς της Βουλγαρίας, το 69,6%, ενέταξε τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία σε συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα (Interreg, Phare CBC, αδελφοποιήσεις κ.λπ.), ενώ το 30,4% όχι.  Από τους φορείς που χρηματοδοτήθηκαν για τις πρωτοβουλίες συνεργασίας, το 56,3% δεν θα προχωρούσαν στη συνεργασία εάν δεν υπήρχε η χρηματοδότηση, ενώ το 43,7% θα προχωρούσε στη συνεργασία και χωρίς αυτήν. Οι διαπιστώσεις της βιβλιογραφίας ότι η ανάπτυξη της διασυνοριακής συνεργασίας σχετίζεται µε την εφαρμογή των κοινοτικών προγραµµάτων στήριξης, καθώς επίσης και ότι τα προγράμματα δημιούργησαν «κίνητρα» συνεργασίας, κυρίως λόγω της χρηματοδότησης και όχι λόγω της πραγματικής βούλησης των τοπικών εταίρων, φαίνεται να ισχύουν και στην περίπτωση των φορέων του Ν. Σερρών.  Μόνο 2 από τις 55 επιχειρήσεις έχουν εντάξει τη δραστηριότητά τους στη Βουλγαρία σε κάποιο συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα, οι οποίες δήλωσαν ότι θα την ανέπτυσσαν έστω και αν δεν ελάμβαναν συγχρηματοδότηση.

19 Πίνακας 3: Βαθμός ικανοποίησης από τη συνεργασία με τους φορείς και τις επιχειρήσεις της Βουλγαρίας

20 Επιθυμία συνέχειας και ανάπτυξης συνεργασίας στο μέλλον  Διερευνώντας την επιθυμία των εκπροσώπων των φορέων για συνέχιση της υπάρχουσας συνεργασίας με τους φορείς της Βουλγαρίας, το 87% επιθυμούν να τη συνεχίσουν, ενώ μόνο το 13% δεν επιθυμεί. Το 73,9% των εκπροσώπων φορέων που έχουν αναπτύξει μέχρι σήμερα συνεργασία με φορείς της Βουλγαρίας, δήλωσε ότι η συνεργασία αυτή δεν είναι θεσμική (αδελφοποίηση, ευρωπεριοχές κ.λπ.) και μόνο το 26,1% έχει προχωρήσει σε θεσμική συνεργασία. Από το στοιχείο αυτό προκύπτει ότι οι περισσότερες πρωτοβουλίες συνεργασίας έχουν προσωρινό χαρακτήρα, αφού είναι λιγότερες οι θεσμοθετημένες με πιο μόνιμα χαρακτηριστικά.  Στο σύνολο των 55 επιχειρήσεων με παρουσία στην αγορά της Βουλγαρίας, οι 54 επιθυμούν να συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους σε αυτήν. Συμπεραίνεται ότι η επιθυμία των φορέων και των επιχειρήσεων για τη συνέχεια της συνεργασίας είναι ανάλογη και σε θετική συσχέτιση με το βαθμό ικανοποίησης και αποτελεσματικότητας από τη μέχρι σήμερα συνεργασία.  Από τους 50 φορείς του δείγματος, το 32% δήλωσε ότι ενδιαφέρεται για ανάπτυξη συνεργασίας στο μέλλον, το 22% δεν επιθυμεί αντίστοιχα, ενώ το 46% έχει ήδη συνεργασίες με φορείς της Βουλγαρίας.  Στο σύνολο των 400 επιχειρήσεων του δείγματος, το 71% δεν ενδιαφέρεται να αναπτύξει δραστηριότητες στη Βουλγαρία, το 14% έχει ήδη, ενώ το 15% που δεν έχει δραστηριότητες στη Βουλγαρία ενδιαφέρεται να αναπτύξει στο μέλλον.

21 Πίνακας 4: Η ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ αποτελεί θετική ή αρνητική εξέλιξη για την περιοχή του Ν. Σερρών

22 Σημαντικότητα των ευκαιριών για την περιοχή των Σερρών  Οι εκπρόσωποι των φορέων θεωρούν σημαντικότερες ευκαιρίες κατά σειρά τις εξής: αξιοποίηση κοινοτικών προγραμμάτων, άφιξη καταναλωτών από Βουλγαρία, τοπική ανάπτυξη, μικρή απόσταση, εξαγωγές τοπικών προϊόντων, διεύρυνση της τοπικής αγοράς, γνώση της γειτονικής αγοράς, ενίσχυση του εισοδήματος των κατοίκων, κοινά καταναλωτικά πρότυπα, χαμηλό κόστος εργασίας στη Βουλγαρία, εγκατάσταση εργαζομένων από Βουλγαρία και μετεγκατάσταση Ελληνικών επιχειρήσεων στη Βουλγαρία.  Αντίστοιχες είναι και οι σημαντικότερες ευκαιρίες κατά τους εκπροσώπους των επιχειρήσεων, με διαφοροποιήσεις στη σημαντικότητα των ευκαιριών εξαγωγές τοπικών προϊόντων (πρώτη) και χαμηλό κόστος εργασίας στη Βουλγαρία (πέμπτη) και αξιοποίηση κοινοτικών προγραμμάτων.  Συμπεραίνεται ότι κυρίως τα οικονομικά και αναπτυξιακά κίνητρα και η αναζήτηση νέων «οικονομικών συνόρων» είναι τα κριτήρια, με τα οποία οι εκπρόσωποι των φορέων και των επιχειρήσεων προσδιορίζουν την προτεραιότητα της σημαντικότητας των ευκαιριών για την περιοχή, μετά την ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ.

23 Σημαντικότητα των εμποδίων για την περιοχή των Σερρών  Οι εκπρόσωποι των φορέων κατατάσσουν τα εμπόδια κατά σειρά ως εξής: παραεμπόριο/λαθρεμπόριο, διαφθορά, εισαγωγές φθηνών προϊόντων, μετεγκατάσταση ελληνικών επιχειρήσεων στη Βουλγαρία, τιμολογιακό ανταγωνισμό, τη μετακίνηση Ελλήνων καταναλωτών προς Βουλγαρία, εγκατάσταση Ελλήνων στη Βουλγαρία, μετανάστευση εργαζομένων από Βουλγαρία, γλώσσα, μετεγκατάσταση βουλγαρικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, υποδομές μεταφορών και διαφορετικά ήθη και έθιμα.  Αντίστοιχος είναι και ο βαθμός σημαντικότητας των εμποδίων από τους εκπροσώπους των επιχειρήσεων, με τη διαφορά ότι αποδίδουν μεγαλύτερη σημασία στα εμπόδια που έχουν σχέση με την επιχειρηματική τους δραστηριότητα (παραεμπόριο/λαθρεμπόριο, διαφθορά, τιμολογιακό ανταγωνισμό, εισαγωγές φθηνών προϊόντων, μετακίνηση Ελλήνων καταναλωτών στη Βουλγαρία, υποδομές μεταφορών).  Από την αξιολόγηση της σημαντικότητας των ευκαιριών και των εμποδίων εκ μέρους των εκπροσώπων των φορέων και των επιχειρήσεων, επαληθεύονται σχετικές εκτιμήσεις, που αναφέρουν ότι οι ανταγωνιστικές πιέσεις, λόγω της διαφοράς εισοδήματος και τιμών από τη μια και την άλλη πλευρά των συνόρων, αποτελούν κίνδυνο αστάθειας, ιδιαίτερα σε περιμετρικές περιοχές, όπως είναι και ο Ν. Σερρών. Επίσης, και ότι η διεύρυνση της αγοράς με την ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ, στη διασυνοριακή περιοχή του Ν. Σερρών, λειτουργεί για μεν τη «μετανάστευση» επιχειρήσεων και καταναλωτών κυρίως προς την πλευρά της Βουλγαρίας, για δε τις εξαγωγές λειτουργεί κυρίως προς την πλευρά των Σερρών, ενώ ο τιμολογιακός ανταγωνισμός, ως παράγοντας διαμόρφωσης επενδυτικού κλίματος, προέρχεται κυρίως από τη Βουλγαρία.

24 Πίνακας 5: Οι συνέπειες για το Νομό Σερρών από την ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ είναι θετικές ή αρνητικές

25 Συνέπειες / Τομείς  Σύμφωνα με τους εκπροσώπους των φορέων, πολύ θετικές συνέπειες για την περιοχή των Σερρών από την ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ, διακρίνονται κατά σειρά στους τομείς: της απασχόλησης, στον αγροτικό, στις επενδύσεις, στις εξαγωγές, στην εκπαίδευση/κατάρτιση, στο εμπόριο και στο περιβάλλον. Αρνητικές συνέπειες για την περιοχή διακρίνονται στον τουρισμό, στον αθλητισμό και στην τεχνολογία.  Από τους εκπροσώπους των επιχειρήσεων πολύ θετικές συνέπειες διακρίνονται στους τομείς εξαγωγές και τουρισμό, ενώ σε όλους του άλλους τομείς εκτιμούν ως αρνητικές τις συνέπειες.  Και από την αξιολόγηση των συνεπειών στους επί μέρους τομείς καταγράφεται ανησυχία των εκπροσώπων των φορέων και των επιχειρήσεων για τον κίνδυνο αστάθειας που προκαλούν οι ανταγωνιστικές πιέσεις, όπως διαπιστώθηκε και κατά την εκτίμηση της σημαντικότητας των ευκαιριών και εμποδίων από την ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ.

26 Πίνακας 6: Αξιοποίηση των ευκαιριών από την ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ

27 Ευθύνες - Προτάσεις  Εξετάζοντας τις ευθύνες για την αξιοποίηση ή μη των ευκαιριών, οι εκπρόσωποι των φορέων και των επιχειρήσεων θεωρούν ότι τη μεγαλύτερη ευθύνη για τη μη αξιοποίηση των ευκαιριών φέρουν η «κεντρική εξουσία» και «οι τοπικές αρχές», ενώ τη μικρότερη ευθύνη φαίνεται να φέρουν οι τοπικοί φορείς και οι πολίτες.  Εκτιμώντας την αναγκαιότητα βελτίωσης συγκεκριμένων τομέων, έτσι ώστε ο Νομός Σερρών να λειτουργήσει ως κέντρο διασυνοριακής συνεργασίας, φαίνεται ότι από τους εκπροσώπους των φορέων θεωρούνται περισσότερο σημαντικές οι βελτιώσεις στο σιδηροδρομικό δίκτυο και η αναβάθμιση του μεθοριακού σταθμού Προμαχώνα και των διασυνοριακών υπηρεσιών και λιγότερο σημαντικές οι βελτιώσεις του διακρατικού σχεδιασμού Ελλάδας-Βουλγαρίας σε θέματα διασυνοριακής χωρικής ανάπτυξης και υποδομών, του οδικού δικτύου και της ζώνης εμπορευματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων στον άξονα Σερρών-Σιδηροκάστρου.  Η αντίστοιχη εκτίμηση των εκπροσώπων των επιχειρήσεων διαφοροποιείται στους τομείς: ολοκλήρωση της ΒΙΠΕ Σερρών, ζώνη εμπορευματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων στον άξονα Σερρών-Σιδηροκάστρου, δομές υποστήριξης της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων και των φορέων, αναβάθμιση του μεθοριακού σταθμού Προμαχώνα και των διασυνοριακών υπηρεσιών, οδικό δίκτυο, υποδομές του εμπορευματικού διασυνοριακού κέντρου Προμαχώνα, που θεωρούνται πιο σημαντικοί. Η έμφαση των εκπροσώπων των φορέων και των επιχειρήσεων για τις αναγκαίες βελτιώσεις δίδεται κυρίως στις τοπικού χαρακτήρα τεχνικές υποδομές, που σχετίζονται άμεσα με τη δυνατότητα του Ν. Σερρών να λειτουργήσει ως κέντρο διασυνοριακής συνεργασίας.

28 Συμπεράσματα  Από την έρευνα διαπιστώνεται ότι η προοπτική ένταξης και στη συνέχεια η ένταξη της Βουλγαρίας στην ΕΕ (2007) συνέβαλε στην ενίσχυση των συνεργασιών μεταξύ των φορέων των επιχειρήσεων του Ν. Σερρών, όπως προκύπτει από ευρήματα και άλλων ερευνών. Οι πρωτοβουλίες διασυνοριακής συνεργασίας των φορέων στην περιοχή του Ν. Σερρών είναι μάλλον περιορισμένες και προσωρινού χαρακτήρα.  Σημειώνεται χαμηλός βαθμός διεθνούς προσανατολισμού και εξωστρέφειας των επιχειρήσεων του Ν. Σερρών και ένα έλλειμμα στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων για επιχειρηματική συνεργασία και περιφερειακή ολοκλήρωση, που στην καλύτερη περίπτωση υπό-χρησιμοποιούνται, σύμφωνα και με τα σχετικά ευρήματα της βιβλιογραφίας.  Η εκτίμηση ότι, λόγω της διεύρυνσης η εντατική περιφερειακή συνεργασία θα ενισχύσει τον ανταγωνισμό και θα βελτιώσει τη γενική ανταγωνιστικότητα της περιοχής, στο σύνολό της δεν επιβεβαιώνεται. Η ανταγωνιστικότητα λειτουργεί, προς το παρόν τουλάχιστον, περισσότερο προς όφελος της Βουλγαρικής πλευράς και λιγότερο προς την πλευρά των Σερρών.  Από την επιθυμία των εκπροσώπων των φορέων και των επιχειρήσεων για τη συνέχεια των πρωτοβουλιών διασυνοριακής συνεργασίας, αλλά και την ανάπτυξη νέων, προκύπτει ένα πλεόνασμα δυνατοτήτων, η αξιοποίηση του οποίου μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω ανάπτυξη των διασυνοριακών πρωτοβουλιών στην περιοχή των Σερρών. Η εξέλιξη αυτή θα καλλιεργήσει περαιτέρω τον «κοινό τόπο» καλής γειτονίας και τις «διαδρομές επικοινωνίας» που έχουν δημιουργηθεί, θα ενισχύσει τη δυναμική των σχέσεων της περιοχής των Σερρών με τους γείτονες της Βουλγαρίας και θα προωθήσει την αμοιβαία επωφελή συνεργασία τους.

29 Προτάσεις Πολιτικής Με βάση την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης και τα ευρήματα των πρωτογενών ερευνών, διατυπώθηκαν προτάσεις με άξονες: Διαμόρφωση συνθηκών εμπιστοσύνης και σταθερότητας. Διαμόρφωση φιλικής στην επιχειρηματικότητα δημοσιονομικής και φορολογικής πολιτικής. Μέτρα χρηματοοικονομικής στήριξης της επιχειρηματικότητας και μείωσης μισθολογικού κόστους – ασφαλιστικών εισφορών. Προώθηση της γυναικείας και νεανικής επιχειρηματικότητας, Μέτρα καταπολέμησης Λαθρεμπορίου – Παραεμπορίου. Μέτρα βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και της επιχειρηματικότητας, της οικονομίας της γνώσης – καινοτομίας. Βελτίωση βασικών υποδομών ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας. Μέτρα βελτίωσης του παραγωγικού μοντέλου του Ν. Σερρών.

30 Ευχαριστίες Σας Ευχαριστούμε για την προσοχή σας